장음표시 사용
441쪽
seo etiam prodesse testis est Dioscorides libro i. dicens rCalefacit origanus, ideo P uenenatorum morsibus ad uersatur potum cum uino decoctum eius. Et Plinius lib. o.cap.rτ. Origani usum contra araneos scorpionest in uino albo testatur. Hae duo. Caseus & origanum. Peni. Peniciam. .
culo. Peniculus qui &penicillus dicitur, siue in neutro Penicilis, genere peniculum S penicillum, est id quo pingunt, ac cepto nomine a caudarum extremitatibus e quibus fiuia Aliquando uero dicitur id quo albarium tectorio inser tur, unde Stectorii dicuntur penicilli. Sunt & quibus calciamenta deterguntur dicta penicula. Interdum uero et peniculus dicitur id quo uulnera stipantur,ob id uideli cet ne claudantur fiue ut magis aperiantur, fiuntq; uel ex spongia, uel sabuci medulla, rebus ue aliis. Aliquando etiam dicitur id quo ad mundandum illinendumve uti mur, praesertim si ex spongia fiat. Demum spogiae genus est mollissimum peniculus ex quo penicilli fiunt. Hoc Ioco pro spongia accipitur. Anectutiar. Addatur di inseratur. Acetu') Acetum serpentum morsibus potum me Aerium deri priori capite docuit, nunc idem uenenatis reliquo- Irum animalium morsibus & ictibus calidum in spongia impositum prodesse docet. Plinius libro M. cap. i. Pluri mum fotu,inquit, medetur canis morsibus, scorpionu Uictibus, scolopen d rarum, muris aranei P. Contra om
nium aculeatorum uenena&pruritus: item contra multi pedum morsum. Et Dioscorides lib. Lait, uentur ca. lido aceto uenenatorum morsus quicunq; refrigerat,stio
gido contra quicunq; incendunt. Vivum fulphur. Quare sulphuru . uiuum dicatur sulphur, dictum est supra. Hoc Dioscoria ides resina mixtum scorpion uin ictibus mederi tradit, 3c ex aceto eadem utilitate coirascorpii et marini draconis ictus utiliter inungi. Averrois uero de sulphure sic pro dit: Sulphur habet uirtutem attractivam cu complexio ne calida di substantia subtili,&eo resistituenenis anima. . ii τ
442쪽
Irim quando pulueri satur&spargitur loco morso. Plin. etiam lib. x.cap. 4. contra scorpionu rictus prodesse testa. rex uini. tur. Stecibaei. Uini quod exiccantis est natu de. Fece, Plinius lib.is cap. x. Fex uini sicca uel madida contra phar er Iangia illinitur. Exiguo piperis. Piper uenenatorum morsibus succurrere autor est etiam Diosco. admiscetur ideo cerebrumesis. S liijs quae cotra uenenata conficiuntur. cerebrum meti. Quod Serenus de cerebro melis id Plin. de gallinaceorucerebro contra araneoru morsus testatur lib.r . cap. . diu cens: Contra omni uaraneorum morsus remediu est gallinaceum cerebrum cum piperis exiguo potum in posca. Melu. Porro melis animal est in cauernis uiuens, alvearibus ob Taxo. mellis auiditatem infestum: cui uel illa solertia est, ut Plinius scribit, quod in metu sufflata cute distentu ictus hominum &morsus canum arcet. Est autem uulpis magnitudine, colore selis, capite albis & nigris ueluti lineis distincto, rostro instar suis oblongo, pelle aspera atq; prae dura, ex qua pharetras Sc canum collaria obtegunt,quae melium uocant.Vnde Varro de re rustica libro x. Ne uulnerentur canes a bestiis, imponuntur hiis collaria, quae Melaert. uocantur melium,id est cingulum, circum collum ex coario firmo cum clauis capitatis. Vulgus animal hoc Taxonem uocat, & no maturelium animal auibus inimicum, ut salso interpretatur quidam in enarratione uocabulorum Varronis. Sin autem muris nocuit uiolentia caeci,
Quae sola signauit uoluendis orbita plaustris Illine, mira datur uili de puluere cura.' Sola plurali violentia. Vis & impetus ipsus morsus muris caeci, at Pterdictum. uenenum ipsum. Sola. Terram. Soludicitur quicquid solumqμii. alicui rei subiacet: unde terra quod pedibus nostris subiecta sit, solum dicitur. Et inclinatur etiam pluraliter contra Gramaticos, ut hic,&apud Statium sylvarum libr. i. Terra ex ubi ait,Vix sola sufficiunt, id est, pauimenta de terra. Pom h D. ro quod de terra exorbita hic tradit Serenus,ide quoque testatur
443쪽
postquam ex mure araneo contra sui3psius morsum do cuit remedia, subiungit S illud: Est&cotra morsum eius remedio terra ex orbita. Ferunt enim no transiri ab eo orhita. voluendu plostris. Mouendis & circumagendis roa mu'virutis, hoc est, ubi currus cum rotis uoluuntur. Plaustru dicitur currus:sic appella tus,ut Varroni placer, quod palast in eo quod uehitur. orbita. Orbitati rota&rote uesti orbe gium dicitur,& pro terra ipsa accipitur.jPMucre.) Terra.
