장음표시 사용
151쪽
Psorum autem inuentionem O Gnomonicen Plinius Imhro secundo capite 76 assignat Anaximem Miletio, his uerbis: Umbrarum rationem, ex quam uocant nomonicen , uenit Anaxsmenes M ius , Anaximani
dri dilaipulus primusque horologium quod appellant Scio tericum Lacedaemone ostendit. id extremum machina quaedam dentatis rotulis , quas pendulum pondus onere motat, conficiunt: quae non tantum motu suo foris dicem per singula horaria pacia sensim promouent, o spectantes de tempore certiores faciunt, sed etiam postquam horae debitus ordo dentium confectus est, campanam toties feruint, quot ho- raberandicem notatur. Integrum autem uel dimidium horolomum esse, non puto admonitionem requirere, quorum illud ad a morasse extendit: hoc in choris,
Quas, eminat,acquiescit. Oportet autem hoc quoque obseruari diuersia hora/rum qualium initia eme. Alii enim ab ortu Solis, ut Norici halii a meridie, nonnulli rursus ab occatu do/lis , alia denique a media noctes it Saxones loras
pro libito numerant quas tamen omnes in supp'tationibus Astronomicis conformari oportet,lioris a Me ridie inchoatis. Inde enim illi commodissime horis diermitium constituunt, ct per has motus stellarum num e rant. Modus reducendi talis est. Si horae ab occatu Solis numeratae fuerim , in astronomicas conuertun 1. tur addendo ad meridiem praecedentes dies arcum semidiurnum, cum horis propriis , abiectis choris , 1 opus sit Ut dato anno 1sso,dis io Iulη, hor. ii a Soli O casu,erigendae figura Genetialiac causa ad meridie citer oraecedentis non adiiciatur arcus siems diurnus qui Sola in I. gradib. existente, odi o horas fere assequitur, iuxta supputatione magnitudinis diei artincialis in is agoga Astronomiae tradita: demde horae, datae connum ein
Tantur,ct fiunt horae 7 post meridiem non diei elapsae,
152쪽
s m v I quae ad quintam matutinam decimi diei quadrant. Qiro si uero horae aequales ab ortu Solis numeratae sint,ad Astronomicas rediguntur, ad Meridiem diei praecedentis horas et , 5 semmocturnum spacium Una cum horis datis addendo ec a toras, si opus fuertit, rem Dendo Vt dato similiter manno isso die o Iulii,horis P tribus Sole exorto numeratis ad thema coeli eliciendum, ad meridiem diei noni praecedentis addantur hors et cum semino citurno pacto, quod quatuor horas facit: tandem 3 horae datae connumerantur, ena ergunt is horae a meridie noni diei praecedentis elapsae, quae in septimam matutinam nostram incidunt quo tempore, quis coeli positus 8 radiatio planetaria suerit. quaeritur. Ad extrem tim,si horae a media nocte secundum holologium diam dium inchoataee ni Imeratae suerint, reduiscuntur ad asstronomicas,addendo ad renapus exhibitum horas a. Vt si erigendae coeli figurae gratia detur dies ici Iuli3,&quidem hora Matutina ad horam datam horisia additis reductio facta est. Exeunt autem horae is diei noni in mense Iulio.
DEfinitio temporis non obscure signiscauit, omnis
tam maximi quam minimi temporis causam efficientem est emotum coelestem Minuta quidem, horas aequales, si horarum quadrantes, motus extremi coeli
P ex aequinoctialem mensurabilis gignit, dum singulis hoxis is tempora aequabiliter euehit. Dies autem secun dum astronomicam considerationem duplices, uel integri, ex luceli nocte conflati: uel mutilati,no e a luce resedia, pariter a primo extremi coeli motu Solem accidentaliter circumagente,ac a se cudario Solis motu, eo proprio mensurantur, sicut descriptiones docebunt. Ino tegros uocare solemus Dies naturales, Graece νυχθnoris a Mutilatos econtra,artifficiale, es. illos rursus duplicitc distinguere usitatium est, ita ut
aliqui sintinuales, seu medii, seu mediocres aliqui uero inaequales, seu apparentes uerbo diuersi a Ianc ακρ.Asaelsciuilis
153쪽
ciuilis dierrum consideratio non recipit negligendata men non est,ct diuersia exordia dierum suppeditat. Alus enm aliunde diem auspicari placuit. Sed ad descriptiones accedamus, simplicissima difficilioribus praemitte te o diem Politicum definiamus.
