장음표시 사용
331쪽
instituisse videamur . v M I Q a
minus instituti mei. poenitet , quod facile sentio, ut nihil aliud agam, excitare me homines non socordes ad rei magnae investigandae cupiditatem. Nos enim si non asseeuti, at id lecuti pro a sumus, ut ea his libris explicaremus , quae nec satis erant nota
nostris , & erant cognitione dignissima . Sed iam ad instituta Pergamus. Danda enim opera est, ut etiam si ad alia aberrare aliquando coeperit , ad
Eo vero m. nos momenti esse debebIt. HIs M similibus argumentis vetiistus error ille nitebatur. Quem tamen jam diu se. pulvim sine iillo etiam argumento Luia thetii; suscitare conatus est , damnar que subinde cum scholasticos caeteros, tum magis D. Τhom. quasi auctor su rit resnantis Aristotelis, vastatoris piae doctrinae : sic enim loquitur contra Latomum. Videlicet Domitiani exempla, philosopho; non urbe solum, sed orbe pellendos esse credit. Nos autem quid fides C tholica , ratioque sana teneat, breviter & sine disceptatione docebimus.
Ubi argumenta proponuntW, quibus Philosophorum aκα
FlIisse olim in Ecclesia nonnullosa
qui Philosophorum auctori tatem a schola Christiana reiecerint, Clemens et dis im Alex. perhibet , gravis in primis at ' Etor. Tradit etiam hanc illos Persuasionem induisse, quod Dominus apud
Ioannem dixerit, omnes quotquot a te se venissent, fures suille & latrones: nec audisse eos oves. Fures autem v
Catos astini, quod fuerint sophistae fallaces . Nam tophisticen, quandam furandi artem, ipse quoque Aristoteles dixit. Et Justinus , cum docuisset Phula ophos similas esse latronibus, de tamquam deceptores redarguisset, per i fidias Crescentis Philosophi interemptus est, ut Eusebilis scribit lib. 4.Ε lac histor. cap. 16. Non sunt igitur Philosophi audiendi , praesertim
cum nostrae semper doctrinae repugnarint . Nam lit Ruffinus lib. I. Eccles. histor. cap. 2. reseri, Arrio favebant
viri in quaestionibus callidi, & ob id fimplicitati fidei adversi. Atque Epia
Phanius lib. 2. adversum haeretes, cap. o. eo nomine taxat Arrianos, quod
me rint novi Aristotelici. & ab hoc Philo opho veneni iacit lationes sibi ipfisastra erint, relictaque domini manliienistine Aristotelem induerint. Ita necipirmas donum in se habere digni fa-:l sunt. Et Hieronym. adversiam Lucii eri. Arrianam dicit haeresim a Uumentationum rivos de Aristotelis fon
Paulus denique ait, Philasophos dicerum se esse sapientes, miltos factos
este, tradito lue in reprobum senium .
illae Viau auctoritas nullius prud
PHilosophorum auctoritaς eorum
qui salsa senserunt , nostram non potest adiuvare doctrinam, & latentia cognita facere, ut Augustin. ad Epist. 16ι Dioicorum vere N sapienter scripsit. Quid enim nobis est, ait, propter de- sensionem Christianae religionis, quaerere quid lenierint Anaximencis , Democritus , Epicurus, Parmenides , &Metilius , aliique similes huius farinae philosophi, quorum doctrina erroribus naturae rationi contrariis plena fuit Non itaque omnes Philosophi scliolae nostrae probati fiunt, sed illi, de quibus apud Platonem Socrates . Sunt , In Ph inqtiit , in mysteriis multi quidem , qui gestant ferularn, pauci vero Bacchi . Magnifica vero vox, & magno viro ac sapiente digna, qua docemur, multos utique barba be pallio tenus , sed paucos re vera suille Philosophos. Paucos igiti ir hos, qui scilicet naturae vim & edecta, morum ac vitae normam via & ratione investigarunt , magnaque ex parte consecuti sunt , Theologis esse utiles. hac nos orati ne contendimus. Nec video equidem, cur huiust nodi philosophos tanto Lu- therani odio proseqtiantur , nisi quod ai .ctores obscuros intellectuque dissuciles perdiscere nec volunt , nec ver possunt. Etenim optimi ciDusque Philosophi commentaria , praeteriamque Aristotesis, discipulum non modo ingeniolum, sed amantem etiam lab. ris exigunt. Isti Vero cum parum ingenio valent, tum in laboribus e vita
etiam Christiana pellendis occupati desunt ex fueru44t . Qua muta , quod in phia
332쪽
philosophorum librli difficiis atque ar- Iib. 6. capite I s. non solum a Panthriduum esse vident, id & horrent ipsi, no, sed ab Heracla, aliisque plerisque M ab eo iuvenum animos alienant . doctori biis Apostolicis Philosophorum
id autem sibi Theyphiliis Alexan- libros legi solitos. Quod si sanctorum
dii nus velit , Penitus non intelligo , Lea referre voluerimus , quibus illicum in secundo paschali . libro Urige- philosophorum testimoniis utuntur , nein carpit, quod Philosiophorum ar- non eorum modo , qui de moribus .gutias tractatibus suis miscuerit, atque sed eorum etiam , qui de natura stria ita ex malo exordio in fabulas & oe- plerunt, verendum nobis est, ne in . liramenta processerit, ac Theologicum causa parum dubia testibus utamur mi dogina ludum & locum fecerit. Qian- nime necessariis .. Legant isti omniato illud apud Porphyrium, quanquain eorum commentaria a quibus de Opere
ab impio Philosopho dictum est , v sex dierum dis rutatio instituta est , a
rius tamen & luculentius dictum est , que in his vel solis videre poterunt , Orignem Graecorum divitias omnes & quanta fuerit maiorum nostrortim ad Christia mim dogma locupletandum perlegendis philosophis diligentia, reconvertisse . Sed haec forte obscura sunt, quantus sit Philasophorum explicandis cum lente argumentis nullis appositis sacris literis ullis. Vide aute etiam Hier. explicantur. Factis primum illustram in i . cap. Hierem. Et lib. 2. adver-da limi lummorum virorum haec, De- sus Jovin. Ubi etiam cum haeretico inde patrum nostrorum testimoniis , disserens, variis philosophorum testi Tum rationibus apertissimis illis qui- moniis utitur : multisque philosophoden, sed quam paucit simis . Cum e- rum commentariis, rerum naturaliumniin in hii ulmodi causis , quae scholae exemplis editis, plane ἡocet, quantum Prodriae iunt, verear equidem, ne cui ex horum authoritas Theologo ad argi lcholasticorum dii putationibus, non ex mentandum conserat . Sed de hac re ecclesiae lentii deprompta nostra videa- paulo post. Nunc id , quod erat i tur oratio, interdum argumenta ducta stilunim, persequ mur . Sane ut relia ratione perstringimus, & veritatem, quos praeteream, quos stare a nobis ad-
