장음표시 사용
401쪽
si averit . inales sunt Caesar, Val. quae libentissime in aliorum gratiam Max. Terentius Varro, Livius, tam retulisset. Sed haec duo vitia cum si nelius Tacitus, Seneca , Ammius Mar- storicorum sere omnium communia cellinus, Eutropius. Flavius Vopiscus, sunt , tum quorundam quasi propria. Paulus Diaconus, Lucius Florus, P In quibus Paulus Jovius est in quam-lybius , Dionysiis Halicar. Iulius C libet partem nimius odio Ae amore, preolinus ornelius nepos, Strabo, alii- gratia te simultate . Et quoniam pect1-que plures, Latini praesertim auctores. niam amabat, in historia. quoque scri Nam Graecorum ficies maiori ex par- benda pecuniae serviis fuit. Postremo te fracta ae debilitata est. Religiosus aliud est dicere, viros bonos veraces est Τhucydides, &, ut Iosephus ait, esse omnes, aliud improbos. Omnes inter omnes Graecos historicos in prj- esse mendaces. Illud nos diximus , mis scrupulosus. Appianus Alexandri- hoc non diximus . Quanquam nescionus, Graecus licet auctor , sed quo- quomodo fit, ut nubuam securus aniniam hesterna te civilia Romana bella mus nisi in viri boni testimonio commemoriae mandavit . iae alienis rebus Diescat. Ac ossicio veritas adeo conmendax non fuit, suturus in sitis, si Iuncta est, ut in homine vitioso esse Graecorum morem & ingenium seque- alti fortane possit: sed esse tamen retur . Quorum iactantia ne vanitas Credi vix possit. Quae causa Chal- impudenssus est aucta. postquam cer- daeis AEgotiisque suit, quamobrem non rare cum Latinis de imperio, de re- alios historiae auctores approbarent, bus gestis, de doctrinae veritate ince- nisi qui sacerdotio iungerenturi Quod Perunt. Latinus siquidem fulgor 8eg is sanctos religiososque viros mentituros ria Graeciae claritatem obscuravit, de eme nullo modo existimarent. Homo, .Hμh λ- adeo Graecorum praestrinxit oculos, inquiunt, ex Judaeis quidam sacerdos ut vel Plutarchus scriptor alioqui ve- venit: non decipiet nos. Verum derax , in .rebus Graecorum illustrandis prima ad Historiam dijudicandam redi caecutire & fingere interdum etiam gula haec dicta sint. videatur. Quod tum in opere de vitis . Lex vero secunda in historIae iudi-
illustrium Graecorum, At Romanorum, cio sanciatur, ut eos historicos resitum in parallelis Ludovicus Vives ani- quis anteferamus, qui ingenii severit madvertit. At vero in nostris, hoc est, ii quandam prudentiam ad unxerunt
ecclesiasticis . faciliqr est ratio virtutis & ad eligendum se ad iudicandum. di bonae fidei cognoscendae. optimos Quae lex in iis rebus locum habet,
enim quosque apud nos non solum hu- quas res neque scriptores ip si sunt: immanius sermo atque existimatio colit, miti, nec a viris fide dipnis, qui vi vertim etiam ecclesiae decretum in cor derint, audierunt. Quo in genere est cilio coelestium collocat. Hos itaque operae pretium levitatem eorum reco mendacii impudentiatque arguere, queia dari, qui muliercularum more quod ni-madmodum sui ra diximus, impietatis mis miseri volunt, hoc facile credunt.
etiam, non modo temeritatis argumenia Nam 3c aetas nostra sacerdotem viqit,
tum est. Clim his ego sanctis iustic citi persuasissimum esset, nihil omninoque viris, Egesippum, Paulum Orm esse falsum , quod semel typis suisset
sum, aliosque nonnullas ecclesiae histo- excussim . Non enim , ut aiebat, tam Ticos annumerandos censeo , qui a me tum facinus Reipub. administros combre itatis causa praetereuntur. Non eia missuros, ut non solum divulgari me nim hic bibliothecas excutimus. sed dacia sinerent, sed tuo etiam commu- genera degustamus . M ouis neglia nirent privilegio, quo illa tutius men- gentiae nos insimulat, si ullos aut lau- tes mortalium pervagarentur. Qio sa- cando, aut vitti Perando transimus. Sed ne argumento permotus animum indu-
ais: Crispus Sallustius in perditis G xit credere , ab Amadiso, & Clari mnino moribus inridicus historiae scri- no res eas vere gestas , quae in Illo Pior est habitus . Sane quidem . At rum libris commentitiis reseruntur . cum Sallustitim obiicis, hominem obju At vero quantum illa advertim Reip. cis : in quo si non honestitis pudor, administros ratio valeat , non est hu-at infamiae e us timor fuit, quam Ro- ius loci, teinporisque disserere: Certe mani cum primis declinarunt, ne menia hoc ego pro meiplo & animi mei se daces, quemadmodum Graeci, in hi- su, ac dolore pronuncio , magna Ec
storiis. haberentur. Deinde non mihi clesiae calamitate , atque pernicie id Sallustius videtur iitiis caruisse&sra- solum in libris vulgandis praeca et istiae & s multatis. Certe cum de Cice- ne erroribus fidei adversis aspersi sint, Ione scribita multa flentio praeterit, ne sint moribus exitiales, non item. Nec
402쪽
me de sabulis Isti potissimum excrucior , quas modo dixi quamvis inearuditis , &' nihil omnino conferenti. bus , non dico ad bene , beate in vivendum , sed ne ad recte quidem de rebus humanis sentiendiim . Quid mi im Conserant trerae, ac vanae ni; ae ab
hominibus otiosis fictae, a corruptis i geniis versatae ρ Sed acerbissimus est dolor . & vix omnino consolabilis, quod dum quidam utinam tam Prudenter, quam serventer incommodum hoc reiicere , ac devitare cupiunt, non Prof,bulis veras, & graves historias edunt,
id quod esset plebi utilissimum; sed libros mysteriorum ecclesiae Plenos , a quibus arcendi profani erant: id quod est, mea quidem sententia , pestilentissimum , eo vero magis , mio vulgus eos libellos securius legit, quia probatos videt non modo a civili magistratu, verum etiam ab iis , qui doctrinae
censores sunt in Christi Repub. definiti. Sed haec alias, nunc quod instat,
Miseranda sane hominis is norantia
