장음표시 사용
81쪽
mentem vera, solidaque doctrina insormant, ae solum veluti austeritatis lenimentum jucunditatem admittunt . Poetae in primis delectare . & delectando prodesse sibi instituunt, ad id vero mirabili eventorum, ornamentorumque apparatu perveniunt. Oratorum munus est docere , ac delectare, praecipue autem permoverer ipsorum enim, ac Rhetoricae labor, ω eonatus potius in permovendo , quam dorando, aut delectando positus V s nam permotio ad persuadendum maxime accedει, immo ipsa persuasio est, documenta vero tamquam ad motus praeparatio, or via . Universe omnes docent vero, delectant pulchro, & commovent bono.
Rhetoricae materia omnia praeclara studia; ab ea absunt inania, sepernicios argumenta.
r. T ΥΤ artis cuiusque materia est,rn qua omnis ars ω DeuItas, quae eonstituitur ex arte, versatur, ut si medietnae materiam dieamus mombos , ac vulnera, quod in iis omnis medicina ver . fatur b. ita Rhetoricae , ex eaque Oratoris, at
que etiam suo in genere Historici , ac Pomtae materia solum sunt, quae ad tria iula genera dem Ostrativum , deliberativum , atque judiciale pertinent; at si persecti esse velint, praeclarae omnes disciplinae, de ita enima. CI. Iot Felix Ursus epist. ad Platinam ante hujus Rhetoricam edita . b. Lic. I. Iav. Rhez. c. F.
82쪽
LIBER I. 39 enim saepe dicendum est e quare nihil putem
Oratoribus licere nescire , nemo enim poterit esse omni laude cumulatus Orator , nisi erar
omnium rerum magnarum , atque artium scientiam consecutus . .
E. Qui autem tanta ad oratorem audis postulari, ne despondeas animum, nec insigne istud dissidas, dedecet enim virum , turpi. terque desperatur quiequid fieri potes b. Quis ignorat ardua esse quae pulchra at quae tam multi potuere qui non possis Certe eo praeclariora, quo dissiciliora; nihil autem dissicile amanti. Vel in unis, quos in Rhetoricae Schola audies, Scriptoribus, insignem plane omnium scientiarum doctrinam perci pies; quare si accuratam operam audiendo, legendoque colloces, mature omnes disciplinnas primoribus certe labris libabis, pleno deinde ore hausturus . Utcumque id sit praecia piamus omnia, ut saltem plura fiant f . Cogiata qui eris si orator fias, & ratum habe, si
eos hortemur , quorum gloria nobis , dignitas eara es, ut animo rei magnitudinem eomis
plectantur , ω iis praeceptis , ω Magistris , ω
exercitationibus , quibus utuntur, se id, quοή expetunt, consequi posse considant 4 . 3. Procul vero ab oratoris materia absunt captu nimis dissicilia, recondita, & a sensu remo ta argumenta, ut quae mentis aciem quidem exercere possunt, non autem animum praeseritim multitudinis , quam Orator alloquitur, permovere. Ab omni autem praeclaro Scripto. re argumenta inania , perniciosa, & nefaria. at omnino certe ab oratore fugienda, neque
a. Cie. r. de orat. e. 6. B. Quinctil. l. I. c. Is. c. Idem ibi. d. cis. I. de Orat. c. s.
83쪽
enim quae mala sunt persuadere oportet . . Nam Rhetorica sapientiae , integritatique insinuan dae, voluptati, scelerique, propulsando, paci . faustitati, morum disciplinae , & religioni inspirandae, constituendae, amplificandae divinitus oblata est et quid autem ad rem tantam arcana, vacua , & flagitiosa argumenta pqui autem fas sit nequitiam praeceptis, Ora tione, aut scriptis adjuvare i p
M Rhetorisam idonea ingenia: O . certa quaedam eorum indicia.