quam sequamur , maiorum potissimum versarii nostri non dubitant , Epipha- auctoritate iliademus. Intelligendum est nius certe ipse, quem nobis obiiciunt, autem, cum proposita sint genera din Philosophorum auctoritatem haud secem , e quibus argumenta ratiocinatir mel ultirpat . Docturus enim haeresineIque manarent , splendidissimum vi- s r. quanam ratione essent haeretici si deri, quod veterum traditione exem- gandi, Aiunt, inquit, hi, qui haec in Pliique consstit . Atque si bono loco consuetudine sabuerunt, odore Dict res essent , quae more aguntur & i mni, Styracis, Libanotidis, Abrotoni, ititutis ecclesiae, de his nihil erat ar- Bituminis, Thymiamatis, Lapidis G
Sumentandum : illa enim ipsa certi se gatae , aut cornu cervi fugari reptilia, sima argumenta sunt . Lutheranorum M venenum iactitantia . Item naeresivero oratio tota mox erat eiicienda . 78. cum multis argumentis suasi set ,
Est enim inimica erclesiasticae regulae, Beatam Virginem post partum virgi- sine qua nihil rectum esse potest , ni- nitatem contervasse , siubdit : Si vero hil constans , nihil verum . sed haec etiam ab alia quadam speculatione ipsas
alias. Nunc quod instat agamus. Por- res acciPere convenit, attingemus quOro olim ecclesiae doctores iummi fuere, que rationum naturae cognationes. Α- qui iidem fuere philosephi, Didymiis, ilint, leaenam non Parere Praeterqtiam vid. Aiae.
iastinus , Orrienes , Gregorius Na- semel & unum . Cumque thbiecisset
hianLeniis, Basilius , Gregorius Nil- causam, quam eius rei Philalophi na- 1 i. e. ν. resentis, Damascenus, Augustinus. πι- turales redderent, colligit Beatam Vir - - :0-li. I. Ies enim , cum habebantur , ecclesia- ginem, quae Leonem peperit de tribunicae scholae praefici solere , Eusebius Tuda, non nin semel atque unicum p libro f. ecclesi his . cap. Io. scribit petisse. En Epiphanius , & Christi
his verbis: Consuetudo antiquitus tra- nos instruens, & cum haereticis de rudita servabatur, ut divinarum scriptu- de certans , Pliflosophorum testimonia rarum doctores in schola ecclesiastica refert. Quin etiam Paulus non solum habeantur, viri dunt.ixat scientia , & mim ethnicis persuadet, sed etiam cum
eruditione probati Isimi'. Huius osscii fideles instituit, Poetarum & Philoso-
auctor & dux tunc satis illustris ha- phorum testimonia referre solet , ex-bebatur Panthamus, qui in Philosophis que iis argumenta sumere . Nam ad Stoicis prius nobiliter flortitisset. Tra- Athenienses loquens ex Arati Asir
dit quoque Origenes apud Eusebium . nomi Phaenomenis usurpat illud, Iimus
333쪽
enim re tenus sumus i ad Corinthios vero ex Euripidis Poetae tragoediis iulud , Corrumpunt bonos mores coli quia pravat ad Titum alitem ex Cra
culis Epimenidis Philosophi illud ,
Cretenses semper menda es , malae be-1 .Q uis, si lx, entres pigri. Ac subjicit hic pronum & a.l tinus : Testimonium hoc terum est .
3I Si tetitii r quae dicit Apostolus, ea Phi- Iosephorum testimoniis confirmat, Pauli
etiam, non modo aliori in sanctorum ex-Ale. Liui. emplo facere nos idem & possitimi. deridi. debemus. Alter erat locus, a patrum testim
ni is cstendere Theologis Philosophos elle utiles, ubi nihil laboris esse video, cum testentur hoc plerique quidem non obscure, sed apertissime , August. lib. de doctrina Christiana 2
Cap. 4O. Socrates lib. 3. histo. eccles. cap. Num locupletiores quaeris all-ctores Citarem alios, nisi alio nostra festin ret oratio . Certe Hieron Vmus in episto. ad oratorem Magnum non testatur hoc modo, sed magnis etiam argumentis confirmat. Tertium est pr
postum, rationibus illud ipsi im demonstrare . Id quod faciam plane , &faciam brevius , quam res tanta fieri possit. Multa a Philosophis prudenter suisse & graviter disputata , multa etiam breviter , & ccmmode dicta , multa denique ingenio: e 3e luculenter exposita, qui ncgaverint, ii non sunt emt,is re ratione, sed vinculis te carc re fatigandi. hique si etiam hoc naturae ratio prascrioit, ut quae viri graves , ingeniosi, eruditi, acute diligenterque tradiderint, ea iuvenes memoriae mandent , fierique studeant ill rum & scientia , de prudentia docti, necesse est, Philo ophorum doctrinam non iuvenibus sollim , sed his etiam omnibus esse utilem , quibus ullum aliquando commercium cum hi mana sa-Pientia Ac prudentia futurum est. Quod si ita est , idque nos tui eriore loco satis ostendimus , Theolosos ad res multas huiusnodi commercium habituros , nimirum quoad poterunt di licebit , ab eorum latere non discedent a qui recte de moribus de natura semiiunt. Idque ipsit in s ita est, Philol, phorum certe libris Theologi dare in Peram debent: non enim alios hodie reperient , qui de rebus huiuimodi aptius Ac sapientius philolophentur . Verum autem Primum , verum igitur& extremum. Nani illud uuidem a stirdum est, quod quidam dicunt, mnia esse sacris diteris Prodita , quae ad rationem hominis instiniendain videntur esse opportuna & necessaria . Quorum error , quoniam abunde ex
iis, quae supra diximus . exploditur , ta .re non est hic pluribus refellendus. Quid enim stultaus ese potest, quatia riri livscriptura sacra liberales omnes di: ciplina traditas credere, aut huiusmodi disciplinis existimare hominis rationem non bene de titiliter institui
quod si philosophia Theologo tu ilis &bona est, eam autem n s philosiophi tum libris adjutus consequi non potest, non utiq. e sunt ei philosophi negliendi. Cum autem herbarum , lapium , animandium , arborum , eleme torum , aliariuTque rerum terrestrium
caelestiumque cognitio , sacris literis intelligendis sit magnopere necessaria. quemadmodum ALgust. 2. de doctrina Christiana li. docet , nosque etiam sumus idcira in 3. hujus operis libro sustus demqnstraturi , insaniis profecto erit, qui in harum rerum cognitione paranda eos auctores neglexerit , m. iAt si immo ingenio , & magna προ stigatione, bc multi temporis expertianae litis , in his cognOlcendis elaborarunt . Cum igitur hac locus nihil habeat dubitationis , quin Philosophi plurimum Theologis prosint , illud , de
quo dubitari a doctis etiam Potest , icim statilendum est , argumenta e phi- Llbphorum auctoritate Petita, certa ne, an Potius incerta sint.