potius quam hidenda , qui usque adeo aut bonus , aut stulti is erat , ut omni narrationi statim crederet, si modo esset literis prodita. Verum invenias alios non pari inscitia quidem , sed im-Prudentia pene pari, qui veritatem re rum non inde petunt, ubi ea residere sit solita, sed ex iis, in quibus raro est eam invenire , nempo ex dii i-patis, Pervagatisque rumoribus . inaeres plerumque iis accidit, qui sunt in constanti, levique natura. Nam homines graves, atque severi non l olent inanem vulgi sermonem aucupari. Quanquam negare non miliamus, viros aliquando gravissimos, in divorum praesertim prodigiis dei cribendis , sparibs
rumores Ac excepisse, & scriptis etiam ad posteros retulisse . Qua in re , ut mini quidem videtur, aut nimium illi sibi, aut fidelium certe vulgo indui serunt: quod vulgus sentiebant non tantum ea facile miracula credere, sed impense etiam flagitare . Itaque signa nonnulla , 5e prodigia sancti quoque memoriae Prodiderunt, non quo ea libenter credidistent , sed ne deesse fidelium votis viderentur . Id vero eo magis sibi licere existimariint , quod intellexerunt , auctoribus nobili illinis placuisse, veram historiae legem esse , ea scribere , quae vulgo vera habere tur. Nec ego hic libri illius auctorem exculo, qui speculum exemplorum i scribitur : nec historiae etiam eius , quae Legenda aurea nominatur. In illo
miraculorum tis. Veteres excuso & sanctos fit em ditos viros: quorum N libros fle n mina volentem adscribere pudor me aereligio vetaret, nisi contra vererer , ne mea haec taciturnitas plerisque catissa
ellet, ut aut damnarent, quae non intelligerent , .aut errore vario circum
sanctorum omnium historias vagarentur. Atque Theologum etiam admoneri operae pretium est , ne id statim illi persualum sit, omnia , quae magni auctores scripserint, undique es ierlacia . Nam & labuntur aliquando , ut ille ait , 8e oneri cedunt : de indulgent ingeniorum suorum voluptati, vulgoque, ut dixi, interdum etiam indulgent: nec semper intendunt animum,& nonnunqinuri fatigantur, adeo , Ut Ciceroni Demosthenes dormitare, H ratio vero Homerus quandoque ipse videatur . Summi enim sint, homines tamen . Quae ego eadem de Beda atque Gregorio jure fortas Ie ac vere dicere possum. Quorum ille in historia Anglorum, hie in dialogis quedam miracula scribi intvulgo iactita ne credita, quae huius praesertim seculi Aristarchi incerta ei
se censebunt. Equidem historias illas Probarem magis, si earum auctores iuxta Praefinitam normam , severitati iudicii curam in eligendo maiorem ad ianxiisent . Sed quoniam modeste , bc circumspecto iusicio de tantis viris pro nuncia iura est, ne in his quidem duci. bus reiicienda sunt plurima. Pauca enim in eis pollis arguere, quamvis hist riam ecclesiasticam revocare ad sev riora iudicia contendas . Ac si nece ite est in alteram. I eccare Partem , Omnia eorum probari legentibus, quam multa reprobari malo . De Vincentio Belia Non te sit. lovacen. Se divo Antonino liberius ju- us; in ira
dico, quorum uterque non tam dedit tu labo iosa eram a ut res eras certasqlie descri- q. IMI beret, quam ne nihil omnino praeteri- enim suntret, quod scriptum in schedulis quibuslibet reperiretur. Ita ad historiam u- correrit,ac namquamque existimandam , moment que tuo ponderandam non artificum stl- no Vineentis.
tera, sed ne poplitari quidem trutina
usi iunt. Quamobrem boni licet ac mi- is laevi ianime fallaces viri , quia tamen nec . Et alictores eos , a quibus li's exscripse- pheta in inre libros, diligenter examinarunt, nec tares iustis libratas ponderibus memoris prodiderunt, apud critico graves at que severos auctoritate carent: Hl l vicus autem , qui Theologiae decreto
403쪽
minandus erit, nec omnes schedas i ctione etiam indignas excutiet a nec
anilibus fabulis accommodabit operam, nec prius lecta auditaque describet, quam ea prudenti accuratoque iudicio expendat ac seligat. Sed in secundae realiae explicationem diximus fretis. Tertia regula st. Si eui historico auctoritatem eeclesia tribuit, hic dubio procul dignus est , cui nos etiam
auctoritatem adiungamus. Contra Vero , cui ecclesia derogavit fidem , ei
quoque nos fidem iure ac merito der
gabimus . Gelastis porro histor iam de vitis Antonii, Pauli, Hilarionis, ac
caeterorum eremitarum, quas tamen
Hieronymus scripsi, cum omni hon re suscepit. Acta rursim beati Sili e-stri, Iicet non pari veneratione , sed suscepit tamen . Collaudavit Orosum rEusebii chronica, hoc est, detemP Titiis, quantum animi coniectura colliu
B-- Reiecit itinerarii Clementis Iibros Leram 'im octo, acta Andreae, Philippi, Petri,
Thomae nominibus fallo edita , librum ivnia ad ρο- de infantia Salvatoris , alterum item de 'ia e limem nativitate, librum Pastoris , ad Wniata ue. a Theclae de Pauli, quae Epiphanius,as' 's . viis usi repat interdum , revelationem Pauli, reverentiam librum, qui Mariae transtus inscribimr,
v durita libellos de pomitentia Adae, Origenis,
eorum esse. Cui riani , epistolam Jesu ad Abag librii, , ru a passiones Georgii ac Quirici retu ' . Julitae , Ee hi storiam demum Eusebii Pamphili. In qua refellenda Getasus magna, ut mihi quidem iidetur, Pr dentia est usus. Nam quod R henanus dixit, verba haec postrema Gel si non esse, sed esse potius ab asino quopiam adiecta, hoc insolenter, rustice, im- Peritentie dixit. Principio quippe Pomtifex ad hunc modum centi ierat: Cnr nicon Eusebii Cularietas. atque ejusdem Iustoriae ecclesbsticae libros, quamvis in primo narrationis suae libro tepuerit, tk in laudibus atque excusatione Origenis schismatici unum conscripterit Librum, propter rerum tamen sim gularem notitiam ut quequaque non dicimus renuenam . Postea vero sic censet: Historia Eulebit Pamphili apocrypha . Quae duae sententiae cum Contrariae non sint, tum sunt etiam verissimae, di nimis quam graviter ac severe latae.