BRI, ATQ Eio STOco P o. CApvT XLVI L. No Nnunquam existit subiti noua causa dolori Cuius origo latet, ueris reprimenda medelis,
Nan chelidoniam mixto sale ne fiere prodest, Vellerat insuis recalentia sulphure sanant.
VBITAN Eo dolari. Subitaneus dicitur dolor, qui prius non existes, repente de impro Dolor Iubito
uisus affatim irruit & animal primum afficit. ης Est aut tum animi tum corporis dolor. Animi quide ut moerores. Corporis uero duplex est Aliquando Dolor ima , enim dispositio ipsa in qua dolemus, & quae cum dolore fieri natat a apta est, dolor uocat, ut erysipelas, inflam matio, uulnus, fractio, ruptura, couulsio S id genus alia: Scscdolore accipit Hippocrates in aphorismisit. ubi dicitet . . Quicunq; doletes parte aliqua corporis omnino doloretio sentiunt,hiis mens aegrotat. Et in lib. Epidemiaru ubi dicit quod in Cranone antiqui dolores frigidi, noui autῆ calidi. Aliquando uero ipse tristis sensus, dolor nomina tur. Cuius primae species sum duΠVna cum assarim temPcreatura di uiolent . alteratur, ut Ouu bemcnter L . . .
444쪽
excalefit uel refrigatur. Altera cum soluitur continuitam. Quod etia bifaria accidit, Aut a causa externa, quam Gricoso exurra, ct προκαπαροικus uocant, quae scilicet corpori non inest,
sed extrinsecus incidit: quae doloris species a Galeno posita haud iuste ab Auerroe reprehenditur. Nam dc si non per se dolorem causet,agit tamen id per accidens. Ayt soluitur continuitas, ubi nihil extrinsecus triste appropin quat sed in corpore causa est, qua Graeci προπιγουλ μ uo causa intor . cant, hoc est internam,quae intra ipsum animalis cotine tur corpus. Et hoc fit aut distentione ob humoris multitudinem,flatuosumve spiritum,qui exitum ut difflari posit, non habet : aut ob nimiam siccitatem:aut a qualitate rodente,uti h umor est mordens: aut ab effectu,qui ex his componitur,inflammatorio, qualis est phlegmoncerysipelas Sc ii iis similes. Porro de doloribus plura Galenus
therapeutices libro n. & de affectorum locorum notitia ectui libro L. Febri. Inter morbos maxime uulgaris,& in is to corpore est ipsa febris . Quae Galeno autore, calida dc sicca est passo. Nam caloris natiui ad igneum conuer sio, cuius sedes est cor. Non enim dicitur libris nisi cor ipsum concalefecerit, S adeo immodice auctus sit calor ut & hominem offendat &actionem laedat: nam si neutrum adhuc efficiat, quantumuis sit hoc nunc quam ante calidior, nondum tamen febricitat. Vnde Ioannitius . in hunc modum febrem diffinit: Febris est calor praeter
natura, cursum supergrediens naturae, procedes a corde
rebri st sti per arterias in uniuersum corpus,suo laedes effectu Hut ius tres sunt species dc disserentiae, quas Hippocrates in dicat in epidemiis cum ait: Continentia, contenta,&im M. petum facientia. Per cotinentia intelligens partes solidiores Sc corpus ipsum cordis, quae cum calor praehendit, eucas costituit: sic quidem uocatas,uel quia stabiles soluatui difficiles sunt ceu habitus, uel quia ipsum corporis habitum occuparunt: ita solidas partes ex aduersum di patriti. ductas humentioribus nominantes. Per contenta uero
445쪽
.c APUT XLVII. dii intelligit humores, in quibus cum eos in uetriculis ipsis
