장음표시 사용
411쪽
ὸ62 De Locorum usu in Schoiast. Disput.
riim ingeniorumque exercitatio quaedam verat. Non sunt igitur quaestiones istae non modo acuminis plena , seia etiam ad theologiam scholae valde utilis. Nam quod Aligullinus ait , nihil ad se pertinere , utrum c um sicut sphaera undique concludat terram in media mundi mole libratam, an eam ex una parte desuper velut discus operiat λ It m, An stet coelum an potius moveatur :hoc vel in Manichaeorum invidiam &odium dicit , qui similes multas quaestiones se a trogistro didicisse jaetabant: vel illos ccric reprehendit, qui iis excitandis & solvendis quaestionibus
multum prolixa & rebus salii bribus im-ycndenda temporum spatia occuparent: illius enim verbis libenter utimur. Cae- rerum quasi praeteriens id renus quaestiones ipse solvit : quibus tamen , ut ait , incundis atque traetandis neque episcopo temporis satis erat, nequc li-lis , quos ad salutem & sanctae eccle-sae neccssariam utilitatem cupiebat informari. Nec dissimile huic est , quod Augustin. idein curiosissimas Dioscori quaestiones reprehendit , & scribit tamen , se non idcirco ea dicere , quia istiusmodi ducuntur, sed quia vano fine discuntur. Ita respondit quibusdam earum breviter , altis vel prolixe . Ego vero si ab amico essem de rebus ejusmodi interrogatus, aut dissimulanter Praeterirem , aut aperte etiam responta negarem. Nec enim dignas eas quaestiones censerem, quibus vel tantillum lcmporis impartirer . Sed August. erat ves in amicos liberalior , vel an Dioscorum indulgentior. Quorsum haecρ Ut intelligant ii, qui scholae perpetuam
invidiam conflant , controversias circa Arii otclein exortas non emedii qui-
stione Theologi indienas , si quae in
Cicerone amb1gua erant, ea non est
dedignatus cxplicare Augustinus . Quid quod is ipsc nesciciatem quid sit nihil , quid informis materia, quid formatum exanime, quid corpus, quid specios in corpore , quid locus , quid tempus , quid in loco , quid in tempore, quid motus secundum locum , quid motus non secundum locum, quid stabilis motus , quid sit aevum, Sc quid sit nec in loco esse , nec usquam, S: quid sit praeter tempus , & semper csse et quid sit
di nusquam esse & nusquam non esse,& nunquam esse , & nunquam non esse: haec, inquam , nescientem , nec de Deo nec de anima sita quicquam recte aut quarrere aut disputare polle asseverat
physicae & metaphysicae a schola nostra cxpellendae, ne illae quidem, quae Fraumo caeterisque similibus curiosae sophisticaeque etiam visae sunt . Scit de hoc alio loco pluribus . Nunc ad fidei quaestionem redeo . Quae nisi Theologo inprimis constituta sit, nihil ratione docere potest neque via. In hac igitur re vehementer elah randum est , si in Theologia, quis sit gradus veritatis ac falsitatis exquirimus. Id nimirum ut Theologiar maxime proprium est, ita est omnium difficillimum Quare illud praestare valet nemo, nisi persectus consummatusque Theologus. Dixerit quispiam . Quid λ nonne siminotae aliquae , quibus quaestiones fidei sejungi ab eis , quae Fidei non sunt,& internosci possint ρ Sane vero. Sed
nec curvis contigit adire Corinthum: nec sunt ista omnium communia conis tritaque praecepta. Ac pertinet quidem ad omnem Fidei quaestionem constiti endam, semper in promptu habere e-3ul modi notas , & quaestionum Fidei quasi indices: verum ea magna omnino. res est , egetque doctrina & cxercitatione non parva. Illas itaque s p terimus , Proferemus : nec Ita multo poli, sed pauca ante dicenda sunt. Fidei porro quaestio bifariam intelligitur. Una, quae immediate ad fidem ait:net:
ut vere attinent omnia . quae Dcus ccclesiae suae aut verbo ed. dit , aut scripto . Altera , quae media te Fidei est: cu)usnodi stini omnes conclusiones, quas ordine disciplinae ex illis prioribus col-l: gere , & distinare possumus. Quae quoniam non in seipsis , sed in aliis ta quam principiis revelatae a Deo sunt, mediate Fidei dicuntur esse , & qui casnegat , is fidem negare hoc modo dicitur . Atque cquidem illud etiam animad Verto , eas non abs re forsan quaestiones Fidei vocari, quae vehem nter
ad ecclcsiae doctrina inpertinent, fideique sunt propter affinitatem appendiaces . Non quod aut ex iis pendeat fides , aut iis sublatis funditus illa tollatur: sed quod affecta aegraque sit, si
harum rerum veritas labe fiat, quae illi haerent & adJunguntur . Op Orici nempe in ecclesia sanam doctrinam esse de verbum ianum, ut Apostolus a it. Ovemadmodum autem morbi quidam Iethales sunt, alu vero non interficiunt quidem hominem, sed afficiunt tamen valetudinem : sic errores quidam non fidem
412쪽
dem extinguunt , sed obscurant : non evertunt , sed infirmant : morbumque asserunt, non exitium. Sicut ergo quod saluti cst noxium , vitae id quoque noxium cst : ita quodcunque sanae doctrinae adversatur, hoc I rdei est etiam quodammodo advelsum. Ex quo intelligitur , quaestioncs illas , quae ad doctrine ecclesiasticae scinitalcm spectant, ad fidem suo quodam modo spectare. Sed
nos hujus generis controversias non in
fide proprie, sed praeter fidem esse dicimus : nec qui in lus errant , eos in fide , sed praeter fidem errare existimamuS . Atque ita rebus his primo simpliciter collocatis , rcliqua deinceps subtilius persequemur.
