장음표시 사용
321쪽
- O' enim de iuribus alienandis et obligationibus in se suscipiendi S. III. Obligatio ex contractu orta potest pluribu modi S deficere. Ut hos modo breviter ac generali quadam ratione innuamus, contractus potest deficere vel ab extrinseco vel a i atri)rseco ab X trinseco, Vi potestati competenti S, quae contractum irritum faciat: - ab intrinseco, ob defectum seu mutationem e parte sive materiae SiVecontrahentium, ut si materia evadat physice impossibilis aut inhonesta, vel mutetur Statu e g. donatori aut pro-Dalssoris I l, qui fiat e divite pauper. 87. SCHOLION. Contractus initi e errore aut e metu sunt validi necne Haec etiam quaestio nobis est pertractanda, modo tamen generali, non descendendo ad singulos contractus in specie nominatim praescindimus a
centractu matrimoniali, qui j ira habet sibi propria. I. uod spectat ad errorem 2), haec animadVerte.
I'. Error Versatur vel circa contractus Subsi mi talia, Ut Si . . Vitrum pro gemma ema aut cuprum pro auro, vel circa contractus accidentalia, ut si . . illum cum qu a contractum Venditionis ini existimes errone esse pauperem aut tuum esSe con Sanguineum. - 2'. Error vel oritur ex fraude seu dolo herius contrahentis vel non. - Error vel est an lecedens ea an causam contractui, Vel oucomitans e non an cauSam contra-
I S. Thomas, . . . I O. a 3 ad ''. laaec habet: Ut Se Deca dicit in . . de benes. c. d. et S., ad hoc quod homo teneatur sacere quod promisit, requiritur quod omnia immutata permaneant alioquin nec suit mendax in promittendo, quia promisit quod habebat in mente, subintellectis debitis conditionibus nec etiam est insit delis non implendo io promi Sit, quia eaedem con
ditiones non XStant m a Cfr ea quae de errore diximu Super Vol. I. theS. V.
322쪽
ctui. - 4'. Contractus autela Vel est gratititus vel ne-
Iam Velo error circa substantialia contractus reddit conseia Sum ac proinde contractum nullum. Error circa accidentalia contractus, si fuit antecedens seu causam dedit contractui, reddit invalidos vel saltem rescindibiles contractus gratuitos hi scilicet ex propria natura reqUirunt lentina Voluntari una et omnimodam spontane itatem. - Secus dicendum est de contractibus onerosiS: Si quidem e una parte On Sensus deSt, e alia vero parte ficultas rescindendi huiusmodi contractus propter hos errores, qui adeo frequenter contingunt, S Sethumano commercio nimis damnosa. Xcipe caSum, in quo error ortus Sit e fraude vel dolo alterius contrahentis hic enim tali in casu tenetur e iustitia reparare iniuriam illatam, neque haec reparari poteSt, niSi contractu e Vadat nullus vel Sahem rescindibilis.
II. Ad metum I quod attinet, haec animadVerte.
IV. Metus vel tollit vo intarium vel non. - 2'. Me- tu Vel gravis est vel kois. - '. Metus vel fuit iniuste incussus ab alter contrahente in ordine ad ext0rquendum
Si metus non tollit voluntarium, et Si graViS, Sque iniuste incussus a comparte in ordine ad extorquendum conSen Sum tunc contractu sive gratuit Sive onerosi sunte omnium sententia rescindibiles arbitrio eius, qui metum passus est alter enim qui metum' incussit aenetur
I Cis ea, quae de metu diximus super vol. I. thes XVII
323쪽
ex iustitia rem in pristinum suum Statum redintegrare, neque hoc fieri potest, nisi contractus sit rescindibilis. Porro quamvis Sint rescindibiles, tamen sunt validi, eo Quod consensu adsit haec est sententia unanimis quoad
contractu gratuitOS, sententia coniviunior quoad contractus onero SOS. - Utrum Ver contractu onerosi sint rescin-dibiles, quando metus incussus non fuit a comparte Sed
a tertia perSOna, vel non ad X torquendum con Sen Stam, controVertunt doctoreS. Si metus sit levis, contractus gratuit Sunt certe rescindibiles, ac probabilius etiam invalidi contractu Vero onerosi nec invalidi sunt nec rescindibiles.
veritate longe aberrant, tunt ii qui aiunt ipsam naturam iugulis hominibus immediate concedere actuale rerum mutum dominium, tum ii qui ou leudunt inaequalem, quae inter priUatos viget, erunt partitionem esse naturali legi contrariam. 88. DE IO STRATIO. Isso iam sati impugnavim US, qui sententiae Communistarum adhaerentes dominia pri-Vata prorSUS Xc idunt, tamquam naturali legi contraria. Alii sunt, qui privata quidem dominia non reiiciunt, sed tamen, Vel ea nimis Xaggerant, aientes cum Hob-besio, singulos homines ab pSa natura immediate accepisse ius in omnia, cum potestate X cludendi ceteros a cuiuscumque rei usu, - Vel eadem nimis coarctant, as firmantes, inaequalem, quae inter priVato viget, partitionem bonorum esse iniquam ac proinde e medi prorsustollendam. Hos refellimus in hac thesi, quae proinde duas complectitur parte S.
