장음표시 사용
121쪽
. mariae scriptitrariam scat irrigines con- urbam . Altera , quod tunc varietas Latinorum codicum Se dissonantia ma-yna erat . Nec tolli commode poterat, nisi ad exemplaria Graeca a q'ir H braica L lina referrentiar . Has vum cati: s filio Hieronymo , ut in eam sentciuiam induceretur , nraniteste P ter ex prooemio super qa tuor Euangelia ad Damasium , de ex epistola ad Suniam 8e Hetellam . At modo cum
emplarium Latinorum una apud minως concordia sit , Parilis GrTca variantia per nolitam Latinam ed i tionem sunt limanda . atque in pristi mira tinit reducenda . Saniorisque confitia est , limpidam aquam e lacnnulis defamatis , quam ex nirbato tonte liquorean obscaeniim bibere . Porro , ut ab scholastica disputatione interim excurrere annuerate li istore liceat , nos, qui Abraham secundum promistionem filia si naiax , putem fodimus in aliena Pale- Genes. stinorum regione. At vero Palestini alietiae selicitari invideares, puteos
inventos conantur obstruere.urios tamen
Isaac multa diligentia risbdit , ac r purgavit : donec aqua viva re Perta est. Ibi pastores Gerarae cum pastoribus lurgantur Isaac, dicentes, Nostra est aqua. Quamobrem nomen putei Isaac, e 1 eia, qtiod acciderat, vocavit Calumniam . Prosectus inde fodit alium puteum , Pro quo non contenderunt: itaqtie vocavit nomen e :tas Latitudo. Fodit in hunc mnino modum ecclcfia Romana a ,Latina puteos aquarum viventium, hoc esti ac rarum literarunt: invenit autem a piam
sapienti e salu ris: vena vitae s inquam invenit: sed in aliena velliti resione Ii . daeorum tu Graecoriim. At illi puteos ob imere, Obstruereque nituntur . Qui e i. na iurgantur contra nos, bc inqui in Nostra est aqua: isns noster est. Qui Hebraicus Graecusque non fuerit , ana leno solo sedere non debet. Nostroidiomate, a,int, locunis est Christus, Iociiti Prophetae, Apostoli, 'c Evangelistae. Vos Latini nospites estis: 8chas literas a nobis emendicare debetis: nostra opera , nostra.que Castigatione restituendi si int in genuinam v ratatem vestri codices. Sic ruteos nostros Iudaei, haeretici, curiosi novarum rerum amatores humo opplere comtendunt , certantque nobiscum : sed mera calumnia est . Qui enim sunt alieni a corpore , quo pacto illustrabunt ipsam . Qui sensium Christi non habent, quomodo sensa Christi interpretabun-tiir Qui adversum nos myriant, num arma nostra sunt instructuri λ nequi.
quam . Fodiamtis igitur alium pii elim. quem Liritudinem ni Mummiis: Ecclesiam scilicet longe lateque disper bin , pro qno nulla controversa excitetur. Est enim Ecclesia columna Re firmam mirra veritatis : est civitas L iqnan stnmmis impetus laetificat . N:Wciumvir filios silios mil e abhinc annis Miu, fluminis a I. Hanc nos aquam ω probare Ar tener debemus , nec alios fontes veritatis ex itere. Sed priina argumenta vidimus, i ' Res n. reliqua videamus. Nam, quod Angu- adstim ac Damasi amstoritas obiiciti ire,imstea, B dicti sunt, nihil ponderis h het. Sive enim Auxtistinum, seu
Da isti m nobis Di Onas , de suo immirare ambo loquuntur . Irmoc n. veroro. dist. cap. de quibus , quem nonis 'nulli etiam nobis adversum esse volum,
quid fibi velit , equidem non intelligo, nis kms deprava ns fit . Existimo enim non Graeca, sed Canonica esse legendum. De qua re alio libro is Uile utilis. Nam illud quidem , quod Erasmiis Respon. gravistime urgere existimavit, leviss- ad 3.mum est. Multa siquidem *ra Hiero. primum M in novi test.imenti editione
veter translatione sto. Errati esse cI
diderat, ea post maiori diligentia Pe Pendens , aut etiam vel ab amicis, vescerte ab inimicis admonitus, comperi non esse corrigenda: id quia Franciscus Titelmanniis in Apologia declaravit . Certe Hieronymus in Hebraicis quaestionibus 7o. interpretes notat, quod contra Hebraicam ueritatem x. Pro Amico, Opilionem verterint. Ee in eramen postea o. secutias est. Nec me
praeterit Augustini Eugubini sententia. Sed eam esse commentitiam patet. Quid enim ineptius dici Potest , quam m. interpretum errorem vitio librariorum in Hieronum i editionem irrepssse λ vid millim improbabilius, qualia Tta, interpretes viros clarillimos in re ape tis ima , quae iei vulgo facilis erat, mille hallucinato - Jam vero cylam i digne a Laurentio , Fabro , Erasino, vetus editio pastim reprehendatur , muna epistola ad Romanos Franciscus Titelmanniis liquido ostendit. Ex emam satis intelligiti ir, quantum fidei Aristarchis istis sit habendum . At illud primum : quo tallitatis ninstra vetus editio insinulatur, Osiandri
est in Harmonia Ev.mg. argumentum. Atque eandem ante notam veteri imterpreti inusserant Nicolatis Lyranus. Indicum ro. de Burge n. Num. 36. Sed
Hieronymus secutus est ro. Quibus
122쪽
-'sentiunt D malae. Itb. a. mP. Is Euseb. lib. e. Ecc le . hist. cap. 6. Epi- vhin. Haeres. τε . Ambro. libro Q. Commeriti m Lucam . Nicephor. libr. I. cap. II. Beda lib. I. in Lucam cap. Io.Quorum litantiis ego an mkr nc2h- gentiam, qlum istorima ob mram cilia xeniam . Igitur , cuin in lege ratio
fini habeatur, lex in elligenda est de seminis illis , quae ex detiactu masci
lorum Paternam haereditatem sortium
rer . Quae cani, suit D. Thomae, I in.
quaest. Io . art. Σ. ad sincundum , bc ε. Sent. dist. m. quaest. 2. art. r. qu st.
