Caroli Ludovici Struve ... Opuscula selecta

111쪽

ORACULA SIBYLLINA APUD LACTANTIUM OBVIA. 47εχων νεφέλας τε καὶ ουρεα annotaveram occupavit, ut rideo, Rhodomannus. Φ. 568 χἡ γαρ τοι νεμέσαμεν . . Bono jam Rhodomannus τοὶ in s mutavit, malo idem δὴ substituens; L, 354. χἡ γαρ οἱ μεγάλοιο ιος διεφαίνα μειος, ab Rhodomam1us idem δην nobis obtrudere voluit; 9, 25 δὴ γάρ οἱ κατένευσεν, quod illo intactum reliquit; is 471 δη γαρ οἱ λασίοιο καρήατος αλλυδ αλλη ἐγκέφαλος κεκέδαστο. Neque 'Mimile est δὴ γαρ μιν quod legitur . I 88 360. H, 4. V. 10. μέσον illud κυμα non intelligo.

a in libris Divinarum Institutionum.

Maximam admirationem movet insignis illa discrepantia, quae intercedit intor versus Sibyllinos. in collectiones horum Reularum ematos, et eos, quos Lactantius non uno in loco 'perum suorum affert Huc accedit, quod Lactantii Graeca ε epissimo me Graeca quidem sint, praetereaque longe plurima in motrum turpissimo lecconi. Auxidi tandem admira-β0nem, quod munemannus, clodi codicibus iditionibusque in-nmotus, in Graecis prorsus nullius varietatis meminit, quasi M. in omnibus exemplaribus eodem modo legerentur. ΝΘ- D in prassatione, rubi de codd. msor et edd. agit, un-Ρm memorat, orasca in hac vel illa oditione accuratius odi''epta osso. Tantum sic titulo editionis Vonot. I 509 haeo

fieri ,,Laetimin Firmiani opera, nuper per Ianum Parrhasium curatissime cassimis, graeco integro adjuncis, quod in aliis cum m eum tum corruptum invenitur, in hoc vero emendatissimum re-νο- Quid, quod o socordias Bunomannus processit, ut nΘRMneret quido loetorom, ubi Sibyllina quas ita Lactantius m nloga Sibyllinorum arminum legerentur; quod non minus in reliquis Graseis noglexit. Verum in Graecis quoque insignem 'βη in odieibus Laetantii varietatem, et Per exspectari

112쪽

48 ou Acu LA AEIBYLLINA poterat, et vero ex Opsopaei notis ad Sibyllina didieeram, undε patuit, longe plurimis Sibyllinorum locis a Lactantio servatis,

eodicem Puteani praesentissimam sane medicinam inerre. Sed eam ita editores non respexemini, ut ne ii quidem, qui Sibyllae earmina contuler in eum textu Lactantiano, psopaei notas unquam inspexerint. Jam, cum nuper aliam ob causam Sibyllina legerem, cumque in Gallae editione plurima foedo eorrupta reperirem, circumspicere coepi subsidia, si quid ad torium omendandum inde tueri facere possem. Atque subministravit

mihi bibliotheea regia tum Sibyllinorum oraculorum ditiones tres primam rarissimam Xysti Betuiri Basil. 1545, secundam in orthodoxogr. Basil. 569, tertiam opsopaei Paris. 1607J, tum vero Lactantii quatuor Venetam anni 1494, Bunomanno prorsus ignotam ), praeterea Venet. 1509, Paris. 151 3 et Oxon. 1684). Verum multo exoptatius erat, quod ex bibliothere

urbica nactus sum egregium codicem Lactantii, qui Puteant codice non deterior est. Sed de hoc codice, quem nondum innotuisse viris doctis puto, paulo diligentius agendum esse video. Codex est membranaceus, formae olim maximae, sed abibliopog margo superior et insorior magna sui parte imminutus,

