장음표시 사용
141쪽
L1BER II. CAp UT V L io rasse in arte , cum viderent se methodo non potuisse invenire rationem curandi , ideoque fuisse in maximo despectu tunc temporis apud omnes , ct nisi casu Chi
rurgici audacis i invenissent rar Drum , ct nisi Hispani illi supervcni sent
docti quomodo morbus tractaretur in Indiis , fore ut rebellis esset morbus 2 ad luc saeviret. Qiuae ipsissima verba profert etiam Prosperus Borgarutiusta ethodi de Agorbo Gallico cap. 2. ea scili cet a Fallopio mutuatus , sed suppressb tamen ejus nomin C. III. De Hydrargyro sive Mercurio pauca quidem hic proponere animus est, cum hoc argumentum fusius tractaturi simus sequenti capite. A tamen ut sibi constet narrationis ordo, oportet attendere Medicinam, quae ex Mercurio ad luem veneream petitur , non casu inVentam, ut censebat Fallopius, sed ex antiquiorum Medicorum praxi analogice deductam esse : Iam ab antiquissimis luis venereae temporibus adhibitam fuisse, scialicet ante annum 1 98. atque adeo ab ipso morbi ingreisu : Videri qui dem ab Empiricis vel Chirurgis primum tentatam fuit , at vero ubi semel successu comprobata suit , a Medicis celeberrimis Don laudatam mo- do , sed etiam usurpatam esse : Porib parca , imo parcisitata manu initio admotam fuisse, atque adeo nullo vel minimo periculo : Factiim vero dein aliorum quidem Empiricorum ignorantia & praecipitantia, ut praepropera festinatione remedii vis plerumque inessicax esset, unde Hultentis asserit, Lib. de Morbi Gallici curatione per admini l. ligni Guaiaci capaq. ea methodo vix centesimum quemque revatum si e , recidivo ut plurimum malo: Aliorum vero temeritate ω imprudentia, ut Mercurio largius illi rogravissima cierentur incommoda , imb verb mors ipsa pi accipiti casu non raro accerseretur i, unde contendit Gaspar Torella , in Tra latu de Dolore inpudendagra , Cardinalem Segobri censem , s Bartholomaeum , Ut op1nor, Martinum, Valentinum apud Hispanos, Episcopum Segoviensem, qui creatus Cardinalis ab Alexandro VI. anno mortuus est anno 13oo. Alphonsum porgiam , Alphon si pratrem, innumerosque alios miseram mortem ante diem obiisse : Quapropter Medicos non paucos tot infortuniorum testes in eam medendi methodum acriter invectos esse , non solum tanquam periculosam , sed etiam tanquam letlaiferam , neque forsan injuria , si putemus mei curialem therapeiam tunc temporis
ut plurimum adhibitam fuisse ab ignarissimh nebulonibus 5c in Medicima plane hospitibus, qui quasi Andabatarum more in tenebris pugnavissent, Mercurium , remedium nempe ferocissimum, nec arte tempCrarct norant, nec gravissimis symptomatis mederi , quae sibi permissius Hydrargyrus plerumque advocat. I V. Itaque res eb tandem reciderat, ut ambigerent aegrotantes utrumntri praestaret, an Medicos auscultando lent a labe contabescere Θ An verbcertis cruciatibus exponi, imb evidens capitis periculum adire empiricis confidendo Θ Cum ecce contingit in Europam deferri ligna ex India, Guaia- m ct Lignum sanctum , quibus luem veneream sine periculo eradicari contendebant, dc quae ideo miro applausu excepta sunt , tanquam humani generis alexi caca. Refert Utrichias Hulten , qui Tractatum scripsit anno Is 19. de Moria GaILci oratione per admini rationem Iigni Guaici cap. I. remedia ea Eur
gia vim hydrargyri ex periri, sed
methodo temeraria , ideoque numniis fellat. Circa an
142쪽
Tonymum Ben Ontina, editum Francos urtia Theodor. aee BG -n.