q. ω quartum. ut filiabus Aaron liberem matrimonium concederet: in quibus te ilicet ratio huius Iesis deerat. Et Levit. LI. i libetur pontifex ducere rixorem virginem de populo suo: non
de familia aut trita sita . Et dudicum Io. constat . Tholaa ED Abimelech
consanguineos iii ille , quorum alterfuit ex tribu Isachar , alter ex tribu Manasses . Et Mir Levites de to te Ephraim antorem duxit de tribu Jiida . Iuli. Iru Iolephus libro quinto,an. P. et . Non ergo fati. est editio nostra . sed est tamen litera sane i terpretanda. Quid ergo i nam hoc dicet siquis pertinet ad Dominum g
nerationis ordo deductus usque ad 3 seph Certe pertinet multum . Nam qu indo Evangelista scribebat , Judaei, erat ex Plorarum , Ioseph ex cadem tribu esse , ideo enim ambo in Bethleenicensentiar, mi de una videlicet stirpe generati. Ac beatam virginem nullos fratres habuisse , historiae omnes contentii ine. Itaque viro contribuli nup erat . Quod ergo populo tunc Iudaico
notum erat. Non Erat OPus, ut Eva
gelista scriberet id docuit , Ioseph a David descendiise . una una re ex Iervavit conlitenulinem scripmrarum , qua mulierum in generationibus ordo non
texitur: be vere docuit id , de quo
poterat Esse controversia . Nam quod Maria ex eadem familia ellet, ut quod eo tempore plebi notillimum orat , non putavit Evangelista admoliendum . Argumentum ethmalteriim euidem Osiandri, est in Harm in. Euang. l-bi tradit Hebraeos in dictioniam ii
flexionibus neutrum genus non hal re . Ex quo disci , ut voce niat culina vel Daeminina pro neutra abusi tur .
Ut tibi nos dicimus , Non est bonum hominem esse sollim, imperitus interpres τedderet , Non est bonus esse Α-dam solus . Ad eundem sumn m dum . loco et iis, quod Hieron. vertit Parvulus es , perspicue eu vere conver-
tendum est , parum in , ut fis inter ilιarchos, leti principes Iudae . Cui is
axiomatis cairsa aptissime r ddirer , lix e enim , in. Qiae ratio inc pri sima est , si ad tuae cedens Promin 1 ,rit
brum prioris ratio si , sermonis natu Ta Prodit , senius communis iudicat, k Spiri us S. per in Evangelistae t satur . Hacter iis oliandri verba retia limus . Νed miranaa est hine ita insolentis impuden ia. Chald ea par Phrasis , recentiores Ilidati omnΡ - πo. 4nterpretes eum Hieron. Contentiunt, crahic uniit sibi solus sapit. Sed cum Hebraicus textiis coniunctionem non hi 'beat, potest quidem sc tota oratio accipi , ut secundum membrum caula sit primi . Quem lenium pontifices Nicribae habuerunt , quorum verba fide qua oportuit Matthaeus retulit. ει estat, em sic etiam accipi , ut Posterior pars quasi adversatio intel igatur , mio tensii accepit Hieron mus , .ut Pttet ex
cor erit riis in Micheam . Ac si rem ipsam diligentius animadvertas, parum certe intei est , utro modo accipi itur
oratio . inocirca ridiculus est sui der ., qui in re nihili tantas tragaedias
Illud est facile. quod tertio loco additur . Nam Codices o. interpretiim interro andi nota in habuere : ita cot verterunt , Nunquid 'irascetur Per sin-etulo; ἡies a Et Augustinus quidem ,
licet sne interrogatione legerit, n strum tamen sensima expressit, inquiens: Longanimis, he non iram adducens perfngulos dies. Itaque o. interpretes ptime senilim di tu versiculi videntur exprest me, s antecedentia consequeri etii ηis haerere debeant. Quod vero Cau inus cap. s. instim t. obiicit , frigidum id languidumne est. Tum qu Miam , ut quibusdam phicet, de am
re & odio praedestinationis Ae reprobationis loquitur Salomon: idque suaderi putant ex eo , quod subjunsi mr.
Sed omnia in si iturum terVantur incerta . Tum quoniam secundum communem legem loquitur, atque ad Communem etiam loquendi sormam orationem accommodat , qua cum Ignorat homo
an amore dignus si, vere dicit: N scit 'homo, Dumn odio vel amore dignus sit. Tum qnoniam, ut alias in
eo libro sepe, argumentantis locutri al- sumit, atque personam . non definientis . itaque eo capite argumentari r a principio statim , multa mala .coni u Uxeo, quod omnia aeque eveniant iustis
123쪽
N impiis in hoc mundo . Unum au- il a duo maxima aptarent . Nec alierem ex absurdis , quae prormit, est, num est a facrae scripturae auctoribus quod sint in domo Domini servi dis- seie popula rudi attemperare , loqui- ferentes, alii boni, alii pravi , & ta- que, ut vulgus solet. Hisce vero re-men Dominus non declaret, quem a- bus exemPla Pinra ego adjunserem , mei, quem odio Prosequatur : sed ita nisi de hoc argumento fatis ui perque benigne se erga impium, ut erga pium esset dichim . Heliu certe iuxta hanc gerere videatur ; nec minus gravis x rationem illud dixit , Ab interioribus sevenis sit erga bonos servos, quam er- egredietur rempestas, M ab arcturo friga improbos . Omnia enim bona ma- glis : Iob trietesimo septimo . Ad eun- laeti e huius vitae utrisque sunt commu- dem modum Propheta ait: Qui fundavit niu. Nihil ergo salsi nostra editio coim terram super aqἹas : quasi aquae insetinet , sive Primum, sive secundum, Tiores sint , cum tamen maneant, ut sive tertium liunc lentum amplectamur . decimo tertio libro ostendemiis. Simi-Nam quod suspicantur quidam Mat- li quoque lege tres angeli, qui Patriariathaei r . interpretem sal o pro Fuls chae apparuerunt, comedisse dicunmr, te, Fulgur reddidisse , ideo quod non non quod re vera comederint, sed quod fulgur exit ab oriente , re Protendi- comedere visi sunt . Quanquam Iustiatur usque in occidentem , sed fulgor : nus figurate accipit , Derinde ut ignis perridiculum argumentum est . Pri- devorare & exedere dicitur, quia commiim enim, si quis hoc in loco error si imit . Est antem locus in Dialogo inest, hunc non interpretis, sed librari cum Triphone. Jam vero illa non loniarum fuisse , ad veritatis simili uidinem gam orationem desiderant, quamobrem videbatur esse propensius. Voces quippe existimarint interpretes non oportere illae, Fulgit a re Fulgor, utque adeo sini- s lyer easdem omnino res, qui in Heiales sunt, ut proclive sit unam pro altera braeo liunt Mnificatae termone, in Graestibi iniere Quare parum aeque ea in cum , Latinumque transferri; sed satis
