장음표시 사용
51쪽
ridicum vocatur officium restituendi depositum officium autem largiendi pauperi eleemosynam dicitur pure morale. Quamvis enim lex imponat diviti obligationem subveniendi pauperibus, non tamen hi confert Verum propriumque ius pecuniam a divite exigendi ut siιam I). Hinc officium eleemosynae erogandae quamvis latiori sensu dici possit iuridicum, i. e. legitimum seu a lege impositum Sumpto nimirum vocabulo ius in prima illa, de qua
diximus, acceptione, Ut nempe est synon imum missi seu
legis non tamen dici potest iuridicum, vocabulo it sensu magis proprio accepto pro facultate seu potestate legitima aliquid exigendi ut suum. - Hoc autem discriminis
intercedit inter officia iuridica et pure moralia, quod is, qui prioris generis officia non implet, inserat iniuriam,
violet iustitiam non autem is, qui alterius generis officia non servet. Sic dives, qui cum pos Sit Stipem dare egeno, eam denegat, inhumanus dicitur Vel VarUS, non tamen iniustus pauperem sane fendit, non tamen iniuria afficit; discrimen autem est, ut diXimus, inter simplicent ostensam et inittriam. Contra iniustus vocatur, qui tempore debito depositum non restituit: siquidem ita se se gerens et offensam domino et iniuriam affert. Quare haec etiam altera
tradi potest definitio officii stridici est illud, cuius violatio
non modo est offensa, sed etiam iniuria est alteri illata, est etiam vera iniustitia in alterum perpetrata.
Porro iniustitia, quemadmodum iustitia, multipliciterci Quandonam aliquid dicatur suum, Sic Xplicat . ThomaS, .
I. p. q. I. a. I. re Unicuique debetur quod suum est. Dicitur autem esse suum alicuius quod ad ipsum ordinatur, sicut est servuS O-mini et non e converSo. Et in . . q. 8. a. II. Hoc dicitur eSS Suum unicuique personae, quod ei secundum proportionis aequalitatem debetur n
52쪽
- 46 dividitur. Est iustitia re ieralis, quae et Iegalis dicitur huic opponitur iniustitia illegatis. Est iustitia particularis, quae
in distribuliam et commutativam subdividitur huic op ponitur iniustitia partici laris distributiva vel commutativa I). Ea enim, ut saepius dictum est, sunt subiectivae partes virtutis iustitiae. Ex his autem varii iustitiae par-
aibus illa, in qua perfecta iustitiae ratio quoad aequalitatem, alteritatem, debitum' plenius in Venitur, St, ut pariter saepe diximus, iustitia commutativa. Quae simili modo valent de iniustitia commutativa haec est sensu magis stricto ac presso iniustitia. Hinc fit ut officium iuridicum Sensu Stricto ac presso sit illud cuius violatio est laesio iustiliae commutativae, seu est infractio iuris vel iusti illius, quod est proprium iustitiae commutati Vae obiectum brevius, cuius violatio est sensu stricto a presso iniustitia seu iniuria. Sic e g. stricte iuridicum est ossicium non laedendi proximum in bonis suis sive fortunae, Sive
honoris et famae, sive vitae et corporiS.