QVibus autem rationibus hanc di-Judicandi facultatem assequi possimus , ne in constitutione caularum Fidei erremus , accurate nunc &diligenter exponendum est . Et Cardinalis quidem Turrecremata lib. . sum. Eccles. p. z. c. s. septein gradus ord: ne ponit propositionum catholicarum , quae
caedem , cum in disputandi controversa in dilceptationemque vocantur, quaestiones Fidei dicuntur. Primus earum est , quae in libris sacris habentur expressae . Secundus earum , quae ex hiice Per certam & necessariam consecutionem fiunt. Τcrtius earum, quas verbolenus Christiis Apostolis , Apostoli ecclesiae tradiderunt. Quartus earum , quae in conciliis universalibus dc finitae sunt . Quintus earum , quae a scde Apostolica sunt fidelibus ad credendum propositae. S tu Saliarum, quae de fide de refutatione haercstim sancti doctores una mente , u naque voce docuerunt . Septimus illarum cst, quae ex tertio, quarto, quin LO, & sexto generibus conlecutione fi ma de necestaria derivantur . Ex qui
bus capite sequenti distinguit etiam septem genera haereticarum propositionum . qux septein illis generibus prinpositionii in fidei repugnant . At vero more Iuris peritoriun ista sunt tradita, quae tortaste minutius in tenuistimas particulas conciduntur. Nobis tamen, qui docendi compendiariam viain & raclin
rum absolutam quandam disciplinae
sormulam redigenda sunt omnia . Cum
igitur veritas Fidei, ut paulo ante diximus , bipartita sit , & haec ad fidem mediate, illa immediate pertineat; neceste est , duos gradus propositionum Fidei generales statim a principio collocare . Prior earum erit, quae The
lograe legit: in a principia sunt, cujusm dicunque sint illa , si ve primaria si vesecundaria , hoc est , ea omnia , quae Deus in se ipsis ecclesiae revelavit .
Posterior vero gradus harum erit, quae cx prioribus illis necessario colliguntur . Hoc enim genus concitisionum, ut cum rebus Fidei colligatum, ad fidem etiam spectat . Ratio enim connexi , quum concesseris stiperius , c git inferius concedere : S quum inserius negaris, sirperius item ne arc co-g:t . Rursum , in superiori illo gradu
duos intelligimus, unum earum propositionum Fidei, quas in libris canoni incis sacri auctores scriptas reliquere :alterum carum , quas verbo traditas ecclesia, ut crederet, a Christo & Apollolis accepit . In posteriore itidem gradu duo genera intelliguntur. Unum concitisionum ejusmodi, quae e principiis solum Fidei nascuntur . Alterum earum, quas non fides sola conficit sine externarum disciplinarum adJutorio, sed alcitis aut uno principio aut pluribus naturae ratione cognitis . Atque
hae quidem tametsi non codem loco 3c gradu , Omnes tamen simpliciter & siue additamento quaest ones Fidei vocari possimi, nempe cum ex utrisque Fidei veritas pendeat , cum utrisque conjuncta dc copulata lit . Nam quaestiones illae quasi Fidei appendices , quod nuper, & quid dico nuper ρ lino vero plane paulo ante diccbam , Fidei quodammodo sunt, non simpliciter . Nec
enim sic Fidei adhaerescunt , ut separari ab illa non queant . A grotat sane, ut ita dicam, in earum errore fides , non perit.
Sed quoniam scripturae sacrae nativa& germana sensa obscura interdum &implicata sunt, nec semper exploratum cst & cognitum, qilaenam illa sint, quae
sine scripto Apostoli memoriae prodiderunt, saepe ctiam impeditum est , &quasi tenebris circum nisum , an conclusio controversa necessario e rebus
Fidei ducatur ; id nos mod expedire atque cxplanare cupimus , quibus notis & signas cognosci ac distingui pos-
413쪽
64 'De Locorum usu ifit veritas ridet, tum illa , quae in sacris scripta libris est: tum , quae est
veri,o ab Apostolis tradita : tum demum ea , que ex harum vel altera, vel utraque conficitur. Eo ucro studiotius hoc negotium suscipimus, quod non modo scholae Theolor 1s utilissimum 1 rc intelligamis, sed illis etiam maxime neccsiarium , quibus Apostolica sedes
Fidei cognitionem & centii ram impositit. Non enim parum in se habet fructu, ccita cctnstantque ars in Theolopia disserendi: nec sine hac arte eorum errores aequabiliter notari possunt, quia fide Christi & antiqua Ecclesiae institutione desciscunt. Contrariorum enim. quod a Philosophis vere dicitur, eadem cst disciplina . Quare si veritates Fidei catholicae constituimus, errores adversos pariter designamus . Agecigo conseramus pedem , ut ajunt, Sad rem proPius accedamus.' De rebus perspicuis , ut dixi , nihil
praecipi oportet. Itaque si scripturae divinae locus , ut inde ordiamur, planum& apertum habet sensum , vel cx contextu , vel ex alio cjuidem scripturae loco , vel ex verborum ipsorum clara
luce , nullum nostrum praeceptum est. Ipse enim apertus scripturae sensus certum prae se fert catholicae veritatis indicium . Quo fit , ut Lutheranorum plerasque haereses theologus vel mediocritcr scripturae divinae sensis imbutus perfacile denotet. Nullum quippe nepotium est eos errores inurere , qui scripturae manifesto repugnant. Ut illi, Ecclesiam univcrsalem in fide errare
posse . Item , Humanas omnes actiones criminosas esse . Item, Tristitiam de peccatis non esse necessariam , sed inutilem . Multi denique alii, quos commemorare longum est . At enim descriptura sacra dicta haec intelligi v
lumus, quam esse canonicam constan-Lib um Baia ter ecclesia d. vinitum . Nam , ructi e ia- quemadmodum in secundo libro docuimus, libellum Baruch non adeo ex-di i : plorate & firmiter in sacroruin numero ccclesia reposuit, ut aut illum es- an sunt. se sacrum fidei catholicae veritas expedita sit , aut non este sacruin , haedi resis expedita sit . Libellus ergo iste, sive quilibet alius , qui in quaestionem