ut sere non longior quam largior sit. Quaevis pagina in duas columnas divisa est. Constat soliis 172. Scriptus est litoris Latinis minusculis sed irandioribus . facilibus Iectu lauea insunt compendia scripturae. Continet libros institutionum, de ira, et de opifici Dei. Deest initium institutionum, usque ad Cap. 1. g. 11. Bunem. tum 17. . . a verbis opere conmeturusque ad 18. . . quam exercuus ducere, tum 22. g. 24. verbis liben)ιer obsequebantur usque ad lib. 2. cap. . . ., tum lib. . cap. 15. g. 2. a verbis bene visendi usque ad lib. . cap. 4. g. 11. patrem e oderit, tum a lib. 7. c. 24. g. 35. verbis a Dibus terrae usque, ad finem institutionum. Tandem

doos finis libri de pisset Dei inde a cap. 19. . . iraeterea's Titulus habot Laesumtii Firmiam de asinis institutionibus libri VII. Abusdem de ira Dei ad Donarum. De Uscio Dei es formarum Aran M ad

Demetrianti . - ejusdem de Demaee et de die resurrectionis O meae. Nephilomon ejusdem. Item Terrulliani potesteticus aio adversu stenses, perquam ditissentissime castioat a nuper impream. In alo Vero Iegitur: Impressum Venetiis cura et empensis Nobilis uiri Dominici Octauiami μοι -- eriensis C CLXXXXIV. Ouimo Idus Oetobris Per Bonerum Moateliam.

113쪽

APUD LACTANTIUM OBVIA. 49uargo superior per totum codicem et postrema decem folia forentegra aqua olim madefacta fuerant, ut multa linea evanidasere nullo modo, ne ab oculatissim quidem, qualem me esse:audeo, legi possint. Do aetato codicis nihil definis audeo; iraestantiam Ver ejus usu expertus sum. Atque ad Latinumiuidem textum quod attinet, continet ille multas egregias lectio-ies, partim aliunde jam notas partim vero prorsum novas. Sedias in praesentia mittemus Graeca vero in libris prioribus,djunctam habent interpretationem Latinam, maxime diversam, interpretatione aliorum codicum, quam passim in notis lauserunt editoros. In libro . vero Institutionum sola Graeca con-inet; si in libro de Ira, quod dolendum, sola Latina Graeca it plurimum latinis literis scripta sunt atque ita quidem scripta,

it monstrent, librarium non solum sermonis Graeci prorsus rulem suisse, sod ne literas quidem legere calluisse. Hinc easta pinxit, ut sibi similitudinem quandam cum Latinis literis abere videbantur; quae vero nulli Latinarum similes erant, a s utcunque rudibus ductibus repraesentavit. Atque firmissimo nihi persuasum ost descriptum esse codicem jam ex alio, qui non magis porito librari scriptus erat; quod unde conMusetta, postea dicendi locus est. Dixi supra, quamVis paginam in duas columnas divisam esse jam initio, nullo discrimine,

hi Graeca occurrunt, haec eum Latina versione ita confusa' permixta sunt, ut mox ex exemplis patebit, postea Verolem quaevis columna in duas divisa est, quarum prior Latina, posterior Taeca continet. Voces singulae raro interVallo sejunctae sunt, sed omnia continuo tenore perscripta Literaed0 nunquam aut transpositae sunt aut exciderunt aut abundant. Q0mpendia scriptura fere nulla, nisi in Vocibus θεος et κυριος. finale saepe missum, Nonnunquam x pro pro μιεςriptum. Sed prae reliquis investigandum erat, quibus Latinis literis raseas librarius expressisset. Itaque , , to plerumque per a minutum, qualΘ'sim nune in improssis Latinis libris logitur, - expressum ζει Raro invenios A sit A sed et haec inter se et cum ''Musa; λ plerumque per Μ, nonnunquam per an ut A

expressum.

114쪽

M ORACULA SIBYLLINA raro sibi simile si hoc est figurae pleramque ejus

- aut ξ. si et, semper peris expressit librarius, rarius aer n. - θ. haud raro, omissa lineola per nonnunquam quoque per . - i. nonnunquam o ut i saepius . plerumque sibi simile est confusum tamen eum H et te. ιι plerumque M nonnunquam RA. - aut ξ.

φ- raro sibi simile si plerumque expressum per b.