pae innotuisse biennio ante , atque adeo anno Is 17. quod videtur confirmari a Leonardo Schmai , Salisburgensi , qui anno 13 18. Opuscultum de iisdem lignis edidit, in quo fatetur id remedii genus recentissime detectum esse , & vix dum in Germania solo nomine notum. Si tamen fides adhibenda sit Antonio Musis Brassavolo , in responsis ad quaestiones Alexandri Fontanae , ligna illa in Italiam tardi sis devecta sunt nec ante annum IS 23. cum ipse asserat anno Issi. dum scriberet, viginti sex annos agi , in Italiam deve lum est ejuscemodi lignum , se primum fiuisse , qui hujus ligni decoctum Ferrariae praebuerit Illustri neae Pio , cum omnibus aliis Attidicis novum ac inusitatum videretur , s ut vere erat) medicamentum, multique id ipsum deriderent , quousque viderunt Illustrem Virum sanitati restitutum esse. Narrat ibidem idem Brassavolus qua ratione illud remedium Europae primum innotuerit. Fuit , inquit, Con alvus quidam Hispanus morbo Gallico saevissime assectus , qui rei fama commotus , nam omnibus fere aliis expertis praesidiis sanitati restitui non potuerat) una cum aliis ad Issulas nuper repertas navigavit , seque curari fecit ac sanitati restitui: Postea in Lusitaniam rediens Medici osscio functus est , ct eodem modo morbo Gallico afectos curare coepit , quo ct ipse ab Indo quodam Medico curatus fuerat. Nescio quo consilio Ioannes Frein i , V1r de re medica optime meritus, in Historiae Medicina parte huic Consalvo , de quo Brassavolus, Ferrandi seu nandi nomen de suo addiderit, quasi nempe vellet innuere eumdem cum Consalvo Fernando de Oviedo vel Ovietensi fuisse, quod tamen a vero alienissimum puto , cum Ovietensis in Lusitania Medici ossicio numquam functus fuerit, sed ab anno 1313. quo iussit Ferdinandi Arragonum Regis Indias petiit, ut regio nomine attenderet ad mineras, & mineralium fusiones, ibi em commoratus sit ad annum usque Isas. imis Vero I s 3 s. ut ipse testat ir in sua Indiarum Occidentalium Historia. Sunt qrii rem paulo aliter narrent, sa) nempe Hispano cuidam , qui luem Indicam ab Indica concubina contraxerat oe qui diris cruciatibus torquebatur , famulum Indum in Hispaniola Medicum agentem aquam Guaiani propinavisse, qua non solum magnis illis cruciatibus liberatus est , sed pristi na etiam sanitati restitutus : Hujus exemplo plurimos illos Hispanios moi bo eodem infectos curatos esse : Inde harum citrationum famam His pali primum evulgatam fuisse ab iis, qui ex ea Insula redierunt Sc hinc per totam Hispaniam ac demum per totam Europam, quam ea lues jam
Demum si Utrichum Hultenum audiamus , de Morbi Gallici curatione per administrationem ligni Guaiaci cap. 6. Nobilis quidam Hispanus , cum uuaestor in Provincia Insulae Hispaniolae) esset, ac morbo graviter mi ere tur , monstrais ab Indigenis medicina , usum ejus in Hispaniam attullit primum
anxius ne non trans mare , quales in Insula , essent ejus essectus Sed sit ut sit de modo , quo Guaiacum in notitiam venerit, certissime constat unanimi A uctorum omnium coaetaneorum consensu id remedii genus ab Indis Occidentalibus acceptum a quibus lues accepta, & ab His panis in Europam transmissum esse , per quos lues transmissa fuerat; atque adeo antidotum inde petitam, unde malum petitum erat, quemadmo
dum olim de Achillis hasta fabulabantur, quasi vulneris auxilium tuteria
143쪽
eadem , quae vulnus infixerat , ut apud Plinium legere est Histor. natural Lib. a se cap. S. Lib- 3 . CV. IS. Haec autem ligna Indica , quae ad luem veneream iusti valent, duo sunt ut jam innuimus: Alterum sal solidum, densum , resinosum , nigricans, constans ex fibris varie implexis, saporis acris, amaricantis δί aromatici, odoris fragrantis, quod ab Americanis Hiacan seu miacan vocabatur , unde Europaeis Guaiaci dictum est : Alterum densitate, fibrarum implicatione , sapore, odore, priori fere proximum, sed albidius seu potius subflavius, quod ab indigenis maxacan appellatum, ab Europaeis Lignum sanctum nuncupatum est, propter insignem usum & essicaciam. Utriusque cortex est lignosus, tenuis , durus 1, ex plurimis lamellis parallelis & stricte densatis conflatus; extus ex cinereo rufescens, nigricans, maculatus ; intus pallidus & laevigatus , saporis a is, amaricantis, odoris fere nullius. Arbores, quae haec ligna proferunt, non aetate solum, ut multis & nunc8c olim visum est, sed specie differunt, ut demonstratum est a Joanne Terentio in notis ad Gonsalvum Hernandeg Ovietensem , dc a Pluhenetio in Phytographia, quamquam ad idem vel ad assine genus pertinere credantur. Prior quidem, quae suppeditat Guaiacum, olim primum observata legitur: in Insula hodie Sancti Dominici, sed maxime in Insis a Beata : Altera vero, a qua depromitur lignum sanctum, Olina obvia erat in Insula Borichen , quae jam sancti Joannis de portu ricco