citra crimen haereseos vocari postit , quantumvis clara & aperta inserat sensa , non statim em ciet certas atque constantes catholicae fidei veritates . Sed
transeanaus ad alia, & in rerum diff-
ciliorum judicio e superioribus libris
lumma quaeque carpamus. Ex eo enim
tempore haec res elaborata est, ex quo locorum Theologicorum firmitudinem constituimus. Sit igitur prima praeceptio . Cum scripturae divinae sensus suerit obscurus , tunc ecclesiae intell: gentia eadem est permana scripturae intelligentia, ex
qua habebitur crepet licet haereticus
& catholicae veritatis insigne certum , & ad probandas Theologiae conclusones certi ejus, quod exquirimus , argumenti delectus . Si enim ecclesia certissmum Ius habet discernendi verba Dei a verbis hominum , ut in secundo libro nobis constitutum est; habebit quoque idem Ius , ut in verbis ipsis sensum Dei ab hominum sensu
discernat. Nisi credimus, perinde scripturam ecclesiae , ut Ptolomaeo AEgyptiitque concessam: vel certe, ut nunc est concella Ilidae is , quos scrin.iarios
ecclesiae Christi Augusturus non inele e. m. 'iustganter appellavit . Scimus autem , u
trumque depositum ecclesiae commis-stim, ut utrumque etiam perpetua fide conservet, reddatque simul , quas accepit , & scripturam di scripturae intelligentiam . Spiritus inciis , inquit , ι latae F qui est in te, & verba mea, quae pO mi in ore tuo , non recedent de ore tuo, & de Ore seminis tui amodo , Nusque in sempiternum . Ambas igitur
res Christi ecclesia custodit , custodietque semper , & verbum & spiritum verbi . Item Christus spiritum Verita ita hiis promisit ecclesiae, qui cum illa ma- di id. neret aeternus , eique Omnia suggereret , quae illi a Christo sunt dicta . Item , cum verum Dei euangelium , quemadmodum Hiemnymus eleganti se in epist. adsime dixit , non in scripturis sit, sed - ς δ
in sensu ; non in superficie . sed in m dullas non in verborum foliis, sed mradice rationis: si ecclesia scriptu nam haberet , non autem legitimum scripturae sensum , non haberet profecto verum Dei Euangelium , atque adeo ne fidem Christi quidem , quae sine vero Dei Euangelio non cst . Nec enim ad verba fides, sed ad lenta refertur. Alioqui & haeretici scripturas sine sensu loquuntur, & diabolus scripturas etialnprofert: sed in nitellipentia salsa salsum Euangelium habent: certe non divinum, scd humanum , imo , quod pe us cst ,
diabolicum . Cum vero inter catholIcos di haereticos non de scriptura, sed
414쪽
de sensu plurima controversia sit , si l telligentia residet, ex qua nimirum m- ecclesiis interpretatio non est certa in-ltelligentia dc compertum habere possu-telligendi norma, ecquis erit illiusmo-lmus fidei catholicae signum , & eodem di controversae judex λ Sensum enim quoque signo errores contrarios deno- suum pro sua virili quisque defendet. tare . Sane primae hujus praeceptionis Quod si in exploranda scriniurae in- clarissimum exemplum est in paradisotciligentia nullus est eccleuae certuslterrestri, in fictione Adae de Iuno tem judex , audeo dicere Rempublicam suil-rrae, in Evae formatione de costa Adae,s e nullam stultius constitutam: Nullumldenique in tentatione serpentis . Quae
enim distidiorum suturum finem, con-iomnia Origenistae allegoricis figuratis- vid. 1ae. sensoneni fidelium nullam , nullam si ' que interpretationibus perverterunt . dei unitatem . Qua stibiata, non cha-l Sed cum ecclesia semper ea non fir ratas modo & pax , sed fides etiam 1 rrate dicta, sed proprie ad historiam ac-psa penitus tollitur, atque ipsum omni sceperit, jure illos synodus scYta actio-no ecclesiae nomen . Quod autem , ne undecima explost. postolis Christiis aperuit sensiim , ut Secunda praeceptio. In ecclesae n intelligerent scripturas , non id Pro imine non modo fidelium omnium compter illos tantum, ted multo etiam ma-rcio intelligitur , verum criam ecclesiae xis propter ecclcsiam secit - Ex quo pastores & doctores, praesertim in con- intelligimus, Christum ecclesiae suae li-rcilio congregati. Haec ostensa nobis est brum signatum perpetuo aperuisse. Scri Ilibro 4. cap. 4. conclus. 4. & libro s. pturae infit per intelligentiam Apostolilcap. 4. conclus. 3. Praeceptionis vero ecclesiis tradiderunt. Nam si non sen- hujus exempla multa sunt, sed nos palmium , sed verba duntaxat tradidissent, ca ponemus . Illa Domini lege , Hoc Lae. 21. non utique praedicassent Euangelium Ο-lfacite in meam commemorationem, mni creaturae , nec docuissent omnesinanes semper ecclesiae saccrdotes inte,
sentes servare quaecunque illis suissent lexere id praescribi, ut hoc idem ipsi a Christo commendata . Qualis et inaffacerent , quod & Iesus Christus tum Euangelii praedicatio , qualit,c doctri-l faciebat , hoc est , ut Eucharistiae laqaia abique intelligentia clici Nempelcrificium Osferrent. Nam post illa ver qualis aut puerorum aut psittaco ruini ba in persona Christi prolata , Unde
est , qui sine mente dant accipiuntqueloc memores, inquiunt, nos servi tui, sonum . At Apostolicae traditioniS cer-l&c. Oiscrimus ma)estati tuae de tuis do tior teitis nemo est , quam ecclesia .inis ac datis hostram saaiatam, Sec. Vvi-Nam quia acceperit , ecquis clarius t esessistae igitur, qui dixerunt , non es- evidentiusque testabitur , quam ipsa, se sun latum in euangelio, quod Cluia quae accepit λ Scripturae igitur sensus t thus nusiam ordinaverit, Lutherani irem, ab Apostolis. ecclesiae traditus penes ac multo etiam magis , qui negant in ecclesiam est. ecclesia Eucharistiae sacrificium esse .