Cur autem Gesasus historiam Eusebii
apocru Pham Pronunciarit, causae sunt sane Plure, atque vehementes. Primum
in primo libro resere Eusebius epist Iam Jelu ad Abagamm strii lain , quam Gelasiis eadem disti cictione explodit. Fuit etiam altera caula Gelasio, qua
ob rem historiam Eusebii apocrypham definierit. Quod multa ibi Clementis
Alexandrini testimonio confirmentur :cuius opuscula eadem distinctione a m crypha iudicata sunt. Praeterea & librum sextiim Eulebius texuit in Ia dem & excu sationem orisenis. Cum autem & discipuli Origenis magnas In et a tragoedias excitassent, de origenes ipse tannuam schisimaticiis, de ite fidei catholicae via saepe deflectens, suillat ecclesiae iudicio condemnatus a
iure illius historia resellitur, qui Origenem non solum immodice praedicat. Ded ad caelum, perinde ut si Pater esset ecclesiae, extollit. Praeterea, in synodi septimae actione quinta , cum Iconomachi pro se Eusebium testem excitassent, & Iecta etiam esset eiusdem epistola, ubi Arrio co sentiebat, Tharasius rogavit, Recipimus hoc Sacra vero synodus dixit: Nequaciuam . Hic reliquis est nobis maiore odio Prolequendus. Et hiati Adriani ripae dixerunt: lecito indicat . quini Arrianonim lententiam lapiat. Habet enim ante lectus Eusebii Iibet & alias blasphemias, quas svno
diis audire respuit. Sanct i ssimus Patria
cha dixit: Libros illius reiici mus. Sancta iisnodus dixit: Rejicimus M anais
themati Eamus . Et actione rursum ex ta Epiphanius respondens testimonio
Eulebii, Eusebius, inquit, ab illis in
testem advocatur, qui tamen ab omni catholica ecclesia Arrianae haereleos defensor esse cognoscitur , quemadmodum in commentariis suis & omnibus a se
editis libris manifestum fit. Et posteritis: Quis fidelium , ait , in ecclesiaὸubitat, Eusebium Pamphili in retet tam sensim tradimm Arrii placitis consensisse Nam in cunctis historicis tui, libellis Filium creaturam vocat , subministrum , secundo loco adorata. m. Id postquam ex multis libris Eusebii probavit , tandem asserit , Eusebaim duplicis animi suisse, inconsti terque synodo subscripssse . Nusquam
enim aut librorum suorum ervores ae-pulit, aut apologiam Prose fecit: cum tamen Arrius non qbscure testaretur, se sententiae suae Eusebiiim habere mi- VH ephArri diosum ac fautorem. Et Hieronv. ad Pammachium&Oceanum , Ecclesiasti- Epist humcam, inquit , Pulchro Eusebius hist riam texuit, sed impietatis Axrii apertissimus propugnator est . Et ad Ctesiphontem, Eusebium cauariensem, ait, Arrianuni filisse, nemo est qui miciat . In Primo certe ecclesiastiuae historiatis eis suae libro, filium dicit paternae est in me e fatis
404쪽
tatis executorem , qui post patrem ilse . dum quedam displicuisse com-mnium sit caula & origo. Item , cum monuit. Itaque si fabul.Dra Abarari, lau- illum psalmi versim .imatuitisset, Ipse desque Origenis ab Eusebio demeres, νω ix. dixit de facta sunt, ipse mandavit de digna eliis historia esset, cui fides creata sunt : subiecit : Quibus verbis mnino haberetur: presertim si in e propheta patrem inducit Actorem, tan- Uesie contra Arrium pugna, non ab quam univer talem principem regali suo Arrio, sed ab eccleta stetisset. Aedentina precipientem: Sermonem sero mi ecclesiastiet historii libris h ictenus . illi , Nunἡo loco addit, non alium ab Nam in chronicis admiranda init --
eo, qui inter nos predicatur . Paternis minis diligentia, magnus omnino labor, iussio,iiblis obseeunda nitem . Et capite varia ne pene incredibilis lectio , ac secundo primiam assirmat, patri fili lim grave prorsiis in lectionis varietate MAin Ommum opificio administralse: dein- dicium . Nec scio , an qui quam alius de patris ministrum in omnibus bonis inter ecclesiς sive Latinos, fetu Gr si iste , ait. Merito ei o Gelasi sponti- Cos auctores, quamvis semma vi, OP sex historie Eusebii Ceseriensis alicto- atque opera eniteretur, prestantiora no ritatem ademit. Quid λ An non etiam bis Posset temporum monimenta relin
absintduin est, ut qui infidelis Eccle- quere. Tametsi delcribentium incurias siet fuerit , ei fidem ecclesia in rebus adeo multis locis vitiata sunt, ut dici ecclesiasticis habeat Experimur sane , fine animi dolore non trieat. Sed ne hereticos sectς sug non dogmata solum illa quidem, que ibi Eusebius refert,
ac ri cepta , sed res etiam gestas a vera sitnt omnia . Quin reperias aliqua . Commodare: Imo vero torquere atque que iuro ac vere reprehendas. Cituta
adeo fingere , ut sectam undique 3e modi illud est quod eundem scrinit