seu iusite dicitur. Nunc vero ambae frequentes stuat in plerisque Insularum Antillarum & in ea tota Americae parte, quae Zona: Torridae subjacet. Initio , quandiu Guaiacum Sc lignum sanctum auro contra cara erant, mos fuit in eorum locum susticere ligna varia Europaea, quorum virtus congener vel assinis esse censebatur, ex ' citro , cupressi, , pinu, tere bintho , corno, corylo , buxo, sed plerumque nullo vel minimo successit. Unum est, quod forsan exceptum velim, lignum videlicet ex junipero , cujus decocto recentem luem curari vel saltem mitigari compertum essEdicitur non una experientia : Qua de re praeter Antonium Musam Brassa volum , loco ad libri marginem laudato , legi velim Joannem Leonis Def criptionis Africa Lib. i. in fine , dc Julium Caesarem Scaligerum, in Car- . danum de subtilitate , exercit. 181. I9. de usu ligni juniperini in Africa
ad tuis venereae curationem. Descriptio Guaiaci &ligni satini. sal Paulus
ci & ligni sancti εPossem quoque in testimonium adducere Franciscum I. Galliarum Regem,
qui idem b) ipse seruiebat de hujus ligni virtute, & contra quem Guillel- bl GuilIeb
mus Rondeletius satis temere pugnavit, nimium scilicet confidens aucto- mus Ronritati Dioscoridis , cujus vulgaria exemplaria habebant tunc temporis
ramema juniperi lethfera esse , sed nescius haec verba Dioscoridis rextui abaliena manu inserta fuisse & quasi spuria ab Auctoris illius exemplaribus
abesse quae melioris notae Crant.. Utrichus Huttenus , Lib. do Morbi Gallici curatione per admiae. Guaiaci, cap. 2I. Antonius Musa Brassavolus , Lib. de Morbo Gallico. Gabriel Fallopius , Tractat. de Morbo Gallico , cap. T. Bernardiniis Tomitanus, Lib. 2. de Morbe Gallico, cap. I 6. Prosper Borgarutius , M thod. de Morbo Gallico, cap. I . Alexander Trajanus Petronius , Lib. 6. de Morbo Gallico , cap. 24. Augerius Ferretias , de Pudendagrά , Lib. I. capp. 1 6. 1O
144쪽
Ratio decoquendi Guaiaci. Et ad mini strandi decocti.
Haec olim fuit Guaiaci decoquendi ratio usu maxime recepta. Ligni minutim concisi aut ejus scobis lib. j. seu S xij. in libris viij. x. aut xij. aquae infundebant per horas xxiv. in olla fictili nova. Deinde vase prius bene occluso decoquebant in Diplomate, lento sed continuo igne ad
quartae , tertiae , vel dimidiae partis consumptionem , prout decoctum intensius, debiliusve aegri viribus de temperamento, morbive vehementiae congruere videbatur. Decoctum refrigeratum S colatum in vase vitreo obturato ad usum asservabant.
Ligno , quod in olla supererat, affundebantur denub totidem librae aquae, iterum ad consumptionem quartae partis lento igne decoquendae. Colatum secundarium illud decoctum sive Bochetum in lagenis vitreis , sicus & praecedens, recondebatur. Priore utebantur tanquam medicamine, posteriore vero pro potu Ordinario. Caeterum an lignum Guaiacum sine cortice, an corte x Guaiaci sine
ligno , an ambo simul Θ An haec sola , an cum aliis lignis, radicibus, plantis ve assinibus' An in vino , an in aqua, an in decocto vel aqua stillatilia plantarum congenerum , decoquenda eisent, olim inter Medicos controvertebatur , & tanta quidem contentione ac si pro aris focisque dimicavistent 3 Sed quid opus lege certa rem incertam definire velle 3 Cum
grotantium temperies, Getas, status 3 morbique natura , ratio , compli
Cario , varie varient, res tota Medicorum judicio permittenda est, qui ipsi in casu quolibet ea eligent, quae maxime profutura esse videbuntur. Paratis semel decoctis , reger blando cathartico prius purgatus δίparcioribus cibis ab aliquot diebus enutritus, in cubiculo concludebatur,
quod arte vel natura teperet & ita munitum esset, Ut neque aer neque
frigus penetrare possent. Lecto detentus summo diluculo sumebat cy thum unum prioris decocti calentis, qui capax esset j viij. vel x. dc operto stragulis corpore sudori sese comparabat per duas vel tres horas. Absterso semel corpore & quatuor ad minus horis post assumptum decoctum esse rebantur panis bis coisti unciae duae vel tres , cum uvis aliquot passis, vel amygdalis aut pistachiis, de decoctum secundarium affatim propinabatur Inde post horas alteras quatuor sumebatur cyathus alter decocti primarii ad j viij. vel x. sudabatur ut prius per horas tres, mundatoque dein cor pore , dc duabus vel tribus panis bisco sti ciis iterum comestis cum uvis
passis, amygdalis vel pistachiis, aliquot decocti secundarii pocula exhauriebantur. Quod si aeger gracilis, attenuatus , tenerioris constitutioris, viribus minus valeret, neque tolerandae tam severae inediae par videretur , concedebatur paulo major panis dc passularum quantitas, Vel panis imus
Adari us , vel etiam jusculum ex pullo Gallinaceo ; imb ver post dies ali quot quarta vel dimidia pars pulli Gallinacei junioris astati vel in aqua pura dc sine sale elixi.