interpretem cultra reiicitiir , quam li- eile quandcque , si Proximae atque si-Οrgeum a brarii q amignare aequilis erat. Deinde millimae Ponerentur . Illud enim in si interpretix peccatum hic nullum omni- cris etiam literis convertendis prae se lacu iuves . no esse potuit : ubi Graeca omnia e- tulerunt , quod de Iege interpretandixemplaria & vetera & nova consen- est a Cicerone dictum, verba non nu- r. At nee tiunt, nec alium, quam legunt: meranda esse , sed ponderanda di se quae utique vox non fulgorem , ted iii muc is ui ita reddendum , ut moratiuntque s. fulgur jonat. Sed ne de fulgore quidem neri ponet & liceret , verborum qu
- qui, accipi potest, etiamsi Graeca VOX utrum- que interdum neglecta cura Iectoris G eis fulgur qtie sbnaret. Sol namque paulatim ori- ὸntelligentia luvaretur . Id vero tum
et tur, eiusque advenius diu praesentitur, Vel maxime licere sibi arbitrati sunt,
milas coPa maeretam appareat, Illius itaque silgor cum Hebraei inchores similituduiesItalia de non inexpecto tus advenit. Dominus ui aqualibet, aut animalis, aut arbo--- . autem sine dubio significat, adventum Ia , aut inrticis , aut herbae, aut rei
suum subitum N inopinatum fore . Id denique alius usi ellent, quae esset Grae- qiiod fulguris simili nidine aptissime ex- cis ac Latini incognita . Ut Esai. roprimitur , quod priusquam expectes, ubi Latina edi io habet, Cum fueritisaam emicuit & abiit. Et quanquam ful- Velut qucrcus defluentibus foliis , Ηetur non pertingit ab oriente usque in braice habetur, Ela , quae vox , si moccidentem , si ad Philosophiae ratim interpretibo ac H eronymo etiam ipsi in nem expendas , sed aὸ exprimendum commentariis credimus, Therebintum subitum & inexpectatum quidem, sed maῖ inquam quercum 1 onat. At quia Te-
conspicinina omnium oculis adventum rebiniatus cst arbor ivregrina re inc
Christi , catis est accommodare id, gutta, soloq; apud Latinoς nomine cele- quod oculis nostris apparet. Alioqui brata , non incongrue Therebinthi loco arguatur D. Thom. quasi Persipectivae Ruercus posita est, arbor omnibus rafacultatis indoctiis , qui explicaturus, linguis re gentibus manifesta . Psilmo quemadmodum res divinae in humanis item ior . pro Pellicano in Hebraeo ha- eluceant, exemplum ponit speculi, in betur Li a , pro Nictycorace autem Ao- quo ut ait, rei imago conspicitur. Quod λοm . Illud alii Monedulam, alii On
licet revera ita non si, nobis tamen i- Crotalum. alii Pelicanum : hoc, parta videtur . uti inetiam arguamg Mo' tim Bubonem, parcina Cuculum , paries tanquam Astronomiae imperitus, qui tim Noctuam reddiderunt. Ac o. In- duo luminaria magna posuit, cum sint terpretes quidem xocem Hebraeam , alia multo majora : Sed teluui nostio quam Hieronymus in Ouocrotatura
124쪽
perpetiuo Vertit, nlinc in Pelicanum, nunc in Avem, nunc etiam in Leonem transtillerunt. Nec vero ita id fictum
est ab illis, quod voces essent multiplices & ambi suae ; sed quod cum apud
Hebraeos animantium praetcrtim pbi tarumque vocabula penitus ignorata sitan nihil referre existimarunt, unamquamlibet ex rebus similibus poni, si idem
omnino sensius remaneret. Solitudo enim ibi quaeritur , in qua res omnes illae conveniunt , non alia quaevis Pr pria specialisque natura . Quemadmo dum etiam cum apud Latinos prove bialiter dicitur; In prassiepio canis: si Hispane quispiam verteret , El pereo da ι arre Iano, holitoris canis , optime prosecto interpretaretur. Qioniam sebre Ae voce diversa unus idemque semius esset lectori insinuatiis . Quamobrem
illa Caietani religio nimia fuit , qui
Elaiae I. vocem Ela, noluit in Latino exemplari mutari : quasi periculum esset, si aut Quercum , alit Thermbinthum , aut aliam quamvis similem arborem legeremus. Ex eadem quoquere illorum error coarguitur, qu quoniam ibi Hieronymus Onocrotalum reddit , ibi sere septuaginta reddunt
Pelicanum , eandem esse avem existimamni. In quo errore auctor etiam commentariorum filii , quae Hieronvmi titulo in realinos circumfertin-mr. Ea vero Divo Hieronymo tribuere , manifestariae ignorantiae esse vel ex hoc uno loco aperte convincitur . Ait
enim hic auctor, Pelicanum Latine dici onocrotalum. Ecqua autem ignoratio maior esse potest , quam vocem crotali Latinam existimare Sed de his hactenus . Nunc illud etiam atque etiam asserimus, in his usmodi comparationibus transferendis . nihil omnino interesse, an res eaedem in easdem, an in similes proximas convertantur:
si sensus non diversus , sed idem est. Quid quod cum Litinis res ipsa Hebraea & nomenclatura deest, s it
terpres ex re agnata re vicina, rem nobis alias incognitam nomina, it, nihil prorsiis absurdi fecit Quin rem tentavit interpretibus liniversis aut ex au choritate , aut ex vicinitate concessam: ut aut nomen Latinum ad significat dum imponeret , aut certe ad rem similem vel proximam insinuandam tran ferret . Cum itaque, Jonae c. 4. alii Cucurbitam, alii Rederam converterunt sici sunt illi quidem in re suo, nec Ver borum religione astricti debuerunt committere, ut illo in loco nullam innino rem nec Graeci intelligerent nec
Latini. Non est autem huic illud dissimile . quod D .nielis prophetiae ob cit Porphyrius: confici.im esse scilicet, nec haberi apud Hebraeos, sed Graeci sermonis eis commentum : quia in Susannae historia contineatur, απο τοῦ
Quam etymologiam Graeco magis iermoni convenire, quam Hebraeo . Cui
quoniam id quod Eusta. A pollinaris,ari,
Hier. rei ponderiint, ab ecclesia reprobatum est ; mu ito nos verius respondemus, hoc interpretem Graecum facere
potuisse, ac iure potui me quidem, quod
Latinus interpres reformidavit. No enim necesse erat, easdem arbores eo loco reddi, quas lingua haberet Habraea, quoniam si eaedem redderentur, non solum etymolosia serv ri non poterat, sed nec prophetiae lastivitas, nec r.tio sententiae. Alias ergo vel similes i vel proximas vertit, in quibus Ridicii prophetici . , acumen terraretii r NI caiisa. Praeterquam quod arbores illae, a Propheta Chaldaeo sint nominatae sermon e:
nec opus est, solicitos nos esse , si in Hebraeo nec illae nec similes habe intur. Argumentis igitur, quibus editionis nostrae veritas impugnari solet , abunde , ni fallor , re ponitim est . Quanquam nonnulla de industria praeterini si, quae scilicet faciliora visa sunt , quam quibus refellendis deberem aut oleum, aut operam sitinere . Quale illud est quod Faber Stabulensis ait, Ecclesiam interpretis errore versatam impie pro Deo angelos legere . Nam lectionem illam impiam credit , Mimiisti eum paulo minus ab Angelis . Qua in re quam indocte de inconsulte, quam temere ne insipienter erravit, non esset difficile ostendere, nisi ante nos Eraiamus magna argumentorum vi eandem causam evicisset.