Comprobasse a & ornasie videantur . suisse Sennacherib, qui temporibus E-Hinc enim, quemadmodum supra di- Zechie Hierololymam obsedit. 8e Sauximus , Consta inum finxit susebius manas Ar , . qui Samariam ceperat . Id ab Eusebio Nicomediens baptigitum , quod divinis literis esse contrarin m , 'no Arrianorum factioni maiorem & Hieronumns in Isiate 36. caput ed fidem de m ctoritatem ad ningeret. Hinc cuit. Atque Tobie cap. I. Salmanaia etiam, cum in synodi Nicenementis sar dicitur inisse pater Senn cherib .nem incidit, dogma fidei, quo damna- At nihil est, ut ille ait, omni eK Pa uis est Arrans, astute dissimulavit, in te beati im . In opere, ut is dicam, Paschatis questionem repente digressui. immenso raro peccasse felicissimum fuit. Sed ne Ami qui de ii unquam in histo- Verum de Eusebio hec satis. via sua meminat, callide hominis me- Soramentis sequitur, de cuius nos fi-naor iam Praeteriens , quem synodi auia de de auctoritate dicere divus Greg etoritate obrutus laudare non est au- tiiri cogit, cui historiam illius duabus sus , amicitie lege constrictus noluit vi- preei e ratas immbavit. Una, quod tu perare . que eedem omnino causi sepe in ea mentitus fit. Aliva, quod subsunt, ut historiam Carionis omnes Theodorum immodice exmissu , quem Christi fideles explodant. inosidam O constat Se hereticum filisse, bc in quit nim summos Pontifices, viros Midem ea uernodo ab ecclesia damnaram. Equia optimos, illius lacerat be cruentat dem Sommeni mendacia non edicin . ratio : quosdam vero Imperatores Ger- Grecus namque filii, & nati Ohec, ut nos commendat de illustrat, qui G- diximus, est, sui ue semper ad me chse Romanae perdnelles inimicique tiendum promptula . Atqui in novem fuere. Itaque ex umnibus leonem a- ecclesiasticet historie libris, quos ante gnosces , hoc est , ex lande & vitupe- hos paucos dies Muscula interprete oratione tat ranum . an iam Ca- accepimus, nihil tale Sommems scri-rionem Lutheri errori s adhesfie, bit . quale secundo Ioco illi Gregorris in. east. . non est opus coniecturis inadere. Mul- obiicit. Tantnm ait, Theodorum diatis quippe in Iocis aperte ille se prodit. seipulum Libani liuisse, ad auem No. a sexim Quocirca mirum est . cur em 1 historia lapsum Chresostomus epistolam aed non sit cum cereris ne reticorum liuris rit, qni etiam postm episcopus Mopsi V ab ecc Gς iudicibus expisse, cum pla- vestae iuerit constitutus . Andreas cer-- in ' riaue tamen eam se ri legant . nulla te in eo cilio Florentino, ubi Pree Prorsus nata atque ari adversone pret- elasia Latim respondet , hujus hist moniti. . Mi testimonilam nori solum usurpat, i siua h Sed ad Ensebium revertamur. In m- sed etiam probat. Cum enim Imper Lia.. 'in ius historia ecclefiastica satis Gelasius tot Paleologus interrogasset, num. ostendit , cevera sibi ac concAM MM gnium esset, ut synodiis hist*- --ss x
405쪽
ctoritate niteretur , Andreas illi r si tondit, ad res gestas cognoscendas nodum historia uti debere . Tum Imperator, Historiam illam, ait, in no-sra religione debemus frustitere , quam
maiores nostri probaverunt, aliam vero minime. Cui Andreas, De Roman rum , inquit, aut Graecorum , aut re-ium bello historia nequaquam in syn o uti debemus: sed cum historia his,
scilicet Hermii Sorament, ecclesiastica sit, in qua omnium svnodorum acta& iiatrum sanctorum de sensiones exin Plicantur, cur ei credendum non est Hactenus in concilio Florentino sessτ. Non videtur itaque hoc concilium fidem Sozomeno abrogasse , sed habui iast. Sed huic argumento rei pontii in sa-cile atque expeditum est. Illi vero alteri non video quemadmodum responderi pollit, nisi d icamus, aut Gregorium alios libros Sozomeni legisse, qui in manus nostras non ve nerunt, atri memoria lapsium, pro Themdorito, Maomenum scripsitse . Nam Theodoriti verba illa sunt, quae Gre-εOril.s retulit . Libro quippe historiaesia aequanto, cap. 2I. Theodorum istum octorem praeciarum fuisse scribit. Et Cap. 4o. Moritur, inquit, Theodonis episcopus Mopsuestias , cum omnium ecclesiarum doctor, tum haereticae cobortis profligator . Theodoritus ergo erat eo nomine damnandus. Qui 3e r vera ob hanc causam damnatus est in quinta synodo generali action. s. can ne a 3. di I . At Theodoru, canone . I2. Meruit etiam Theodoritus ea ex
Causia kamnari, quod impie advenis a Cytillum & primam Ephesnam. 1,nO- dum scripsit , duodecimque Curilli capita reprehendit , quae rectam fidem Continebant.. Nec vero de Theodor ito desperare quispiam debet . Nim , ut starion in oratione , quam Pro uni ne apud patres Florentiae habuit , asinfirmat, suum postea cognovit errorem :& in concilio Chalcedonensi palin
diam recantavit. Verum ut haec cumque hileant, illiusmodi errantium Patrocinia historiae elevant de auctorita, a tem & fidem . Quo mihi nomine . ut
op M. Caetera omittam, Socratis scholastici mi ι ,r ς ma . est, historia placet. Etenim de Orige-ῖ b diu rap. nis ipse quoque patronus est, Sc Nesto-:' .ra rium excusat, de Cur illi .m mordor, heri Φ. lib. s. e. Alexandrum vellicat, de in reiectιone prcsbyteri penitentiarii homousianorum innocentiam infamat. tertia vero
regula in historiae judicio lervanda hactenus . Ac Perspicita sunt haec quidem, di in hulgari Prudentia sita . Nam in
quibus animi quaedam maior vIs acriorisque in iudicando prudentia est, ii sine hisce regulis , exacuendo illam ingenii aciem iera deligent, reiicientque contraria. Mihi cane aliquando , bc v rum ipsum in scribentis ivnceritat , candoreque relucet, & mendacium contra auctoris quidam angor de calliditas patefaciunt. Syncera mihi crede, veritas est, Ac si animum repuNatum in- ph: ij. venerit, ipsa per se recte influit. Falia ver ti, tu sitas circuitiones quaerit & anfractus, s i ' :
seque verborum ambitu solicite circun- m: νι iri 'exes dat ac protegit. Atque etiam cum in m . . ',' historiae ratione quid quemque deceat, ro ie o, ι-
considero, sacile intelligo , historicos
non lotum fallo, sed Imprudenter res oua leti se
quasdam memoriae prodidisse. Quis enim vel mediocriter prudens ab Ap qui ita .