Servabatur ea methodus per dies quindecim , quo tempore si alvus astrictior esset, enemate emolliente laxabatur altero vel tertio quoque die. Transactis quindecim primis diebus aeger blando cathartico,
gratis medulla cassae, manna, ramarindis 3 c. purgabatur, Sc ea die bibebat tantum e decoc o secundario. Inde therapeia eadem iterabatur eadem ratione us hie ad diem trigesimum vel quadragesimum sed paulo lar-
145쪽
Ling R I L CAΡυτ V I. glare diaeta sensin concessa : Imo post diem vi limium quintum vel trigesimum licebat aegro , si viribus valeret, lecto identidem surgere, Scbene vestito per cubiculum ambulare , dum ab omni sudatione liber erat. Demum sub curationis finem iterum purgabatur, ac ei copiae tunc erat e cubiculo non quidem in apertum aerem exeundi sed in aliud conclave, donec aeri ferendo par esse videretur. Neque enim quidquam derepente innovandum erat, sed omnibus paulatim adsuescendum per mensem alterum, quo aeger diaetae etiamnum observans & vino abstinens secundario decocto utebatur pro potu Ordinario. Sic ergo meracius Guaiaci decoctum , quod natura ac re est & aromaticum , vel nullis vel paucissimis cibariis in ventriculo alteratum, dein vasa lactea prae inedia exhaust 3c exinanita ubertim exceptum, singulas corporis partes liberrime circulando pervadebat ; fmguinis limphaeque globulos seminii virulenti praesentia induratos inspissatosque solvebat, attenuabat , liquabat , obvias contagii guttulas vel alter abat corrigebatque , vel diapho resi aut diuria abigebat & eliminabat ; ac viscera omnia , va vaque singula acri illo lixivio per dies quadraginta macerata , si obstructa essent, paulatim reserabat , si haerente humore in farcha , gravamine ses sim liberabat , unde deleta , eliminata, profligata contagii venerei vir u lentia aegri pristinae reddebantur valetudini. Multis sane ea therapeia profuit Sc in Hispaniola Sc in Hispania, narratque Nicolaus Poli , Caroli V. Imperatoris Medicus , in opusculo de euratione Asorbi Gallici per lignum Guaiacanum , edito anno I 33 6. uno quasi 2 eodem tempore usu deco It ex Guaiaco tria hominum millia , de quibus desperatum erat , ad bonam valetudinem reducta fuisse, qui post convalescentiam sibi ipsis renasci videbantur. Itaque haud mirum, si tantam famam derepente obtinuerit, ut teste Utricho Hulte no , Lib. de s sorbi Gallici curatione per administrationem ligni Guaiaci , cap. II. Medici non incelebres nomine Caesaris 2 cujusdam in Germania Episcopi Hispanias adierint rectam administrationis methodum addiscendam ab illis , qui in Syagno a rem usu cog noverant. Facile tamen crediderim non partim alictam fuisse in tota Europa hujusce remedii celebritatem opusculo jam laudato ipsius Hultent, anno Is I9. typis edito, quo Vir ille amicitiis & inimicitiis, quascum Erasmo Rotero damo successive exercuit, orbi notissimus aperte res tabatur , cap. se Morbo Gallico gravissimo ab annis novem infectum doloribus atrocibus, multiplici exos o si , ossium carie ulcerosa, summa totius corporis emaciatione , dc dissicili marasmo laborantem ; undecies sed incassum mercii rialem curationem expertum ; post torturas , suppli- Cia , pericula , quae vix poterant animo concipi , cum de ipsius salute ab omnibus desperatum esset, solo usu decocti ex Guataeo per dies triginta propinati juxta methodum , quam modo proposuimiis, perfectae & integrae valetudini feliciter restitutum fuisse. Sed nihil est vulgo imprudentius in aestimandis novitatibus. Ut temere credebatur olim decoctum Guaiaci rutam , certam , innoxiam luis Venereae medicinam esse, qua sine periculo uti liceret omnibus, sic etiam omnibus nul lo discrimine propinabatur. At vero brevi tempore certa tristique experientia compertum est plerosque, qui tenui essent valetudine ,
146쪽
nae innotuit Europae circa annum a s 3 f. tanquam alterum specificum.