r. Ua cuique ad insigne aliquod sere insi. O gnis est a natura data facultas, sed in
magna copia re iam aliud alii natura iter Uenis dis c . Plerique certe Oratores facti non sunt, quod iis quidem non omnino ingenν- , sed ora 3orium ingenium defuit 4 . . Itaque oratorium ingenium id erit. Corinporis, & naturae habitus igneus, ae biliosus potius melancholico, sanguineo, & miti rem peratus. Hinc animus ingeniosus, promtus, acer, ac vehemens, simulque moderatus, ac prudens in cogitando , & scribendo, in agendoque expeditus, ac blandus, simulque gravis, &maturus affluere videatur . 3. Haec ingenii indoles mature erumpet.& suturus orator vel puer cum aequalibus saepe aget quasi conesonaturus, in rostra, quae sibi ipse instruxerit, conscendet, segnes casti,
84쪽
' LIBERI. 4 gabit, improbos terrebit, bonos cohortabis tur ad patriae tutelam, ad religionis praesidium, ad praeclare tacta, ad nominis immo talitatem incendet. Oratores lectitans, aut . audiens, ex iisque discedens perorabit. Mamturior in dies adolescens non mediocribus gloriae , atque aemulationis stimulis excitatus praestantium oratorum facta , praemia , &icripta commemorabit, suspiciet, optabit. Ex oblata aliqua occasione, aut facta pote. state quidquam dicens iam tum quoque tonabit , 4. Poeta vero qui futurus optimus maestus
saepius. & cogitans incedet, alacris ipse, atque humanissimus esse solitus, sensu velut alienatus prodibit, passim secum ipse ratio. cinabitur , auras, & fontes, & herbas. ω sidera, & placidissimum aerem allocui conastestet, fando etiam carmina modulabitur,& fundet, Poetas legens praegestiet, alia studia , aliosque Scriptores aggressus, in iisque
occupatus, non ibi arreptus numine, fastidiosus. Natura enim, quae est ipsum tandem divinum
Numen, ut magnarum rerum adjumenta ob.
tulit, ita soras prodit in ea tum sane parva , sed maxima in tempore mox futura . s. Itaque ubi memoriae, ingenii, disten do, agendoque facultatis vel nulla , vel perexigua indicia affulgeant, praestaret sanie A dolescentes a studio dimittere, nam si accendi, aut commoveri arte p sint, inferi quidem , ch donari ab arte non possunt , & ad alias artes, ad quas fortasse nati serio eo hortari , Apollonii Alabandensis satis praeclaro eXemisplo , & Ciceroni in primis probato, qui eum
85쪽
mercede doreret , tamen non patiebatur , quos iudicabat non posse oratores evadere , operam
apud sese perdere , dimittebatque . . Exploret igitur adolescens ipse se , aut sapientis alicujus judicio constituat: funt enim quidam, aut
Ba lingua haesitantes , aut ita mee absoni, aut ita vultu , motuque corporis vasti, atque agreses , etiamsi ingenio, atque arte va. Ieant, tamen in Oratorum numerum venire
non possint et sunt quidem ita iisdem rebus baabiIes, naturae muneribus ornati, ut non
nari, sed Deo facti esse videantur b. Videant ergo ne cruciati crucient sine fructu ; nam ilia Iud in primis testandum es, nihil praecepta ,
atque artes valere, nisi adjuvante natura s . q. At vere iudicemus, nec socordiam inepti. tudinem vocemus. Etenim hebetes, shq ωo-σiles magis fecundum naturam hominis eduntur, quam prodigiosa corpora , edi mons is insignia . Hi pauci admodum: fuerit argumenis tum , quod in pueris elucet spes plurimorum , eum emoritur aetate, manifestum es non
naturam defeeisse, sed euram da nam ubi intenderis . ingenium valet. mam multi enim aliquando prope complorati tandem excellum runt Nolim certe de ullo dici, plus saeuia
talis habuit ad dicendum , quam voluntatis φ . T. Haec autem omnia, quae ad eloque tiam desiderant ut, quatuor rebus assequi pol rimus , natura , arte , imitatione. ω exeret. satisne f: quae singula deinceps constituentur: artis quidem toto opere, naturae autem peris fiet enina. Cic. a. de orat. c. g8. h. Idem ibi c. as. c. Quinct
eroem instit. Orat. d. Idem lib. r. c. I. e. Cic. In Bruto e oo. Tribus ait textus, quod naturam O
mittit, at eam Cicero, & Quinctil. postulant loc. cita L. Idem ibi.