Praeterea , ecclesia columna est di mure a nobis haeretici habentur. Sed de firmamentum veritatis r at veritas Ve-lhac re in hoc eodem libro posterius .ae de proprie in intellectu scripturae est, Rursim concilium Lateranense, Patrem s- in scriptura autem improprie tanquaml& Filium vere & proprie rem unam Livi
in signo. Quemadmodum urina figura-ieandemque esse intellexit ex illo , Ego te sana dicitur , cum animal id sit ,l& Pater unum sumus . Ita in hoc A quod est proprie sanum . Si ergo ec-lbas Joachimus damnatus est, qui huncclesia firmamentum est veritatis, fir-Ilocum non ad rei ejusdem & naturaernam certe habet ac certam rerum co unitatem, sed ad consensionem volumpnitionein veritatum, quae in sacris li-itatis uni iis retulisset. Pari enim errore
teris contincntur. Sed quid opus est illum alterum locum interpretabatur: plura λ Jam enim quartus superior li Claritatem , quam dedisti milii , dedi Iois. v. ber comprobavit veram fidelemque inlcis : ut sint unum, sicut & nos unum mneni de ecclesiae auctoritate senten- sumti . Praeterea, Spiritum sanctum aliam. Ostensum est autem multis & κ-lFilio procedere , concilium Ephesinum s limoniis de rationibus , ecclesiam inlex illo scripturae loco accepit: De meo Mis et fide errare non posse . Atqui nihil ma-iaccipiet: ex illo etiam: Quem ego mi,
stis ad fidem attinet, quam divinorumitam vobis a Patre, Spiritum Veritatis, dictorum vera cognitro & scnsiis . Ini&c. Animam rationalem tandem formam
ecclesia igitur explorata 1 cripturae in-l esse subsistentem quidem, sed essenti,
415쪽
366 De Locorum se bliter, vere , ac per se humanum corpus informare , concilium Viennense , ut equidcm sentio, ex eo loco habuit: Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitae, S laetus est homo in animam viventem . In eo enim quod Deus animam homini inspirasse dicitur , illam patrcs foras venisse interpretari sunt, quemadmodum flatus extrinsecus venit . Non itaque spiritum hominis educi de materia , nec ab ipsa pendere, sed per se omnino subsistere . In eo autem, qιiod per eundem spiritum factus est homo in animam viventem , cognovere utique , illam corpus vere Vivum cilicere , atque adeo formam substantialem essie humani corporis . Item hoc traxerunt ex illo et Nusquam enim Angelos, scd semen Abrahae ap. Prehendit. Si namque animus hominis non esset corporis vera forma , parsque omnino humanae naturae, sed co Pori , ut nauta navi , juxta Platonis Origeniique sententiam , assisteret, sine dubio substantia esset, quod ad naturae conditionem attineret, separata, quam nos angelum nuncupamus. Quare Deus animam rationalem asIumens, angelicam naturam assumpsiliet.. Haec igitur & alia ejusmodi tametsim scriptura obscurius continentur, ecclesia tamen 1urc tuo explicat, filictibusque ad credendum exponit . Quod dum facit, ipsius decretum non sblum non esse falsum, sed etiam stabile, fixum , ratumque cise debet , perinde ac si in libris sacris patentius haberetur . Pastores ergo ecclesiastici, quos an Ecclasiae voce communiter intelli-rimus, cum scripturae certam constantemque intelligentiam praescribunt. &absolutam veritatis catholicae exhibent formulam, & notas quoque certistimas, quibus haereses contrariae dijudiccn
Tertia praeceptio . Si sedes Apostolica aliquetra scripturae sensum praefinierit, ille idem catholica veritas censenda est. Quam sane praeceptionein, nisi opinio nos fallit, diligentissime in sexto superiore libro demonstravimus. Multis quippe ibi ac necessariis argi mentis addiximus, sedem Apostolicam in fidei iudicio labi non posse . Scripturarum vero interpretatio, quum in disceptationem illae vcniunt , fidei judicium est : non ergo in scripturarum intelligentia sedes Apostolica errat, si eas ex praescripto interpretatur. Nam
si non constanti judicio fixoque decreto, sed ex opinione sua quasi praeteriens exposuerit id , quod alias laepe dictum est , nihil constituet omnino , quod certum cxploratumque sit . Quare si tunc erret , scripturam vel parum apte interpretando, vel in sensum etiam alienum detorquendo, nihil huic praeceptioni obstat . Quae non innania illa senta praestituit , quae Pontifices e scriptura sacra ad ros, de quibus agebant, siladendas accersierunt:
sed illa docet firme esse tenenda, quae fidelibus a sede Apostolica praestituuntur . Quibus autem signis sedis Apostolicae , conciliorumque firma judicia
internoscantur , in quinto libro expli- C s. q. catum est. Ac certe eIuimodi jud:cia, quae in scriptura interpretanda versantur, ad sedem Apostolicam peculiariter attinere , adeo clare hodie est in Clement. uni c. de simum Trinitate de fide catholica , di finitum , ut minime sit haesitandum, quin Pontificis sciaten tia eadem , di Viennensis concilii sit.
Quid ρ quod claves habet Petrus, ut librum clausum aperiat Quid λ quod
quaecumque solverit in terris , erunt Muth. 16.
