장음표시 사용
291쪽
Doni. Guerint Medici Parisiensis docti simi
V Eritatis agnoscendae desiderio flagrans ausim
abs te petere ut quae Opinionibus tuis adversantia in praecedente epistola proposui paulo enua cleatius diluas. Dixi terram quam Pruvinenses aquae alluunt flavescere, quoniam chalcanthi viridis terram sulphurve continet.Respondisti hujus mineralis partes eas viridantes apparere; novi quidem ipsa sinet tales esse natura sua, sed easdem humo tectas fia- vas fieri vel humectatione vel nitri admistione quibusdam experimentis probavi, quae nullate nus impugnasti. Ut ostenderem chalcanthi spiritu confici posse atramentum scri ptorium quod e chartis post sex menses penitus obliteratur, attuli verba quae de ipso Cardanus habet lib. 8. de subtili cap. 68. fateor tamen quod cum ille referat se hominem . novisse qui optimum atramentum scriptorium parabat quod e chartis sex mensibus elapsis pror sus evanescebat, idque chalcanthi spiritum e fi cere posse. Dixi ipse chalcanthi spiritu fieri posita atramentum scriptorium praestantissimum cujus characteres papyro inusti ultra sex menses nullatenus apparent : sed mihi fas sit advertere te Cardani textum non ad amustrio eae scripsisse , sed ex eo praeteri iste quod mihi favet& tibi adversatur, Textum illum integrum hic transcribam ut nullam amplius disputandi ansam praebeat, parum sollicitus an pag. 6 . vel et 8 i. I
292쪽
gatur eum praeclaris hujus Medici opera variis typis mandata sint. Me nigrum quod commune es D. confracta recentis lib. I .lachrama frabica, forum cum corticibus malipunici gulorum libra dimidium, octo diebus is sex libris aquae macerentur ;. post cpquantur, donec aqua pars tertia decedat, fer' menti amotoque ab igne addatur chalcanthi te mi metriti lib. I. misceanturque omnia donec frigescat, O post dies decem linteo densiore coletur ac ferPettar. AN liquo tempore pro scribendis libris fuligo balneorum in usu erat. Et nuue ad excudendos libros fuligine olei li ni cum ipso lino utuntur e scio qui fecerit optimum. quod tamen pis sex menses, ex toto e chartis ePanesceret magna fraude. Suarenda igitur ratio hujus , scimus quoniam terrea manent, O qua tenuia sunt eUanescunt celerrime, unde aqua ardens Ictatim diffugit. Chalcanthum igitur in spiritum redactum, O humidae, tenacique materia mistum hoc Ecere potest. Existimas nitrum arte non natura cum chalcantho permisceri posse , sed dic amabo cur isti
duo sales hac potius quam alia ratione conjunguntur , quandoquidem mistio ad naturam pertinet . ut confusio vel appositio ad artem. Verum quis facile animum induxerit utrumque a pyrite produci, ut notat Agricola lib. g. de ortu &ca assis subterran. pag. 6. his verbis. Cum igitur aqua Drita effusa Pel frigore congelasit vel exsiccat undist atramentum futorium , quidem salsus succ-
condensatur infatem , amarus in nitrum et ita astringens O calidus alter in alumen , alter in atramentum
sutorium. Nitrum non solum ut arbitraris in ruinosarum aedium muris invenitur : sed aliud nativum vel e terra effoditur canaturque lapidis modo, vel extra terram speluncarum cameris stiriae instar adhaerescit, vel ex his liquidum decidit , vel in convallibus , campis , & lacubus
repetitur. Aliud factitium Graecis chr socolla ,
293쪽
Arabibus borax dictum , fit ex nitrosa aqua , vel aqua dulci in qua infunduntur vel coquuntur rudera & cineres nitrosi , quales potisirin umeae crematis ossibus & roboris ramis nusquam fluctuatis proveniunt. Nativum quodlibet sed maximum liquidum sit rames, cicitur, factitium uero non omne sed quod levissimum &spumae simile beere e net S. Et quidem nitrum nommen traxit a Nitrea insula ubi primo fuit inventum , vel a Nitria AEgypti regione ubi copiose colligitur. Uno verbo nulla tellus, nulla aqua,
nulla stirps est ex qua salis hujus pauxillum no
Ais nitrum ignescere ratione spiritus sulphurei, non ratione salis cujus frigida natura est ;sed si nitri sal frigidum, cur non impedit quominus minerale istud statim im flammetur E de si fateris salem illum acrem esse , cur calidum