suam babeat in re tbeologica ceria
auciaritaT. PHilosophori im omnium una eadem- qtie consensio certam fidem facit Philolophici dogmatis. Quod enim in aliis artibus valet, ut auctores probatitantum apud eos , qui eam artem sequuntur, auctoritatis habeant, ut inde non nisi temere discedi soleat , id in Philo:ophia, ac multo etiam magis v lere debet, ne in rerum naniralium c gnitione vario discipuli versentur errore , nec habeant unquam quos sequanti ir. Bene, inquit Aristoteles lib. lecundo de caelo, sese habet quem resibi persuadere , veteres Ac majorrim
maxime nostrorum lenaentias Veras esse . Atque si in omni disciplina & arte olvitet addiscentem credere , ut di Ar iis
334쪽
Aristoteles idem Prudenter admO, et , & Theodoritus magna exemplorum vi ostendit & paleiscit , in Philolophia certe perdiscenda scientiae huius emissoribus , in eandem praestem
tim sententiam concurrentibus . fidem habeamus oportet . Quanta Vero arrogantia erit, quanta temeritas , non cum
Platone d iram , Aristotele, H ippocrate, Galeno , Theophrasti , Themistio , Alexandro , Diostoride . caeteri que huius chori Philosopli is, unum idemque concinentibus distentire , quonam scripta 3c magna cura stud loque elaborata , bc Posterortim non examinatione modo expensa, verum etiam contensione probata sunt : sed contra sui temporis doctos homines dicere , resingularia placita communibus rate P nere Nempe id est, ni ille inquit , bellare cum diis, id est , naturae re- Pugnare: mamr enim pars eo deferri solet , quo a natura ipsa deducitur . Ex quo intelligitiir , non esse alienum Theologicis institutis ad ea conjectanda , quae in nainra dubitationem asserunt , adhibere doctos homines, & simorum quaestio est , usin peritos : Acquid his de uno quolibet quaestionis genere Placeat, exquirere . Quod si Pictores, he ii , qui sisna fabricantur ,
de veri etiam Poetae, tuum quitque Opus a vulgo etiam considerari vult , ut squid reprehensum sit a pluribus, corrigatur: quanto magis Theologo Prudenti non vulgi , ted l pientum Philasbphorum Judicio , permi illae de rebus naturae lententiae lauit aridae fc corrigendae sunt, licet illi verae esse via
deantur At enim in rebus , quae ad' mores I riinent , non doctissimorum Philosophorum modo , sed viroruin quoque optimorum, niilla etiam causa reddita , valebit anctoritas. Nam, quod Aristoteles docte , ut omnia lare a tradidit , quemadmodum de saporibus pa- lactim lauum recte indicat , msectum non iecm: sic vit bonus & hims b
nnm a malo , rectumqtie a Pram egregie da cernit, contra autem Omnis a
tectus animi pernithati tollit judicium veri, idque adulterat. Adeo illud vernna est, qualis tinni quisque erit , tale etiam iudicium prolaret. Atque ipse .c. Et bic. idem Aristoteles plane testatur , non ininus eorum, qui sunt ex Perti, & i niorum prudentitimque lententiis, quam ipsis demonstrationiblis adhibere animum oportere . Tanquam oculum enima ait, per experientiam, habentes Primcipiti ipsa rerum agendarum Ceraunt x
ac ab iis perinde atque a natura aeti
recte dii cernunt . Quamobrem sanctem prudenter Innocentius , in morum iudiciis sanctorum exempla nos sequi voluit. Gravis sme quoque Plato in Timaeo, Fieri, inquit , non Potest , ut deorum filiis fides non habeatur, etiam si abique prob bilibus , ω necessariis dicant demonstrationibus . Et Eccle- op. irasiasticus, Cor, ait, boni consilii statue tecum . Anima enim viri sanctiennnciat aliquando vera, melius quam se rem circumspectores sedentes in ex celso ad speculandum. Quae causa mihi semper suit, pater sancti dime, atque optime, ut in rebus hiijusmodi gravissimum iudicium tuum non minus expectarem, quam alterius cuiuique eruis
ditissimi Philosophi atque Theologi .