soluta & in coelis Quid ρ quod ab initio constitutum est, ut ex ore ejus sciates verbum Euangelii 'audirent &crederent γ Quid ρ quod adversum hanc
petram ne portae quidem Infera praeva
lerc queant Quid λ quod proco oravit Cirristus, ne deficcret fiues ipsius, quo fratrum Vac;llantem & nutantem fidem confirmaret At quid ego stultus contra proverbium vetus acta ago & argutis minuti que interrogatinneulis quasi aculeis lectorem pungo , atque ea ut modo primumque I scentia edo , quae in sexto libro altissimis defixa radicibus utque adeo confirmata sunt , ut nulla unquam vi labefactari possint ρ Huius autem Praeceptionis e emplum habes in Extra vaganti Beneis dicti XI. , cujus initium et Benedictus Deus in dorus suis : Ubi pronunciat Ponti sex, haereticos eos fore, qui negaverint , animas Iustorum , simulamque e corpore excesserint , divinamellentiam clare videre : si nihil tamen habuerint, quod ptanis purgatoriis ante expiandum sit . Hoc vero sine dubio accepit ex illo: Id, quod in prae- 1 - ς senti est momentaneum & leve trib lationis nostrae , aeternum gloria' pondus operatur in nobis. Ne quis autem falso errore ductus existimaret, hanc
416쪽
operationem aeternae gloriae , aut ad praesens mortalis vitae tempus, aut adfuturum universale judicium esse rcfercndam, iiii, jungit statim Paulus e Scimus enim, quod si teri cliris domus nostra hujus habitationis dissolvatur , aedificationem ex Deo habemus , domum
non manu factam aeternam in cadis . Ac ne quis rursum aliter aeternam illam gloriam interpretaretur homini contingere , quam per claram divinae essentiae visionem , mox rem candem ape tius cxponens subdit : Scientes, quinniam dum sumus in hoc corpore, peregrinamur a Domino: per fidem cnim ambulamus, dc non per speciein : audemus autem, Jc bonam voluntatcmhabcinus magis Peregrinari a corpore, de praetentes esse ad Dominum. Quem locum D. Tho m. quarto adversum gentes libro, preisu urget. Ubi quamvisti alia scriptura; testimonia reserat, sed ad meum sciasum , imo ad syncerum,
subtileque judicium , nullum. aliud est
hoc testimonio praestantius , ut de illa fidei veritas comprobari, Zc contraria haeresis resutari queat. Praeclare itaque
mihi sentire videor , si silmmum Pontificem autumo ex his ipsis Pauli verbis illud fidei dorma clicui sie. Ea igitur verba in salsum alium sensum peregrinumque deflectere haercticorum crit. Qua . ta praeceptio . Consenti cns eadem sanctorum omnium conspiransque
scripturarum intelligentia, ipsissima est
fidei catholicae veritas . Quae praeceptio in septimo libro, cap. 3. concl. s. adeo sule lateque de cxplicata cxemplis , dc rationibus ac testimoniis confirmata est, ut ineptus ego sim, si quicquam in praesenti ad ictam. Quinta praeceptio . Si ex Apostol rum traditione communis ecclcsae usus unamquamlibet scripturae interpretationem prae ih Iulerit, ea ut Fidei veritas tenenda est . Ut ecclesiae mos perpetuus expressit, in illis verbis, Quaecunque solucris super terram, erunt soluta de in . coelis , Petro Petrique succelioribus datam este facultatem dc solvendi vota, dc relaxandi juramenta. Qui hanc ccclesae facultatem inficiatus fuerit, is xere ac jure haereticus judicabitur . Atque hanc quoque praeceptionem nec probare argumentis , nec excinplis illustrare debeo, propterea quod in I. lib. illam utrilque rebus patcseci. Sexta praeceptio . Quodcunque dogma Fidei vel ccclcsa liabuerit, vel con-
cimus. Cap. VI.cilium auctoritate Pontificis robo ra : ur vel etiam summus ipse Pontifex fidelibus praescripserit , vel certe sancti mnes concordii sine constantissimeque tenuerint, ita nobis illud pro catholicaveritate habendum est , ut contrariam sententiam haercticam sentiamus, quamvis nec aperte nec obscure in scriptura sacra contineatur . Docui nimirum
in tertio libro copiosus, dogmata Fidei non e thia scriptura petcnda , sed
ex Apostolica traditione . Quae vero Christi de Apostoloriun traditiones sint, non aha via & ratione melius investigari posse, quam ecclesia ipsa duce a que magistra , sit perius non semel ela planatum cst . Ecclesiae porro auctori
tatem non modo omnium fidelium cae- tu consistere verum etiam conciliorum
decretis , sed: s Apostolicae judicio , sanctorum doctoriim consensione , superi ribus quoque libris cxpositum est satis, ut ad bitror, diligenter. Christi quippe Apostolorumque doctrina in partim scripto, partim verbo in ecclenam desce
disse , cum alias iaepe , tum sustus in
tertio libro monstravi . Ostendi etiam
saeptis me , nihil per se ad ecclcsiae fidem attinere , nisi quod Christo dc Apostolis revelantibus accepit. Cum au lcm neque ecclesia. neque concilium,
neque sedes Apostolica , neque sancti omnes simul possint in Fidei iudicio falli , quemadmodum suis quaequc locis
patefacta sunt; certe quodcunque no
bis Fidei dogma tradiderint , si in sacris literis non habetur, Christo Apostolisque tradentibus. in ccclesiam venit. Eodcm itaque gradu habendum , ac si patenter illud scriptura traderet. O mi to jam plura exempla haeresum notissimarum, quibus praeceptionis hujus nota inulta est . Nam in tertio libro exempla sunt pene innumerabilia. Septima praeceptio . Si vel ecclesia, vel concilium , vel sedes Apostolica,
vel et lain sancti una mente cademque voce aliquam Τhcologiae conclusionem Sc consuccrint , de fidelibus criam praescripserint ; haec veritas catholica ita censebutiir , ut si esset per se a Christo revelata: 8c illi qui adversetur, aeque crit haereticus , ac si sacris literis traditionibusi e Apostolorum reti agar tur. Cones usionem sane Theologiae hic appello cam proprie, quae ex principiis hu)us facultatis certa dc firma conlecuintione ducitur. Hujus rer exempla sunt in promptu vel plurima. Sexta synodus