Certe interpres epistolae ad Hebraeos, vel Clemens, vel Lucas suit, quemadmodum authores gravissim i prodidere. Horum utrumlibet impietatis insmul re , piaculum erit. Ecclesiam quoque ac isare, quae eam probarit epistolam, in qua error impius est , an sine impietate fieri postit, ignoro . Sed de his latis. Jam reliqua pesesequamur. Enimvero cum historia Susannae post Resipea tem Imra Ecclesiasticus usus appro- ad 4barit, Ae Danielis prophetae nomine populo legerit, cumque Tridentinum
Concilium sita quoque id definitione
firmaverit, ea certe historia nunc a
fidelibus recipienda est . Africanus quidem Origeni obiecit, quod historia Susannae ficta videanit, dic aliena
125쪽
scripmra p ophetica, in Fufeta testis in lib. s. cap. 2 r. At illi tamen, ut idem Eid iux ait, Origeneς m irestissime re: cribens asserit, ncquaquam jiidae nn commentis de fraudibus pulcit itandum, scd hoc solum pro vero habendum in scripuiris divinis, quia m. interpretes transtulissent . Nam id esse solum, quod authoritate Aiκ,st laca coni xniam in st. Haec Ensub. Idem vero reteri Hieronym. in catalog. de Julio lioc Africano loquens, x Hieroi. i pie lib. r. Apolog. adversus lilini. qtiae in praefationi ruis dixerat, ea purgat , inquiens: Quod autem. resuro, quid adversiis Susannae historiam . Nhvmmam trium puerotiim, tu Belis draconis fabulas , quae in volumine Hebraico non habentur , Hebror ι deant dicere; qui me criminatur si,
tum , se sycophantam probat: NO: .
enim quid ip e sentirem, sed quid illi contra nos dicerent, explicavi - ΗΘ tenus Hieron 'mus.
Re uoti Ad aliud ergo ar umennam , quo- niam . nolumus esse ionsi in singulis ' explicandis, breviter respondetur , eum locum ex priori epistola ad Corinthios bifariam apud Graecos lagi: Fc invii sata habet editio , de in nunc modum :Omnes quidem non dormiemus, sed omnes immutabimur. Cuius rei auctor est Did'iniis , Ac Hieron vinus in epi-1sola ad Mineritim bc Alexandrum . Neutra autem Ic tio a viris Eccle-sae reprobatii est . Quin admonuere semper lectionem tabiam 'e variam
esse; nec alterutram ex eis ut certam 8c exploratam amplexi sunt. Neutram igitur lectionem recipere cogimur ;qiua neutram Partem doctores Ecclesiae tanquam exploratam Ac catholicam
affertiere. Quod idem in alia particula qualibet Latinae editionis fieret, si idem peruriis contigisset. At ubi do- stores catholici unam . dc eandem I
tiionem fine varietate tenuerunt, in anciphem adertionis libravere sento etiam , nobis non licet Latinam editi Mem an quaest mnem vertere . Sed ne
in hoc quidem loco, Erasmi, Fabri, die Caietam iumentia probari potest ;qui in re , ubi nihil intererat, utroni o diceretur, eam Iectiqncin deligere malu rimi, quam novitatis ratio
redderet plausibiliorem. Id quod tentile his en . qui curiose sectari volunt magiό, qtiani solida. Nos autem Origenem, inidumum , Athaliasum , Rusti inum , Cuprianum, Tot uilianum,.ί is lat commi inemque Latinorum consensum
Irrea: civitatis Epit coplis apud Hierorrumum in vluribus Graecis exempla ritus leci ion m nostram haberi dic ic, aliam vero in paucioribus. NC tamen illi d praeteri . quod Chru bii irius es Theophinctiis in clam mem riis. Hieronuntiis quoque in epistola di I e quadam ad Marcellam icripsere. Sed , mo
quod ante dixi, me male hal et, in , s. rebus , quae in v mmmie partem C trovertantur , nova delectare T heologos magis, quaria istora , e que inu 'arentum Dosiorum comprobata . Ac de q. areum . satis.