aut temperamento acri, bilios , fervido ; qui natura macilenti & exsucci ; quibus pulmones, hepar, renes, aut ventriculus retorridi vel jam male affecti essent ; denique qui in tabem quomodocunque inclinarent ;inedia nimia, acriore decocto , sudore immod1co confectos & extenuaros in marcorem , marasmum , febrem hecticam , rabem, phthisim immedicabilem saepe decidere. Observavi , inquiebat Petrus Andraeas Matthiolus , in opusculo de Morbo Gali co quod editum est anno is 33. sic oloris habitudinis homines Morbo Gallico laborantes ligni potatione cam hecti cum febriculam , tum tabem incurrisse. Visum quidem fuit, ut ea arcerentur pericula, administrationis acerbitatem mitigare 1, ideo permissa est plenior diaeta, decoctum debilius propinatum , datum sudationi tempus brevius. Quid inde emolumenti col-t lectum 3 Scilicet soluta versura in contraria peccatum est. Vis enim reme dii eo modo fracta & debilitata ad curandum morbum jam non satis eiu-cax fuit , querebaturque ideo ibidem idem Matthiolus non Oideri hujus Modi lignum , sicut jam prius , male habentibus conferre , ct plerosque ejus δε- cositim assumentes non sanari ob exhibentium incuriam , qui a legibus severi ris diaetae aegros imprudenter absolvebant. Sic ergo Guaiacum, quod
itio tanto applausu exceptum fuerat, minus commode audire jam coerat , cum ecce allata in orbem nostrum radice Chinae aegrotantium medentium mentes in novas spes erectae sunt.
V. Radix Chinae sa) crassa, tuberosa, nodosa, levis, lignosa, cariem facile sentiens, extus pallide rubescens , intus xandida ; saporis farinacei 5c terrestris , leviter astringentis ; odoris vero nullius, creditur esse radix smilacis cujusdam asperae , Lampatam dictae in China sive Sina , ubi copiose crescit, & unde delata nomen Chinae habuit. Reperitur in America , praesertim in nova Hispania & in Peruvia radix amnis, magis tamen oblonga, & intus haulo magis rubescens , quae mina Occidentalis appellatur , sed quae virtute cedit Chinae Orientali, e China vel Provinciis Chinae sinitimis devectae. Ea radix Europae primum innotuit circa annum IJ 3 s. auctore Theve-to , Comograph. Univers'. Lib. II. cap. 23. cum quo videtur Vesalius etiam consentire , ut qui referat, in Epistola de radice China , dum ipso adhuc Venetiis sub praeceptoribus 9 praecipuis illoc artem exemcentibus Medicis aegros inviseret , radicem istam , non ne maxima expectatione summisque laudibus illuc fuisse perlatam. Vesalium enim, cum natus esset anno I 3 13 consequens est vigessimo secundo Vel tertio aetatis anno , adeoque circa annum a Christo nato 1333. vel 1336. Medicinae studio operam navavisse, ac artis tyrocinium Venetiis fecisse, potissimum cum liqueat auctoritate Andreae in Bibliotheca Belgica Vestalium anno 1337. Patavii publicum Anatomes Professorem fuiste. Parabatur decoctum hujus radicis seqtienti methodo ; nempe Chinae recentis & non cariosae ac in frustula seu talleolas tenues concisis j j. aut ij. viginti quatuor horis in aquae fontanae lib. vj. aut viij. tepide macerabant. Inde in olla fictili satis ampla & operculo contecta lento igne decoquebant ad duas tertias, decoctumque colatum in lagena vitrea obturata te
pide detinebant ad usum quotidianum.
