장음표시 사용
141쪽
UR AE O. aliarum artium Zostientiarum cognitio honesta est, eclaudem apud omnes inuensi ita etiam motuum S tem- potis inde pendentis cognitio honesta est. Econtra mentem nulla nec aliarum nec huius notic1 imbuere, turpissimum est. Unde Cicero dicebat: Nesc1re quae ante te saeia sunt, est perpetuo puerum esse. Sed aperte sacra Scriptura ad hoc studium hortatur omnes, dum non frustra,sed in tempora,menses 5c annos,duo lumina,Solam scilicet di Lunam,condita esse concionaturi Motus
ergo luminum primo cognoscendi penes hos temporis ratio exquisite constituenda est. Ipsa etiam Trinitas diuinitatis sex dies θ sex dierum opera distinctenu
Huc accedit,quod primi parentes sapientia ec pietate praeclari, diuino afflatu impulsi,annorum distinctionem obseruarunt 8c propagarunt quod manifestissimum est ex historia Nohae qui cum annum moratus esset in arca, menses XII cum Epaeiis sedulo numerantur. Ingressus est Noha, inquit Scriptura in arca mense secudo, die 7-Deinde nominatim fit mentio septimi mensis,hinc deci mi,tandem quadraginta dierum S amplius: deinceps iterum primus mensis nominatur. Egredi autem rursus dν citur ex arca mensis secundi die a . Interea igitur menses m II, cum undecim Epactis, faeta collatione, elapsi esse deprehenduntur. Horum ec iudicia ct exempla ali deinceps laudatiss. uiri secuti sunt,quibus magnae curae fuit annum describere, oc distinguere, rerum memoriae conseruandae Sc propagandae causia Solon ex iudicio haletis anni magnitudinem certam definiuit sedibus aequi
noctiorum constitutis.Huius rationem Eudoxus emen auit Aegypthetiam annum ex π II mensibus tricenorum dierum fecerunt,annumeratis Epactis. Iulius autem Caesar nec Aegyptios,nec Graeco congruere anam aduertens, opera Sosi genis nouaanni rationem,quam
hodie quom obseruamus,instituit. Secundum ab hac locum sibi uendicat utilitas tempo/ris,quam praesentie praeterito rerum statui conIert.Ho die enim in pactis,iudicijs,operis tam rusticis quam oeco
142쪽
nibus omnibus,temporum distinctione carere nullo modo possumus. Ad intelligendas autem historicoruriar. raciones, i scriptorum rei rusticae commyntationes,plu/rimum lucis cognitio temporis adfert. Hoc, quando na.
tusec passiis sit, ecquando resurrexerit filius Dei, osten
dit:hoc mundi exordium,&primorum paretum seriem prodit Imperiorum non successiones tantum,sed etiam fatales mutationes clare die at Et quidem quas in prae senti habere, in praeterito autem habuisse utilitates tem- Poris cognitionem ostendimus, easdem in posterum 8c omnem aeternitatem habituras esse non dubium est. Ob has praecipue duas causas ego hanc cognitionem amo:
ec puto studiosis non leue calcar addere posse, ut 8c ipsi cognoscant auidius, cum honesta sit, ex uitae utilis
Icticari de temporis natura speciebus, &
RIS, UA ST , ut hac ratione aditus nobis adsequentia fiat. Est ergo P VI, voce minus Latina a com putando deducsta, ea Astronomicae scientia pars, quae ex coelestiirhi minum motibus accurate cognitis iup Putatis quos Deus, ut Lemporis norma est ent con Delit praeclara opera temporum 1llustriorum paci ad di. scrimina elicit&extruit: tandem autem misium Eccle/sae ct uitae communis, expeditiorem commodiorem eadem pro suo Ecclesia A pollitiae iudicio in partes diser sinit. Et quidem cum tempeo iis mensuratio Sc distin elio a nullo alio doctrinae genere quam ab Astronomia pendeat, Computum Astronomicum vocamus nec lo/cum hal et apud nos ii id nonnullorum nidccium, qui
Computum ab Astronomia diuellunt ei distrahunt ei
143쪽