ES ergo dies naturalis quam quia natura consoci,
ut lucem e nodi em iuxta dictum, Et factum est: uespere Sc mane dies unus,sic vocare solemus Politicus, Graece νυχθαμψον πυδικον, semper pactum et horarum, undecunque etiam inchoeturi Chaldaeis illud spacium temporis, quod intercedit duos Solis exortus, Dies di ctus est . Illi enim sensio experientia quotidiana motiuuii Solem emergentem, lucem producere, demersum, tenebras inducere cernebant:a Solis ortu diem exordiri
soliti sunt Arabibus autem, Aegyptij si Alexandri nis,meridies diei initium dedit: habuerunt illispacium temporis a meridie ad mexidiem, a summo loco Solis ad summum, pro die Naturali Graeci,ut Athenienses, ab occasu Solis diem ceperunt, eumc spacium temporis duobus Solis occisibus interceptum definierunt. His etiam Iudsos Iohanes de Sacro busi o annumerat: eos'
huius initia causam habuisse inquit, quod in Genesi legi
tur Et factum est uespere ec mane dies unus Romam ad extremum, diem naturalcm a medio noctis inchoa, runt, o tempus a media nocte ad mediam, ab imo Sole ad imum,Diem nuncuparunt,hoc argumento,suὀd Sol ad unum locum mersus,ascensu suo non temere diei initium faciat Christ us deni filius Dei,circa mediam noctem in lucem editus est e scribitur unde adhuc in multis iocis paulo post: mediam noctem, quae diem Natalem fi
lii Dei praecedit, hymnos cantari, ct conciones haberi opinor. Ex his autem facile est animaduertere,politas in die mensuratione tantum ad Solem accidentaliter a primo motu medium, eleuatum, mersum 8c depressum
respicere: ideo ab iis negligentius magnitudinem diei assignarii mensurari, quam ab An ronomis, qui in die mensurando utriusin motus in Sole συζυγὰν faciunt.
154쪽
HI ergo Dies naturalis non tantum est 1ntegra Solis
de loco ad eundem circumdu stio a motu primo fac'a, quae est παποφα totius aequinoctialis, horaca quans: sed est sipacium temporis,quo a meridiano ad me ridianum integra perficitur totius aequinoctialis conuersio,motu primo,hoc est, a morarum cum tanta insuper Portione aequinosti alis, quae arcu quem Sol motu prooprio uel medioec aequali, uel uero occinaequali consecit συγκονέθι,θc inter euehendum respondet. Consideranda ergo est utriusq3 motus συζυγία cuius ratione etiam duo spacia copulantur,nempe 4 horae,re appendix Interea enim dum Sol ab ortu in occasum agitur apri momotu, ipse tamen proprio motu, ab occasis uersus ortum uehitur, ob huncSolis regressium dies non est tantum circuitus seu mαποφε aequino 21alis ab uno
puncto ad idem sed addi necesse est pactolum, quod
motui Solis natiuo respondet. Cum autem additamenta uel ab aequali uel inaequali motu pendeant, diem naturalem similiter duplicem esse patet: aequalem scilicet inaequalem. Aequalis, quem etiam mediocrem ct medium, aptumq; numerandis motibus uocare solent artifices, est spacium temporis, quo aequinoetialis totusan idem restituitur, sed o initio a mori d1ano: tantilla temporis particula adiectia, quantam Sol interdiu motu suo aequali a medio aequinoelio in zodia- coaequaliter confecit. Aequalis uocatur, ob appendicem a medio seu aequat 1 motu Solis pendentem. Inaequalis uero qui ct apparens ct uerus, a motu So Ilis uero Sc apparente cognominatur, est, qui preterio litis aequinoctis alis reuolutionem lmsuper eiusdem equi noetialis habet tantam particulam, quanta uero motui Solis in zodiaco inaequali diurno absquinoctio apparente respondet. Cum autem in toto ambitu aequulo. ctialis tempora numerentum motus autem Solis diurnus squalis a medio aequinocti sit f. s. di ima
nifestum est, diem astronomicum squalem perpetu 3 co
155쪽
lam, hunc.medium alias superare, aliaSminorem esse.