86쪽
LIBER I. 43ficienda instrumenta secundo libro , imitati nis, atque exercitationis in hoc primo.
x. Λ Rs, si generatim quaeramus, est cerax ta,& constans rei bene iaciendae ra tio; sive ars est, quae cognitis, penitusque perspectis, ε' in unum exitum spectantibus , numquam fallensibus rebus eontinetur a r si a u. tem singulatim ad rem nostram, ars est he ne, ornate, essicienterque dicendi doctrina. . Haec vero alia aperta est, alia latens b. Aperta quicquid dicendo efficit palam prodit, ac saepe ostentat , aut certe ita offert , ut facile industria, & studium appareat, dum cuncta conspicuis ornamentis distinguit, ut primo statim aspectu afficiat , delectet, ac tamquam feriat . Id solent essicere breves, aiacutae, admirabilesque sententiae , praesertim crebro coniectae , ingeniose cogitata. & an iis madversa, splendidae, ac vehementissimae si .gurae, quaesitae, atque operosae locutiones,& ejus generis satis multa. Ea sere est ars utriusque Senecae , utriusque Plinii, Taetii, Lucani, Claudiani, atque universe Scripto. rum post Augustum, minus tandem laudabilis, non damnanda, dum sana contineat. Ars vero latens res omnes, licet operose excogitaintas, ita elaborat, ac proponit, ut facili, nativa, & tamquam sese offerente ratione cogitata , ac facili, nativa, arque obvia luce iu
87쪽
Iuminata , nulla autem pompa, ac prope nutilo studio, ut nulla arte scripta esse videantur. Haec sane optima, ac Ciceronis, Cae
saris, Nepotis, Virgilii . Horatii, illiusque
aureae aetatis Scriptorum propria est : ad eamque pervenitur res penitus , & cumulate cogitando , earum indole inspecta omnia assumenis do, quae facilia ea reddant, ac naturam sequendo , non extorquendo; omnium maxime optimos legendo, admirando, inspiciendo, i mutando, & ad eorum effgiem scribendo, atque omni contentione exprimendo. Ars latens lamma artis persectio est , immo dicentium ars prima est, ne ars esse videatur . , artem enim celare summa ars est. Utriusque autem exempla lib. 2. c. I. 3. Artis denique ossicia sunt ea omnia unita
verse praecipere, & constituere, quae singi l-latim iudicium , ac prudentia sequi, & polire
jubeat et in praeceptis enim hane vim , ω banc utiIitatem esse arbitror , non ut, ad reperienodum quid dieamus arte ducamur , sed ut ea , quae natura , quae sudio, quae exercitatione consequimur, aut recta esse eonfidamus, aut prava intelligamur, tum quo referenda sint di, dieerimus Eorum capita toto opere attinguntur.
De imitatione; ejusque utilitate.
a. TMitatio est ingeniosa, ac liberalis indu- I stria, qua optimorum optima exprimen
tes sa. Qilinctil. l. i. c. I9. b. Cic. a. de Orat. c.
88쪽
tes, quasi in nostra convertimus, ut imitariois , quem prober , in eo quae maxime exces Iant , diligentissime persequi . h. Maxima eius utilitas: neque enim dubia rari potest , quis artis pars magna contineatur imitatione b: tam multa en in praeclara,
quae a summis viris scripta sunt, nostra quasi fiunt, si rite imitemur et itaque : ut invenire primum fuit, estque praecipuum , sic ea , quae bene inventa fiant , utile sequi ς; eloquentiam certe ingredier ibus prope unicum, nam ita a natura comparati sumus, ut quae probamus in aliis , ipsi faeere velimus atque ita primum quidem imitamur, deinde addimus, postremo egregia, nova, & mira edimus , nam frequens imitatio transit in mores φ. 3. Certa tamen, & diligens cautio adhibenda est. Primum omnium nec mala, nec mediocria, sed optima ,& maximat imitari opus est , nam qui avide potius, quam generose imitantur, pIertimque deeIinant in peius, θ proxima virtutibus vitia eomprehendunx, fiuntque pro grandibus tumidi, ' pressis exi. Ies , fortibus teme urit , compositis exsulanter, simplicibus negIigentes f. Quocirca hoe sit
primum in praeceptis meis , , ut ' quae maximς excellant in eo, quem adolescens imitetur,
ea diligeistissime persequatues . Deinde ne sola imitatione nitatur , nam imita io per, se ipsa non ' is, ε' tigri est ingenii eontentum e se iis , quae sint ablatiis, inventa b is, Audenis dum itaque, & ad magna sibi iter aperiendum est. ' Quo ia. Siron. de Dial. e. r. h. ininctil. l. ro. c. a. c. Idem ibi. d. Id. ibi . e. Id ibi. f. Id. it Tum ibi. g. Cic. a. de Orat. c. M. h. Qui nihil.