inter Astronon vinct Compiuistam distrinaen factura dicuntcn Astronomii minanum corporum coeIestrum motus xquisite considerare S scrupulos a temporum discrimina facere:Con put1stam uero,Ecclesiasticam ci/licet personam, motibus Solis Sc Lunae tantum occupa tum esse, o pro his tempora discernere. Nec crum ii uel Ecclesiastica uel politica persona temporum dilarimana fecerat suae Astronomiae cognitionei opera ideo Iulius Sol genem Solon Thaletem adhibuit. Deni ut Cur1llus adfarmat,in Synodo constitutum fuit,ut quotainnis Episcopus Alexandrinus apud que publice eo ten Dore Astronomiae studia florebant Episcopo Romano certum aequinoctu diem significaret. Non ramenti clesiae iudicium L Caesarunt nonnullorum arb1trium O namno a tempore excitido essed quod ipsi auxilio artificum in tempore uel constituendo uel distinguendo praestant libenter largior. Calendarium autem,quod a Calendis nomen accePit, libellus est in Astronomiae non omnino ignaro conseri Ditis in quo praeter loca corpori coelestium,dies Isingultimis ominibus donati, ei novilunia 5 plenilunia, una cum alus nonnullis corporum coelestium configurationibus consignantur,adiectis etiam electionibus Ecclesiasticum Z politicum uentum est Episcopus enim uel praeco primum diem mensis, 8 nonarum numerum PQ pulo conuocato pro cocione significabattit inde etiam Calendae didiae sunt. Huic aequipollet Ephemeris consignatio scilicet die-rtim singulorum totius anni, A locorum planetariorum ad dies singulos , una cum conformationibus siderum inter sese. Fasti a Calendarijs nihil disserunt.Nam antiqUitus lendaria hoc noni ne repraesentata sum: ita tamen,ut siderum ortus occasus uoc complecterenturi Porro mi P ses,quo Graeci κονου nominant, Natara i , quae uox opportunitatem temporis potius significat, diuersum existit, est mensura seu numerus
motus secundum prius o posterius H. e definitio etsi per
144쪽
oportet Significat ergo,motuum coelestium continuorum numerationem mensurationem tempus este, ita
distinctam,ut certum initium sim s utrobiliam in motibus quam tempore constituantur,ct distincta nomina dentur. Hinc perspicuum est, motus coelestes temporis omnis effectores esse: 8c quidem Solem dc Luna praecipue cum extrem coelo considerati oportere, per se mainnifestum est,sicut etiam Pontanus suam uersu indicat, Sol rerum sator,to numeros temporis author. Hanc ob causam Iohannes de Sacro busto, tempus desinit esse esse Rum motus corporum coelestium, exquO quantitatis dimensionem A numerum, o qualitatis alterationem acquirit. Qua desim tione, prster quantitatem, etiam qualitatem temporia motibus coelestibus profici sic affirmat. Hinc uetis, aestatis, autumniec hyem1idio scrimina. Sed ut perfectius de tempore dicamus,&miel. ligamus rectius, repetamus motuum coelestium discrimina, quae aspici 5c considerari tanquam normas temporis oportet. Duplices praecipue m aethere motus animaduersi sint: Unus extremi coeli, uelox et concItatus, ab oriente in occidentem, qui alios orbes omnes secum per uim circumgyrat intra diem dc nodiem: Alter,reliquis omnibus orbibus, praeter extremum coelum, prOε
Prius, ab occasu uersus ortum obliquo ductu, diuerso in singulis modo Aliter enim Sol, ali ter Luna mouetur: Luna uelocite Sol lentius Ille quidem motus Diem:hic
Per Solem annum, per Lunam menses metitur Nec tamen quantitas anno tantum amotu Solis contingit, sed