conditos praehendunt, putridae existunt. quaru aliae sunt intermittentes, hoc est ad integritatem sensibile desinen- rebris intermittes , ex humore eunte ac moto uriiquaq; in corpore effi- tens. ciere sebre consistentes. Et haru adhuc aliae sunt quotidianae, aliae tertia nae,aliae quartanae, & aliae quaeda longiore circuitu redeutes licet raro eueniat. Aliae uero ex putridis rebris cothim. sunt continus ex materia condita 8c colenta in uenis confistentes: quaru aliae sunt crescetes aliae similem tenorem seruates,aliaeuero decrescentes. Priores Graeci epacinasticas, alteras acmasticas siue omoton', posteriores uero paracmasticas uocat. Demu per impetu sacientia Hippocrates intelligit aere seu spiritus', cuius substantia sola si incaluerit, corpora uero solidiora atq; humida caleant quidesed nondu incaluerint ,efficitur libris ephemera, hoc est Febris ephodiaria, uocata, quae ex causis procartarcticis id est prsgres rura. sis &euidentibus primitivisque oritur,ceu sunt labor, iracundia, moeror, calor, frigus, otiu,insomnia, cruditas, temulentia, repletio, aer pestiles,cibus prauus, inaedicamenta dc id genus alia. Caloris uero praeter natura, qui libris caloris praetere essentia est, causs sunt, motus, putresectio, c5uersatio:alte natura tisse. rius caliditatis,suppressio calidi effluuii, permixtio calid ssubstantiae, tanqua de sonte ebullientis aut genitae scilicet ad nostrum sensum, aut augentis caliditatem. Sed de hiis in communi satis ad praesens. Ostocopo. Osto copos diu ποcopus.citur ossium dolor,osεομ enim siue osona Graece,os est Lautine κοποῖ uero dolor,labor de lassitudo. Qualis autem assectus sit ostocopus, ut clarius appareat,altius disquirenuda erit lassitudinum essentia. Vnde lassitudo est imbecilli Lisssitudotas uirtutis motricis iuncta tristi sensationi lactricis praese quid. sertim apud motum &compressionem. Est autem du- Ll tuosta plex lassitudo.Vna simpliciter &proprie sic dieia,qus ex pliciter.
multo uehementit motu contingit. Altera spontanea spontanea. Iassitudo appellata, quae non ex labore aut exercitatione
motuue sed sponte ex humoru immoderantia prouenit:
446쪽
de qua Hippocrates in aphorismis lib. x. sic pro nunclat,
Lassitudines spontaneae morbos praenunciant. Sunt au- Lassitudio tem tres eius differentiae. Prima ulcerosa uocata,quae ut num dise- ceris sensum facit motis graue ceu ulceretur corpus: ori
rentiae. turl ex humore uitioso, non tamen quolibet, sed qui calidus & tenuis acrimoniam habet quae corpus rodit, in mulat& pungit, id luel circa cutim uel circa subiectam illi carnem uel circa utraq;. Secunda dicitur tensiua, quae tensionis sensum inuehit: nascituro ex plet hora dc plenitudine ac nimia humorum abundantia: quippe tenduntur ex hac solidae animalis partes,praecipue in quibus humores continenturaertia uero disserentia est phlegmonosa,quae phlegmones et inflammationis sensum adseria oriturU ex ambobus tum nimia humorum abundantia tum uitioso humore in quo rodens acrimonia continetur. Et heae lassitudinis spontaneae sunt differentiae. Quae similiter in simpliciter & proprie dicta lassitudine reppe
riutur. Prima ulcerosa, cu tristi molestolceu ulceris sensu inter mouedum afficimur, sic ut etiam horror interim oboriatur &quadatenus cocusso com otiol totius corporis in squalis, quod Grsci , hoe uocant. Et hac excitare solent celeres ac multi motus. Secuda est tensiva dicta lassitudo, in qua tendi membra uidentur, inciditU postro bustas potius quam celeres exercitationes. Tertia diis rentia est phlegmonosa, qua nimirum ceu contulas aut phlegmone obsessas partes sentimus, quae tum maxime iolet incidere, cum musculi ob uehementissimos pluri mos* motus nimium excalfacti attraxere quippiam ex circumfusis sibi excrementis .Quod si etiam tum tendo nio Oio a. bus tu neruis idem affectus incidit, os οκοπ op Graece quasio situm dolorem eum affectum nominant,ob penitiorem scilicet sensum, partib. quae in alto maxime corpore sunt positae nomen tribuentes: quippe summum locum cutis occupati secundum ab ea musculi habent, utiq; circum
ossa positi:at tendo nes ipsis ossibus adhaerent. Quonia-
447쪽
c APUT XLVII. dii 8gis rationabile est, cum hii quicquam praedictorum patiuntur, uideri in imo ac circa ipsa ossa affectione haerere.