Divis Io III. Illud tertio loco consideremus, quod
.est e officio praestandum, . . officii materiam specte mus. - Haec materia est vel aliquid actio ponendum
vel aliquid negatis omittendum. Si primum, officium
habemus Ormativum: sin alierum officium XStat nega - tivum. Sic e g. affirmativum est officium subveniendi proXimo negativum vero est officium non nocendi proximo. I Ad rem f. h. a. a. q. 9. a. I. IniuStitia Si duplex. Una quidem illegalis, quae opponitur legali iustitiae .... Alio modo .dicitur iniustitia secundum inaequalitatem quamdam ad alterum. prout scilicet homo vult habere plus de bonis, puta divitiis et honoribus, et minus de malis, puta laboribus et damnis; et sic iniu-Stitia habet materiam specialem, et est particulare vitium iustitiae particulari OppoSitum n
53쪽
- 47 Haec vero differentia intercedit officia inter affirmativa et negativa, nominatim naturalia, quod negativa sint magis universalia, quam affirmati Va, tum quoad temporatum quoad personas: - quoad tempora, quia urgent Semper et ad semper , quoad personas quia obligant quemlibet et in ordine ad quemlibet. Sic nullo prorsus
tempore poteS qui alteri nocere per furtum , calumniam etc. non tenemur autem omni tempore honorare parenteS, nec pare SumVS ut Oli egenis omnibus opi
Divis Io IV. Spectemus tandem terminum, quem L ficium respicit, nempe personam, in cui VS bonum, . . auxilium vel obsequium, debet officium impendi. - Ex inspecta termini diversitate, illa XSurgit apprime perspicua et prorsus vulgata officiorum divisio, in ea quae Deum, quae alim homines, quae nosmetipsos respiciunt. Et Sane, quaeSO, quaenam Sunt entia illa, in quorum bonum sive intrinsecum sive XtrinSecum, . . in quorum UXilium vel obsequium est homini ex morali debito adlabo randum Est inprimis Deus . . quippe qui est hominis primum principium et summum bonum. Si primum principium, debet homo Deo se se submittere, obedire
gratias agere si summum bonum, debet Deum laudare, amare ho autem actus ponere quid est aliud, quam Deo bonum seu gloriam, utique extrinsecam , praebere Insuper β sunt alii, quibuscum vivimus, homineS, quippe qui nobis aequales natura Sunt ac naturali nobi Scum s0cietate coniuncti. Si aequales, debemus eo non laedere, iis non nocere : Si socii, eos amare debemus, iis opitu- Liui. - Porro I si naturae aequalitas ac mutua cum aliiS
i De hac differentia pluribus iam locis diximus. Vide super. ol. I. pag. 289.
54쪽
mus, multo magis exigit a nobis Iaxima illa et intima identitas, quam qui Sque secum ipse habet 3 Itaque debet quisque velle ibi bonum, atque praecipue in id totis viribus intendere, ut finis ultimi consecutionem sibi com
Quaeres, utrum officia haec erga Deum, erga alios, erga nosmetipsos, dici queant et Sint proprii ac perfecto sensu officia Θ Respondeo. Cum ossicium sit quoddam debitum alteri ad aequalitatem persolvendum , tria in eo consideranda, nempe debilum, alteritas, aequalitas I . Ea igitur sunt simpliciter vel sensu pleno dicenda officia perfecta, quibus tria illa perfecte competunt Secu Secundum quid vel sensu minus pleno denominationem officii sibi vindicabunt 2ὶ - Iamvero officia erga Deum non possunt ad aequalitatem persolvi. Etenim, ut s. Thomas
ait 33, si quidquid ab homine Deo redditur, debitum St,
non tamen pote Si SSe aequale, Ut scilicet tantum homo
ei reddat, quantum debet secundum illud 4 , Ouid retribuam Domino pro omnibus, quae retribuit mihi In
officiis autem erga nosmetipsos deest alteritas, et proinde Sub hoc respectu sensu minus proprio dicuntur officia. si Minus quam inter duos charitas haberi non potest: nemo enim proprie ad semetipsum habere charitatem di-
I Haec tria de notione iuris seu iusti esse vidimus thesi GL pag. S. Ut diximus, ius acceptum pro iusto idem fere est ac officium iu concreto Spectatum. a Simili pacto ius seu iustum distinximus cum Aristotele iniustum simpliciter et secundum quid seu perfectum et imperfectum. Vide eamdem thes II pag. i. 3 In a. a. q. o. a. n.