Ad is vens , quod sequitiir, hoc
habeto responsiim - Ma tis error e
diligentic praestat: At si spirinis qui- d: in tricliliaris , non tam ob ipsius. qu Percipit, quam cin Ecclesiae utilitatem, gratuita Dei miseratione donatus. 1acrorum librorum interpreti dest. i ii ina erunt te stigida omnia , quamlibet elaborata, re diu ante excogitata inventa fuerint. Imo falsa erant in interpretatione pleraque humaro sensu intelligentiaque traducta a Nam interpretationem scripturae , pro h
tiam , NI inspirationem Dei credit Clemens Alexandri lib. r. hircinintis NA postolus in priori ad Corm thios EPistola , inter reliqua Spiritus lancti dona commemorat: nec Philos I)hiam , sed prophetiam vocat . videlicet, quod facris literis explicandis eodem spiritu opus sit, qno ipsae sint conditae, divino utique atque pryphetico . Id quod Petrus posteriori stra eiristola Cari confirmat inquiens, Habemus firmio
rem prophericum sermonem : cui bene iacitis attendentes tanquam luce
nae lucenti in caliginos, loco; hoc primi ina intelligentes, quod omnis prophetia scripturis propria imieri'r tari ne non fit . Non enim voluntate humana allata, est aliqliando prophetiis:
sed Spiritu Sancto in pirati locuti sunt
sineti Dei homilies . Hoc autem , que-- dmodum me nos viri clarissimiis ellexerunt, crim habet lentum : E ne quidem factim priaphetis atteia n-
tes: sed id primum intelligite , di
vims tuophetias humana cie propria interpretatione non Britaligi. Spiritu enim
126쪽
enim sancto locuti sint sancti Dei homines , re animalis homo non rerci- Pit e.i, quae sitne spiritus Dei. Quis enim cognovit sex. si sim Domini γ A Eia. yo que Llip tim Esaias significavit inquiens, Dominus dedit mihi linguam erudia tam , ut sciam sustentare eum , qui Iapsim est verbo. Erigit mane, mansserigit mihi aurem, ut audiam quasi
Lne. vlt. na gistriun . Et apud Dicam , aperuit
Domi ut is discipulis se tuum . ut Duelligerent scripturas . Quo test unoni probat Hilarius in Piaim. 1r . scripti rarum intelligentiam donum Dei esse. Quod si scripturarum inte iligentia d tuam Dei est, scripturas autem intemPretari, nemo, nisi qui intelligit, potest : conficitur utique, cacrarum interarum in aliam linguam versonem sine Dei peculiari grati nemini pot- se contingere. Alioqui si D. Hier
uym. suiscere existimat verborum c Wiain, e quentiam secularem, trium i nniarum peritiam , rerutra multi tu gam cognitionem , cum his omnio
abunde te noverit instruchini , cur in epistola ad Desiderium deprecatur alienarum orationum ad Vortum , ut e
dem spirim , quo scripulum libri, in . Latinum eos possit transerre strinonem λCur item m e listola ad Paulini imi ripuiras lanctas interpretaturus, Revela. inquit, DCulos meos, he colisiderabo mirabilia de lege uia γ Lex enim spiritualis est, de revelatione opus est . ut intelligatur, Ae Hirsum: Quanti, inquit, hodie putant se nosse literas, de tenent signatum librum, nec aperire Domini, nisi ille releraverit, qui habet clavem David. Et in illud ad Galat. I. Sunt aliqui, qui vos
conturbant, bc volunt convertere Eumgelii in Christi: Omnis, ait, qui evangelium alio interpretatur spiritu ,
quam 1 criptum est, credentes turbat,
de convertit Evangelium Christi: ut id, quod in Bese est , post tergum
lactat , 8e ea quae post tergum sunt, vertat in laciem . Si quis tantum litteram sequiuit, posteriora ponit inficiem : Si quis 'idaeorum inter-Pretationibus acquiescit , post tergum mittit ea, quae ex natura ina in faciem constituta sint . 8e itineri eodem qii ne cap. in illud, Notum vobis lacio Euangelium, quia non est secundum hominem , de caetera , Maz- quae . I. eaon, de Basilides , air, & cxterae Η Μ Ni . reticoriim pestes , non habeut Dei tavangelium, quia non habent Spirimm sanctum ., sine quo humanum fit Euangelium quoiu docer . Nec put
mus in verbis scripti tranam esse Euangelium. sed iis sentis: non in super. cie , sed in medisti: non in sermonum soliis, sed in radice rationis. Hactenus Hieronum. Qui si vera dicit, e
sit nos profecto credere, alit veterem
interpretem Spirim sancti pectiliari
dono secras literas convertisse , aut Ec-clasiam Latinam innitis retro seentis non
Dei habuit te Evaneelium, sed hominis . Cum igitur obiicis, anterpretem non tu ille Prophetam: Sane vero Ρ pheta non fuit, liabuit tamen ut T telmanus recte alleverat I immim que dam prophetico vici inma Ae Proxiamum a qualem necessa ruun esse oste
dimus sacris literis interpretandis. Imae qualis erat necessarii , ut ecclefia Latina editionem secrorum librorum haberet , quam tuto in fide de moribus s)queretur. Jam ad postre num argumentum sa-cile re si, indemus. Q si Latin rum ad Graeca Hebrai que collatia a nobis neuigeretur , exemplo D. Am brosii tueri nos utcunque possemus. Qui cum Graece sciret, Be commenistarios in lacra s literas ederet, se pet men non est dignatus Graeca consu i re , etiam ubi csiversitatem aliquam leoctionis esse constabat. Videre hoc est in commentariis su per caput duodecimum epistolae ad Romanos. Quod si
interpretum etiam magis varietate turbaremur, quam iuvaremur . Sophronii nos excirsaret exemplum, qui id de se
apud Hieronymum fatebatur. Nos -- Η - . inro nec versones novorum interpretum, l --
nec linguarum peritiam, nec zd Grai v ea de Hebraica exemplaria Latinorem collationem damnare volumus ; tu potius magnopere commendamus.
Nam si Augi istinus de doctrina Christ.
lib. 2. cap. II. vulgarium etiam fleP. rum doctorum interpretum versiones Plus adjuvare inquit intellugentiam, quam impedire, ego varias doctissimorum hominum editiones j
re reprehendere nec in sium , nec d beo. Atque ut invadiam eorum deprecer, qui nos aut miteros e barbaros,se,narumque literarum experges , aut e iam laborum alienorum invidox reprehensores calumniari iiossimi. ego in limguarum cognitione plura etiam comm
da ad sacras literas truelliηendas esse s teor , de id quidem peringenue: tam tum abest, ut linguarum peritiam in
127쪽
De Iinguarum Hebraicae et Graecae utilitate. P Rincipio enim sint lingitae utilis
sinae, ubi differt:ilr cum infideliubiis di vel etiam ubi infidele alienae linguae ad fidem instituuntur. Quae caliis , vel sola redditur in illa Cle
menti na I. de magistri , Propter quam linetiae sunt in academiis perdi cendae. Alioqui, quorsum pili rebat Arabica lingua , quae ibi doceri praecipitur pina de re , leviter motus videtur E-r simus, ut Clementinae liustis argumento assereret, ad sacras literas intelligendas, Hebraicam , Graecamque linguam esse necessarias. Altera lii gnarum commoditas est, in his dictionibus explicandis , ouae magnam emphasim habent, alit aliquam innatam proprietatem Hud Hebraeos &Graecos, quam Latinus sermo exprimere non valet. Hii sinodi dictiones multas cum in Hebraicis quaesti. nibus,