324쪽
PARS PRIOR Consideremus primo theoriam Hobbesii. Auctor hic, ut iam diximus, assii mat, unumquemque hominem a natura immediate habere dominium lentina
Supra re omneS, ita ut unu Squi Sque possit ab usu et dispositione cuiuscumque rei ceteros Xcludere. Hanc Sententiam, quae penitu M absurda jSt, paucis refellemus. I'. Arguere e iis possumus, quae demon StraVimus in thesi vigesima seXta Tantum abest, ut natura immediate
dederit singuli: hominibus actuale in res omnes US, Ut contrario dici debeat, ipsam naturam nemini immediate dedisse actuale dominium rei ullius in particulari. Hoc actuale rei determinatae dominium debet unusquisque sibi procurare rationabili et iusto propriae activitati S Xer
2'. Animadverte insuper cuiuscumque homini in digentias esse valde finitas non omnia Sane terrae bona requiruntur, ut iis satisfiat. Cur igitur hisce adeo finitisi adigentiis explendis natura hominibus singulis ut propria attribuisset omnia prorsus terrae bona Stulte profecto egisset. Sed hoc dicere, naturam in Sipienter perari, ab Surdum est et impium. 3'. Ex alio etiam capite insipienter egisset natura. Etenim singulis hominibus dedisset simul et non dedi Ss 'titi ad res externas. Dedisset, ut in hac theoria SSerit Ur. Non dedisset, quia singulis largita esset facultatem,
quam ceteri non tenerentur agnoscere ac revereri tamquam inviolabilem facultas autem, quam ceteri non IC-
i Adde, quaedam ita esse naturaliter coni nuuia, Ut nequealat fieri propria. Vide super pag. 77 adnot. 2. Huc facit illud Tullii
pro Rosc. mer. I. I. Q ut cum ademerit nobis omnia quae ΟStr.ierant propria, ne lucem quoque hanc quae commiluis est, eripere cupiat D
325쪽
aneantur reVereri sicut inviolabilem seu cuius laesio non constituat iniuriam, non St US. 4'. Denique secundum hanc theoriam, quisquis rem quamcumque occUpare Vellet, tu Ste omnino ageret, Vimetia in physicam adhibendo, Sed iuste etiam ab alio per vim physicam impediretur, ne eam attingeret UterqUe enim cum plena veritate diceret, haec res nou est tua sed Diea, b potestatem mihi a natura ipsa concessam utendi et disponendi de re hac. En igitur conflictus seu lucta iustae UtraqUe parte, non formaliter tantummodo, sed etiam naueri aliter id autem, ut ostendimus superius I), nullo modo locum habere poteSt. PARS ALTER A. Spectemus secundo theoriam de aequali bonorum partitione. Sunt nimirum, qui contendant reSinter privatos dividi quidem posse, non tamen inaequa iter i. e. non ita, ut alier sit ditior altero hoc reiiciunt, tamquam naturali legi oppositum. Ad hanc theoriam refellendam duo illa aptari possunt argumenta, alterUm aposteriori, alterum a priori, quibus usi iam sumus contra Communi staS. Et cum ea aptare sit admodum facile, hinc paucis hanc etiam theoriam refutabimuS.I'. Sicuti nunc viget, ita semper et ubique Viguit partitio inaequalis bonorum inter privatos. Huius factias Signanda est ratio, eaque adaequata Sed adaequata ratio facti huiusmodi, i. e. ficti niversalis et constantis, non potest esse nisi aliquid universale et constans in omnibus hominibus. Nihil autem est universale et constans in omnibus hominibus, nisi ipsa rationalis natura. Est igitur natura, quae hoc instituit et exigit, ut bona sint inter privatos divisa inaequaliter. - Cur, quaeres, id exigitia'. Id scilicet natura exigit, quia est neceSsarium ad
si Vide super Ila es. VI pag. 78. Seqq.