etiam qualitas, ut inquatuor horas distinguatur: sicut etiam prius monuimus. Non autem in hac motuum duplicium generali consideratione resistendum est, sed uias 5 earum diuersitatem multis de causis considerari oportet Primi ergo, uelocissimi quide, sed tamen aequa.llis motus uia est Aequinocctialis,medius S maximus inter polos mundi circulus, pro itu licio artisetcum ad similitudinem zodiaci in 6 partes aequales disiectus, quas μοίρα genta aliter, E s autem speciatim uocare moris
145쪽
libet inis secunda,ec sic deinceps in tertia findere solent artifices, non in hoc circulo tantum, sed in aliis quoque
omnibus. His seu partibus seu temporibus,motu pri . . mus numeratur. Et quidem cum 36 tempora aequali motu integre circumducatur intra diem dc noetem, quae sp acia a moras,ut omnes norunt,complent ratio nos raconuincit, una hora is, duabus o tribus 4s, ct sic porro euehi,' similiter mergi, ideoc quindecim aequinoo ctialis tempora horam unam aequare: sicut copiosius dia
Eregione autem alterius motus pro corporibus planetarum diuersi uia lata es zodiacus, obliquodue uadfiguram X terae aequinoctialem primi motus uiam transiens, e in duobus punctis secans. Hunc quoque artifices in 36 aequales partes distribuunt, iusi as huius diffecti ionis causas a Lunae ct Solis in motu sordere na- fit. Docuit enim experientia obseruationis Lunae, hanc annuo pacto quo Sol totum zodiacum eundo conficit)duodecies cum Sole uel iungi,uel opponi: Sc quidem inter coitinctiones uel oppositiones singulas triginta dies
Intercedere. Qtrare hoc exemplo moniti,zodiacum pri
mo in duodecim δωδεκιφμορ lae,ec haec rursus in o parates disi inxerunt, quos gradus speciatim uocare solemus: ut multiplicatio loquatur totum zodiacum non ex duo decim tantum signis, sed ex 36 gradibus cons are, quorum fere singulos Sol uno die conficit. His partibus motus Solis oc Lunae mensuraturi Vt autem etiara in
telligatur, quomodo motus tempora alterent, obliqui. tas zodiaci 5 signoruina cum nominibus diuersae pro prietatis, ec puncta tropica considerada int.Dum enim, Sol in semicirculo, qui ad latus mundi Boreum recum hir, partim auerna tropa ascendit, partim a tropa aestiua descendit,temporis διαῆεσς necessario arsant, Scin uere testatem Deiant: sicut uicissim dum per alterum semio circulum lateris austrini, partim a tropa autumnali de scendit, ct a tropa hyberna asscendit, tempus in Autum m dc Hyemem alteratur. Constat ergo,motus coele.
146쪽
stes duplices, primumd secundos obliquos Solis 5 Lunar,temporis causam efficietem esse, sicut definitio complexa est ei quidem praeter quantitatem, etiam qualita.
Distinguitur autem Enpus dupliciter,in Naturale Bc Artificiale quorum illud intelligitur esse, cu1us mensura ubique a motibus coelestibus in natura conditis simitur:prout tamen alibi magis, alibi minus accurate supputantur, uariat. Huius generis sunt, Dies, Menssis, An nus, Aequino stium,Solstitium,Ver, Aestas, Autumnus, Hyems, ct c. Hoc autem illud est, quod pro arbitrio Mugistratus uel Ecclesiastici vel Politici cum consilio artificum instituitur: ut sunt horae diei,minutaec secunda horarum,punctum,momentum,Uncia,Pascha, Pentecoste,
Seculum,Aeuum,Calendae,Nonaeadus, Septimana, ct c. ex alia huiusmodi. In temporis enim naturalis speciebus distribuendis, aut colligendis, multum ualet Ecclesis uel politiarum authoritas. Hinc dies in horas,horae in quadrantes,in minuta, secunda ec tertia diuiduntur: apud quosdam horae in punctum,momentum,unciam Sc ato. mum distribuuntur. Dies rursus in Septimanas colliguntur Anni in Olympiadem Lustrii, Seculum,Iubiis in ordiemur autem explicationem nostram a minimis partibus seu speciebus temporis, ct iis usitatissimis, ct ad alia gradatim ascendemus ut in annum, o quae inderiuntur,nostralisco pella desinat.