4ν- raro sibi simile plerumque confusum cum .

Indicavi tantum ea confusarum literarum generis, quae saepissime reperta sunt. Esse praeterea ali quoque obsΘrvata, sacile quivis augurabitur. atet ero hinc, quam difficilis ei taedii plenus logendi labor fuerit; at taedium peris gregie compensavit fructus uberrimus, quem inde retulimus. Iam singulos locos inspiciamus, atque eo quidem ordine quo apud Lactantium sibi succedunt. LIB. AP. . a. 15., n iis emo versibus, quos legati Romam auulerant, de θDeo haec sunt testimonia:

115쪽

APUD LACTANTIUM OBVIA. 51 ubi ος veri Pro M i. e. θεος positum est; sod ob metrum postea Vocula haec Hecta Videtur, a quo primo, nescio addunt praeterea A, B et C. hanc versionem id est, tinus deus, qui Sola dominatur, isque amplissimus, inerearus. - Apud Justinum in cohori. ad Graec. p. 16, D edit. Colon. 1686, idem versus

si legitur: εἷς δε εο μονος ἐστὶ μερμεροθης, γενητος. Ρaul vero aliter eum Sibyllina oracula exhibent, εἷς θεος, ο μονος αρχει, περμεγεθης γενηττος, edit Lot Η εἷς θεος, μονος ο αρχη, περμεγεθης, γενητος ). Mutari ΟΡΗopaeus, qui praeterea notavit apud Theophil ad Autolycum logi h θεος ἐστὶ μονος Vorum Sibyllina o Theophilo collecta, quae adjecta sunt carminibus Sibyllinis in edit. II pra erit:

et editio Theophili Colonionsis pag. 112, C. vocem deficientemo supplet. Quo igitur ista opsopaei Verba reserenda sint, non Video. Sed observari merentur reliqua opsopaei Verba: Atque kτὶν agnoscun quidem Lactansii Memplaria, a scriptum αρχοῦ habet. πι Cod. ratisi. Videamus jam nostrum codicem: ,In hiis

ergo versibus, quos omisim Dyasi utilerunt, de uno deo haec sunικMimonia tinus deus eicθ omnipotens OcMOHoc supra magnitu--- xoHepMepeeΗ MΘΗΗtos, innarus. M ae si graecis literis scribas, sic legenda sunt. ει θ' - ραγνο αρχε περμερεθης η γενημος nam, ut supra monuimus, o quoque per e Spressum

ρει et γ ut plerumque per Q. Nihil itaque vitii remanet, quam quod est a litora in αρχει et prima in περμοεθης excidit, et P0 in hac voco , hoc est , pro γ positum est. Patet ergo Lactantio restitui debore, quod textus Sibyllinorum jam habet, Wρχει pro ἐστίν. Sod pergamus. Ibi d.

,, nc esse solum Deum summum, qui coclum fecerit, lumini et hisque distinoeeru,,αλ λα θεος μονος εἷς παν-τερτατος, ο πεποιηκενουρανον ηελιον τε καὶ στερας ηδὲ σελήνην καρποφορον γαῖαν τε καὶ δατος οἴδματα ποντου. ε' Xysti Botviri oditionom voco I in orthodoxographis II, Opso-pae in Gallae IV. .

116쪽

52 ORACULA SIBYLLINAIn hac lectione 'mnes conspirant, si exceperis errores quosdam leviores in vetustis exemplaribus Lactantii A πα- τερτιαος, αμιον τε στερος sine καὶJ, ποητου καὶ quoque omittit, tum habet οἰώματα σπα-πέρ-- - ηδων τε μαεσρας, σεδήνην οἰδαματα.), et Sibyllinorum oditionem I, ubi τώντων ταρτατος sed in margine codicis fuit πανυπερτατος, est xysto BetulHO. In veteribus editionibus Lactantii haec additu interpretatio: id δι, sed deus solus unus eminensissimus, qui feci coe-rum solemque e stellas fructiferumque terram, aquae maris fluctiss.' Unam tantum arietatem ex codice Lactanti lucramur, ubi locus sic conceptus est: hunc erae solum Summum aeram, qui coelum fecera luminibus distin ru sed deus t inra, Maθ MOHocete omnia sublimior qui HaHyHeptatoeosHoH'ta feci merum enoi-paΗo solemque HeaioHte et sidera sed aetepacHae e limam' - eaΗΗΗ-a giferamque IIoqiopomata erram Θhni aquas ydatocola fruentis οΗΠtatonis Hoc vero si αλλα ' μνος ι πα-περτατος ο η ποιτ ενουρανον ηελιον τε κι στερας ηδε σεληνην