Intelligebam enim virtutes illas omnes, quas expertus fueram in te , nullo etiam Dialectico syllogi inci interveniente , id quod rectum eis et lectituras, declina utrasque cO itrarium. Mihi alitem haec oratio suscepta non de te est , sed de Proborum genere toto . Neque
illam de scientiae dogmatis , sed de prudentiae iudiciis potissimum intellectam velim. judicia quippe prudentiae, mutatis moribus i ermutamur , scientiae vero decreta non item . Ab his antem longe dissentio , qui decernendis ebnscientiae casibus sic enim vocant δrelictis doctissimis Philolophis ac
Theologis, spirituales nescio quos homines consti lunt, qui visionem cordis sui loquuntur , non de ore domini . Hari in Multa quoque perlactione exercitati neque virtutum opus est , quemadmodum ait in .. cap. Joannas Origenes , ut bona Sc mala , vera, & falsa di .udicare ivssimus . Rari autem illi lunt. qui , mrod Apostolus ait , exercitatos habeant sensus ad discretionem boni de mali. Sed haec ha ctemis. Nunc eo redeamus , unde huc digressi stimus . in initum est igitur, Philosophorum indicium . eorum scilicet , qui magna doctrina excellentique insenis usu runt , in magno pretio esse nobis D-bendum , si nolumus haberi temeraria . omnino s quicquam est probabile , nihil est princto magis , quam naturae principem naturalis dilciplinae do . res aliquos mortalium generi providi se . Quis enim adeo esset insipiens , ut academiam unamquamlibet sne prae-Ceptoribus instimeret Certe, quoniam nonis in Judaea Deus , quas divinae scientia Gumnasum erexit, Ribinos ibi etiam procuravit . Et quoniam apud Christianos Euangelicae doctrinae am-demias esse voluit, Apostolos Moque,
335쪽
Prophetas Euangelistas, flores dedit, qui eam in Christi repub. doctrinam
profiterentur . Qua Promer , cum untiversis gentibus edocendis naturae leges ac disciplinas ediderit , non fit verosimile, nullos huiusmodi legum ac disciplin iram magistros in sinitisse . Α que etiam , si ab alia similitudine argumentari convenit , Clemens Alexan. ' Philosophiam , ait, Graecis a Deo velliti proprium testamentum esse datam . Qiemamodum ergo nec Judaeorum , nee Christianorum testamenta , ita ne Graecorum testamentum quidem absque interprete dereliquit. Quocirca divinae hic qumne procurationis erat, ut non omnes fimul Philosophrant in Dei cognitione , aut in morum & vitae regula, aut etiam in rerum naturalium intelligentia , quae quidem esset ad illa duo priora necessaria , . hallucinarentur . Quae res essecit, ut juxta Pauli sententi Graeci fuerint me xcusabiles. Qui tamen excusari possent, s eorum praeceptores non ad veritatem bonitatis tr structi satis, inlarmatimie essent , auctare naturae optimo duce atque m gistro. Id vero scripturae etiam divinae testantur . De Deo enim in Pia ciscriptum est : Qui docet hominem scientiam . Et rursum in libro Job , quod docet nos super in menta terrae, re sinper volacres caeli erudit noxia Nimirum foet quibusdam animantibus , qui tanquam principes , bc duces reliquorum a natura dati sunt , conceiissimi quidam instinctus, quibus ad Π gis quisque sui ducatum reetiim milein que ferantur, ab obliquo retrahantur Mnoxio: ita in hominum eorum mentibus , Mi natura duces sunt caeterorum, inditas esse notiones credendum est , quibus in illa , quae ad imperitorum Ae rudium populorum doet inam i
ctant . inducantur . Nec enim melior est belli arum conditio , quam nostra . Atque Boetius magno vir ingenio, In Primi que doctus , communes sapientum conceptiones c sic enim appellat non minoris facit , suam si communes essent omnium hominum. NO. que ipsi s. ac ri loco , ad eandem quoque rationem oslandimus, communia doctorum ecclesiasticorum praeiudicia non ariter esse accipienda , ac si omnium fidelium essent communes , Corat Pirantesque sententia.Qromobrem id qu idem non est dubium, quin verum Ac exploratum illud sit, de quo omnium phia lalliphorum ratio consentit . Quomodo
enim homines id ambitiosi honoris &x oris , de caeci sere aviditat carpe
di. Ae plurimis seculis maxImisque locorum intervat Iis sejuncti , in una-
sententiam convenirent , nisi in hane quasi conspirationem naturae impulsu quodam agerentur λ Ex quo ruritim imtelligi perspicique licet, id quod paulo ante dictiim est , Philolophos abnnci aliquo mortalium magistro excepisse ea, quae populis ac gentibus unia versis communi conscnsione conscripserint. Uerissima ergo sunt communia
philosophorum placita, nec ab illis licet, si omnes ad unum idem sentiant, dissentire. At Hieronymus lib. . I. ad versiis Pelagianos, cum adversarius eam Philosophorum communem sententiam. Miscisset, mi unam habe it , cum mnes habere virtutes et respondet eam quidem Philosophorum fuisse sententiam . sed non apostolarnm , neque esse illi curae, quid Aristoteles , sed quid
Paula doceat . Sane quis si Hieronum i in dialoro mos, quae in argumentis eludendis figura, ne longum faciam, hoc loco praeteream . Huic enim argumento facile respondetur, Hieronymum sententiam hanc eandem heveram consensile, & Philosophorum auctoritate probasse : ut m Esa. ca. 36. Philosephorum , ait, sententia est ,& apostoli Jacobi , haerere sibi virtutes, ut cui una desuerit, huic omnes desint. Et in 16. caput eiusdem Prophelae , Virtutes , inquit, invicem χsequuntnr, ita ut qui unam habuerit se omnes habeat , & qui una caruerit . clanctis careat . In dialoso igitur illo non vula Hieronymus se In dogmate fidei auctor itate philosophoriim urgeri, quam tamen ii e idem aliis locis it
Quibus sinibus Aristotelis aucto
Philosophi secta disseritur, longe
diuersa qtiaestio est. Atque quo quisque doctior dr gravior esst, eo est i lius quidem M probabilior aluo ritas, & fide dignitis testimonium . Sed nulli Theologus ita se e ad indicare debet se
ut ab eo ne latum quidem unguem mistet discedendnm . Non enim aratrum est, ut apud Christi discivulox tantum Ethnici unius auctoritas po lit, lit et-lain sine ratione vincat . Refert certe in quacunque arte Plurimum. . unum isae
336쪽