Cauta autem inaequalitatis duae potissimum sunt.Pram cst,inaequalitas appendicum ex motu Solis uas quali, oui ouanquam parum, tamen in singulos dies uariatur, his tantum in anno cum aequali motu congruens quam inaequalitatem πότsidi mutatio, ex consequenteranopei&, exige translatio, denique uera aequinoctiorum praecessio inducit Ptolemaei enim tempore Sol cu ca P in ad 1 tardissimus erat hodie inis vel 1 gr. deam tarditatem habet. Secunda est,inaequalis ascensio, quod scilicet segmentis zodiaci etiam aequalibus non tamen aequalia respondent segmenta aequinoctialis m
zodiaci mutabilis: mutatur enim maxima Solis obliquatio motu octaue Sphaers: prout autem uel accedit uel recedit mutata obliquatione, etiam,sicensio mutaturipartim ratione diuersorum Horizontium, et eleuationis poli dissimilis Artificibus autem,qui non ignorant, alcensionum rationem ad Horizontem multipliciter uariarior soliae re obliquitate: ad meridianum autem eiidean
2em ubique locorum, iis in Sphaerire 's situ placuit
auspicari diem a meridiano potius,quam ab Horizonte,
ut ubique apparens tempus eodem modo in squale con
Sciendum autem, maximam disserentiam aequalium 8cine alium dierum hac nostra aetate septem tempori hus comprehendi cum quae sane aliquando supra io tempora se possunt extendere Sequitur autem ex his omnibus, quod quando ad horam aliquam diei ueri ita turalis motus seu locus stetigin coelo inquirendus est nosimpliciter illa hora utendum sit, sed ad qualitate altro nomicam redigenda,ut tali operationi sit idonea:de qua uir maoni in Astronomica scientia nominis, E AH, H inholdus, praeceptor meus, in suis abulis Prutenicis, non utiliter tantum, uerum etiam copiole
156쪽
7 Vlgus autem hominum etiam hoc nouit, diem ali a V Sabbathi uel Saturni, alium Solis , alium Lunae,
alium Martis, alium Mercurii, alium Iouis,Veneris que nomen habere, a septenario numero planetarum. Obseruandum autem hoc erit, quemlibet diem ab eo planeta, neglecto ordine planetarum nomen habere, qui primae hors diei dominatur. Serie enim quadam per sin gulas horas Planetas dominari opimo est quod ut plenius intelligi queat, supponatur Saturnus dominari prismae horae diei sabbathi, Iupiter secundae, Mars tertiae, Sol quartae, Venus quintae,Mercurius sextae, Luna septimae, o simili modo decimaequartae, necnon vigesimae primae Saturnus ergo porro vigesimaesecundae, Iuppi
ter uigesimae tertiae, Mars vigesimaequartae dominabitur. Porro autem , cum dies naturalis horas et non excedat, Sol sequentis diei horae prima domuitum ha-hebit, a quo etiam nomen die Solis extra ordinem planetarum accep1t. Eadem ratio est inueniendae causae, quare seques dies a Luna denominetur,tertius a Marte. Admonere etiam iuniores hocm loco licet, quosdam ex antiquioribus Medicis haec dona1nia planetarum sic cessione horarum distributa obseruas is propinandis medicinis soluturis,di sangu1ne mittendo. Non enim uel illas porrigebant, uel hunc mittebant, nisi circa horam benevolo planeis propriam.Benevolos uocare ipsis moris est . 8 2, malevolos ambiguos seu promiscuos, S. I QU, iuxta plebeios uersiculos:
Iuppiteres homini sicut Venus alma, benignAS. O insatur si annis contra,cum Marte malignus:
Mercurius medius cum lumine sitro putatur.