Erit ergo Minutum uoce a mimiendo deducta, horae
pars sexagesima, ita scilicet, ut horum sexaginta horam constituant, aut fallem aequentesquamuis OtUS ra tione is minuta unius temporis aequinoctialis, minuin tum horae faciant eat euehi constat supra Horizontem uno minuto horae Artificibus moris est, Minuta ob similitudinem quam ad lapillos habent, Scrupula horae pri
RVrsus autem secundum, horae 3 o pars est, minuti sexagesium aetinet ad partes equinoctialis eue
147쪽
ctas motu primo,eandem cium mutis rationem. Slautenim uno minuto horae, is minuta tempori Aequinoctialis sustolluntur ita uno secundo horae secunda temporis aequinoetialis euehuntur Graeci λεοψὶν U-ο-so λ τρον nominant, latini Scrupulum secundum. Nec enim motuum numerandorum gratia tantum artifices zodiaci madus,ec aequinoctiali tempora in minuta,se: cundata tertia, Per sexagenariam diuisionem continue Dartiuntur: sed eodem modo etiam temporis distributio
Initur, Diei scrupula prima, secunda, ct tertia horae ovouuem scrupula prima, secundae, tertia, ob accura, dorem temporis mensurationem. Item y quae par tiendo tempore ratio est, eadem in colligendo uia obseruari solet apud artifices,secundum sexagenarium num
rum hinc sexagenae horarum, dierum,ct secundum Co Hernici institutum sexagenae annorum quo numerantur Placuit autem sexagenarius numerus artific1bus1ndissidendo oc colligendo ob eam causam, quia inter Dnore nullus adeo multiplices partes habet scilicet sex
tantem trientem,quadrantem,quintam, semissem,deci mam duodecimam, decimamquintam, uigeumam, ocvice mam, quae semissis est. DE AELUADRAN TE N O 'Er adrans autem horae es quarta pars ex minutis
constans, quospacio aequinoctialis tert1atem porto 4s minuta evehuntur motu primo aequabili.HI sunt horarum partieulae secundum artifices quibus 1pli praecipue,nonnunquam etiam uulguS hominu utuntur. Vetustas autem Horam quom in punctum diremit, Nomentum,Vnciam,5 Atomum. Punctum in Solis motu est quadrans horae, minuto/rum Sed in supputatione motus Lunae, est quinta pars minutorum a. Huius autem decima pars,quae in Sole ' minutum cum semis te, in Luna A facit, Momentum dieitur. Huius momenti rursus duodeciis mapars, quae in Sole in Luna autem 2 conitomit uncia uocari consueuit. Ad extremum, huius qua dragelima
148쪽
ETsi uox Hora ad nostrum institutum duplici nomiis
ne pertinet: pri mo quod quaelibet quarta anni pars, Verscilicet, Aestas, Autumnus di Hyems, Hora dici an liquissime solita est: deinde quod dierum tam naturalia quam artificialium pars est tam e priore significatione in alium locum,anni uidelicet pariss dilata,quid Horam in secundosgnificato nominemus, perpendamus Zc tradamus. Est ergo nobis hoc in loco Hora uel integri diei,
ei reuolutionis diurnae aequinoctialis a primo motu concitati, vigesima quarta pars: uel alterutrius spacii, lucis scilicet diurnae aut noctis duodecima pals Nanal, Ut plerique norunt, Iudaica antiquitas, ahael gentes lucis ectenebrarum discreta spacia fecerunt, e lucis sipacia duodenario numero horaria donarunt, ita quidem ut cuiuis, Verno aeque ac aestitio, dehinc autumnali pariter Soli Pherno, duodecim horas aequales attribuerint. Has, sicut Pro tempore Dies integri uariant,mutari, non potestes se obscurum. De his loquitur Plinius lib. cap. 97. PtOlemaeus passim in magnoinyntagmate Astronomico lib. q. cap. 6.ec lib. s. cap. 3. ecf. iisdem distichon Graecum loquitur, Eodem modo cle his intelligi debene dicta secrae ScrυPturae ut Lucae a 3, Deo patiente ct compellante latronem his uerbis, biodie mecum eris in paradisi, temporis mentio fit Erat autem fere hora sexta, Sc tenebrae fa-eiae sunt in uniuersia terra usque ad horam nonam. In hoc hora sexta,nec matutina, nec uespertina nostra intelligitiar med tempus meridiei & quidem nona tertiae Pomeridianae congruit. Simile didium est in Actis cap. r. Ubi populo ex diuersitate linguarum colligente ebrieta
tem Apostolorum, Petrus inquit: Non, sicut uos existimatis,
149쪽
oe aua uel nona matutina intelligi debet, respectu nostrorum horologiorum. Econtra autem illaehorae uigesimaquarta pars totius circuitus, aequales sunt,,Ob aequabilem aequinoctialis circuli agitationem. Duo ergo sunt horarum discrimina: Aequales scili cet, A maequales, quarum illas Pariles etiaec Aequinoctialas,Grsce ι σημήιγὰρ uocare solemuS. Ouidius lib. r. Metamor horas aequalibus pactis positas no minat:has uicissim Temporarias, Graece καρακας, multi etiam Planetarias uocare aliquando consueuerunt. Aequatis sunt, vigesima quarta pars totius circuitus aequinoctialis: hoc est,spacium temporis, quo aequi noctialis tepora uel Horizontem conscendunt, uel Meridianum transeunt, o Solam paulatim evehunt 8 deuehunt. Aequalas dicuntur ob aequati talem magnitudinis spacit eadem de causa Parilas dic . facila est iudicatu.