illa exeellantem auctorem lesere , cui potastimum te addicas . Nullus tamen 'uamlibet eruditus , sentiendi tibi ac
mentimida auctor fuinrus est. Nemo . enim stiat ommum, qui non, ut homo, arueroum milia anaretur. Enaimetimui
primas inter Philosophos habeat, qui L. M Proinde Ille sit, cui praecipitam da- Te operam operae pretium sit , variae lunt doctissimorum hominum discreis Pantesque sententiae . Nam , ni alios Praeteream, In hii usimodi causa aliud D. Aug. videri solet, cui cave quen- .am antemnas: nec enim doctior vir fuit Augustino quisquam , nec clarior . Aliud autem videtur D. Thomae maximo gravissimoqim theologo atque Phuisopho . D. Ausustino Plato si iis eli, D. Thome summiis est Aristoteles. sic sere res habent, ut id doctrinae genus quisque maxime Probet, cui a teneris annis maxime assuetiis est . Ex ritur Augustani ratio ex altera Parte , nos esue omnium Chiiltianae magis QOetrinae concordes, quam Platonicos. Plato. siquidem fuit ex Hebraeis phil xv m. tophus, ut Clemens Alexand. auctor est. Imo vero, inquit Thom. Peripateticorum doctrina Christiano dogmati consentit plurimum . Clemens enim Mix Strom. etiam reseri , A r utabulum multis libris probasse phia tophiam Peripateticam ex lege in laica re alias dependisse Prophetis . Ac D. Thom ae sententia quidem , & mnium Pene gentium re multorumculorum usii probata est. Platonem vnim iam inde a multis annis Vix in angulis homines otiosi legunt. Aristot. Cro magno consensu Orbis academiae
Iesonant. In Aristotelem quoque illi id elogium unicum univellae consentiunt f ῖς , per antonomasiam Philosophum,oc est philosophorum primarium fuisse . Iure ergo 1llam amplectimur, cu- Ius de laude omnium sit iama consentiens . Divo etiam Thomae ita sunt Theologi scholastici assensi , ut in ichola Theologiae Plato ne locum habeat quidem, ita eam Aristoteles occupavit. Illud constat, neminem in rebus naturalibus olene eruditum esse posse , sitqIum Platonem legat ..Solus autem Α- Iutote l. abunde sat est , ut sit homo in Philosophiae tribus omnino partibus eruditus. Sane , ne quis causetur , mi-ier' seculo Aristotel. Theologis, Pt wn .autem meliore ecclesiae flatu placuisse, sciat is , quicunque est tandem s
et Rholim, Aristotelicam Alexandriae tum 1. etIam vigere solitam, cum ibi doctores
Apostolici vigereat plurimum. Sed e-
nim ut mihi m Idem bidetur, nec A
Sullan I, nec Thomae Contemnenda est lententia . Nam de iis concedendumen, qui Amstotelem amant, re iis forsitan , qna Platonis amici sunt . Quo rim ni dierum , in eo. quod de animi. Immortalitate , de Dei providentia, de rerum creatione , de finibus bonorum di malarum , deque alterius vitae vel praemio vel paenis , Platonem apertius constantisqtie Iocutum asserant, dimeale factu est non. probare . Probanda vero magis est Divi Thomae opinio. led ita tamen ut adhibeatur moderatio quaedam , sine qua probari illa non poti cet e Im quoque nobis Arist teles , ω recte Placet, modo ne repli-gnantem etiam ilim ad Christi vel mus semper dogma convenere. Id quin intereretes sere solent . ini vim contextu I saepe afferunt, atqile Aristotelem cogunt, ni velit nolit pro fide cath Fica promanciet. Periclitemur antem , si pIacet, & in iis quidem exemplis .m quibus errasse Arrstotelem vulgus Theologorum fortasse nore putat . Nec enim hoc loco de aeternitate mundi , mentiumque praefin iis numero disserendnm est. Sed ne de animi, immortalitate quidem . Nam illa priora obviaiunt omnibus, haec autem quaestio inlus commentariis, quos de anima scripsit, accuratissime est a Caietano dil- putata . Verum haec consideremus, quae
dissiciliora sunt , & quae Aristoteles vafre , verbisquq de industria ad imp
nendum compositis, Obscure videtur e- .
nuntiasse :. ut si a doctis fortasse vitis
xire quandoque Se vere reprehendere- . tur x. haberet qllo posset elabi, atque ab amicis excusari . Nec ego hic tamen ad verius Ar Istotelem accusationem imstituo virum dolii Isimum, deque humanis lateris omnibus bene meritum. Sed cum plerique ab illo nune non alatex atque ab oraculo pendere videantur , Iecureque omnia illius Pera legere , minuenda est haec opianio , ne ab huius Philosophi placitis dissentire, piaculi loco M. Andivimus enim Italos esse quosdam , qui suis ocΑriltoteli cic Averroi tantum tem poris dant, quantum sacris literis ii , qua maxime sacra doctrina delectantur; tantim Vero fidei , quantum
postolis & Evangelistis ii, qui maxime sunt ire Christi, doctrinam religiosi .
Ex quo nata sunt in Ita ha pestitera ii Ia dogmata de mortalitate animi, Meivina cuca res humanas improvide tia, si verum est, quod dicatur . nihi, ita nater auditum habeo et cum h in
337쪽
mines Aristotelis. inflati opinionibus turpiter sibi blandiuntur , & u de in
maximo veriantur errore . Sed haecntistianus. Nunc ad propositum reveris
Primus igitur locus, ubi contra scripturarum fidem erraste Aristotelein existimo , habetur de somno Ee vigilia , quo loco negat Deum immitterei omnia , redditque eus rei causam , quod si Deus eorum euet auctor , a-Pientibiis vel maxime, & his qtudem vigilantibus ea immitterentur. AIterum exemplum est in tractatu de bona fortuna, ubi res fortuitas diis vinae gubernationi ac directioni tu trahit, duobus argumentis persuasus :Uno , qliod res secundae Pravis obveniant , quorum Deum habere curam non sit vero satile: Altero, quod Deus Potius dirigeret in effecta fortunae homines sapientes , cum contra fere vl-deamus, imprudentissimos quosque esse fortunatissimos . . Tertius locus est libro primo de caelo, ubi quicquid genitum esset, Id corruptibile asseruit : nec incorruptis lite quicqtiam, quod non esset ingenitum . Pollierat vero ante Omnia variae
harum vocum significationes , ne res verbi ignorantia clauderetur . Ratus itaque se adversus Platonem in nam habere caiisam, certamque proande sibi victoriam pollicitus, contra morem suum
ellectivi vocat animal. Itaque arbitra uir Deum illum unum Principem caeterorum , extremo Coclo affixum , per se movere ipsum , quomodo caeterae mentes suos orbes movent, suntque Aia rist. ipsiorum orbium animae: ut & D.