stoli Thome Joannisque evangeliste per- ς αῖ
sona illa non videat abhorrere, quae in cap 1 I. rebus eorum 8esiis reseruntur ut aut ille injuriae vindictam expetierit I aut hic rupta este, suumque ipsius caput tundens equum acceperit; ex ecclesia quantum Potuerit, Properaverit, Ac l nex adolescentem iuvwiliter fuerit inlecunis. Non itaque prudentitas , de
ingeniosis iudicandi praecepta dilige ter elaborata dedimus , sed , ut dicitur , crassa pinguique minerva rudi ribus . Nec vero adeo stultus ego sum , ut existimem in has taxinulas omni . his orta Iudicia conchisa Ec comprehensa . Sed si quae inerunt praescribendae sormii Iae, hae videntur Potistitnum
Uanquam ex eis , quae capite superiore diximus, argumentorum eorum refutatio apparet, quae I s. lO
16. ι . & r8. sita sunt: sed ordine tamen resutanda sunt sngula , ut scholae etiam minutis theologis morigeremur. Et in I s. argumento quidem Philonis Resp. ad Primum auctoritas quaeriuir. Quae sa- Is. ne magna suit : sed breviatium illud temporum Philonis non fuit , nec lubellus alter de antiquitatibus , quem constat eiusdem esie farinae. Iosephi vero in historia fidem non Romani modo principes, sed viri quoque ecclesiae celebrarunt . Eges Prii, iii Oisus i. b.tius in Primis auctor , has Probatae 3 de Od. sidet, ii nata
406쪽
Noriae auctoritatem pertinet quidem aram quod ad religionem
m .hi, iam eum facit Perfidiae Iudaeorum . Hier .nymus non diantat locum illi inter ecclesiae scriptores dare, atque adeo eius monimenta inter eccle
iisti. ub., H historias recensere. Eusebiu, iis . uin is 3. Soramenus, Nicephoriis, 'ut alvλs omittam, miris modis Iosephi
t ' 'p' historiam suam gravibuς proia
trin. badalibuIque rationiblis commendavit.
L . f. IN RI'Ryon in rem faciunt fidem, quam
que Pliilippa. . At lementis poenam nimitam crasse: GΣ interpretatvr , vim ligni scientiae boni
Toryt: Herodiadem scribit non Phi-ric IappI , sed Hatodis uxorem fuisse, qui is Iz . Hςx is quoque Tetraret hae frater erat:
- a .Esdr. templum in secundo anno regni Darii Iae edi, talia .ix esse Peffectum seniorum lamenia reserati tui. tationes, cum templi veteris amplit dinem recordarentur , non ad novum fundatum , sed ad iam consium matum Tefert: aliaque demum ait Partim scrunyae sacrae , partim veris aliis ac prointas historiis adversa. Plane ait: non Inficior. Sed errores suere ignorantis, non mendacia fallentis. Neque aequum eat paucis e maculis labem toti narrat Ionis corpori aspergere . Egregius Liaque historicus Josephus filii , quemadmodum Egespinis affirmat, Sc rerumandagini sobrietatique sermonum alte eus . Quod vero in temporibus notam dis eum quidam reprehendunt, id iure, an iniuria faciant, non facile diaxerim . Equidem eiusmodi errata indoctis negligentibusque librariis prom- me ac libenter assigno . Julii Porro Africani quinque de temporibus volumi
na in manus nostras non venerunt.
Quare de eius historiae fide ipsi per
nos ludicare non possiimus. Sed extat Gelasii praejudicium , quod in argumento objectum est , idque sequi Theol gos oportet de rebus eiusmodi iudicaturos . Opuscula, inquit, Τerint liminue Africani apocrypha. ino in loco an Iulium Africanum voluerit Gelasius Improbare non satis expeditam est. rrimum enim de Iulio Africano nullas veterum malam opinionem habuit. Eusebius vero & Hieronymus ubique eius de rebus gestis testimonia colunt.