55쪽
citur, sed dilectio in alterum tendit, ut charitas esse possit n. Ita . Gregorius Magnus I in cuius Verba possunt sane aptari socio, quod tandem ad caritatem redit, et in suo conceptu notionem alteritati magis etiam quam caritas Xhibet. In ossiciis erga alios saepe tum debitum, tum alteritas, tum aequalita obtinent plene : eaque proinde sunt pleniori sensu ossicia perfecta. Dixi saepe . Nam in officio e. g. erga parentes et persecta alteritas deest et omnimoda aequalitas. Deest perfecta alteritas siquidemo in rebus humanis filius, ut . Thomam iam loquentem audivimus a), est aliquid patris, quia quodammodo est
pars eius . Deest omnimoda aequalitas siquidem parentibus, ut idem S. Doctor ait 3), non potest Secundum aequalitatem reco inpensari quod ei debetur , cum ab eis praeter educationem pSUm SSe, seclindari quidem, acceperimu S. AdeS autem debitum maximum, maximum, in quam post Deum. Etenim homo diversimode efficitur aliis debitor, secundum eorum diversam Xcellentiam et diversa beneficia ab eis suscepta. In utroque autem DelιS summum obtinet locum, qui et e Xcellentissimus, St, et est nobis essenii et gubernationis primum principium secundario vero nostri esse et gubernationis principia sunt parente et patria, a quibus et in qua nati et nutriti sumus. Et ideo post Deum est homo maxime debitor parentibus et patriae . uae praeclara sunt s. Thomae
II SCHOIION. At enim, quaeri adhuc potest, tradita officiorum diviso in ea, quae Deum, quae alio homineS,
3 In a. a. q. O. a. n. In a. a. q. IOI. a. I.
56쪽
quae nosmetipsos respiciunt, estne divisio adaequata Nonne addi debent officia seu moralia debita erga bruta Respondeo distinguendo inter at iam vel obieetum ossicii eiusdemque terminum Dantur hominis officia circa bruta, materialiter vel bie live cono dantur hominis o
ficta rea bruta terminatiPe nego. Et eXplico distinctionem. In officio, ut iam innuimus tria sunt praecipue distinguenda, libiectis in materia Seu obiectum, ei minus. γ Bruta nequeunt esse subiectum officii. Etenim ossicium est quoddam debitum seu vinculum morale e lege inductum bruta ero, utpote Vi intelligendi et consequenter libero arbitrio destituta, non iam vinculo morali per legem adstringi queunt, sed physic tantum Vinculo per subiectizam determinationem ad unum possunt coerceri. I. Bruta poS- sunt esse materia vel obiectum officit, i. e. id quod est dandum vel circa quod est aliqua actio ponenda in gratiam vel bonum alicuius T Bruta nequeunt esse terminus officit, i. e. id in cuius bonum aliqua actio est e debito ponenda quia homo, utpote brutorum plenus dominus, non tenetur bonum ip-Sorum ratione seu intuitu ipsorum ac si essent sibi socii)procurare, sed brutorum bonum debet promovere ratione vel intuitu sui suorumque i. e. in Sini suorumque bonum. Distinctionem inter haec tria, subiectum, materiam Vel
obiectum, terminu u officii, clare vides in hoc exemplo Caius dominus famulo suo Titio praecipit, ut vigilem habeat curam de equo, quo ipse ad equitandum utitur. Titius famulus, qui de equo curam habere debet, Si subiectum ossicii : cura de equo habenda, pSeque equus, circa quem cura haec Xerceri debet, est materia vel obiectum officii Caius dominus, in cuius commodum cura illa ponitur, est terminus ossicii. Haec iuxta unanimen hominum concipiendi loquendique modum, a quo
qui recedit, a communi sensu aeque ac a recta ratione recedit.