tum in commentariis annotavit Hieron. Nos unam aut alteram exempli ea lita ponemus. Ut Marc. 6. interpres reddidit, Et cum dimisisset eo ς ubi verbum tamen Graecum ae oborani: nons nificat simpliciter dimittere, sed dimittere benigne ac gratio. , quemadmodum amicis celebrato convivio b nevole valedicimus. Qua in re Evangelista Graece scribens, lassi Christi
etiam erga rusticos summam comitatem & gratiam commendavit. Id quod Latina voce exerimi vix potest. Et in epist. ad Ephes. Pro eo, quod nostra editio habet , A constiti itione mundi, Graece habetur καbβολή , cuius vocis emphasim Hieronym. in . commentariis explicore volens , Non id ipsum inquit καειβω i , qtiod constitutio tonat ; tando di nos propter paupertatem linguae Ac rerum novita
tem , & sciit quidam ait ) quod sit
Graecorum sermo latior, & lingua felicior , conabimur non tam verbum transferre e ver quod impossibile est quam vim verbi quodam explic re circuitu . καββολῆ , proprie dicitur cum quid deorsum iacitur, vel cum aliqua res sumit exordium. Inde &hi, qui aedium suturarum iaciunt sum
lens itaque Paulus ostendere , quod Deus universa sit machinatus ex ni
hilo, non conditionem , non creatur 'm atque facturam, sed , id est, initium iundamenti ad eum retulit. Hactentis Hieron. Et r. libr. adversus Iovian. tractans illum locum , x. Corint. . Non ut IMileum vobis iniici m, Sed βc proprietatem, ait, Gracam Latinus sermo non explicat. Quibus enim verbi , quis possit dicere , dic. unde S in Latinis codicibu4 ob translationis dissicultatem hoc ponitus non inveni mr . Cir usmodi sene & alia
exempla plurima, quae nos causa brevitati s omittimus . Legat multa qu) di in misin volet apud Hilarium in expositione o .Hs nini. psalmormia, pluribus in locis assere tem , Latinum sermonem plenam Grae- ni. .si in literv intelligentiam non reddere. Ambrosiis quoque in explanatione ν maniatora Hal. II 8. Latinos. ait, non vosse momnibus vim Graeci sermonis ex Pri autasti inemere: quod in Graeco plerumque maior si vis & Imrapa sermonis. Quam nisi ii semitis re plurimum Theologos iuvare possent mandari Erasmi in novum Testamentum annintationes : nis eas tam multis erroribus
asperssset. Est alia quomae uti liras, afl accis piendos plures sensus catholicos eae eadem scri Pt ira, praesertim cum apud Graecos , Hebraeos est aeutii voca . Sic enim dictiones polusemas N ambiguas dialectici nostri vocare solent . Nam interpres unam solam vocabimsgnificationem reddere potuit . Ut Eccles. 1. ubi nostra editio habet, Cogitavi abstrahere a vino. carnem
meam , alii vertunt, Trahere In vinum C rnem meam, alii, Attrahere in Ul-- carnem meam: Cuius quidem contrariae omnino versonis contrarius Verbi Hebraici significatus caiise suit. Quod & Hieronym. ipse in commen tariis admonuit. Atque r. la. AIMI xiae adversiis Rufinum, traclans illudi. Psalm. Apprehendite disciplinam, Pro quo ipse interpretatus est, Ad rate filium , vel etiam , Adorate
pure , Nisi s inquit. & prolixum
esset, & radoleret gloriolam , am nunc tibi ostenderem , . quid utilitatis habeat magistrorum limina terere , M artem ab artificibus Aiscere: se viὸeres quan ea sylva si apud Hebraeos ambiguorum
nominum atque verborum, quae Iesdivinae interpretationi materiam Phae
buit. dum unusquisque inter dubia, quod sibi consequenti s. videtur, hoc transfert. Hactenus Hieronym. Ambrosium item vide , in P Sal. secundum de verbo, Berest. Ambiguitas etiam
in aliena lingua festivum quandoque
128쪽
vocis fissim lusimqtie praebet, qui in nostra non solum conservari nequit , sed ne sensus quidem germanus sine is magna licentia reddi. t la Hierem. priamo , I ro eo, quod nos habemus, VLsilantem , in Hebraeo est vocabulum , Seced, ouod ambiguum est, nucemque Ae vigilias significat. Ut Hieronymus ibidem Ae in Ecclesiastes cap. ult. differ it. Cum itaque Prophetae in visone virv nucea seu amvgdalina fit ilia set Ostenta , rogarus a Domino quid videret, Hetnaea lingua virgam Socedse videre respondit. Tunc ergo D minus sermonis occasone lud ns, Bene, inquit, vidisti: quia vigilabo ego, S c. Ita quanquam Hieremias in ulla sanificatione nomen accepit, at Do minus ad alteram flectens, secit ex sermoniς ambi uitate concentum sel tentiae e legantissimiim , ut si sydus quoddam caeleste videns, canem se videre diceret , scite illi aiceretur, bene vidisti , Canis enim lacerabit te, EYC. Iam vero si interpres Latinus Sm ed in nuceam transtulisset, quod 7 o. secerant, absurde sane subiungeretur, Bene vidisti, quia vigilabo , &c. unde coachis fuit nova quadam , insolitaque intemPretandi licentia , virgam vigilantem
Latinis auribus reddere . Pliae ςςOaia serere non auderem , nisi auctor gravissimiis Hieronymus astrii xisset . In rχ. eap. Quarta utilitas in linguarum erudi-EGL & in tione est ad cognoscenda idiomata,' ' u. 1y. phrases, & proverbia linguae alienae:
M. ut sunt , Ne respicias post terξum:
seMoydona Neminem fallitaveritis in via . .
Quibus maxime quaedam itineris celer j--acie'π. tas quasi proverbiali aer te figurate sanificatur. Illud etiam per proverbialemali robre,u. figuram apud Hebraeos atque Hispanos l. 42i.' dicitur , Omni habenti dabitur , ab eo 'ρομ' autem, qui non habet , de Quod habet auferetur ab eo. Sic apud Ecclesiasticum de consiliario infido & traditore dicimr: A constiario serva animam - tuam, ne forte mittat sudem in tervasis ra , te dicat tibi, Bona est via tua . - , yeoge sic Hebraea phrasi , filii excussorum ro-τ' diisti & expediti dicuntur. Oua de
re Hieronym. leic in ePistola ad Marcellam , citius initium , Beatus Pamphilus . Sic filiae carminis, Ecclesiast: I2. aures intelligitntur. Sic Saul filius
unius anni dicitur , cum regnare coepisset, id est , innocens. Nisi, quod Eucherio visiim est, ita intelligas:
Salilem elecitim a Samuele uno anno domi tacuisse, & expleto anno coepisse regnare. Sed de hoc exemplo alias.
Nam vitio scribentium istae pro M. anni
tinius anni induc Itur . sic Nemrot robustiis venator coram Domino, id est , si ib coelo, quasi robustissimus omnium hominum , qui sub coelo erant. Scioqiiosdam ita interpretari , ut venator
coram Domino dictuq sit, quasi Dei
venator : quod significareuir civilem unius monarchiae potestatem vindictam esse a Deo approbatam, ut quae Dei
ad in inistra sit . Sed id , quod prius dixi, Hebraeortim doctissimis placet.