non fateberis i quandoquidem Galenus acria amara calida esse docet lib. . de simpl. med. facultatibus cap. 1 . amara calida sunt, se s acria his calidiora : idemque Baccius asserit lib. I. c. a. de thermis in hunc modum. Ac res igneam magis ciscam indicant qualitatem mi ura. Agricola & Se-birius probe tenebant nitro plus salis quam sulphuris inesse ; ambo nihilominus minerale istud calidum & siccum agnoscunt. Alter lib. s. de minerat. cap. q. sic habet : nitrum est calidum O scum et O quidem in fine ordinis secundi , vim habet aperiendi , attenuandi , abstergendi, discatiendi, evocandi, de attrahendi. Insuper nitri sal calidum esse patet ex eo quod ad seminum de hominum foecunditatem confert, Virgilius I. Georgici legumina nitrosa aqua perfusa uberiores & locupletiores siliquas proferre notat his carminibus :
294쪽
Semina vidi equid em multos medicare serenter Et nitro prius o nigra perfundere amurca Grandior ut siliquis fretussa acibus esset. Notum est in Livonia succensarum sylvarum ci- neres solere tritico conseri laetasque meti messes. . Anatomia constat venam spermaticam sinistram iab emulgente exori si ut nitrosum sit semen ; Ia- tioque suadet eos salaciores esse quibus utraque is permatica ab emulgentibus emergit. Agricola versus initium lib. r. de natur . eorum qua effluunt e terra de nitrosis aquis sic habet : vulvae praterea faciunt conceptioni habiles. Caesius lib. de miner. cap. 6. sect. s. scribit Philadelphum P gypti regem voluisse filiam suam Berenicem An tiocho Asieriorum regi desponsiatam , aquam Niloticam duntaxat, quam ad eam deferri m gnis impensis curabat, bibere, ut citias ma- ternis fulgeret honoribus dulcesque gnatosVeneris praemia nocte t. Ipsi ultro assentior, videturque mihi Plinius lib. q. cap. 3 i. foetiferam potu Nilum apte dixi se , siquidem nitrosae ejus aquae sunt, teste Agricola lib. g. de natur. foml. ipag. ro I. cujus haec su ut verba : factitii nitri plura sunt genera, unum sit in to ex Nili aquis qua in tro a sunt in nitrarim infusis. Huius salis bene si-cio Niliaca aqua potulenta est, quamViSmOVeatur semel tantum in anno , scilicet ad solstitium iustivum , quo exaestuans inundat, oblimat, &opimat AEgypti terram , alias pluviae defectu in--lieissimam futuram.
Encelius lib. 2. cap. 1 f. de re metallica nitrum
salis speciem astruit, at sal ad stirpium & animaliam foecunditatem valde conducit. Fimus fale quo scatet terris benefacit , stirpes maritimae prae caeteris luxuriant, Graecique summam fertilitatem explicant his verbis a Ac ny υg. EX cap. n. lib. q. Regum constat Elisaeum Hyericoni, aquas l
295쪽
quas sale foecundasse , videmusque salum pisca-bus abundare. Apud Ethnicos Matini Dii olim petulantissimi fingebantur ; naves sale onustae murium feraces sunt ; dato sale canes est octicatuliunt ; oves aquam salsam bibentes matum rius uterum gerunt, nec injuria Venus ex spuma maris nata fertur, vocaturque si siquidem sal commiscendorum corporum libidinem sic inflammat , ut hac de causa AEgyptii sacerdotes eum in totum in cibis abdicarent, ut refert Plutarchus lib. s . sympos . qu*st. I o. Vis credam nitrum frigidum , quia crystallus mineralis gustu frigidus sentitur, & aqua fervi da ampulla vitrea inclusa , & in aquam in qua nitrum solutum sit , aut in puteum nitrosumi mersa valde frigeicit. Verum in crystallo minerali quid acidum est quod linguam contrahit, istiusque partis calorem intro cogit sic ut ejus extremum eo defectum aeris incursione statim frigeat ; & aqua cui nitrum inditum aut quae natura sua nitrosa est , impense refrigerat, quia nitrum aquae frigus acuit , magisque penetrabile reddit : si sal istud nativo frigore aerem & aquam alterare valet, cur putei & speluncae media hyeme calent & cur Sequana qui sati-psius h et ut his qui nuper ad nostram urbem appulerunt alvum subducat, summa aestate non
friget EIn nitro terram albam non admittis tua experientia fretus, ego vero admitto juxta Joannis Banci experimentum qui lib. g. de miraculis aquarum naturalium cap. 33. de aquis nitro issis haec habet : earum aquarum eυ oratione re M. Faut faces alba, eiusdem saporis o odoris ac ipsum