147쪽
L1BER II. CA UT VI. 'autem Uger prius Pra paratus praemissis universalioribus, purgatione scilicet, imo venae fectione sit Ira E re videretur, cyathum unumhuyis decocti calidi ad vel xij. summo diluculo quotidie exhaurie bat , ac 1n lecto compositus & stragulis contectas ad sudorem se com -xabat per duas vel tres horas. Inde sudore semel absterso e lecto surgere,& bene vestito in cubiculo ambulare licitum erat ; imb vero post decimum vel duodecimiana diem , si benignior esset aeris status, domo egredi sub eadem cautione. Diaeta quoque liberalior concedebatur quam in ad ministratione decocti ex GuMaco , poterat enim aeger vesici pullis, galli is, aut caponibus tostis vel sitne ullo sale elixis, sed vino penitus abstinendiis erat, permisso tantum pro potu ordinario decocto tepido radicis Ch1me. Quotidie haec eadem stingula ordine eodem iterabantur per dies 2 . aud 23. quibuS curatIo perfici credebatur, & si alvus pigrior esset, vel additis decocto quotidiano folliculis sennae, vel enemate emolliente alternis d1ebus poterat subduci., Celerem huic therapeiae celebritatem fecit auctoritas Caroli V. ImperatorIS , qui iam ante , ut refert Vestalius in E istola de Radice Chi , articularis sui morbi 2 mali habitus occasi ne decocto Guaiaci usus, sed irrito successu , voluit suo potius marte qua in Medicorum consilio Climae virtutem etiam experiri Bruxellis, a qua si non optime, at certe melilis ha-Duit. Hinc ergo factum est ut vicini Germaniae Medici, avibus summum mundi Principem China usum esse constitit, magnifice de hoc remedio es siensi rint oe Iudicaverint, si bisue multa deficere existimaverint, si non st ipsis huyus decoret propinaudi ratio comperta haberetur , lauocirca suis princi Dus istius decout vires ita laudandas duxerim , ut illi apud Caesarem Medicorum causa instare urgereque non dedignati fuerint, quo ab Aulicis Medicis uni diebus decisoti illud administrandi modus ipsis exponeretur.
. ii mutabilis noVorum remediorum fortuna i Radiq1lla Chinae tantopere laudata brevi vilescere visa est. Vestalius ipsemet intac eadem Epistola anno 11 1. edita, fatebatur se compertis um habere Chinae decoctum in ossium excrescentiis inmoribui e , pravis ulceribus venereis Guataci decocto longe inferius esse. Prostant similia de China testimonia apud Hieronymum Cardanum in Libro de radice Ch'na seu de Decoctis , inuo a s S. Apud Antonium Musam Brassa volum , tu Tractatu de radios Chyneu tu anno Is si . Apud Antonium Fracantianum , in Libro de Morbo Gallico, anno I 16 . Apud Iulium Palmarium , Lib. I. de Lue ueueresi , cap i , anno IJ78. Sed omnium disertissime apud Gabrielem Fallopium In 1 ractatu de Morbo Gallico, cap. 6 o. anno IJ6P. Non utator , inqui , hac radice in Morbo Gallico , expertus enim sum ter st quater, ct numquam a quid potui assequi. Sane jam pridem apud omnes in confessi, est radicem Climae podagrae , Ischiadico dolori, tumoribus Cedematosiiς, struinis , vesa-inctili 1mbecillitati, hemicraniae , renum de vesticae ulceribus prodesse ; at vero ad luem parum utilem esse, & si quid forsan valeat, fallem Guaiaco
V I. Famam paulo melitis obtinuit radix altera nomine Sars e pariliae noti itima, qtuae & ipsa eodem circiter tempore magnifice celebrata est
ut liquet ex eadem Ves alii Epistola, Cedit quidem Uuaiaco, at China
Radix sae- patallae in Europam
148쪽
idem tem pus , tanquam specificum tertiam.
muel Dale, ubi supra. Ptisanae hidroticae seu Ludoi iterae,
virtute multam superior esse creditur communi sententia, etiam Guaiaco ipsi praesta e , quotiescunciue post adhibitas inunctiones mercuriales, vetadministratum Guaiaci decoctam, supersint ulcera , rhat,ade circa anum, tophi, nodi, ganglia , gummata, potissimum vero dolores ineumatici, fixi silve vagi, sed ab impura venere primum Orὶandi, ad
Brasilia S c. ubi sponte & ubertim dicitur adolescere in sepibus Tenuis est , crassitie calami, longa, sarmentosa , ' Odys , foris ringola μplicata , ex flavo pallida, intus candida & farinacea , aporIS octoris nullus evidentis. Constans opinio est radicem esse plantae, quae cum stat laceaspera eadem sit, vel smilaci maxime assinis. Inde factuita ut ab Hispani
, seu garsa -parilla dicta sit, hoc est