Aristo. aut 8. Phusi. aut 12. Metaph. hominis intelligentiam ad aliud pri cipium revocat, quam ad illam primam mentem . quae vi sempiterna Primum ibale ciet. Quintus locus est eodem quoque libro . ubi substantiis intellectualibus caelorum motricibus virtutem tribuit infinitam , quod infinito tempore m
Sextus locus est eodem etiam libro, tibi , ut mihi quidem videtur , .Dei Providentiam, praemiaque re liipplicia , quae probos de improbos in sutura vita manent, fabulas esse significavit, gratia vulgi continendi in officio confictas. Reliqua, ait, sabitiose iam sunt allata ad perlitasionem vulgi, atque ad
viiii Iegum, vitaeque immanae . utilitatem. Ecquae enim rogo illa simi veteribus tradin , in quibus haec ambo conveniant, ut sint & ad usum legum, de Id vitae humanae iiii litatem tradita, nisi ea, quae nos explicare voluimus . Aristoteles noluit , ne proborum hominum, eorum vel maxime , qui Reictoriam Pollicitus, contra morem suum publicae curam gererent, invidiam sbi non obicure, sed quam fieri Potuit a- odiumque conniret' Nam , qtiod Α- perte docuit , quicquid Incorruptibile ' 'ilhoteles Deo rerum humanarum proellet, ad ingenitum esse ac ister tuum vadentiam adimat, maxima auctoritate 'oportere, hoc est, nullo unquam mo- Theologi affirmant, Clemens A lexand. do incepisse. Sic enim vocem ille in- lib. s. Strom. de Epiphan.. q. lib: adterpretatur. Qua ex re fiereis ut 4nlma Versium haereses , cap. ultimo . Uuos rarionalis aut eorrtiptioni esset obnO- alitem locupletiores auctores quaerimus, r quam sanctos eruditos, in Graecorumque doctrinas apprime versatos Anne
ipsius etiam Arithotelis de te testimonium expectamus f Nimirum I 2. Μ taphystior. libro verbit 'artificiose excogitatis, ne in hoc etiam a more lucidit cederet , absurdiim esse docuit , Deum de quibusdam intelligere , quod praestet videre aliqua , quam non VI-dere . Lbi non dicit abGurdum esse ciDeum quedani intelligere , sed de quibusdam intelligere , aut meditar , ut venis interpres reddidit : Ut non tam implex reri .m vilium intelligentia , quam providentia eariam , hi citra sugnificaretur . Sentit itaque Deum m
I ia , aut esset certe Ingenita ac lempiterna. .
uuartus lacus est libro quinto, rumsumque duodecimo Metaphvic quibus locis definit, Deum animal esse perpetuum K optimum . Vocat autem Deum communi nomine substantiam quamcumrie caelestem , re divinam. Nam pollaec incipit inquirere, an Illa subita int-tia sempiterna una an plures sint . Atque eodem lib. 12. consentit bene antiquos res illas praestantissimas deos appellasse. Ludit. autem per amphiboliam et nunc enim mentem ipsam in lyn vocat , nunc caelum , cujus anima meta eu , id quod thro etiam secundo de caelo videre licet. Sed nequis sit admiratus, quod caelestes tu itantias animalia hic Aristotelas numcii Pet: nam veterum more lubstantiam animatam sive anima senstixa, seu In-gna citrare, parva maligere. Atque in libello de mundo , si modo eius est hoc opus, Deum facit similem magno Persarum regi Xerxi, vel Cambyu , et Dario, qui ais e per se maxima ferul-
338쪽
pulcherrima regni Obeat nannia , minora , & sordida mandet aliis . Ac io.
Ethicorum libro , Quod si dii , inquit,
iram habent aliquam humanarum re rum , quemadmodum existimanir Aecreditur, rationabile est , eos amantibus mentem honorantibusque favere , tanquam rerum sibi charissimarem curatoribus ac bene agentibus. Nola, ut ex istimatur & creditur , & cxt. Jam Diogetnes Laertius aperte tradit. Aristotelem Dei providentiam ad ciret sita usque, perstringere. Iam, quod libertatem Deo in naturae rebus Amiastoaelex neget, viri docti Ze graves ita magnis argumentis suadent, ut stipem. vacaneum si , eas hic a me rationes repeti , quas in promptu est ex illo rum libris cognoscere . Certe ubi de mundi aeremitate velis equis ite , ut aiunt, cum Platone certat , ii naturae ali torem liberum faciat, ridicuIus esse videatur. Quid de indjgnatione ob pr spera impiorum eventa', quam ad bonos mores pertinere secundo Rhetoric
rum libro assirmat Quid , quod 7. P liticorum libro pra scribit, nihil. mutilum, & imminutum orbatumque natura educendum Φ scilicet, ne nimia fili vim multitudine res sua illa pubrica
formam speciemque congrpentem anu teret; Propter quam etiam causam PrPvertendos foetus existimat , abortum que ante animationem faciendum . Nam Postquam . vitam acceperint, nefas putat
attinsere. Quid de animarum intinita
multitudine ρ quam admittat necesse
incidat. Illa vero admissa , crati infinita corpora esse non i osse existimet demonstratum, resurrectionis articulumno' admittet. Quid , quod duo principia Aristoteles posuit, Deum & materiam i nec enim rerum creationemox nihilo agnovit . Cuius quidem rei testea non mcui res , sed haud scio an gravissimos . Clementem Alexam de um , 'Epiphamiamque noli lector contemnere. Atque haec quidem Ari- sotelis serua filisse, verecundius assem
zopter D. Thomam, qui hujus Phi- ophi solet sere esse patronus : sed doctores doctissimi probant illum ita senfiise , quos ego in hac parte sec tus sum . Si quis vero im Aristotelis
sensu amlogiam adornet, cum hoc ego non magnopere C tenderim. Τantum
x Lectoro postula, ut mihi concedat, si potest , M istotelem, in his locis eris rasse: sin hoc non licet per D. Th mam , at illud certe dabit , vel caute
eum ut variuri di lubricum eia Iese
dum , vel certe esse in nonnullis p I citis reprobandum . Mihi nitimivis satis est , α tum hoc , mi illud probabilius videtur, nec praei rea quicquari probabile . inaratum erro Pnilolophi vel simul omnes , vel separatim singuli, ad faciendam fidem habeant virium, satis, ut arbitror, diligenter explicatum est.