Ecclesiasi 1ciaute, quibus ista Ethnica dierum cognominatio disph cebat, mutationem nominis inierunt:&quidem quem Ethnici diem Solis uocabant, ipsi diem Dominicum,&feriam primam nom1narunt, eo quod Domino sacer esset,ec rebus cogitationibus i sacris di candus Feriam aute dixerunt, seriendo uictimas. Olim enim
157쪽
causta offerebant. Eodem modo diem Lunae, feriam secundam dixerunt: 8 sic deinceps seruato ordine. No men autem Sabbath nunquam mutatum est. Iudae autem aliam denominandi rationem habueruti Pr1mum enim diem suae hebdomadis Sabbathum uoca/runt: diem autem nostrum Dominicum primam Sabba thi,diem Lunae secundam Sabbathi nominauerunt. Vnde est illud Mane die Sabbathi prima. Insuper autem nemini omnium ignotum est,D1es no
mimbus propriis donari: ita ut alius sit Petrii Pauli, alius Iohannis alius Martiniec Michaelis, ecci timimo ne hoc ignotum est, alios festos esse, quibus ab ope ris quotidianis liberi, Deoi rebus sacris uacare sol musci alios profestos , quibus exercemus opera uitae humanae necessarias θ utiles Romani Festos ex instituto Numae uocabant, quibus ludi ct sacrificia celebrahantur profestos, aliis rebus agendis dicatos quos rursus in Fastosae Comitiales diuidebant quorum illos dicebant, quibus Praetori licebat haec tria uerba dic re, Do, Dico, Addico oppositi erantnefastis Com1-tiales, comitiis agitandis dicatos, in quibus cum populo agebatur pro concione Atridies, non fausti dicebantur. Intercisi rebus tam humanis quam diuinis agendis
Cum autem nimis longum futurusit, omnium Festo rum dierum,Atheniensibus Romanis, ct in Ecclesia ulmiatorum descriptiones 8c causas commemorare, eum Borem in alium locum ex tempus ablegamus. Hic tanta iuniores admonemus alios quom festos dies mobiles es se,alios immobiles Mobiles dicimus, qui non stato ocperpetuo tempore celebrantur, sed de die inulam transferuntur, ut festorum dierum celebrationem cosideranti Patet.Econtra immobiles, quos circarium Z idem temPus chlebrare,nec in aliud tempus differre moris est. Qualecunque autem sit νος,μψον, uulgo usitatum est partiri primo in meridiem, tempus mediae lucis diurnae:
158쪽
is c om P v I Sole occasuro nox appropinquat tertio in supremam tempesstatem, quae est uliimum diei quarto in uesperam, Graece ἱοωἰραν,Hespero apparente quinto increpusculum Graece Psλθυ οψίαν, quando lux dubia est:sexto in Primam facem νυκτορ ιου ab , quando candelas accendi. mus septimo in noe em Concubiam, quando cubitum itur octauo 1n intempestam, hoc est rebus agendis me,
ptam: non ὀ in gallicinium, αλεκτρυορωνιαν, quando excubitores galli canunt decimo in Conticinium, quando rursus conticescunt galli: undecimo in Diluculum cρθρον:duodecimo in mane,χ cii , quod sequitur LUXUel Dies. Medici autem nonnulli diem naturalem utcunque inquatuor quadrantes distribuunt, hoc est, in senas horas. Matutinum quidem circa Solis ortum sanguinis domi. nio attribuunt, meridianum cholerar, Vespertinum meo lancholiar, nocturnum phlegmati Et quidem haec par tuso Sorani est, dum ait, ab hora nocti s ad horamus que a dici moueri sanguinem: consentaneum enim est, tunc peracta coictione sanguinem abundare.respondet etiam aeris matutina constitutio, e somnisuauitas. Hoc etiam nomine usitatum est matutinas urinas considerare, ut uidelicet codilonis ratio explorate cognoscatur γλολυυ autem seu flauam bilem ab hora teletia diei usque ad horam nonam diei, circa quas horas etiam in tertianis febribus paroxysimos inuadere deprehenditur, ecaeris constitutio congruit Lmelancholia autem habet quadrantem diei, qui est ab hora nona diei usque ad ter tiam noctis, aeris quoque constitutione adsiccitatem ocfrigus declinante phlegma denique habet tempus ab
hora noctis tertia usque ad nonam eiusdem, circa quod tempus non aer tantum ex Lunae de nos e fulgentis
rad 4 , sed corpus quoque nostrum humidissimum est, maxime que flaccidum , somnique ex copia halituum Profundissimi
Noxec lux pariter a Graecis una uoce νυ si θογ,La
tinis Dies naturalis dicuntur, ob eam,ut supra moenuimus,
159쪽
tempus,Lux scilicet ec Nox separatim, vel Dies artificialis, uel nox artificialis dici solet, eo quod ars spacia tem Poris consociata diuellit,eademque seorsim considerat, magnitudinis oli endendae gratia. Est ergo Dies artificialis, spacium temporis comprehensum inter ortum ec occasum Solis, quem quidem ab
Horizoteorimo ad occiduum per coeli medium motus
prim1 mobilis defert:sublimior tamen idem,Sapud nos conseque ter diuturn1or esst,uel humilior existit, minus' apud nos commoratur,ratione sui motus propr4 1n obliquo circulo. Vtrumque erm Solis motum accidentatem a primo motu,seu extremo coelo, 5 propriis in Ecliuptica obliquum ad magnitudinem diei artificialis com currere,facile si animaduertere quorum ille magnitudinem diei impertit, hic magnitudinis inaequalitatem, redierum noctium discrimina parit.Vectatio enim Solis ab ortu in o casum hacem facit Solis aute motus in oblis quo circulo, quo aliquando propius aduerticem nostrii accedit,ct diutius supra nostrum Horizontem currit 8crursus aliquando longius a uertice nostro recedit, breuius que curriculum supra nostrum Horizontem confiiscit: non dierum tantum,sed etiam anni discrimina in uer, aestatem, S c efficit.