Reor te haec omnia quae tuis opinionibus obstant ita Iuculenter explanaturum ut contentio-
296쪽
A R c A N U Mnibus supersedeam , miratusque consumma tam doctrinam tuam, tuus esse gaudeam. Va Ie Lutetiae Parisiorum die a 6. Ianuarii ann
Aut horis Ne ponsio ad epi oram Z. . Dom. Guerint Medici Parisiensis A
v i R CLARISSIME, PEtis a me hi quae opinionibus meis advertantia in tua secunda epistola proposuisti paulo e- nucleatius diluam , faciam lubens ad singula re- spondendo Primo mihi objicis terram quam Pruvinenses aquae alluunt flavescere , quoniam chalcanthi, viridis terram sulphurve continet ; ad quod restondi partes eas viridantes apparere ; &con- , sentis ipsa et tales esse natura sua , sed ea dem humo tectas flavas fieri vel humectatione vel nitri admistione. Si fulphur terrave vitrioli viridis sub terra humectatione flavescant, quare aquis nostris exhalatis , vittiolum viride mihi non superfuit, ut Rochae & si id fiat nitri admistione, quare iisdem aquis evapoiatis duntaxat reliquum habui salem colore fusco infectuan , salis ferri in modum , non vero albo in modum salis nitri E Tibi facile demonstrabo terram & sulpkur vitrioli viridis esse subviridia, Ac tu ipse hujus rei experimentum agere potis es , fundendo vitriolum viride in aqua vulgari eamque reponendo in vase figulino e terra minime porosa confecto , deinde illam sinendo quiescere per spatium plurium dierum, tunc videbis
sulphur ad aquae superficiem efferri, quod cochleari
297쪽
et levi ab aqua sejungere poteris, deinde sicea 're , & tunc illud subviride conspicies : at si terram in fundo vasis repositam ab aqua separes , ii Iam ejusdem esse colosis ac sulphur comperies: sed in dubium revoco te mihi posse demonstrare illa esse in sinu terrae subflava , licet frustra , siquidem spiritus vitrioli in nostris aquis tantum admittis. Non arbitror tegium quem excerpsisti e Cardani lib. de subtil. adeo tibi favere , dc mihi adversari quemadmodum existimas , etiamsi
in eo reperiantur haec verba, chaleanthum inspiritum redactum O humidae tenacique materia misium
huc escere potest, quae in meo libro non reperiuntur : attende quaeso Vir C larissime ad ea quae dicit; nempe hoc Scere pctes , non vero hoc ess-cit, unde colligo ea de re illum dubitare , nec immerito, quoniam in hac atramenti compositione totum corpus vitrioli miscet, non vero solum spiritum ; quapropter censendum non est spiritum vitrioli nigredinem atramento tribuere (siquidem juxta Libavium , spiritalis vitrioli tinctura potestatem atrandi non habet) sed totam ejus substantiam. Quod substantiam, . qualitates , & mixtionem nitri cum aliis minetralibus attinet, de iis meis praecedentibus epistolis fuse satis me loquutum esse arbitror, de quibus Lectores judicent ; sed tuae sententiae semper insistis, nempe mitrum nostris aquis inesse , cui nunquam assentiar, cum si sal, qui in aqua liquescit, &aqua exhalata concrescit illum certissime reperis.sem tanta aquarum nostrarum quantitate evaporata, quantam notavi novissima mea epistola ; dc de hac re agitur, non vero de istis diver-ssis nitri speciebus , ejusque qualitatibus , de quiburiuaPostrema epistola sermonem habes, quae
298쪽
ris A R C A N U Mquae nihil ad rem. Illud vero notatu dignum est, quod postquam tuis praecedentibus epistolis nitrum calidum esse acriter contendisti ratiociniis, experimentis, & authorum testimoniis, postea fateris in tua responsione ad epistolam Do m. de Satiat Ton pag. 8. bus falem figidi semum esse, ut
liquet ex crastasio minerali qui lingua admotus eam frigore perstringit e atque etiam in tua dissertatione adversas principia chymica pag. r. refer Suaporem elatum re nitrofuso in vase angustior cit, adeo