Nec Iulius hie est in fidei doctrina reprehensus. Nam quod historiam Susannae fictam eo credidit, in eo via
et probabilis excusatio est , omnit
Iulii opuscula a Gelasio damnari, non fit malii prosecto verosimile . Eadem quippe culpa, si culpa fuit , Iulio suit cum doctoribus ecclesiae communis. Vix enim reperias quenquam, qui non in liquo errarit. Deinde , morsium Gelain nihil interesset, utrum hic, 2 LIT 8 'tur , in eam formata iacens et opuscula Tertulliani sive Afri-
ent , nominibus, reque etiam IP a differentes, more suo Gelasius utriusque singillatim opera condemnaiales. Cum autem Temillianum sive Attacanuin una comprehensione notat, non est existimandus auctores diver
10s , sed eundem intellexiste . Mihi sane huiusmodi coniecturae suspicionem
at Ierunt, locum. esse corru Ptum, ut a-
C c piae pleraque; 3c partiaculam, Sive, lcriptorum vitio additam. Legendum itaque esse, opuscula Ter uilliani Africam a crvpha . Nisi iam te Africam conomen quidam Tertulliano impertiebant : quocirca in eum modum sententiam Getasus tulerit, uttive nomine Proprio, seu cognomine a lilolibet vocaretur , intelligeremus esse
Reliqui sunt Eusebi a & Soramenus,
Juorum auctor Itas quintadecima tanoem argumentatione urgebatur. Uerum de his auctori biis quid senserim , quid censueram a capite superiore ha- In quintodecimo argumento nullus scrupulus ob ectus est , qui non suerit excultus . In sextodecimo autem In-9I 'tia decretum primum obiicitur. . meri ae monimenta probat, pon statim gentilium historias improdat. Sunt hae, fateor, usui ecclesiasticitori inhamque vulgarium Iramna aHar: quamvis di in hunc usum possint esse aliquando utiles: Sed quibus in locis: quaestionibus , qtioniam a praesenti Instituto alienum est , non est operae pretium dicere. In sacrarum vero luterarum expositione, quod in capite huius libri secundo suse diximus, histo riae profanae multum Omnino valent. Quamobrem si quaestio circa divinat ii teras incidat , dc concilia, de caeteri ecclesiastici iudices eiusmodi hist rias negligere nec debent, nec vero tollunt. Nec his solum scripturae ii Gus gentium historiae accommodantur. usi in sunt alias Theologis necestariae, quemac dum G nobis ante explica- Resip. ad
407쪽
316 De Hamanae Hictoriae Au T. Liber n. Cap. Postri
nim est, & si fientibus quoque libris In hiivsmodi itaque argumentorum explicabitur. Andreas porro in syno- genere si quis humana fice probabilia dri Florentina nihil aliud docet, nisi ter usus fuerit, falli nimirum aliqua Craecorum aut Romanorum beIla co- do poterit , reprehendi sine iniuria
gnoscere nequaquam ad synodiim per- non po erit. Atque etiam, quemadmo- tinere . Rater.it dicere, Troanoriim, dum supra diximus . quaedam ita ce aut etiam Florentinorum . Nam Grae- to humana fides tradit, ut ea in dubium ccirum ac Romanorum bella quaedam vertere stilliitiae sit argumentum vel cer-
cognita , ntilissima sunt prophetarum tis sinum. Haec s in usum sium Theolo- vaticinationibus explicandis. Sed haec sus vedicarit,nihil Allax, nihil imbecil- fici lima lunt : cetera persequamur. tum ineptiimq; conficiet Od rem veram, Quae & ipsa post ea , quae retro disse- firmam, rationiquetiun humanae, tum etiatu imis, nihil dissicultatis habent. iam divinae con: entaneam. Verum ab his Resp. ad Sane in responsonem decimi septi- historiae Panibus, quae sunt expositae, mi argumemi, ne verbum quidem u- quemadmodum ducatur argumentum, num adiiciendum censeo, quippe quod, latis ex Positum videtur. Omnia igiturnae ego fallor, in cap. 6. accurate est argumenta theologica manare a fontiae diligenter expeditum. Duodevige- bus decem, dictum est in primo libro. fimum e 3 idemquo postremum, quam In decem Mitem sequenti x libris, cuia brevissime potero, expediam , quo jam jusmodi areumentae singulis locis emisi tandem huius loca finis. Pol sint, ostensum est. Qiis dicta sunt
Duo igitur argumentorum genera fortasse longius , quam instituta causa Theologus usurpat . Unum est cer- Postulabat; sed brevius certe, quam restum, altern m probabile. De n trisqtie tantas Posse a me dici existimaram . In proximo libro est latius differendum . histor humanae auctoritate explica Num in pauca restringam . Non est da , fateor, magna mihi longitudo ora- necesse, Theologus certa semper prin- tionis nait . Sed nullus e locis The cipia sumat. Ex incertis , probabilia Iosiae erat , ubi aut latior occnrreret fini modo, argumentationes aliquando disserendi materia s aut me oporteret conficit, non ad vincendum quidem, sed magis cura, diligentia , industria ela- ad persuadendum idoneas . Stultus ve- b rare. Quod et fi minus praesti I, quam in Theolosus ille erit, qni in omni rei magnitudo desiderabat, non tamen suo sylkgismo res necessarias elit re- frustra elaboravi. Admonere enim re hiis quoque necessariis. addiCere. Sunt liquos poma , ut accuratius scribant, enim nonnulla adeo implicata & ob- α res vel meliores addant, vel lii per scura , ut prudentiae theologicae sit, vacuas detrahant, vel disperse , bc di Eon ea demonstrare velle , sed i ade- suis dictas angustius . ev contractius re . non patentius illustrare , sed ut- astrinaant: bre iter , si quid noriint v Kunque expedire. ctius istis. candidi impertiant.