enim C minis est simi aci asperae apud Hispanos , ut auctor est Andreas Lacuna , nempe quba smilax sarmentis, foliis , labruscis viticidam si i- ni S, aculeisque risum referat; sar a enim rutam , ea ilia viticulam panice significat. Huic opinioni favet & ipsa experient Constar CT. Tices smilacis aspera: Gatis , ut faris-parilis forma proxumr si des sunt, sic virtute fere pares esse, cum testetur Fallopius in Tractatu de Morbo Gallico , capite 63. se radice semiIacis. Upers in Italia effossiae ustum esse felici cuni uoce su , ct plurimos a lue Gallica l-rGνs - . Decoquitur farfa- parilla eodem modo quo China, scilicet unciae duae frustatim resectae macerantur tot die in aquae communis lib. vs. Deincoquuntur igne remista in diplomate olla operculo bene contecta , donec tertia ves media pars exhalaverit. Mane summo ab aegro in lecto 1acente exhauritur hujus decocti cyathus ad decem uncias capax. Quod superest per diem bibitur pro potu ordinario, sic quotidye iterando per dies 2 o. aut 2 . Caeterum diaeta paulo largior permittitur , quam in usta decocti Gualacini, eademque quam modo propos enmuS in admInὶstrat One l. Allatum est circa idem tempus ex variis Americae tractibus, sed maxim E ex Florida , lignum alterum ad luem Veneream evicax, a Floridianis Pabamine , teste Francisco Coreal Occidentales .cbap. 2. Europaeis verb Susafras dictum, quod bin sub cortice tenui . foris cinereo , intus sanguineo , ex ruffo albicat, lignosum , leve , rarum est, saporis acris, subdulcis & aromatici, odorisque fragrantas, unde diei solet lionum foeniculi seu fur ic/ 'm' u a αParabatur δί adhibebatur hujus decoctum eadem methodo ac decocta radicum Chinae & farsiae- parillae ; sed ut Chinam in abigend Jue Venerea , re luis venereae symptomatis virtute proxime aequat, sic Guaiaco & iarsae pacillae plurimum cedit - Ο- C in
VIII. Mos jam pridem obtinuit ligna 1lla duo, Gualacum δί Salla fias, radicesque totidem Chinam dc Sarsam- parillam , quorum natura virtusque silmilis est , unI simul decoquere , plerumque sine ullo purgante, aliquando verb cum folliculis siennae , ut jam ab anno Isso. in ulu fuisse testatur Brassavolus in Tractam de radicis Chine Uu. Hinc paramur D cocta & Bocheta, quae modo tantum diaphoretica & diuretica, modis
149쪽
L1BER II. C A p u T V L et ruecathartico-diaphoretica vi pollent, & quae notissima sunt nomii Pisanaram sidoriferarum , vel Ptisanarum e lignis sudorii cis. Varia solet ine singulorum dosis, pro diversis indicationibus quibus satisfacienduna est. In genere unciae ij. ligni Guaiaci in scobem vel in frustrita redacti , unciaeque totidem ligni fassas ras in frustula pariter divisi , cum radicum Chinae dc sarsae pacillae minutim incisarum ana unciis totidem , infunduntur tepide horis a . in aquae communis lib. X vel xij. Inde additis, si ita videatur, antimonii crudi crassus cule triti dc nodulo laxe conclusi j ij. omnia lento igne in vase operculo clauso decoquuntur ad consumpt1onem tertiae partis. Tunc additur liquiritiae rasae uncia μ imb si vis purgans in decocto reo uiratur, folliculorum sennae Orientalis 36. quae horae momento coquenda sunt. Postea decoctum , cum tepuit, colo transmittitur, dc in lagenis vitreis bene obturatis servatur ad usum. Solenne est hujus decocti tres haustus quotidie propinari per duodecim vel quindecim dies , mane jejuno ventriculo , quarta vel quinta hora post prandium, vesperi ante decubitum : Vel saltem duo , mane sci licet de vesperi , omissio hausta pomeridiano, si ita e re videatur. Per id tempus aeger ad parciorem diaetam addicendus est, domique continendus si anni tempus asperius ita exigat. Haec eadem lignorum decocta , quibus nihil notius est, vulgatius nihil, Lutetiae tamen tanquam arcana remedia, ad morbos quosvis panchresa venditari non ita pridem vidimus a duobus aretalogis , nec sine lucro ;usque adeo vulgi dc praesertim vulgus Parisiense novitatis amans est avi dumque. Priori, qui Chirurgus fuit, nomen erat Calat o blic caeteris ii is dicebatur adjicere lignum Phul lyreae angusti foliae ; egregium sane dc vere essicax additamentum t etiam praedicabat se calcem auri una inco
quere, quod quidem sine dispendio fieri potuit, quod tamen factum vix