57쪽
loquitur . Thomas I), si quamdiu aliquis debet, est
quodammodo serVUS, et cui debet, obligatur quo principio sic arguo. Si hona morali debito adstringeretur
erea bruta es Set quodammodo Servu ipsorum. Atqui homo nullo pacto potest e S se ei Vu brutorum. Ergo
homo nequit morali debito adstringi erga bruta. Minor probatur. Etenim homo est propter se a), bruta vero propter ipsit m nempe homo est naturaliter dominus brutorum, quae Sunt totaliter 3 addicta utilitati ac servitio
ipsius. Hinc dicitur q): Omnia subiecisti sub pedibus eius,
i Comment in epist ad Rom. ali. IlI. ecl. 2. Ad principium hoc confirmandum addit illud ProV. 22. Qiti accipit nitituum. Servus est oeuerantis. a QMo sensu dicatur hominem S Se propter Se cetera Veropropter ipsum, Sic Xplicat . Thoma S, c. gent. l. III. c. I 2. Per hoc quod dicimus substantia intellectuales propter Se a divina providentia ordinari, non intelligimus quod ipsa ulteri u non reserantur in Deum et ad perfectionem universi. Sic igitur propter se procu rari dicuntur, et alia propra ipsa quia bona quae propter divinam providentiam sortiuntur, non ei Sunt data propter alterius utilitatem, quae vero aliis dantur, in Coruna usum e divina ordinatione cedunt. D 3 Dixi totuliter. Hoc enim discrimen intercedit inter servitutem brutorum et servituten hominum, quod Servitus brutorum intolum brutum descendit, non ita Servitus hominum. Hinc recte Seneca, in . de B nes cap O in princi: Errat, Si quis existimat servitutem tu totum hominem deScendere par enim melior excepta est corpora neque ex toto obnoxia sunt et adscripta dominis, mens quidem est Sui iuris. B Cf. S. Thomam, . . q. 22. . . ad 3. IO4. a. S. At bruta quantum ad 1imia sunt homini subiecta: eo modo quo re Deo subiicitur homo simpliciter quoad omnia et interiora et Xteriora, B ut habet S. Thoma S, . it. 4 Psalm VIII. . Et Deuter. IV. 19. si Ne videas Solem et lunam et omnia astra caeli et errore deceptu adore ea, et colaS, quae creavit Dominus Deus tuus in ministerium juncti gentibus, quae sub caelo Sunt n
58쪽
veritate ni in capite de ιltimo hominis si ne fuse iam demonstravimus. - II. Idem argumentum, alio tamen modo,
sic apte proponit aparelli I) 4 Ogni overe nasce dat
generale principio, a i bene. Se avessimo overi versole creatur irragionevoli, sare mino unque obbligati asarne i bene Mari loro bene e i loro fine, cio cooperare a Servigio deli uomo. Dunque ii overe verso dieSSe Sarebbe real mente un doVere verso uomo. In altri termini, ii adrone non a overi verso it servo, considerato sol come servo giacche 'eSSer Servo consiste el-Pessere in pro altrui. III. Alii Verbis, ratio, cur homo nequeat alteri homini nocere, haec est, quia aequalis ei est ac socius Atqui bruta re ite ad hominem neque habent rationem aequalis in natura, neque rationem Socii. Ergo potest homo brutis nocere, dummodo sane malum physicum eis illatum in hominis utilitatem vergat. Probatur minor Patet bruta non habere relate ad hominem irmionem aequalitatis in natura sed ne socii quidem rationem habent. Etenim ut duo Sint socii, hoc requiritur, ut unu non Sit Simpliciter gratia alterita S, sed ambo sint gratia communis finis, ad quem iunctis una Viribus aeque conspirent atqui bruta sunt simpliciter propter horarinem pSiUSque gratia, SUUmque finem in servitio homini praestito obtinent. Ergobruta non habent relate ad hominem rationem socii, sed servi tantum qui Sane totaliter St et operatur propter alium, is simpliciter est servus illius obiicies Dominus erga suos famulos habet multa ossicia Dergo etiamsi bruta sint hominis servitio addicta, tamen poteS homo erga