408쪽
Ratrem Franci cum viactoria , Lector omime, eum quem summii the logiae praeceptorem Hiis spania Dei singulari munere accepit , solitum
ab ilIius Lehola discessi , se intento meo quidem egregie delectarii sta id
vereri , ne huius excellentia quadam elatus , Se extilians ammoderate iactarer , 3c grandior eflectus , non laete modo, & libere ingrederer , sed temere etiam , ac licenter praeceptoris vestigia conculcarem . Audierat enta, me opinionem ipsin s unam & item alinearia non probasse. Vellem autem de
nobis ea vere d icerentur, quae ille pro nimia sua in filinm indulgentia dicebat . Sed si minus imitatione tantam ingenii pinstantiam consequi possumus,
voluntate certe Proxime accedimns, magistrum e conamur exprimere. Ni- raim fi doctrinam meam approbet qHispiam , quae urinam ereditorum GPiniona digna esset: si in renim iudicio prudentiam , quae urinam esset digna uno cognomine , si orationis cultum, quem Uegantiorem adhibere soleo , quam Consum erunt schedastici in librisi uisi in hoc semiis docti , prudentes,
tacunda , γ irnm himc rerum earum omnium ducem Urimum sequimur , ari e e is Praeceptis , monitis-Quae paremus. ero ad animi m dccua em attinet- , quam vir in memocleutismiis desiderabat, in eo dedi operam , ut timorem illitis ergo fallerem . Effecerim , an non , alii incorruptius Iudacabunt. Sane si qua in tacti
inmeritatis culea est , vis eam ' Latione alicuius rea texere . & adum
brare postum, qui sciam , parem ingenium valere quamlibet excellaris , Meximium posse , nisi prudentis intelligentiae fraeno , & definita animi m de ratione gubernetur. Quanquam illas probare non soleo, qui vehit acramemto robati, vel etiam superstatione comsi racti , ut Fabii verbis utar, nefas ducunt a suscem semel periurione discedere . Theologo nihil est necesse in cuiusquam iurare I es. Maius enim est o s atque praestantius, ad quod ipis tendit, quam ut magistri debeat uestigiis semper insistere , si quidem est futuriis Theologiae laude perfectus . Memini de praeceptore meo ipso audire, cuia nobis secundam secundae p.rrtem CD pisset exponere , tanti Divi Thomae sententiam esse faciendam, ut si poeios alia ratio non succurreret . sanctissimi,& doctissini viri satis notas esset auctoritas . Sed admonebat natavn , maoIκ,rtere sancti Doctoris verba sine deIectu & ex amise accipere , imo eros quid viae durius fit impinabilius dixerit, imitaturos nos eiuldem inmili remo estiam Irindustriam η qia uexauctoribus antiquitatis suffragra cum- probatis fidem abrogat, nec in sinte
tiam eorum , ratione in contrariam V Canxc , transit. Quod ego praeceptiun d. Iigentissime tenui . Non enim ullam incin Divi Thoma dico, sed ne magiastra mei oelia tionem etsi iam revocavi ad. arbiti tum meim: nec corda tamentat jurare in ieria magistri. Nam taxia erat jlla natura ipsa in cratus : ad cum Divo Siam Thoma aliquandia dissensi, maiorem e. meo iudicio laudem distentisndo quam in aerara in
409쪽
do assequebanir e tanta erat in dissentiendo reverentia. Sed haec hactentis. Multa enim saepe laudandi praeceptoris nostri gratia dicemus. Nunc ad re Iiquas partes Proposita operis reveri
De Loestrum usu in Sebes. Disp.
de Deo. Omnis autem , quae ratIone& via de aliqua re susci pitur instit tro, essentiain & potentias , quas mincant, ae Caetera omnia vestigat, quae iu- . si rei sunt peculiariter ac proprie tri-ilf . - ... . . buta. In theologia ergo facultas quaeis De Iocorum usu tres libros pollici- dam intelligitur , quae Dei naturam , --.- vim & proprietates inquirit
tus sum: Unum in scholastica pugna: alterum in scripturae sacrae expositione: postremum speciatim advertium fidei Christima. singulas inimicos haereticos , Paganos, Iudaeos, Saracenos. His enim rebus II. II. & I4. librum i partivi. Atque, ut ad. Praeceptorem redeam . locorum usum in scholae concertatione , praesettim si tractare ille v luisset, gravi uime & copiosissime potui stet scribere. Sed quoniam nulla e ius ingenii monumenta mandata literis, nullum ores eruditionis , nullum doctrinae munus extat , nos ad huius rei scribentis operam omne studiui
curamque convertimus . Cum enim i
ta Theolagia frugifera & fructuosa, nec ulla pars eius inculta ae deserta sit, nullus seracior in ea locus est, nec uberior, quam de locorum usu & aris gumentis , quς a locis theologit dum
tur . Quare quantum conniti animo potasim . quantum labore contenὸere, si lcria hendi h e labor est potius, quam V Iuptas , tantum faciam , ut efficiam, ne Cum omnia a preceptore mihi harum
rerum Principia suppeditata sint, ipse mihi preceptori item meo videar de fuisse. Huius enjm clari stimi viri eruditionem memori prodimus, atque ei etsi nequaquam parem illius ingenio,
at pro nostro tamen studio meritam gratiam debitarnque reserimus. Qua
ruam postulo ab iis, qui h c in manus
uments ut ma iis quiddam de ma3istro meo, quam quantum a me exprimi
PRo postulti est nobis hoe libro de
locorum Theologicorum usiu in scholae dis ratione dicere. Id quo recte atque era ordine fiat , optimum fuerit initio definire , quidnam Theologialsiti quae illius qnasi lii biecta materies 3 quis scopus, in quem theologo studia dirigenda sint omnia. At theologia quidem , si Graecam vocem iri . Latinas vertimus, ratio est sermoque
ro theologo satis est , quae Deo in .se absoleste conveniunt, ea facultatis suae viribus stiribusque tribuere, niue etiam illa. vendicet, quae Deo quasi accidunt in ordine ad creaturas. Dei enim notionem omni ex Parte rimatur. Biparrita igitur est theologiae tractatio : una de Deo secundum se, autera de eodem quia rerum est princi- eium ac finis . Nec theologus tamen summa & infima. divina, & humana miscet, sed adeo articulate , clare, artificiose haee componit illis, his illa iun it, ut non modo nullam ili viae istim obscuritatem afferant, verum e iam utraque utrisque adhibeant lumen. idt quod scut solem intueri nequi mus adversium, e itisque radiis acies no stra sensulque vincitur: sc ad divinae lucis obtutum mentis nostrae oculi halin luci mantur & ca Iigant . Qtiamobrem necesse est , ut Deum siua natura in-visbilem in effectis cen in umbra sin .speculo, in imagine, insignis, vesti- n. 1. xiij q, cernamus. Invisibilia enim ipsilis, a creatura mundi, per ea, quae facta sunt, intelle eta conspiciuntur: femPiterna quoque ejus virtus & divinitas. Cum vero inter omnia , quae ocul rum sensu percipimus, rationalis crearitura simillima Deo sit : ad imas inem quippe Dei factus est homo: nihil re fecto invenias, in suo divina bonitas, potestas ne sapientia magis eluceant. Quare theologiae disciplina, quamvis de Deo ipsa praecipue sit, plurimum
tamen circa homines humanaque versatur: e cum ex homine , tum ex
iis , quae Deus homini fecit atque eia cit, divinae naturae cognition m quae rit. Quo i si potenti uri, nignitatem, ecprovidentiam Dei indagare & proferre Proprium theologiae munus est, de fine, quem Deus non alium, quam seipsum hominibus comparavit. deque mediis ad hunc finem necessariis, vir tutibus , legibus, ῆratia , incarnationet sacramentis, longulima licet theologi disputatio, non est ab instituto the Iogiae aliena ; non ibium ob eam cat sani, quam D. sane Thomas gravem reddidit,nu theologia, quae effectrita etiam est, non modo si culatrix , ma ca di imminuta hac Parte omissa lin
410쪽
Liber Duodecimus. Cap. II. 329
sed multo magis quod eae si fides i pecti latio quaedam est , noli moralis disciplura, unde illud.