credo , ex quo demum si factum fuerit, essicaciam nullam de cto accestisse certus scio. Alter, artifex liquandi aris, dictus Vinache , superbiebat praeparato antimoniali nescio quo, cujus additione suam piis nam cae eris praestare
gloriabatur. Habuit hic unum atque alterum Medicum, non Conni Ventem modo , sed etiam suffragantem , quod quidem in artis medicae opprobrium redundavit aliquandiu , at veris simul in multorum perniciem cedit, tandem, ut aequum fuit, in perpetuum ipsorummet approbatorum
IX. Restat tandem , ut huc congeramus remedia non pauca , quae quidem ad tuis venereae curationem plane inessicacia sunt, ideoqtie jam dudum obsoleta, sed quae tamen a Medicis , nec incelebribus, olim laudata dc usurpata strisse certum est. Inde saltem manifestum fiet exemplo alieno quanta prudentia in rebus medicis, anticipatis aut temere coraceptis conjecturis parcendiuti sit , quantoque labore ad veritatem pedetentim sit enitendum.1'. . Lignum Helechen , de quo Avicenna Lib. Tractat. 2.3C cujus decocto , ut refert Ioannes Leonis, in dosoripi. Afric. Lib. i. in , apud Afros tui venereae medicina parabatur , a nonnullis tanquanti
150쪽
egregium de specificum remedium ' laudatum olim fuit. Constat autem noc lignum idem plane fuisse cum iunipero majore bacca rufescente sive oxycedro, tum ex descriptione ipsiusmet Ioannis Leonis, loco laudato , tum ex auctoritate Juli1 Caesaris Scaligeri in Cardanum de Subtili tate , exercitatione 18 I. Quale autem judicium ferendum sit in curanda lue venerea de ligno juniperino, Guaiaci succedaneo , videsis si pra articulo hujusce capitis . Carteium notandum est vocem hanc Hete Chen , quae vera hujus ligni apud Arabes nomenclatura futile videtur, Varie depravatam esse in Heste deen a Prospero Borgarutio , dc in Hebs ted ehen vel Heddeen a Gabriele Fallopio. 2'. Decoctum saponariae ossicinarum, seu lychnidos saponariae dictae, quod Ioannes Baptista I appata, Empiricus, tanquam specificum laudabat Ii maravigliosi secreti cap '. & quod commendatum fiuisse legimus a Daniele SCnnerto Pracilicae Lib. 6. parte A. cap. 17. & ab Eustachio Rudio , de Asorbo Gallico. Sed quod jam pridem penitus obsolevit, ceu nullius pretii 3'. Ioannes Fernelius, Medicus Parisiensis clarissimus quidem , sed ab hydrargyri usu alienissimus , quem pernitiosum Empiricorum inventum
esse putabat, sine Mercurio & Guaiaco perfectam luis VenCreae curar1onem pollicebatur ope duarum optatarum , quarum alteram majorem , minorem alteram Vocabat. Componebatur utraqUe ex Vulnerariis purgantibus variis, sed neutra ad luem veneream profligandam satis emcax Crat. Illarum Opiatarum formulae , quas piget hic exscribere , obviae sunt apud ipsum Fernelium De curatione luis V enereae cap. IJ. aut apud Julium Palmarium Lib. I. de Lue venerea cap. 7. iiij apertius propo
Iulius ille Palmarius, celeber Fernelii discipulus, sed ea in re nVerba Magistri jurare nimium paratus non sustinuit quidem Mercurii usum cum illo damnare, ut cujus utilitas in dies exploratior esset, at Vero existimavit cum illo luem debellari posse solo optatae usu, quam ibidem pro ponit , qua dicit neminem hactenus falsum esse , quam Venalem prostare monet Lutetiae in Oico Antoniano apud Pharmacopoeum quem nominat, quam fatetur ex duabus modo memoratis Fernelii Opiatis compositam esse , ad jectis etiam , ut ille si ibjungit, aliquot aliis medicamentis, quae adversus venena valere 2 ad sudores ciendos aptissima esse compererat s sed quam certo certius est optato effectui imparem fuisse. 3'. Giuillelmus Rondeletius Professbr & Cancellarius Facultatis Medi cae Mons pessulanae, asserit in Tractatu de Issorbo Italico , se in pauperibusi um elye frupo sancti Ambrosii , qui ex decocto milii paratur 9 ramentis ligni ficuum. Prostat simile remedium in Pharmacopoea Bateana sub titulo Decocti Ambrosani , dicit que Diaphoreticum no te. Refert Nicolaus Chesneau in ordine remediorum alphabetico ad calcem Observationum suarum adjecto tertiam ejusdem remedii formulam, juxta quam milium cum
passulis & ficubus decoquitur, aitque decoctum illud laudari ab Oithoneis Gabriele Fallo pio , Tractat. de Morbo Gallico , caΝ ΑΟ.Antonio Fracantiano, Lib. de Morbo Gallico. Lernardino Tomitano , Lib. 1. de Morbo Gallico, cap. 16. Prospero Borgarutio , Method. de Morbo Gallico , c p. 14.