καρποφορον γαι τε και δατος ιδ L . . .

Him itaquo versu forsan lectum est in codice ς τ' ἐποίησεν pro ος πεποιηκεν ). Ultima Graeca vox mirum monstrum foret, ni adem ipsa aperto testimonio esset, librarium nostrum non codicem ante oculum habuisse, qui literis Vere Graecis scriptus esset, sed eum expressisse codicem, qui jam et ipse ora cautevnquo Latinis literis delineasset. Hinc factum ost, ut noster adeo voces Latinas pro Graecis haberet. Nam nihil certius est,

quam scribi debere fluentis ponti, Monto imo at Homon. Sed ex ponti fecit poΗH. Ibi d. g. 16.,,otii quoniam solus su aedimator mundi et ar ex remn, se quibus consisι, vel quae in eo sunι, Solum coli porrere esistur. ,,αυτον τον μονον οντα σεβεσθ' .vτορα κοσμου,

ο μονος εἰς αἰωνα καὶ ἐξ αἰωνος ἐτυμ. In A. -υτος - σεβεσθε - καὶ deest - ἔτυχεν Sic quoque Cod. ratisi. ET EN, ut confusio paloat inter et .l' Si a pro ri positum dicas, habebis πεποίησεν pro πεποίηκεν, eadem literarum Goto confusione, quam infra ad 2, 3, 20. iteriam

tangemus.

117쪽

APUD LACTANTIUM OBVIA. 53 In B. Et C. deest τον - tum scribitur ἐξ et λυχεν - Ultimum λυμ si ex emendatione Turnobi et e codicibus opsopaei et Cauei Aecedit jam noster codex, qui ita locum logit ) ΠΟΗto

In eoII otion Sibyllinorum hi duo versus non exstant, sed occurrunt apud Theophilum p. 112, D. ubi tamen pejus τεχθη legitur, atque hinc ab opsopae in praetatione Sibyllinorum scarminum omnes hi versus collocati sunt. Praef. V. T. 41 sqq. 15 sq. odit noviss. Parisin.)Ibid.

nem adis Si ua, quaecunque est, quum perferre proferre Cod. Regiom. se ad homines dei vocem dicereι, sic aur,,εἷς μονος hi θεος, καὶ ου Dra θεος αλλος Sic cum Bunemanno solam, nescio unde A A, B, C: μονος γαρ hia θεος, σα- - ἔστι θεος αλλος. quod haud procul a ver est am codex noster οΗOctapsseisinaiotheetΗoeaMoc quod est μονος γαρ ει ιιιι κα ου εστ θ' αλλος: in μνος et Dia eonsentit cod. Vratisi. lege itaque μουνος γὰρ θεος εἰμι, καὶ - ἔστιν θεος αλλος. Vides, optimum codicem non solum καὶ illud in thesi productum non agnoscere, sed etiam finale in lam sorvare. Interpretati si habet unus enim deus sum et non es deus alius. Atque Zibyllina VIII. v. 377. μουνος γαρ θεος τι καὶ ου --θεος αλιος, ubi opsopaeus ex suo quoque Lactantii codice μωνος γαρ θεος εἰμι, affert. LIB. L CAP. T. q. 13. ,,ideoque ab Apossine αυτο-ὴς, a Sibylla αυτογενης e αγέννητος ι ποίητος nomisatur. μ' omitto jam vorsionem Latinam, quae eodem modo, ut antea, inter medias voces graecas interposita est. Est ero haec ipsin solum, Wi est, colite creatorem mundi, qui Olus e secula aeculia permanes. In 'Meribus oro editionibus haec leguntur: ipsi , in solus est, colite prin-ζipem mundi, qui avius eat in aeculum atque a saecula factu8.