res Dei ipsius probitatem , aequitatem, virtutem, integritatem , beneficentiam , liberalitatem, mitericordiam , patientiam , Ionganimitatem insigniter lupraeclare patefaciunt die illustrant. Cuius rei ignoratio causa quibusdam erroris illius fuit , ut existimarent, di-kiplinam hanc non esse contemplandi gratia inventam, sed agendi. At enim quibus argumentis utantur , vide
Primum contemplatinnis tractitus, inquiunt, longe minor est , quam actionis. Illi enim D. Thomas primam summae suae partem dedit, huic secundam & tertiam , quae voluminis magnitudine illam singulae etiam exuperant . De fine rursum ac medii di putare, ad eam facultatem sine dubio itertinet , quae aliquid molitur Q agit. Nimirum non ad mentem ea , sed ad effectum reseruntur. Cum ergo de fine ee mediis humanae vitae plurimam Τheologus disputationem instituat, fieri videtur, ut Theologiae vis non in cernendo notissimum , sed in aetendo fita sit. Theologiae insuper Ae di. inarum scri ranim idem est finis . Nec enim finem alium disciplinae eiusdem principia ac conclusiones habent. At divinarum omnium scriptiirarum finis dilectio est , ut Augustinus, Gregoriusque te tur . Non ergo Theologia praecipue ad contemplandum tendit, sed ad amandum. Praeterea, quae doctrina cutispiam est
speculatrix venatrixque naturae, oculos maxime ad cernendum postulat, non ad a endum vires. Nec stultitiae eos arguit, qui in actione torpent, sed qui sunt in speculatione tardi . At scriptura omnis a discipulis opera exigit, eosque cessatione toruentes tanquam vanos re otiosos reprehendit. Non
igitur speculandi causa haec doctrina potissime traditur, sed agendi . Ad
haec, fides in charitatem refertur, non e contrario in fidem charitas r ut ex . . Matth. cap. 22. re ex Apostolo r. ii & rinth. 33. colligitur . Notitia ergo infini- principiorum Theologiae, quam notimo mi, tiam fidei vocabulo accipimus, dilu, gendi causa primum omnium. fi)elibus data est.. Causa quippe τελικη , quam finalem possvnuis interpretari, eadem
& prima te principalix est. Quod si
notio principiorum doctrinae huius actuosa est , fides scilicet, quae per dilectionem operatur, conficitur sane , doctrinam quoque ipsam ad mores primo, vitaeque actionem attinere. Item
sine operibus inortua est unde illud riirsum Ad dandam scientiam salutis plebi eius in remissionem rectatorum eorum Nain scientia salutis corporalis in praxim maxime spectat, in contemplationem non item . Quid illa Dedit illi scientiam sanctorum. Scientia sanctorum prudentia . Omnis scriptura divinitus inspirata utilis est, lac. ut perfectiis sit homo Dei ad omne opus bonum instructus .Haec autemscripta sunt, ut credatis, te ut credentes vitam habeatis in nomine ipsius. Qui dicit se nosse Deum . de manὸata e ius non servat , mendax est: aliaque hujus generis lex centa, quae in divina pallim scriptura reperiuntur . Ex quibus omnino videtur etfici, The logiam non esse speculatricem, sed e
sectricem : atque adeo finem eius praeiacipuum non esse contem Plationem ,
sed actionem. Id quod opinati sunt scholastici quidam Theolagi in primis
clari tu nobiles . Qui in ea re Magi strum sorte. sequuntur , hanc discipli nam ex iiiii 5c fruitione Partientem.
Nee intelligunt doctis sint viri sic e nim mihi modestissimum est vocare illos ) alium esse finem doctrinae, alium
doctoris: vel . ut verbis differentibus rem fere eandem exprimamus , alium esse finem doctrinae primarium , alium postremum : Ut si verbi caula dicimus , vini duos et se fines, unum ad bibendum, alterum ad medendum . Charitas ergo docentis Dei, atque ea re doctrinae uidem huius finis est: at non Primus, sed secundus. Nam re cognitio CO templatioque naturae, ut ait eleganter Cicero, manca quodammodo atque inchoata est, si nulla actio rerum consequatur. vani sunt, Sapiens inquit, omnes homines, in quibus non subest scieruia Dei, &c. & alius item: Quia cum cognqvissent Deum, non scite Deiani florificaverunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, &c. Quapropter si ex fine iecundo naturam disciplinae consideres, iam tibi phvsca inter actu las numerabitur. Quid λ quod finis noster primus, iit Divus Thomas veris iame sentit, viso Dei est clara de manifesta Quia vero finem illum adipiscimur mente Ac voluntate , copnitione P amore ; fit, non ut cognitio ex se amorem, ita ut utraque res ad visionemre. eratur. Quod si cognitio viae ex se non nisi ad patriae cognitionem refere nda est, quamvis illa non si per se