Econtra Nox artificialis est illud spacium temporis,
quo Sol infra Horizontem mouetur,ec latet uel diu, uel Parum. Sunt enim huius quoque inaequalia spacia Numerantur autem omnes dies artificiales a Sole exoriente, sicut nori es a Sole occidente: hoc est quod artifices dicunt,ab Horizonte, nonameridiano initia dierum artificialium sumi. Etsi autem prius submonui, haec spacia dierum artificialium inaequalia esse: hoc tamen ita accipi non debet, ubiuis locorum inditarenter hanc in squalitatem occur rere: sed de Sphaera obliqua tantum, hoc est, illis locis quae ab aequinoctiali ad latera mundi reces erunt lita
sunt in sola enim recta Sphaera sub aequinoctiali semper
160쪽
1 1 cim diurna sparia nocturnis sunt aequalia ,horarum uidesiste .a in Sphaera autem inclinata dies ad noetes collati inpe- quales sunt, rursus inter se quoque comparat inaequales existunt. In Sphaera ergo recta omnes dies aequinocti,
les sunt. σωμθιναα . In Sphaera autem obliqua quamuis magna sit dierum differentia, tamen tres tantum species nomen acceperunt una est dierum aequinoetialium uerea autumno: altera, diei solstitialis aestiui maximi: tertia ,diei brumali sis inimi.Vteris tamen horum pro eleuatione poli diuersa uariat. Inter hos ali incremento occecremento proportionali distant.
Causae inaequalitatis dierum artificialium duae sunt: Obliquitas odiaci, quae ut Sol aliquando altior, ali quando humilior sit, emcit Ascensionis partium zodiaci inaequalitas. Cum aliis enim plura,cum aliis pauciora aequinoctialis tempora euehuntur. Tam luci quam nocti cuic uburis locorum 6 signa Eclipticae competunt: uelut Ouid. lib.a. Meta loquitur, Signaci:lexforibus dextris,totidemq; finifris. Ergo arcu competente aequali, etiam diem noctem aequales esse oportet. Respondeo Primum mensura temporis non sumitur ab obliqui circuli , irregulariter orientis 8 occidentis partibus, sed ab aequinoelialis ci culi partibus συγκονισουσουρ, quae omnes ec singulae eodemodo, parici uelocitate euehu tui ct merguntur. Dein de altera responsio est, non numero partium, sed qualitate rem Ἀstimari, prout signis uel partibus rectus ues Obliquus, hoc est, lentus uel cocitatus ascensus 5 descensus competit Etsi enim hyemis tempore aeque ac in aestate, 6 signa interdiu prodeunt: ea tamen cum oblique ferantur, concitatius Solem mergunt, diem c breuiorem faciunt, quam in aestate: in qua signa Eclipticae re- sta prodeuntia, lente Solem euehunt, ex diem longio rem gignUnt. Partiri autem solent nonnulli, dies quidem artificiales in quatuor quadrantes, quorum primus Rubens seu Aurorassecundus Splaiidens, tertiuSVi enS,quartuST Pens