89쪽
2 uo pacta aliena ita imiteris, ut aem lari iasis, aut perscere, scribere , aut sussurari .
a. Mitandi vero plures formae sunt: qua- I rum prima est, omniumque saeillima, nee inutilis ad eloquentiam aggredienti, ut in oratione simillimam sententiam persequaris, paullulum immutatis verbis, ac locutionibus. Haec in eorum ispecimen , quamquam ii, quos alium imitatos putare videar, fortasse
eum nec legerint, nec scribentes cogitarint. Teri Phorm. act. n. sc. 4.. Suus cuique mos. Cic. I., Tuscul. c. 21. suum cuique pulabrumor te tua , me delectam mea . Sal. Con. Cat. c. R. Sua cuique satis placebant, Uirg. ecl. 3. V. 63. Trabit sua quemque voluptas . Demost h.
in epist. Omnis foria dicti, O facta a Diis. mortaIibus invium rapiendiam esse censeo . Cic. in 1. de Ieg. e. 3. A Diis immortalibus funimai, capienda primorria. Virg. ecl. 3. v. 6 . Ab Iove priseipium Musaeo .c, b. I a. Altera imit ilonis ratio paullo utilior est, ut in Aecepta ab alio sententia, aut eistiam verbis varietatem aliquam inducas, ut vel idem dicas aliis verbis, talia figura. , ad aliam rem, vel omnino aliud contendas . Pla isto in Menex . PraeeIarum in belIo oecumbere , Virg. a. Aen. v. 3r T. Pulchrumque mori fur eurrit in armis. Aesch. in Ctesiph Ex interp. MarsI. Fieia.
90쪽
genium , sed Deum tantum mutavit . Cie. pro Quinet. c. s. Fit magna mutatio loci, non imgensi. Herod. Hist. l. 3. Noli mala mederi mala. Caes. Bel. Civ. l. a. e. XI. Praeis fanti malo aliis malis νemedia dabantur. Hor. l. I. Od. 2. v. 43. Augustum alloquens . Serus in caelum redeas , diuque Laetus intersis populo Quirini; Hic ames dici Paιer, atque Prιnceps. Mari, lib. 13. ep. s. Sreus ut adtbema Germanicus imperet aωIa , Utque dru terris, da pia ebura Dor. Tibul l. a. eleg. Io. Quis fuit horrendos primus qui protulit enses Quam ferus, εν vere ferreue jue fuits i Tunc eaedes hominum generi , tune praelia nata et Tune bre vior dirae mortis aperta via est. Hor. lib. I. Od. S. v. 9- Illi robur, P triplex ci cu pectus erat , qui 'agilem truci Commisit pelago ratem Primus , nee tamuit praeeipitem Africum Decertantem aquilonibus . Quem mortissimuit gradum y & quae sequaru e. 3. Tertia est, ut ad rem suam aliquid ad dat, illuminet , & perficiat, ut imitatum Q. peret imitator: haec autem aemulatio est proprie, & vera imitatio, & multo sane praestantior, qui enim agit, ut prior sit, si non transierit, aequabit . Haec sint exemplo . Cic. . Cal. c. I. Magno me metu liberabis, dummodo inter me atque te murus intersit . Hor. l. 3. Od. s. v. 37. Dum Iongua inteν saevio Ilium Romamque pontus. Demosth pro Cte. sph. Graeeir omnibus deeIarastis , Athenienseν , eum fatus , aut liberras perieιiιari ceperit, vos inium Ex interpr. Lambin. Exinterpr. Laur. Vallae.
Aetheriam , non aethereum scribendum ex vett.
libb. . & Virg. Carp. advertit Manut. In Ortosta a. Quinctil. l. IO. C. 2. .