HI certe vena or coram Deo Vocatur , id est, sub dio . Homines enim
ferarum more Palantes in agris ad civilem societatem coegit.
Sie pluis te Dominum a Domino Hebrai sinum esse quidam existimant, id est , desuper : sed filium a Patre Intelligi mi , Euseb. lib. r. Ecclesiast.
hist. cap. I. Hieron. Oseae I. Irenaeus lib. 3. cap. 6. Baslius lib. s. contra Eunom. Marcellinus ad Salomonem Episcopinia , Concit. SVrmiens. canon. I . AC certe, ut alios libros usteris Testamenti praetermittamus, Salomonis Proverbia, nis habita ratione Hebraicae conuuetii dinis & sermonis, vix ullo pacto explicari queunt. Nam citod apud Hebraeos proverbiali figura ilicitur, id apud Latinos nullum qua doque proverbium est : quod plerique
ignorantes, in Proverbiorum exposti ne, aut ad allegorias confugiunt, aut varia etiam deliramenta confingunt :multomie melius fuerat, simpliciter inscitiam confiteri, qti m imperitiae suae alios haeredes facere. Horum ego Latinorum errata sacile commemorarem, nisi aliud huius temporis ratio postularet: be nos aut reverentiae, aut benevolentiae catis a neminem hic certo nomine Volumiis lacerare. Illud constat, parabolas aliud in medulla , aliud in superficie polliceri, neque hoc si
nare, quod . scriptum est . Ex quo, ut Hieron. in Ecclesiast. cap. ult. ait, manifestiim fit. Proverbiotum librum non, iit simplices arbitramur , patentia .habere praecepta: sed quasi in terra aurum, in nuce nucleiis, in hirsutis castanearii in operculis absconditus
stiustus inquiritur, ita in eis divinum sensium altius perscrutandum. Id quod sine Heb lin uae peritia difficii Laer, ne quid amplitis dicam, faciemus. Juvaret alitem Hieronymus vehementer Latinam intelligentiam, si commentarios in libros Proverbiorum edidisset . Nam, qui circumferuntur, qtianquam Hieronvmo in Decretali, tit. de constit. tribuuntur, Hizronymi
tamen non esse liquido deprchenditur. I - Quin
129쪽
Quinta commodItas est ad menda ea cOIligenda, quae ex incuria videlicet repographorum, aut eorum , qui exscripiere , imperitia obrepserunt. Ut Dite et r. cap. Non fuit civitas , quae se non traderet : ubi secunda negatio sit perfuit . ut ex consequentibiis mancesta colligitur . Sed quia sertassem. interPretes negationem illam in exemplari habuerunt, coacti sunt verbum , Tradidit , ad suppositum aliud
referre . Ac pronomen, Se , vel ex pu gere vel omittere. Item Piat. 26. Ut videam voluntatem Domini: pro: V hiptitem , Graece τερπνόνme. Et in tit. Pial. 62. Idumeae : pro , Judaeae , ut Graeca omnia Hebraeaque exemplaria demonstrant. Et real. 6s. Et exultavi
sub lingua mea . pro, Exaltavi, id quod
tam ex Graecis, quam ex Hebraeas inanifestum est . Sunt qui putent , etiam subesse mendum Pialin. ro. Ipsi obligati sunt, di ceciderunti pro, Obliquati sunt ό sic enim Hieronymus vertit, Incurvati sunt : 8e consentiunt caeteri interpretes . Ac Pla l. rursum I 24. D clinantes autem in obligationes , Pros obliquationes , Hieronymus reddidit, Pravitates Felix , perversa; alii, iniquitates . Consentit hic Titelmannus . Verum haec duo loca incorrupta lunt. In priore siquidem Graece habetur
obligo, nexu impedio 3e implico. In
posterIOre vero Graece legimus τηαγγαλικο quae vox Latinis est, obligatio , nodus, & nexus implicatus. Quem-ndmodum At Naχianaeniis. in orat. v
surpavit . Ae Hieron. in Isaiae cap. 8. obligationes nobiscum legit. Unde de nodus gutturis, & locns strangulationis , τρουγγκλη Graecis dici nir : de ζηγγελεω , str.metulo , si1ffoco. Illii diano corruptum est in Psalmq 2ω. Et-siisse est contentio super principes i pro, vid. Iob. Contemptio, Graece, εξουδεν- 1in
eandem vocem, P almo 122. in Uel PC ctionem vertit interpres. Rumnus au rem libro 8. histo. eccle. cap. I. allit
ita convertit, Effusa est contumelia lu- Per principes. Et Job. 10. Vel. Celte sculpantur in silice : pro , Certe. re Lucae Io. Suspiciens , Pro Suscipiens, tametsi auctor libelli de vera te falsa poenitentia, qui nomine Augustini circumsertur , communem e rorem secutus est . Et Lucae decurio quinto, Evertit: pro, Exerrit, ' tri. Ac primae ad Corinthios 2. Spirit lial Iter ex minatur : pro , Examinantur , αγαν . te capitula Io. Omnes , iri cie uno Pane , pro , Omnes qui-
dem. M Cap. I . QuotId Ie morior propter gloriam vest in ' Pro , Per gloriam . Iurat quippe ibi flem Apostolux, he particula D , adverbium tirantis est apud Graecox. Et ad Hebraeos cap. s. interpretabilis sermo, pra , in interpretabilis , hoc est , inelsabilis , explicaiamqtie dissicillimus , quemadmodum ex Hieronymo in epist. ad Evagrium lisum. Atque idem Hieron. in qtiaestion. Hebr. Genes. g. legendum ait,
Ipse conteret caput tuum . non I P a . Clim enim apud Hebraeos neutro nere ad semen reseratur, interpres remsgnificatam perpendens, in masculino genere transtulit, Ipse . Quod imperj-ti non intelligentes , vitiumque scriptoris existimantes , substituerunt, Ipsa . Ut illa praetereamus , quae Au glistinus
Eumbinus commemorat. Siclit Cervus diaderat umbram : pro, Servus. &s . solis ardore: pro, Salis . 8E , Sitavit anima mea ad Deum fontem , NO , Pul. 4 .