326쪽
humanam vitam. Est inquam, necessarium, ob maxima mala quae secus orirentur m maxima bona quae secus tollerentur in communitate humana. Et sane finge
factam iam esse id quod fieri reapse nequit, vel certe non sine innumeris iurgiis turbis ac caedibus aequalem rerum inter privatos partitionem I). Aequalitas haec semel inducta brevissimo temporis lapsu desineret alii enim aliis naturaliter praestant corporis vel ingenii viribus,
alii sunt aliis diligentiores, alii magis alii minus seu galitati
student, alii laborem alii otium amant, alii plures alii pauciores filios habent et c. a J. Rerum igitur partitio erit rurSUS instituenda, ac iugiter in dies iteranda, ne inaequalitas
illa, quae tollenda e medio est, denuo eXi Stat Inde Vero On-
i Huiusmodi aequalitas, inquiunt, poneret in civitate Haxima uia litatem. - Sed, ut recte notat Aristoteles, Politi c. I. . ci Vita Sdebet quidem habere unitatem, sed non unitatem Iaximam. Id autem Stendit, comparatione adhibita ex symphonia, ad quam habendam requiritur quidem unitas vocum, sed non omnimoda: Si enim
omne Voce Sint eiuSdem rationi S, . . omnes grave vel OMNES
acutae, non erit symphonia, sed uni plionia. Item civitas debet esse una e multi civibus, non aeqrtalis sed dissimilis conditionis ex iis enim alii debent esse artifices et quidem diversarum artium, alii debent esse in magistratibus et qui desti diversis etc. - Iam Verodissimilis haec civium conditio, quae tantopere ad civitatem X igitur, maxime pendet ex inaequali rerum seu divitiarum partitione Tolle
hanc redde omne ex aequo divites iam Demo volet esse artise X, pr. leSertim quoad ea arte S, quae ut maxime necessariae Sunt, ita sunt maxime laboriosae et viles. - Huc aptari etiam OSSUnt ea,
quae de variis corporis humani membris habet s. Paulus Apo Stolus, I Cor. XII. a Dicitur frequenter homines sunt nives naturaliter aequales. Distinxim i. e. Si spectes essentialia constitutiva, horti ines Sunt omnes rationales libero praediti arbitrio, paucis, omne habent naturam humanam concedo, si spectes individuas determinationes, Sunt omne aeque magni, pulchri, docti Sani, virtuo Si etc. nego. CL a parelli, saggi et c. adnot. XLVI.
327쪽
tentioneS iurgia, querelae, rixae, aliaque huiusmodi mala
neceSSari orirentur. E contrario autem multa tollerenturb0na, ac praecipue assiduitas illa ad laborem illaque scientiarum et artium diligens cultura, a quibus humanae Vitae prosperitas dependet. Nullus enim adesset Implius sti multis privato abori et industriae si quidem homines viderent, se, etsi magis in laborem incumbant et artibus Scientiisque promovendis dent operam, non tamen idcircopi Ura S Se consecuturos bona, sed proprii laboris fructum cum aliis, qui otiose vi Xerint, dividere debere I). - Bre-Vius admissa aequali bonorum inter privato partitione, actum omnino foret de pace et prosperitat humanae vitae. Sed hanc pacem et prosperitatem intendit ac vult natura. Ergo natura aequalem bonorum partitionem reiicit atque excludit et e contrario omnino admittit atque approbat,
quod bona sint inaequaliter inter privatos divisa. Patete dictis, quam merito de aequatione bonorum dixerit
Tullius a) si Hac peste quae potest esse maior Θ
si Aristophanes in alia comoedia, cui titulus L/.60 G inducit Pauheri algiu enarrantem bona, quae humano generi ipsa affert si Si Plutus de integro cernat diStribuat ue aequaliter Se Se nec artem unam nec scientiam quisquam hominum colet. Ambabus autem Stis per vos sublatis, quis volet ferrum cudete, aut a Ve compingere,
aut Veste con Suere aut rota facere, Ut latere coquere. aut Ve
stimenta polire, aut coria macerare etc. Ego talia quam domina assideo, cogen opificem, ut propter egestatem et penuriam quaerat unde victum habeat. - obiicienti autem orditiem aliaque mala, qua comitari solent pauperta tena, haec ita se se defendit: Tu quidem meam vitam non memorasti illam autem mendicorum X- agitasti mendici vita est, vivere nihil habentem pauperi S autem vivere parce laboribus addictum nihil quidem ei Superesse, verum etiam nihil decSSe is a De Off. II. I. - Aristoteles Politi c. I. . examini Subiicit rempublicam Phaleae Chalcedonii, qui hoc induxit primus,
civiton possessiones debere esse aeq/ιules, idque ad vitanda seditiones. Multa autem, quae utiliter legentur, de hac Sententia animadvertit.