. CAPUT VI. Ubi sitis' argumentis capite sciscundo pomis.
Ullius sero negotii erit, obiecti nes contra a Principio positas r t 'pellere. Primum enim facile intelli- itur , non eos, qui missi sunt, sed italos , qui venerunt, vel Pseudoprophetas, vel Pset idophilosophos a Domino δ3 reprobari. Non mittebam , inquit, Se ipsi currebant . Veros autem Philos phos dii initus fuisse Procuratos , satis inpra . ni fallar, argumentati stimus . Deinde Graeciae Philosophos alia ratione sutes esse dictos contendit Cleia mens , quod ultra quam a Movise re Prophetis iapientiam lubripuerint , gh- riolae aucti pandae gratia quasi tuam jactare
fit ni soliti. Pythagoras quidem discipi illis fuit Iudaei cujusdam Narareri , ut Alexander in libro de symbolis P thagoricis icribit . in Divus Ambrosus Pythagoram genere filisse Hebraeum non obscure tradidit . Certe filisse circiimcillim Clemens AIexandriniis auctor est. Clearchus autem Peripateticus in i VHe Iose-
primo libro de ldmno , dicit se nolle
Judaelim qliendam , gravit imum non l-
solum eloquio, sed etiam animo , Cum quo versatus est Aristoteles. Nam Platonem non solum a Pythagora , sed a nostris etiam doctrinam accepisse , NAugustinus & Clement testati sunt, de Ammosius multis assumentis si radet
Id quod Plato ipst in Timaeo ingenue
fatetuc. Qim itaque ea , Mae a Philos
eis reclσre sapienter ditia sunt, noris nos dii putationibus inseruerimus ,
repetemus nostra tum , non aliena m
tuabimur . Ac de . Primo quidem argumento hactenuς. mm caetera sunt nutu simodi , ut negotium Iectori facturi simus. s ea modo refutemus.
339쪽
bus 1 etatW argumentis. OUoniam vero pertinet quidem ad
hunc locum iuris civilis auctoritas , Ac ita Periinet, ut non recondita quadam ratione cernatur, seὸ sit in Promptu et necesse est ut de illa quoque pauca dicantur . Est enim sne d bio iuris legimque peritia , recta morum M vitae diiciplina: philosophia autem vitς lax est ac ratio . Quo fit. ut legum civilium periti philosophi censendi snt. scilicet qui veram , ut ille ait , philosophiam profitentur. Ius vero civile nulla in parte Theologis Prodesse iv,sse , ex eo primum suadetur, quia hujusmodi iura discere, presbyteris atque adeo monachis est i ter dicham . Repugnat ergo Theologiae . illa facultas , a qua iit caerici abhorreant, lege canonica praescribitur . Cum
que Theologia rursum de rebus divi nis fit, ius vero civile in rerum hu
manarum earumque temporalium ad
ministratione veri euir , vix intelligi Potest, quem usum Theologo de rein biis aeternis disserenti , scientia , quae res temPorarias administrat , praestare queas . Ac Cyerianus fatetur quidem .' ' pontifices legibus imperatorum uxi , . . sed pro cursu rerum tantummodo te Poralium . Non igitur viri ecclesiastici , cum res. Theologicas , hoc est , divinas sempiternasque tractare volunt, leges imperiales usurpare debent. Imperatorum quoque edicta, quae ius ci-
Στ vile continet , Dei quandoque legibusta M. p. adversantur. Non ergo Theolasus ex illis a gumentum aliquod idoneum accipiet ad concriones theologiae com PF
Turis cimilis studium Theologo tilissimum probat.
SEd illud verius est, iuris humani
facultatem in multis theologo commodam esse posse . Si enim illi can nica scientia est necessaria i huic autem peIitia legum adeo confuncta, dccolligata. est , ut vix altera possit ab altera separari , theologus sane ut ius canonicum , ita quoque te civile cum illo connexum vendicare debet. Quod autem sacrorum stituta canonum principiim constitutionibus aditi Tntur, vicissimque illas iuvent, testatur Lucius 3. de novi operis nun. cap. I. Unde illud apud Italas, v fe xa ea- p stilo vale poco , mae v eanonissa saneta lege val niente, factim est iam tritum sermone Proverbium . Rursum , Pontificum jura plerumque civili auctoritate rationeque utuntur . Α The laxo igitur, cui ius pontificium familiare esse oportet, non erit iuris civilis cognitio aliena. Augustinus Praeter ea non improbat , si terreni imperii Ieges in suum adiutorium haeretici aia sumant . id enim fecit Apostoliis . .'obandus est igitur, ac multo etiam magis Theologus, si adversiim haereticos, cum vel de rerum temporalium dili' stione recta disserit . vel de moribus in republica aut constituendis aut co stitutis, legum civilium auctoritatem
adsciscis . Id quod Augustinus idem
contra Donatissas saepe facit . Nec eis nim peculiarem aliquem lociun refer re niuet, cum tam multis hoc sit a D.