Fortem . Et , interlacti est terra a sanguinibiis, pro, Insecta . Nam Ac Psal. Io. Pro eo , quod nos habemus , Qui diligit iniquitatem , odit animam filiam, Divus Hieronymus leFndum credit, Anima sui, hoc est, ipsius . refertur enim, anima sua, ad Deum, non ad
Peccatorem . Sensius autem mirifice
convenit, ut Deus scilicet intelligatur, utrumque quidem interrogare , de iii sium & impium: sed impium tamen reprobare: odii im enim Dei reprobatio est. Nos autem Graeca Io. interpretum exemplaria, quae nunc quidem extant, sequi possuimus. Non enim ita Ia habent. τρο ψVxiis, sed , πω. Vx c- is
Atque fortassis hinc illud apud T biam acceptum est, Qui autem faciunt iniquitatem, hostes sunt animae tuae . Similiter & in epistola ad Suniam beFretellam , Pro eo, quod in Piam. legitur, Dirige in consperet tuo viam meam, legendum contendit , Dirige
in con Dectu meo vitam tuam. Sic enim ip se vertcrat, Dirige ante faciem meam ν viam tuam. At in hoc etiam nos Graecorum exemplaria sevitimur: Ee vulgatam lectionem , cum fieri sane potest, approbamus . Simile illud est
ad Philippen. 3. Qui spiritis Deo se
vimus , ubi spiritui , legendum este eredit Ambrosiis lib. 2. de Spiritu Sancto. cap. 6. Nec sol una in I atina lingua hi vis modi errores accidunt: sed eos etiam in Hebraica & Graeca deprehendimus . Deerehendit Caletan. ac vere ille , meo iudicio quidem , 2. Restum 2 I. vocem Michol , falso ab Hebraeis pro a Merub, sume substituistam:
130쪽
tam: ut patet I .RUum Iz. Deprehendit
quoque Hieron. an Pst 1gr. septuaginta interpretes non υνο , id est , viduam , sed θηραν id est, venationem transbilisse , sed propter vocum similitudinem pro, 'Ax , id est , ventrione , , id est, viduam , esse suprpositam , maxime quia in seqiteritiversiculo. Pauperes sequebantur. Nisi λrte Latinus interpres V ictum, antVenationcm, reddidit , & error o tinuit , ut, vidua , legeretur . Nam vox Hebraica nullo modo viduam , sed venationem, victim , viaticiamque significat. Hu ilinodi menda gravi ratione , Prudentique cous fio corrigi
possitiit. Nam illos quis serat , qui , sicut est apud Quintilianum , dum librariorum instat.intur inscitiam , pr dunt suam λ & dum libros sacros mendis ut aiunt scatentes purgare volunt, Contaminant. Fateor si idein proclive
su iise Ae lacile indocto, es negligenti librario, praesertim in verborum Si rerum nonnulla similitudine , ea , qtrae r cta erant, explodere , & quae erant depravata substituere . Fateor etiam tantam fuisse olim in sacras literaς reverentiam , ut quae menda quamlibet
dilucida semel irrepserant, religio fuerit
Aurii'. 1. attingere. Sed video quoque hujus tem-chid: i P0r ιMProbam temeritatem , quae adeo nihil non audet sacris codicibus co
rigendis, ut Manichaei qlim parum in hae re immodesti fuisse videamur , quos August. ad Hieron. scribit, multa divinarum scripturaritin loca vitiata
esse contendere olito , non ab scribentibus Apostolis, sed a quibusdam ,
nelcio quos, codicum depravatoriblis. Verum haec hactenus. Illud tamen non Viae Aue. est praetereundum , quod D. Hieron.
ik odi. id in qQ. C. Erechielis scribit , omnia
prope verba Hebraica , & nomina , quae in Latina translatione sunt P ta, nimia esse vetustate corrupta, scri Ptorumque vitio depravata. Ut igitur noemendentur, Hebraicae linguae cognitio necessaria est . Nam etsi nomina adhuc integra & illibata manerent mmnia, sed i ,sae talimn nominum inter Pretationes , quibus multa scripturae crae musteria aperiuntur , sine huius linguae peritii non habentur I ut Au- Suit. 2. de doct. Christ. cap. r6. auctor
est . uno etiam loco illud agnoscit, non partim beneflati eo Latinis hominibus contulisse, qui Hebraica nomina separatim interpretati sinat. Sexta utilitas fuerit ad intelligenda quaedam loca , scilicet quae vel aper lius ab interprete reddi poterant, vel
etiam ouae sine Iingliarii in tognitione
nequeunt explicari, ut apud Ioanneri r GP Erat quidam regulus : Pro quo Grae-ee , βαπιλικις, hoc est , de aula regia, seri Palatinus , ut Hieron. in Ela iam cap. s. annotavit. Videtur interpres Graeco legisse, βα- ο κ . Graeca vero exemplaria habent omnia βααλικοῦς, id est, regalis seii regius . Qua ex re con mctura fit, interpretem , Rex alem, Ver
tisse , ted a sciolo , Regulum , ei se suppositum . Et Ioannis primo : Qui post me venturus est, ante me factissest: quod evidentius verteretur. Mihi praepositus, len , ante lauis est , ut Au ust. super Numeros , q. s r. be super Joannem homi l. 3. si ibnotavit . NActo. 2ν. Cum non esset tuta navigatio, eo , quod ieiunium iam praeteritiasti: Pro eo. Quod ultra tempus susti-nitissent inediam . & ad Ro. I2. Non vosmetipsos defendentes : pro Ulciscentes . Nam numerum bestiae , qui APoc. c. rg. scribitur, sine alphabeti Greci secundum ordinem arithmeticum
intelligentia, alit vix. aut Certe nullo modo exponere possimus . De quare ret. libro fidius disseremus. Septima utilitas , ad evitandum Cr- rorem ex Latini sermonis amphibologia. Ut, filius hominiς in Euanaelio dicitur Christus . tabi cum genitivus
apud Latinos communis generis sit , apud Graecos articulo malcii lino dcfinitur: ut non, filius virginis , sed filius Adam intelligamr . Filius siquidem hominiet iuxta Hebraicam phrasin dicitur , ut filius terrae, homo obscurus & contemptibilis: qua utique nomenclauira Dei filius identidem in Eliangelio gloriatur. Tanta suit verbi in carnati modestia. Quanqtiam, ut Augustinus ait, commendat Christus frequenter nobiς , quid misericorditer dignatus sit elle pro nobis . Huiusmodi etiam exemplum est ad R omanos ultimo; Salutat vos ius hospes meus, ω universae Ecclesiae. tibi, Universae ecclesiae eas iis gignendi est , non n minandi , ut Caius intelligamr , non
Paulum modo, verum etiam totam E
clesiam hospitio excipere . Et Lucaeo. Quod superest, date eleemosvmm . Ubi Litimis sermo anceps est. Potest
enim intelligi , inod superest , pro
eo, quod tintim illud vobis restat, seu reliquum est: vel, Quod superest, id est , qnod superfluum est . Quam utramque intelligentiam Latinus quidem