Aequinoetialas, quὀd aequinoctiale motu primo aequa-hilite agitatum pro mensuratore habeant. Inaequalas autem econtra sunt, duodecima pars lucis diurnae, tam longioris quam mediocris A minori s. Hae inaequalas dicuntur,ob magnitudinem non parem.Temporariae uerὁ, quia pro tempore uariant.Planetariae etia, ob dissimilitudinem 5 maequali tatem ascensionis planetariae uiae uocantur. Prout enim Sol diutius supra Horizontem moratur, S lucem tertis 1mperiit , horae ma1o res sunt & quo citius mergitur, eo breuiores horae existunt. Lucis autem diurnae potius quam nodiis duodecima
partem definio quia antiquitas, apud quam primὁ non alis quam istae ab ortu in occasum duodecim horae in usu
erant,no 'emno tam in horamquam an quatuor uigillias
diuisit qualibet trium horarum spacium aequale Harum non aliter,ac horarii,tam apud Ecclasiasticos quam Phi. Iosophico scriptores, musta fit mentio ut apud Lucam cap.ra Beati sunt serui illi,quos dominus,siue circa secundam, siue tertiam uigiliam uenerit, inuenerit uigilantes.
Apud Liuium passim huiusmodi exempla plura se osse
150쪽
logias singunt tamen ego lepsydras dictas esse cum
Copernico arbitror ob eam causam, quod moderatio.
De singulari A prudenti opus fuerit 1 addenda S subtrahenda aqua pro diebus accrescentibus 5 decrescentibus. Hoc enim est Γλί φν δωρ, quasi aquam furtim
subtrahere. Verba Copernici haec sunt: alium inaeis qualium horarum usus longo tempore tacit OmniUm gentium consensu fuit, cuius causia ζζψυάλα inuente fuerunt, quibUs per subtractionem aquarum destillantium pro diuersitate dierum horas continuabant. Pro numerandis autem aequalibus horis plures uiae excogitatae sunt. Hodie enim vasculis puluisculo ex1lissimo ple. nis horas metimur: 8 dicinatis horam illud tempus, quo omnis arena defuit. Cum*horaenosi rae aequales sint, nec additione nec subtractione,utua clepsydras ueterum opus est qua re, ut 5 materia, a clepsisydras differimus. Alius hinc horarum mensurandarum Z numerandarum modus est ,per umbram gnomonis in Horoscopiis c Scio teribus, quales ad parietes aedificiorum nonnuno quam suspenduntur,ct figuntur uersus meridiem Planicie enim in certae horam spacia per certam 5 accuratam dimensionem distincta, gnomonis a Sole illustrati umbra in quod si scium proinciatur, perpenditur, ichora colligitur. Non ualde dissimilis ratio est consi1-derandi horas per eos Scio teras, quos Compastis uulgo uocant. In his enim planscie quoque , ut in il lis , distineta , media ducitur linea meridiani loco , dc acui magnes m potastur denique silum tenditur, uel aliud quid, quod umbram spargat, erigitur Media li/n ea ducitur, ut ubicunque locorum simus , Magnete duce hic enim semper ad polum Boreum se conuer
tit quae pars orientalis, quae Occidentalis, qUae Borea,