118쪽

M ORACULA RIBYLLINA Nihil variant editiones votores. Respicitur ad Versum Sibyllae, quem Theophilus i. c. servavit Haes. V. 17.),

αυτπενης, ἀγέ ντος ταντα κρατῶν διαπαντος, ad quem locum opsopaeus non absurde conjicit, Lactantium pro διοπταντος legisse ποιητος. Sed tutius videtur, duo haee verba e αποίητος quae tuetur etiam cod. ratisi. e textu Lactantii ejicere. am sic codex noster: ideoque ab apolimetium germinarus, ayto Hes αυτο ροης et a Sibylla intro natus i amore- αυτογενὴς nec creatu apeHistoc αρέ-ος pro αγένηντος, eadem literarum confusione, quam iam supra vidi mus nominatur. Praeterea pro γέννητος reponendum in textu Laetantii γένητος. LIB. I. CAP. VIII. g. 3., Unde mihi de unis majestaω saepius comisnsi, qui deos eo Iunt, inserdum videri solem am caeci, tam incoguabiles , am excordes, am non muleum mutis animalibu inmerentes, qui credam, eos, qui geniti sum maris ac feminae coitu, aliquid majestatis divinaeque viriusis habere potuisse quum Sibylla Erythraea dicat

ἐκ μηρων μήτρας τε θεος τετυπωμένος Iναι.-Vix praeter errata quicquam arietatis repereris. In A legitur διναται et τετυπωμερος postremum suoque in C. Ex Theophilo, qui hos Versus laudat, pag. 113. B. in prooemium Sibyllinorum intulit opsopaeus. ira est Betuiri nota ad hos versus in Gallas odit1one Sibyllinorum haec Sibyllina in scripto

libro non inveniebantur, sed apud Theophilum extant, ubi τετο-πομένος rectius legitur. Haec Betuiri nota sino dubio ex

notis in Laetantium in Sibyllina transtulit Gallaeus insintrinsonim Lactantium ediderat Basilea a. 1563, qua editione nune aegre careo); nam in Sibyllinorum oraculorum editione omnes hos vorsus ex Theophilo misit; duos hos o Lactantio affert pag. 114. inter eos, qui in Oraculis ipsis non inveniantur, nulla nota addita. Vorum in Theophilo non τετοπωμένος sic enim pro τε τοπομένος scribere voluit sive Gallaeus sive metuiri ini inveni, sed τετυπωμένος, idque non solum in editione Coloniensi, verum etiam in orthodoxographis pag. 167. Sed novam mi randi materiam praebet Sparkius, qui in editione D exendi fecit τετοπωμένος, hae addita nota: Monet elutrius Sibyllina haec apud Thoophilum reperiri, ubi roetius leg τετυπο--ν

119쪽

APUD LACTANTIUM OBVIA. 55 Haec quomodo quis conciliet Equidem nullam aliam viam video, quam Betuirium, cum Lactantium ederet, exemplari usui esse reliquo, ubi mero Viti typographico, οπωμένος exstaret jam coteris veteribus editionibus non inspectis, quae

tantum non onmes rectum servant, o Theophilo τουπωμένος

attulisso, riusque editionem secure Sparhium secutum esse; Gallaeum vero, cum τετυπωμένος ubique inVeniret, credidisse, Betuirium ambas voces permutasse, ibique τετοπωμένος posuisso, ubi τετυστα ριένος esse deberet. At quod confusionem hanc etiam auget, in excerptis ex Lactanti ad calcem Sibyllinorum idem Betuirius τετυπωμένος laudat. Atque hoc sane unic Verum, confirmatum quoque a codice nostro, ubi legitur FamataΗapoce-Ηpe--Hwacte6eοctetyΠωMenocemat, quod est ου δυνατανδρος κ μηραγ- μπτρας τε θεος τετυπωμενος ιναι, ubi nihil Vitiatum, quam ominatum . Notos quoque in ema literam minusculam m pro in positam. Ceterum in Latinis verbis, quae praecodunt, has invenio varietates tunsa posesistem saevius Α. a mutis A, B, C, D. a mulsis Cod genui sint Cod recte utiquo.