328쪽
Itaque res Sint inter cives divisae et etiam divisae
inaequaliter. Neque enim sententia de commim rerum possessione potest admitti, neque sententia de aequali rerum dioisione. De utraque Sententia praeter ea omnia quae
iam diximus illud valet, quod de Republica Platonis dixit idem Tullius I si Princeps ille, quo nemo in scribendo
praestantior fuit, aream sibi sum pSit, in qua civitatem eX strueret arbitratu si s praeclaram ille quidem fortasse, sed a vita hominu ni abhorrentem et a moribu S. 89. SCHOLION. Ex iis, quae hactenus diximus, solvi potest quae Stio, de lituitibus occupatis nis i. e. utrum Sint et quinam sint fines, X tra quo Si o cupatio se e porrigat, iam legitimum rei dominium minime acquiratur. - occupationem autem si praesertim eam distinguamus in originariam et derivatam possumus reducere omnia tandem facta, quibus actuale dominium rei alicuiti acquiritur. Per occupationem persona adiungit sibi rem aliquam, eique tiaracterem imprimit propriae perSOnalitati S.
α Occupatio suis proculdubio coarctatur confiniis 23. - ui laoc negaret, is tandem incideret in sententiam Hobbesii, quam in a ac laesi refutavimuS, quaeque eo demum redit, ut Statuat privata dominia nullis esse circumscripta limitibus. b Occupatio non laoc sane limite coarctatur, uni-Πιod is, qui rem aliquam occupes, non evadat ditior altero. - ui hoc admitteret, is as haereret theoriae, quam pariter in hac thesi reiecimus, de aequali rerum inter
i De rep. II. II. a Vide super pag. 283. Item cis thes V pag. a. Seqq. Ubi de limitatione iuris diximus.
329쪽
- 3IT γ Eos igitur habet limites, quos habet propria Uni UScuiu Sque activitas, a qua scilicet occupatio dependet. Haec autem activitas suos profecto habet limites tum p Sicos, tum etiam u0ralas. - a Sane, quam Vi ab So He tantum seu in semetipsa consideretur, est in nobis
singulis finita alios insuper reperit limites in variis illis propensionibus seu inclinationibus, quibus ad alia obiecta prosequenda impellimur limites etiam accipit ex variis adiuncti animi, corporis, temporis loci eici, in quibus versamur. Sed hi limites sunt sic potius quam in0roles. Hos morales limites magis habet ex activitate aliorum, quibuScum vivimus Horum enim activitatem no , traactivitas non impedit. Inde autem fit, ut interdum quidem alii no Sequantur, saepe vero melius ac felicius Suam X serente activitatem nos praevertant in licita occupatione alicuius rei quo in casu iam nostra activitas moraliter impeditur, quominus circa rem illam se Xerceat licite ac valide. Illud insuper iam animadvertimus I),
quasdam S Se re quae a nemine OSSunt ita occupari, ut ius acquiratur excludendi alios ab earum usu Adde, ius proprietatis, facto legitimae occupationis acqui Situm, posse in conflictum Venire cum aliquo alio iure, et quidem ita ut in tali collisione suum actu non Ser Uet robur, sed quoad exercitium suspendatur 2 . Itaque propria uniuscuiusque activitas, a qua Occupatio dependet, praedictos et alios etiam habet limites sive physico Sive O
Quaeres: Utrum occupatio habeat etiam limites ex parte Principis civilis, cuius potestati subdatur. Aliis verbis
quaeri poteSt, utrum Supremae poteStati subiecto AEOm- i Vide super thes. XXIV pag. 277 adnot. ' et Hac etiam de re diximus Super thes VI.
330쪽
- I pein ius in privata civium dominia sive per occupationem adlua acquirenda, Sive iam per Occupationem acquisita. Hoc autem quaeritur merito. Haud raro enim fit, ut natura det quidem ii omini ius aliquod non tamen prorSus determinatum quoad limites ac modum exercitii, sed sub hoc respectu determinabile ab auctoritate sociali homo enim est natura sua ordinatu ad vitam Socialem, in eaque debet iura sua e Xercere et explicare. De hac quaestione in qua solvenda, duo debent vitari ne plus quam par est auctoritati sociali tribuatur, ne minus quam par est eidem relinquatur breviter dicemus in thesi sequente.
THEsis XXIX. A veritate etiam aberrant Socialistae, qui asserunt, supremo societatis moderatori quamdam veluti omnipotentiam competere in privata civium dominia, de quibus scilicet possit semper et pro libito disponere.
9o. PRAENOTIONES. Dominia privata impugnantur a duplici adversariorum acie, nimirum magis aperte a Gmmunistis, et inta aperte, non tamen minu periculoSe, a
Socialissis I in Communistae, de quibus iam satis fuse di-Ximus, communitati exclusive attribuunt ipsum dominium rerum; hi omne dominium privatum tollunt uno ictu, i. e. illo est ito proprietas est latrocinium. Socialistae au-
i Saepe tamen in sermone familiari confunduntur simul Communistae et Socialistae. - Nec immerito. Nam duo haec syStemata ad unum eumdemque mena tendunt, et si reciperentur num eumdemque tandem gignerent effectum, d s ructi ne i doni iiiii pii ali diverso tramite eumdem Spectant terminum.