bruta morali debito ligari. Respondeo. Dist. ant Dominus habet officia erga famulos, in quantum Servi Sunt
59쪽
- nego inquantum Sunt homines ei aequales eiusdemque socii conc Audiatur rursus Tapa relli I) Se it adrone a verso servi molli doveri, glii non in quanto quelli son Servi, main quanto sono omini pari a tui. O te creatur irr gionevoli non anno altro essere correbiti V atruomo, Senon di servi perche questo loro sine Dunque ruomonon 'ha overi verso di esse s Scilicet bruta sunt, homo non est Servus hominis totaliter ac simpliciter. Nihilominus neque inter antiquiores defuerunt, nec desunt inter recentiores, qui hominis officia erga bruta adstruant. Ut ab antiquioribus incipiamus, notum est illud Ciceronis a) Non mediocres viri, sed maximi et docti, Puthagoras et Empedocles, Unam omnium animantium conditionem iuris esse denuntiant, clamantque inexpiabiles poenas impendere iis, a quibus violatum sit animaL Scelus est igitur nocere bestiae. Diu a Sane
non fuit sententia Tullii alio loco 3 sic aientis: suo
modo hominis inter homines iuris esse Vincula putant, sic homini nihil iuris esse cum bestiis. Praeclare enim
Chrysippus, etera nata SSe hominum causa et deorum, eo autem communitatis et societatis suae, ut bestiis homines uti ad utilitatem suam poSSint sine iniuria.
Item . Augustinus meminit quorumdam, qui e hoc
praeceptum, n0 l occides, etiam in e Stias et pecora conantur extendere, ut e hoc nullum pSorum liceat occidere o Et sane si darentur officia hominis erga bruta, hoc videretur esse primum, ea non occidendi IamVero sic istiusmodi homines strenue urget S. Doctor Cur non ergo et herbas, et quidquid tumo ur dicitus inlitur
si Loc nunc cit. a De re pubi . . III. cap. II. 3 De n. bon et mal. l. III. c. o. 4 De civit. De l. I. c. o.
60쪽
a figitur Θ Nam et hoc genus rerum, quana Vi non entiat, dicitur vivere ac per hoc potest et mori proinde etiam cum vis adhibetur, occidi. Unde et ApostoluS, cum
de huiuscemodi seminibus loqueretur I), i , inquit, quod semiuas non vivi sicali , nisi moriatur. Et in Psalmo a scriptum est Occidit vites eorum in grandine.
Num igitur ob hoc, cum audimus, tori occides, Virgultum vellere nefas ducimus, et Manichaeorum errori in sanissime acquiescimus mi igitur deliramentis remotis, cum legimus, n0u occides, si propterea non accipimuS hoc dictum esse de fructetis , quia nullus St ei Sensus nec de animantibus irrationalibus, volatilibus, natatilibus, ambulatilibus, reptilibus, quia nulla nobis rati0HH 0ciantur 3), quam non eis datum est nobiscum habere communem unde iustissima ordinatione Creatoris et Vita et mors eorum nostris usibus Subditur restat ut de homine intelligamus, quod dictum est, u 'u occideS nec alteriam ergo, nec te. Neque enim qui se occidit, aliud quam hominem occidit . Inter recentiore eminent Damiron ψ), qui X eo
poti Ssimum arguit, quod ualltra universa dici soleat ac debeat Dei ilia sororq te honi tuis ac socia, et Ahrens S), qui X arguit praecipue, quod crudelitas in aui ualitia
i I. Cor. XV. 6. a Ps. LXXVII. 47.
3 Notentur haec verba, quia uiriu nobis ratione sociantur hisce enim Verbi argumenta paulo ante allata confirmantur. C s. ho-mam 2 2. q. 64. a. I., Utrum occidere quaecumque viventia sit illicitum. Ibi arguit s. Doctor ex hoc principio: κ nullus peccat ex eo quod utitur re aliqua ad hoc ad quod est is Lege etiam c. gent. l. III.