417쪽
reneralis duas esse in Christo voluntates , duasique item operationes collegit Mattha . tum ex illo : Non sicut ego volo, sed sicut tu vis: tum ex eo, quod Christus Deus est, & homo perscctus 2 Concilium Lugdunense sub Gregorio Decimo , ratione quoque Theologiae constanti demonstravit , Spiritum sanctum ex Patre & Filio, non tanquam ex duobns principiis, sed tanquam ex uno , non
duabus spirationibus , sed una procedere. Pater siquidcm N Filius juxta fidem sunt unus Deus, una Potentia , una sapientia : breviter, in omnibus unum , in quibus non obviat relationis oppositio : nec enim aliter divinae natturae unitas in duabus personis servari potest . Cum itaque in spirando nulla sit a Patre Filii distinctio, sequitur, Patrem, & Filium non cite duo principia Spiritus sancti, sed unum; qucmadmodum non sunt duo principia creaturae, sed unum . Cila ex re intelligitur utrunque errasie Vchementer , Erasmum nempe de Ambrosium Catharinum : illum , qui hanc conclusionem nihil ad fidem pertinere credidit et hunc , qui eam, cum sit Theologiae proprie conclusio, inter principia prima , hoc est, Fidei articulos numeravit. Item concilium Lateranense sub Innocentio Tertio , ratiocinatione Theologica adversus Ioachimum effecit, divinam cssentiam nec genitam Use, nec generare . Rem videlicet genitam & generantem realiter distingui oportere: quare si el- sentia divina generaret essentiam , Ipsam a se non sola cogitatione, sed re etiam esse distinctam . Item patres ac unum omnes ex eo principio , Hoc est corpus meum, ratiocinati sunt , conversionem panis in corpus Christi fie. ri , sine qua nec Verborum illorum veritatem poterant comprehendere, nec caetera , quae fides catholica de vera inclusione corporis Christi sub specie
panis confitetur. Ita concilium Latera-nense patrum veterum contensione Con-
nimii , panem in corpus yinumque in sanguincm transubitantiari r sic enim concilium loquitur . Hac re constitura , illa suerunt consectaria, quae concilium Constanti ense decrevit , panem post consecratior rem non manere , atque adeo manere sine subjecto accidentia . In mutatione quippe & conversione quacunque, terminus, a quo mutatio & conversio initium sumit , non manet. Quare si per consecrationis verin
ba panis transit in corpus, non utique perstat ille, sed perstant accidentia ejus. Item synodus Complutensis , Si
to Quarto in Extrava g. sua corroborante, certo Theologiae argumento, consecte ex illo Joannis te thunomo, Sicut ιψε - - misit me Pater, dc ego mitto vos: qu rum remiseritis peccata , remittuntur eis , dc quorum retinueritis , retentasimi, non solum sacramenti poenitentiae institutionem haberi , sed consessionis etiam praeceptum. Id, quod nos nare- lectione de poenitentia evidentissimc deduximus. Inde ergo exempli hujus probatio petetur . Nam & reliqua delibam S , extremisque , ut dicitur, diritis attingimus, quae late longeque diffiisius in lectionibus olim quotidianis pers
Octava praeceptio. Si scholastici Theologi aliquam itidem conclusionem fi
mam & stabilem uno ore omnes si tuerint, atque ut certum Theologiae decretum fidelibus amplectendum , con stanter N perpetuo docuerint , illam ut catholicam veritatem fideles sane amplectemur. Constituimus autem,ut reor, hanc praeceptionem in 8. libr. firmiter& necessario , nec ad opinionem meam
solum, sed plane ad veritatem . Ac fieri potest , ut aliorum judicio errem: sed mco ita prorsus existimo . Christi
igitur animam, statim ut cst in corpore inclusa, Deum aperte vidisse, scholastici ad unum omnes fidentissime docent. Eam rem nnde sibi persuaserint, non omnibus passim expeditum est. Sed ita esse minime ambigitur , nisi quod Erasmus in quaestionem vocat. At quibus rationibus- & testimoniis ea conclusio confecta sit, posterius explicabi
Illud modo ponimus, liniversos sch lae Thcologos , in Theolopiae certis constantibusque decretis prefiniendis e rare non polle , sicut ne in fide quidem : quod eorum error, error fuisset ecclesiae , utpote quum ad cernendum hujus genci is res non alios ecclesia, quam Theologorum oculos habeat, qui si fallerentur, totum ecclesiae corpus in
suo facerent errore vertari. At enim ,
ut dixi , post ea , quae 8. lib. disputa
ta sunt , non est operaepretium in hac re constituenda elaborare. Sed nequis sit admiratus , cur , cuin inter Omnes iere Theologos constet, a mcqne ipso saepe affirmatum sit, ejusmodi conci siones, quae ex fide per explicatam con
418쪽
sectition cm derivantur, Tlacologiae proprie cile , non Fidei; nunc ita consui dam , quasi Theologia Ze fides eadem virtus fiat. Si enim error conclusionis Theologicae error Fidei est, ut cst re-Vera ; si eam negate si haeresis, sequitur , fidem atque Theologiam ad eandem pertinere virtutem, quandoquidem errores utrique facultati contrarii ad idem pertinent vitium'. Sunt enim utrique haereses. Sed non erit difficile ei, qui superiora releget , hanc obterere Contundere que calumniam . Diximus enim , fidem , licet non immediate , scd versari tamen circa eas conclusi nes quae per evidentem fle I ccessariam consequentiam ex articulis fidei colliguntur . . Quare necesse est , ut infidelitas mediate quoque circa conclusiones Theologiae contrarias versetur. Cum autem ex huJusmodi adversis erroribus non aegrotatio modo Fidei, sed etiam corruptio sequatur ; fit , ut eorum di Fidei sit. indirecta quidem & conse quens, sed vera de naturalis repugnan Lia . Quamobrem ecclesia, tametsi in .