Haec hactenus. Qui plura de lassitudinibus desiderat, is Galenum de salubribus libro i Sc 4. legat, ubi fusius materiam hanc tractat, & nos haec inde quoque sumpsimus. causa. Causam aliqui a casu dictam uolunt,quod rerum e Rinitia & origines quae causae sunt casu eueniant. Sunt au- eo tem quatuor caularum genera,tradente Aristotele. Esto 'πε. nim materialis una,ex qua aliquid fit: formalis altera, per
qu in tale quid lintertia est efficiens, a qua aliquid sit: Scquarta est finalis,propter quam et cuius gratia aliquid fit. Lalet.) Abscondita est &sensui non patet, quare homi nem qui in tali speculatione sit exercitatus, nimirum postulat. veris medelis. Medicamentis quae dolorem uere Dolori sedda sedant&tollunt: non autem falsis aut fucatis, quae mem tio Oplex.hris sensum auferendo dolorem leniant solum ad tem- Vcra pus, post quod tamen rediens demum sortius & ueho m dosia melius affligat.Tollitur enim dolor aut causam eius submouendo cum medicinis digerentibus atq; uacuatibus, aut uehementiam eius remittendo: quod bifariam contingit, uidelicet per epicrasin, hoc est uitiosi succi uacua tionem dc rei dolorem efficientis sublationem cum medicinis temperatis, natiuo calori consorinibus seu parum
calidioribus natiuum calorem augentibus. Et haec uere dolorem remouent. Aliter etiam remittitur cum a nodi nis sopori seris et torporem stuporemi inserentibus,quihus tamen nisi urgente necessitate 8c alus nihil conserentibus, utendum non est. Sunt enim huiusmodi narcotica Narrariea
medicamenta frigida, natursi aduersa, dolorem non ue sopor ra. re tolletia, sed fallacia atq; fucata. Nam sensum membris auserendo cruciatum & dolorem imperceptibilem reddunt. Sed de sopori seris an odinis plura Galenus libro aphorismorum ις.&therapeutice ix. Nivis Ideo . cheli/onii mixto sale. Siquidem chelidonia humores extenuat chelid A
448쪽
uires utique Dioscorides chelidoniam dentium doIores finire commanducatam tradit.Salem uero contra lassitudines ex oleo utiliter inungi, calentem P eundem saccis inditum N impositum dolores lenire. Nectere. Alliga Vellera. re&imponere. Vellera inlusiosulphure. Idem testatur 1 Ii- Sulphur. nius, nisi quod acetum hiis iungi permittit inquies: Iam uero pura uellera aut per se imposita caecis doloribus aut
Dolores aceto, sulphure prosunt. Vocat aute caecos dolores,quo
ceci. rum causa latet S sensui parum patet Ostocopon lento conducit melle perungi. Sin aulcm calidae depascent corpora febres, Tunc apii succus leni soluatur olivo, . Membra line sotuu serus mulcebitur ignis. Nec spernendus adeps dederit quem bestia melis, Seminecis cerui lachrymam miscere liquori Conuenit, at* artus illine mulcere dolentes: Sic lacerat morbum,bilemvreuoluit maluum, . Praeterea chymum stomacho desiccat iniquum: Quae magis atq; magis promittunt corpora claudi. Febribus aut Iongis galli noua iura uetusti, Subueniunt,etiam tremulis medicantia membris. Mel. Lento melle. Melle non fluido,sed firmo et quod tractam 'digitos sequaci Ientore sequitur, &tale cum alijs bonis conditionibus in omni genere probatius est, cuius uis est humores in summum proritare& extrahere, disiice L rei ac neruorum dolores mulcere,unde & ostocopo utiliter inungitur. caluia depasci corp. Lb. Vergilius Geor gicon libro tertior Atque artus depascitur arida febris. Apium Api succus ) Apium Celsus interea quae simul reprimunt S refrigerant ponit,quare febrium ardores ex oleo restia gerare dc mitigare haud absurde iudicatur in unctum. . Oleum enim quamuis calefacta discutit tamen & ne ni
mium reprimat apii succus,prohibet. Fm. Inunctio
449쪽
c APUT π L V II. 2 isne & medicamenti huius calidi ae humidi applicatione. rus ignis. Calor & ardor labrilis, igneus,serociens ac stulens. Adeps melis. Quid sit melis,dictum est capite prae Adeps mclis. cedenti. Quod autem adeps eius febribus medeatur, testatur etiam libellus de usu timedicina eius, in quo sic legi tur, Adipe quoq; eius si aegrum perunxeris, statim febris