esse frigidum ut quibusdam suaserit oentum borea mqui persentitur vigentibus astatis ardoribus ab hora ui decima usque ad tertiam be pertinam in illa parte Tectosagum bicina montibus regionis Helbiorum , ab istis montibu3 nitro turgidis pro manare , cum isti, astu fu-s,m , futurum est; O ait hunc vaporem a nitro procedentem ejusdem mineralis Use spiritum : concilia tuos textus, si lubet, eodem ore nitrum calidum frigidumve esse affirmas. Asseris aquam Sequanae ventrem solvere obnitium in ea contentum, ego vero existimo id
fieri ob suam humiditatein quae fibras facultati
retentrici inservientes relaxat, idcirco haee aqua
eosdem effectus non producit ac aqua Nili, quae nitro turgida dicitur; siquidem mulieres non sunt foecundiores Parisiis quam in aliis Galliae
locis. Scribis me non admittere terram albam in nitro mea experientia fretum , tu vero in ipso eam
admittis juxta Iohannis Banci experimentum
qui lib. g. de miraculis aquarum naturalium cap. I g. de aquis nitrosi, haec habet : earum aquarum e diaporatione restant faces alba, ciusdem saporis o odoris ac ipsum nitrum e nihilominus tamen meo experimento nullam in nitro inveni terram albam , quocirca semper adhaelebo iis
quae conspiciam in metallii mineralibusve, donec
299쪽
nec quis contrarium mihi demonstraverit: oculi. enim , ait Hippocrates lib. I. de diaeta, magis credendum quam opinionibus. Tanti aestimo tuas pulcheIrimas aeque ac doctissimas disquisiuiones, atque etiam teipsum, ut toto vitae curriculo futurus lina tui amantissimus. Vale Pruviui die so. JanuaIii ann. DOm.
Dom. Foderi Doctoris Medici eruditi simi ad Dom Gidraum D. Medicum E P I T O L AD ale thermarum Vichensium.
Iandoquidem toti reipublicae iatricae mani-3 festum fecisti te ad intimos naturae recessus tuo sagaci ingenio penetrasie ; permitte Vir arisii me ut te consulam de mystcsiis illius se
metae operatIicis, quae non se pandit omnibus qui suorum arcanorum investigationi sedulam Operam nav*nt; & quamvis tibi sim ignotus, id non impediet quominus votis meiS annuas examini subjiciendo paucum salem quem genitus tuus a me accepit , de si ejus discessus tam praeceps non fuisset, una cum eo hanc epistolam ad te detulisset. Hic sal derasus est e parietibus thermarum, unde aliquid i puri contraxit : illum ad te mitto , sicuti e parietibuS eraditur , ut ipsum explores. Tua se ii tentia erit mihi legis instar, & finem imponet de sceptatiunculae quae exorta est inter me & Medicum qui a paucis diebus prelo excudendum curavit has aquas tres mineras disserentes permeare , nimirum sulphuris , quod probat odore , vitrioli
300쪽
quod probat istarum aquarum aciditate , & ni-
tri quod confirmat effectibus catharticis. Verum quoniam eodem tempore quo hoc impressum fluci datum est , quibusdam famosi3 Medicis
hujus urbis etiam dederam autographum dei sta- irum aquarum natura , in quartam analysi solummodo sulphuris principia repereram, meam lopinionem stabilire coactus mi famae & honoris istimulo impulsus, ut veritatem tuerer quam ut mearum actionum finem semper spectavi. Ergo resuto consequentiam quam ex ista tam aquarum aciditate deducit , arbitror enim probari posse sulphur de alumen aeque bene has aquas
ingredi ac vitriolum. Sermonem non extendam llongius cum meo Magistro (id est tecum) ut probem id quod me docuit : equidem ingenue
fateor me. te acceptam habere cognitionem aquarum mineralium qua caveo : ad alteram mei antagonistae consequentiam xenio, n pe has aquas esse catharticas, ergo ipsis inest ni- trum. Vitium hujus consequentiae tibi manifestius est quam mihi, nam ut mea fert opinio , omnia minerali a atque etiam sales vegetabilium quae possunt partes irritare earum fibras vellicando , ad purgandum sunt apta . At forsan operae pretium erit observare Vir Clarissime , meum antagonistam praestantiorem esse Oratorem quam Physicum aut Chymistam : non est Phussicus,
siquidem in sua quadam epistola fatetur se judicasse de pluralitate mineralium ex ipsorum effectuum multitudine : adverte quaeso Vir Clarissime , illum ignorare divisionem causarum & eo fectuum aequivocorum & universialium. Quod chymiam attinet; illius admodum est imperitus , siquidem arbitratur sulphur vulgare esse. corpus simplex & cujus actiones sunt determina-- : di tu optime cognoscis ylii sica Analytica