telligit ejusmodi conclusiones non e fi de solum, sed e principiis quoque narturae pendere: quia tamen non putat , hominem rationalem ea , quae rationi perspicua sunt & manifesta. negare :cum, qui illas inficiatus sit, haereticum judicat. Sumit enim, maximaque ex causa sumit, illum non in naturae ration , quae erat evidens , sed m fide claudicare. At vero si quis vel consequentiam rerum alias perspicuam Ignoraret, vel pr Incipuam etiam naturale, quod cum articulo Fidei ad colligendam Theol piae conelusionem sumitur , certe non esset haereticus: Ut si homo indoctus, verbi causa , existimaret hanc enunciationem esse falsam , Omnis homo est risivus: unde quamvis crederet, Christiun esse hominem, non ideo arbitraretur , eum posse ridere: hic profecto non
esset proprie infidesis, sed stultus, qui non per se supernaturali lumini, sed naturali
repugnaret . Verum quoniam ejusmodi
stultitia , quamvis per accidens de imdirecte , Fidei tamen ex consequenti corrumpit depravatque judicium , jure apud ecclesiam non in stultitia habetur , sed in crimine . Atque hae mihi
videntur praeceptiones summae atque optimae , in qui Dus Ianquam insignitae notae de catholicarum veritatum dc h msum contrariarum appareant. Si quis
et ego magnam habebo gratiam . Quanquam erunt sortalle qui reprehendent communiter illi quidem omnia , quae praeter opinionem tuam in his libris meis animadvertent e separatim autem
in singulis si perspicient quaedam , in
quibus vel δ communi ego opinione , vel a clementiae dc lenitatis specie Uiscedo . Nam de praeceptionum tertiae Scpostremae acerba cuipiam sorte severaque judicia videbuntur. Sed is primum rationes illas expendat velim, quibus in s. dc g. lib. usi sumus ad duas has praeceptiones corroborandas:modiniam quoque ac temperamentum, quo hujusiaostii judicii acerbitatem indulgentercti alia, nisi nos sententia fallit , enio livimus . Deinde si tam indulgens in hujus seculi temerariam insolentiam es le vult, ut asperior ei discipluam co rectio displiceat ; obiecro videat, nedum judicum ecclesiasticorum animosa severitate de vehementia ad remissionem indulgentiamque traducit , non modo sorum ecclesiae relaxet, sed usque ad atrium licentiae impudentis atque adeo intolerandae explicςt. Crudele est, fateor, illud, Vexat censurac
lumbas : sed illud etiam dissolutum ,
Dat veniam corvis r utrum vero hoc tempore Sc aetate perniciosius , non facile dixerim . Sed quoniam eorum e rores, qui de ecclesiae doctrina parum recte sentirent, non eodem gradu esse omnes . multis in locis perquam breviter perstrinxi atque attigi: sed de his quoque errorum gradibus pauca dicantur. Accepimus enim e concilio praesertim Constantiensi, alias propositiones haer ticas esse, alias erroneas , alias sapientes haeresim, alias temerarias,alias sca talosas , alias piarum aurium offensivas.
De variis errorum gradibus, primumque
P Rius vero , quam istiusmodi pro
positionum genera notasque definio , illud explicandum est, an omnia illa ad haeresim requirantur, quae sunt ad haereticum constituendum necessaria. Sunt enim auctores nobiles , qui existiment, omnem propositionem haeresim esse , quae Fidci veritati repugnet , quamVis ab ignorante sine ulla pertinacia defendatur . Haereticus a
419쪽
De Loeorum usu in Scholast. Dis, t
rem, nisi sit pertinax, nullo modo initelligitur . Hujus autem optini0n s sitae
multas causas reddere conantur . Primam, quod nisi ita csset , aliqua propositio ab uno assirmata esset haeresis, ab alio non esset: Ut si homo doctus sciens contrarium in sacris libris contineri, asIereret, Moysen non Iudae limsuis te, sed AEgyptium; tunc Illam prinpositione in haei cticam este, haesitari non
Iotest. At ii eadem inscite ab aliquo
omine rustico & idiota affirmaretur, haeretica non esset. Ita fieret, ut propositio ab asserente penderet : quod, ut inquiunt, uuam sit erroneum, vel mediocriter docto cst inanisti tim. Si enim propositio talsa est, a quocunque dicatur, scmper erit falsa : ergo. si est propositio haeretica, a quocumque illa
asseratur, semper erit haeretica. Alteram causam reddunt, quod veritas catholica non pendet ab afferente, ut veritas cathoyca sit . Nam sive Judaeus, si e Papanus , sive Christianiis Deumesic unum & trinum affirmet, illa certe assertio catholica est : ergo neque contraria falsitas ex eo , a quo asser, tur, haeresis sibi aut nomen, aut rationem vindicat : sed absolute ci: per se est haeretica, quoniam absolute,& per tecum catholica veritate pugnat . Caeteras causas vel ego non intelligo , vel certe indignas judico , ut a nobis r ferantur . Illa vehementior apparet, qui ab illis omittitur , 'quod Thcologi r pati, an propositio aliqua hvretica sit, an non, limpliciter re nondent, aut cl- se, aut non esie, nulla ejus, qui a sic- ruit, habria ratione . Nova aulcm res
esset & inaudita, si Theologi propositiones eas , quarum notae qllaeruntur,
designare nollent , nisi illis ante asse rentium ingenium, conditio , doctrina,& culpa innotescerent. Hinc colligunt, omnem propositionem , qtiae modo est haeretica, semper haereticam fuisse: nec ecclesiam definitione sua ex noti haeretica haereticam facere, sed id quod reipsa erat . ignoratum tamen & occuletum, declarare. Hanc sententiam Occam. tenuit, I. par. dialogor. lib. 2. c. rt. & Cardinalis Turrecremata lib. 4. Part. 2. cap. I. & Adri. 44 Senten. q.
r. de confess. & Alphonis Castro Za-
morensis libr. I. dc justa haereti c. pu
At auctores alii haud deteriores, mea qu1dem sententia nam meliores mul
ti credunt ab his longe dat sentiunt:
in quibus est Cajetanus 2. z. qu. r. a. r. Divusque etiam Thomas prioris ad
Corinth. cap. II. Icet. q. Allerunt a tem ad hujus sententiae confirmati nem argumenta Plurima. Primum est,
quod Concilium Constant. distinguit
propositiones haereticas, erronea si sapientes haeresim : quas res difficulter omnino secerne iniis , si omnis error in
materia fidei est haeresis , prius etiam quam definiatur ab ecclesia . Deinde
14. qu. I. cap. Quod autem; & cap. Achatius, di 2 . q. q. cap. Notandum, dicuntur aliquae haereses esse novae, liquae Vetcres: non crgo absolute sineque ullo respectu asserentis haeresis dici potest Praeterea , ad haeretici ra- Hieron mationem, quia haereticus est, pertinacia requiritur: ergo de ratione haeresis est pertinacia . Quemadmodum si coenatum dast non nisi vesperi intelligimus , nec Cc i, a quidem nisi vespertina intelligetur. Ac certe sicut a candore candidum , ita ab haeresi nominatur haereti eus e quare qui haeresim asserit , haereticus ille est, ut qui habet candorcm , est candidus . Quid enim absurdius dici potest, quam v cram fornicationem este in eo , qui non est fornicarius ρ verum Sc proprium homicidium in eo , qui non est homicida ρ Ablurdum igitur etiam est, In co vere, & proprie haeresim elle, qui non se haereticus. Ad haec, haeresis cst vitium non tollimintellectus, scd etiam voluntatis, nempe crimen est , quod nisi voluntate cO Iciaciente liuelligi non potest: ubi e go nullum est crimen , nullave cordis adversiim fidem repugnantia, ibi ne ulla quidem haeresis est. Adde , quod actus fidei catholicκ non est , nisi a sentiainus propositioni catholicae ab ecclesia definitae r quamdiu cnim res est ambigua , neque ecclesia alterutram
controversiae partem praefinivat, neu
trius opinionis assensiis fidei catholicae Iudicium est . Qua ex re intelligitur, non esse haeresim, nisi quis veritati catholicae , quam ccclesia certo praescripsit , refragetur . Adde et lam, quod veritatem catholicam appellare, quam nec ecclesia credendam proposuit , nec fideles per fidem infulam credunt , sed ii nusquisque probabili opinione tenet, videtur a nomine quo que ipso veritatis catholicae alienum . Atque opinionem , quae inficias Iret , divinas personas relationibus distingui,
anicquam esset ab ecclesia definitum,
420쪽
nemo haeresim vocare auderet; nec Veritatem catholicam, quae adversam sententiam tueretur.