ab eo recedet,dutaxat si uita superest. Nam morbus proa rogat tempus. Quod si morbus maior fuerit, celerior re cedet. Seminecis. Hoc est, semimortui&iam morti appropinquantis si non succurratur, idi propter assum ptum ex serpentium esu uenenum. Cum enim assumitur uenenum, mox in ficitur eo corpus δc quasi iam semimortuum ad obitum accelerat animal, morti P obnoxiu est, ni praesens adhibeatur medela. cerui. Placidissimum animalium sertur ceruus, cuius caro etiam febribus me detur comesta, nedum lachryma eius adhibita. Plinius
libro as. cap. io. Febres arcet ceruorum caro. Tvetur item
ea uescentes ne sebres incidant. Idem lib. s.ca. . Febrium morbos non sentit hoc animal, quin & medetur huic tumori Quasdam nos principeis sceminas scimus omnibus diebus matutinis carnem eam degustare solitas, & longo aevo caruisse sebribus .Quod ita demum existimant ratum, si uulnere uno interierit. Lachomam. Hoc est, lapi Laclamadem qui ex lachryma eius concrescit, etc5tra uenena pri coria. sens est medicina & beetehard. Quare lins febribus maria me medetur quae originis suae causam habent intus asis iasumptum aut extra illatum uenenum, cuius uirtuti re
fistit, illud e corpore pellendo Siquidem scriptum legi
mus, Ceruos orientis, ut iuuenescat&robustiores efficiantur, serpentes edere, &antequam inde ueneno infici antur, flumina petere δέ intrare, ubi usq; ad caput immers, docente natura,randiu morantur sine ulla aquae potatione cnam hausta illa mox morti succumberent) donec
ueneni ut euicta lachrymam emittantiquae sub palpebris inuiscatur di coagulatur, adeoq; increscit & augment
450쪽
FEBRI, os TOC PO.tur ut iuglandis aut castaneae magnitudinem interdum
aequet. Et cum sentiunt uenenum dc nocuimetum eius expulsum, exeunt flumen: quo egreta per terram deambulantibus lachryma illa ut lapis indurata fricando decidit, S ab hominibus reperta beetehard est caeteris omnibus persectius& efficacius ad expellendum uenenum & noxam eius. Liquori. Hoc est, adipi melis, uel aquae: sicut enim per calidam aut stigidam, ita etia per liquorem sine adiuncto, aquam intelligere poterimus, iuxta illud Celsi libro σ. ubi ait, Quotiescunq; no adincio quod genus humoris adiiciendum sit, aquam intelligi uolo. Lacerat. Bilis. Dilaniat, stangit & abigit. Morbum. Febrem. Bilem re uoluit in aluum. Bilem ad intestina retrudit & per aluue pellit. Quae quid sit, dictum est supra capite is . Haec ad intestina transmittitur,quo sua extimulatione celerior seca fiat excretio. quod si propter obstructionem aliquam aut expultricis debilitatem detineatur ita ut ad intestina non transmittatur & seces ob id no excernantur, accidunt in de sgritudines & maxime libres, quibus ortis δέ infestantibus, si bilis iterum ad intestina uoluatur & excremeta reiiciantur, morbus quoq; amolitur cessati libris. crinia iniquum. Humores prauos in stomacho contentos & superfluentes, ex quibus obstructiones δέ inde morbus ac StomacbM. febris orta fuerit. Stomacho. Ventriculo qui cibi recaptaculum est. Desccat. Exsiccat& consumit. Qime.) Bilis Promittere. &chymus prauus. Promittunt. Minantur. Promittere enim aliquando minari est. Vergilius, Promisi ultore, reuerbis odia aspera moui: id est, minatus sum. corpora. Vias & d uctus in corpore per quos meant spiritus S sanguis in corpore, imo dc aluum ipsam quae per bilis absentiam & pituitae abundantia obstruitur & detinetur. Claudi. Concludi Robstrui. Febribvi lantis. Hoc est, longinquis& diuturnis atq; antiquis quae longo tempore iam tu recem afflixerunt. Galli noua iura uetulli ) Galli ueteris tanquam
ea iuricris efficacioria ius recens co uim,diutinis febribus utile esse tradit