LIB. L CAP. 11. g. 7., m ceris non octae radunt, sed antiquarum rerum Scripω- με, quae adeo vera sunt, u ea Sibyllinis versibus OUrmentur, insun lalas: ,,δαίμονας α ροχους, νεκυων εἴδωλα καμοντα re, et

,,ων Κρήτη καυχημα ταφους ἡ δυσμορος Dχει. Varietatos has in editis Video, ε ιανυς A. εκυον A. καμοντον

A. C. δις ιορος A. ξει A. ἔχει B, C. Extant in oraculis Sibyllinis hi duo εrsus lib. VIII. v. T. q. pag. 684. Gall.)

- κρητη κυχημα ταφοσυ si δυσμορος ξει, quod vitiis orthographicis emendatis, et lacuna explet Vulgatam

Lactantii confirmat, sol ἴσχει in ἔξει mutato quod perspicuo h et Cod. ratisi.); atque adjuncta interpretati quoque με-bi reddit vocem Caetorum novum luculentumque testimonium M Versus exhibent, quam vere antea suspicati fuerimus, He-

120쪽

56 ORACULA SIBYLLINA seriptum hunc codieem jam ex alio ejusdem notae esse, talibrarius non omnia intellexerit. am sic ibi scriptum Exstia in secundo versu, interposita latina interpretatione, UxHMacriae sepulis epoco sinu ra eorum etc. Vides sepia non soluin bis scriptum esse, sed syllabam is, quae ad me pertinebat, illine avulsam cum priori se ut in sepulis coaluisse. LIB. I. CAP. 15. g. 15. ob hane vanuviem Sibylla sic eos increpaι

στρος τί δὲ δωρα ματαια καταφθιμένοις ανατίθης; εις εἰδώλοις τίς τοι πλανηρο βάλεν ἐν νῶ,

ῶς τέ σε αδ nouis μεγαλοιο θεοι προσωπου λειπομένου:-Sunt quidsm inter Sibyllinos plurimi Versus, quos Vix Versus heroicos vocare possis Sed sic omnis metri expertos aueosis inveneris Sed jam in editionibus veteribus maximo insignis est lectionis varietas Atque in edit. A sic locus verbis conceptus legitur Ἀλλα δη τι πεποιτας ἐπ ανδρας πγεμονα προ u

parent Paulo propius jam ad Vulgatam lectionem accedit odit B: Ἐλλως δὴ τί πώτοιθας ἐς Ἀνδρασιν ἡγεμονεσσις προς τί δε δῶμματαια καταφθιμένοις νατι ς μεις εἰδώλοις, τίς τοι ἐν νωπλαν. ψαλεν, ἄστε σὲ τάδε ποιειν μεγάλου θεου προσωπου λελειμμένου Atque sic prorsus in C, misi quod multis vitiis typographicis scatet, ut semper. in Graecis idoamus jin ipsa Sibyllina carmina, rubi hi versus occurrunt. lib. I, v. 545 sqq- Ελλας et τί πώσοιθας δεμ ανδράσιν ηγεμόνεσσι θνητοις, οἷς - ἔστι φυγειν θανάτοιο τελευτήν; Προς τί τε δῶρα μάταια καταφθιμένοισι πορίζεις, θυεις τ' εἰδώλοις τίς τοι πλάνην ἐν φρεσὶ θῆκε

υτ τελειν προλιποντι θεου μεγάλοιο προς-ον.

ubi hane scripturae aborrationem inveni in I o II nam III cum IV prorsus conspiraq; μεις τι εἰδώλοις; τί τοι etc. et tum προλιπουσα. Haec si cum Lactantianis compares. haud sane facile tanta discrepantiam causam Ῥυ origineis investigabis. Facile quidem alicui in mentem venire possit, Lactantium non