Mihi vero semper consiluim mitin minum controversias aut declinare mnino , aut paucis exponere . Itaques de haeres propric loquimur, non du
bito quin recentior , crebriorque sentenitia eadem verior sit: nempe non aliud exigi ad constituendum haereticum. quam id, quo haeresis constituitur: haeresis quippe flagitium in aliquo homine est , illumque denominat , in quo
esse constiterit . Cuicunque igitur haeresis' nota vere , & jure inuri potest , is vere , jureque erit haereticus et Id, quod ex argumentis nunc po fit is quaedam manifeste probant . Sed nuemadmodtim urina improprie sana dicitur
quod sienum est sanitatis, etiam si fallax aliquando sit; sic propositio in voce , vel in scripto vocatur haeretica, quod signum haeresis esse soleat, quamvis interdum ab haeresi is, qui dixerie, Excusetur, quia ignorans fuit . In quo sensu illorum opimo vera est , qui arbitrantur aliquam propositioncm haereticam esse , tum etiam cum is qui ai serit ἰ hcreticus non, cst . Uel loquuntur etiam de haeresi ex genere, & ob-3ecto : Ut si quispiam concubitum Illum primum Iacob cum Lia fornicarium appellaret, non quod re vera inrnicatio fuerit ., sed quod ex genere &natura talis, si, quamvis ignorantia interveniat . Uerum scholae Theologi, qui vocum significatus prellius tenent, nec concubitum lacolu cum Lia fornicationem este dicunt, nec acceptionem, rei aliene , furtum , nec caedem hominis , homicidium , nisi quum Se res aliena male per injuriam attrectatur, &honio inique contra jus Occiditur. Maneat. ergo , perpetuumque sit , s veram , & propriam nominis rationem
sequimur, haeresim non esse , cui pertinacia non est adjuncta , & omnino caetera , sine quibus crimen haereseos
vere . M proprie non constat . Nec sad ficiem illa ex se pertinent , quae a Deo sunt ecclesiae revelata , quamquam in eorum sorte nos ignoratione versamur , contrarios statim errores
haercses judicamus . Non en m si quis piam color albo contrarius est, protinus est a ter: nec s aliquid liberalitati
adversatur , mox avaritiae nomen habet. Sic. igitur fieri potest, quod paulo post demonstratura sum , ut etiamnus. Cap. VII. - 37 in Christiano error aliquis sit Fidei quodammodo adversus: nec haeresis tamen sit , vixium inter ea , quae Fidei repugnant, vel maximum. Ouemadmodum autem nam hoc exemplum ctiam a
que etiam premendum cst ) cciori albo gilvus, glaucus, & pallidus contra rii sunt , imperfecte tamen : Ita qui
dam etiam sunt Christianorum errores,
qui , cum inchoati sint , & in tormes, haereseos speciem non attingunt , licet ad eam ipsam quam proxime accedant. Quia vcro haeresis eum fide nota solum pugnat, sed summe , maximeque etiam pugnat , sequitur , errorem tunc Pr prie haeresim esse, quum non Fidei m terialiter , sed formaliter adversatur . Libet enim hoc loco scholae verbis a
uti. Sed experiar', & dicam, si po- 'tero melius . Si quis fidelis in his , quae Fidei sunt , vitiose per inscitiamermi , & sagitiose etiam catholicam
unamquamvis veritatem' ignoret 3 ad
dialecticorum legem quidem Fidei co
tradicit , ad morumque etiam normam
culpae mortalis reus est: sed nisi vivus, ut dicitur, vidensque pereat, hoc est, nisi prudens, volensque se a catholico dogmate separet, nec facit sectam, Neque heres m admittit . Nondum enimvmpliciter, de absolute cum Fidei mai pugnat, si de purna morali sermo sit . Nam de pugna dialectica nulla
nobis quaestio nunc est. Sunt tamen injusi nodi errores informationes , 8c in xhoationes quaedam haereticae pravit iis, ad cuius speciem inda recte, ut i persecta ad persecta, rediguntur; quemadmodum hominis embrio homo quidam in krmis est, & inchoatus ; at non
simpliciter homo, sed siccundum quid. Non ergo si quispiam error Fidei contrarius per ignorantiam, vel negligentiam vituperabilem Fidei obrepit, illico haeresis nominabitur, quae est summa quaedam infidelitatis species, erro que Fulei catholicae adversus , non ut cunque , sed perfecte , ab Iute , so maliter. Perfecta veros hsc, absoluta.& formalis repugnantia , quum sit et, am moralis, non modo dialectica , cxobjecto , de genere seorsum non accipitur , nisi subjecti quoque , di voluntatis humanae ratio habeatur . Ecquis enim nesciat, morales actus ex dispari hominum statu, conditione , asiectu, notitiaeque varietate diversa, varias iatem nominationes , speciesque sortiri Error igitur ille, Quishus non est v - Λ a a x