gu. usurpatum. Ad haec, in disputationem de iustitia , & iure incidae theologus aliquando necesse est . Qua loco sane ineptus erit, s ea, quae braviter a viris clarissimis de iure dicta
sunt, negligere voluerit . Praeterea in me iis, stipulationibus , caeterisque m tractibus: m rerum dominio, praescri-iptione , testamentis , donationibus , te stibus , iudicibus , aliisque sexcentis huius generis, quoties Theologo opus est album a nigro, aequumque ab ini quo secernere t Saepe nimirum . si eius
munus esse credi .ur animarum cavere
periculis, earumque la luti consiti tere . iniustitia qui 'pe mortal* peccatum est . quare nihil est mirandum, si uiti e multorum conisiscines audire debet, be .e iniustitia plurimis resto dere, ab eo legum qualem qualem cognitionem ipte requiram . Quid cum ad is stitutionis mater iam arte exacteque tractandam , de rebus huiuimodi The lagus dii putaturus est e Num iustitiae Maequitatis, in laro e iam conscientiae , rectus arbiter esse poterit , nisi multa a iure consilitis, de civili prudentia mutuetur Minime id quidem. Nam licet iustum iiijustumile inter scere philosophorum , Divique Thomae libris Theologus ad intus possit ζ .at Idisium iaciet in Sencie , In specie in
340쪽
tem sine iitris aliqua peritia non iaciet. sed haec videri pos Iunt obscuriora, cum sne appositione exemplorum lentius disputantur. Exemplis illustranda fiant haec, quae rationibus fitbtilius quam satis est, disputari vidennir . Proseramatitem aliqua e multis exempla , nam omnia erit operis infiniti . Sit igitur Primum : Si poenitens dicat se habere scrupulum super his aut illis bonis iquae videlicet ex praescriptione Iongi temporis possidet , quae ex donatione uxoris alienae habet, quae ex testame to minus selemi , quaeve ab intestato obvenerunt. Sit secundum exemplum: Si ait poenitens st habere litem super hac illave caiisa , nesci reque se an c dere debeat liti , an mihis illam valeat iuste prosequi. Sit tertium: Si quis
primogenitus a Theolago quaerat , an peccet mortaliter , nisi sorores isto matrimonio collocet , nisi aes alienum lolvat, quod Parens Contraxerit , nisi Protogenium curet 3c tueatur . uti id
in donatario φ Αn teneatur ad debita Quid in dominos An a silbditis possit solita quaedam munera exigere, e L. que ad confiteta onera sive realia, Qve personalia obligare e Placent enim nobis hoc loco quidem iurisperitorum
illae voces. Nec temper nos oportet ac
curata diutione disserere . Quin satius est de nominita, parum eme solimrus , esseque interdum faciles , be negligentes : quemadmodum Plato nos re in Theaeteto fle in Politico idnam-nuit . Verum haec obiter. Jam ad illa redeamus. Sed quid opiis est plura Anne speciatim definire, quando ira . iudiciis , in contractibus , in ultimis voluntatibus, ac nonnunqilam etiam in delictis committatur iniustitia , vires Theologi non excedit λ cnm casus Occurrant innumeri, qui naturae lege definiri non queunt . Id si ita est , ut est certe, inis lentiae erit maximae, in eiusmodi quaestionibus haris peritiam
contemnere. Iuris autem peritia non
alit consultius investigari, aut inveniri certius potest , quam in hiris voluminibus . Quae non alia quaecunque philosophorum volumina ν nec eloquentia, nec prudentia superant . de quinquaginta loquor Pandectarum libris. Nam posteriores leges multum omnino utraque in re ab illis declinarunt . Quod si bibliothecas omnium Philosophorum unus Ciceroni vis iis est duodecim tabularum libellusi se auctoritatis pondere, bc utilitatis ubertate superare , quid nos credere oportet de illis quinquaginta libris, quibus non leges --
do duodecim tabularum. verum multae etiam aliae Continentur de hominum
conventionibus , deque iure & aequo prudenter sanctemie praescriptae Sa ctum, inquam , vo himen est , Be ivstitiae templum merito illud Justinia- c d - tu.
nus appellavit. Atque Cum e sacra m mini. I.
rem philosophia ius esse ortum civile constet ut iantem , fic certe fle ri- los Theologus co i, ne parum sit in
Philosephiam ipsam religiolus . Sane qui ius civile Theologo neglige umpitat, . is bonam Partem moralis phialosophiae revellit: cuius subsidium siquis illi neget de moribus disterenti , stulti is esse videatur . Quia ergo saepe utitur Theologus subsidio iuris in dita putatione Theologica , idcirco istam
Ziris scientiam Theologiae tanquam
ancillulam pedissequamque adjunxi.
suae vis ac potestas re umerii
a iure civili ducitur, nec certum mrtasse, nec exploratum est: sed probabili simum est tamen , cum OmnC , tum illud magis, quod a legibus Chri- .stianae Reipublicae usu probatis Tne logus accipiet. Non enim sne divino nutu huiusmodi. leges Romanis . esse datas credendum est . Quin divinitus per ora Principum promulgares suibile, JOmnes VIII. 'a d cat. Et Augiistianus inquit , humana iura ivr impera ores 8e rectores seculi Deum hu- Laisti&.sDamno generi distribuisse . Ac Dem tum est hei es, leges inventum munusque deo- κΩk2rum esse putat . Et Cicero principis α legem ad jubendum & vetandum aiaptam , rationem rectam esse ait sit mi Iovis. Et Salomon, Divinatio, in- Prov. 16.quit, in labiis regis , in iudicio non
errabit os eiis. Ad Dei ergo procurationem Pertinuit, ut numine quodam Iegum Rom. . narum latores afflarentur, quo ad Reipub. moderationem ea scita
praescriberent, quae essent iusta atque legitima. Quamobrem si Theologus ex illis argumentum sumat i nihil abhorrebit a professionis suae instituto , be si non ceris , at probabiliter argumentabitur. Nec enim mihi Ludovicus Uiuves probari potest, in eo , quod univertam legum Romanarum de vim nititur frangere, de elevare auctorii nem .