장음표시 사용
411쪽
iurgatur , visio vero Dei, cuius fides seminarium est, contemplatio potiss-miim est, non eflectio , sequimr The logiam maxime speculativam esse , non praeticam . Liceat enim , quando de scholae dilpuratione habetur oratio , scholae verba tisiurpare . Adde quod Theologia Dei naturam, potentiam &Proprietatem. inquirit. Est ereto iniis
hujus scientiae proprium oblectum satque adeo specu lationis causa compas I de Tiln. ramr . Atque August. aperte docet ,αO M. sapientiam, de qua Apost. r. Corinth. 12. loquitur, intellectitatem notionem
esse contemplationem rerum aeternarnm . Sine dubio autem sacra doctrina sapientia est, eaque re speculativam esse constat . Quod, ut caetera taceamus, vel Theologiae nomen praese fert. Quemadmodum enim non i Ium asserEre . sed etiam addubitare stultissimi m est, num Phusologia Α-srologiaque speculatrice sint, an effectrices, quod nomina ipsa insigniter egregieque declarant, contemplati nem rerum ingeri, non mores 3 actionem; tametsi Medici, Nautae, ac caeteri, . qui retus publicis addicii de destinati sunt , otiolam naturae astr rum notionem at pernantur Ec fugiunt ;quae actuosa est , eatri de amplecti in turde colunt . sc ambigere , Theologia speculatrix ne sit, an effectrix , communi etiam mediocrique intelligentia Ac sensit remotum est : utpote cum nihil aliud illa st, quam ratiose rinoque de Deo . Quanquam viri prudentes vacantem illam de otiosam esse nolunt, sed ad humanae vitae Zeusum , de finem accommodari. Praeterea, Theologia omnem de Deo cognitionem tradit, sue ea per naturae lumen, seu divino solum munere &illustratione habeatur. Cum igitur speculatur quicqtud de Deo cognoscere humana ingenia Possint; nimirum aut specu lativa est, aut scientia de Deo nulla esse speculativa potest. Quod licet nonnulli huic argumento dederint, adeo tamen abii irdum est . ut reklli non
debeat. id λ quod Theologia nostra divinae sapientiae quaedam impressio est, quae eadem fit speculandi vim habet& agendi λ Nihil igitur obstat, cur
non idem lumen vultus Dei, quod signatum est si per nos, utraque Ostendat. N: quae contemplari oportetinc quae agere: Sicut anima rationalis, quod sormarum omnium praestantillima sit,
vires quidem excellenter habet se sentici bi de virendi , sed in ea tamen vis intelligendi prima eademque Praecu
pua est . Nec vires i ta exercet rei aquas . nisi ut proprio t rdem intelli sentiae munere perfungatur. In hunc itaque modum Divus Thomas sic enter ac perite dixit, Theologiam muneribus iitriusque fungi, S: s-culandi 5c agendi, quamvis magis spe letur, quam agat. Non enim agit, nisi quia agendo ad perserum Dei cognitionem tendit. Quibus rebus breviter explicatis, illa tria perspicue fatis, de plane intella Mintur, quae a principio huius capitis exponenda suscepi tnempe quaenam si Theologiae propria notio ac definitio: quae riirium illisu laeta materies, circaqi iam ipsa vers tur: quis tandem illius finis tum primus tum secundus. Theologia scientia est, quae docet , quidnam natura divina sit , re quae naturae eius VI res ac Proprietas . Deus ipse est e
minae huic obectum subiectiumque
Dropositum , Ac quas versanda materia :his enim modis res. quam Dodias quaelibet mente tractandam cognoscenciam que proponit., a Philosophis appellatur: Finis primarius quidem naturae divinae notio, Ac contemplatio per Dei potentias, hirtiites Θc proprietates explicata: postremus autem earum rerum actio, quae ad mores sunt, ac bene beat mite vivendum necessariae . Et
quidem quem usum loci Theologiei
habeant, vitae moribus se actionibus accommodatum, non institui in praesentia dicere: quamvis magnus ille . Omnino sit , dc qui nobis disserendi praestaret valde utilem copiosamque materiam . Is tantum usus, ut supra dixi , nunc mihi expediendus est , quem Theologus casaere e locis potest, sin icholae dii putationibus illos verset e tractet, cum sc ilicet, quantum Potest , tantum cognoscere curat de Deo rebusque divinis . Non autem mihi excidit, scripsisse me in libro quinto, cum de ecclesae auctoritate in morum iudicio dicerem ., duplicem esse de is rebus Theologicis quaestionem: unam squae ad contemplationem attineret, alteram , quae in moribus atque illa vitat sta esset. Quod a quibu: dam se accipi potest , tanquam hoc , quod nunc habeo institiitum , priori diversum sit. Id vero a me procul aberit . Namque aliud est locorum usium Ecclesiasten in concione tacere, ubi de moribus aut hortando , aut dehortando agittir, aliud Theologum in usu locorum ii nituere, cum in morum quaestionem incidi , sue illa sit earum rerum , qua
scire. ad salutem est necellarium , sive
412쪽
Laser movicimus . Cap. II. 33 I
earum etiam, quae fuerint opportunae. queat, fit, ut sine perspicuitate etiam Atque Conclo toribus , quemadmodum Theologia scientiae proprie sbi appel- loca Τhω logica tili irpare debeant , lationem vendicet. Quae eadem causa praescribere , id ego hoc tempore subest, ut disciplina hic circa res e praetereundum censui. . iam contingentes, hoc est, sua natura At quoniam quaestiones fidei Rr m minime necessarias , sine tui nominis nim a Theologo eadem via de rati impendio Ae jactura versetur. Necess- ne tractantur, quum in disputationem talem quippe in doctrina idcirco A- Theologiae veniunt , id ambigendum rii toteles requisivit, quia sine ea necnon est, quae superiorum Quaestionum rerum nec cognitionis stabilitas de impraecepta fuerint, eadem aci sequentes mutabilitas appareret. At causs vel Hr-Pertinere . Haec enim est una res proris ruito antegreste , hartimque effecta ,sus , ut non differat multum inter fidei suapte natura parum firma dc constan- decreta Ic iudicia morum; eaque est ex tia , ut sub Theologiam Ese fidem ca- eisdem locis eademque propemodum dunt, non mobilia re que modo huc forma tractanda . Nec vero velim, ut atque illuc translarantur, sed certa im rursum me quispiam in tam frigida , muta adue perinde ac Perennia manent. tamque ieiuna calumnia remore tur , Quamobrem utraque Deus proprie scire quod Theologiam simpliciter, he abl- dicitur, &.ς necessiario eveniunt, cque ullo temperamento scientiam nun- quae nobis in casti se fortuna sunt pos-cupaverim: R si nescirem, Aristote- ta . Rite ergo theologiam scientiam lem in scientia evidentem, de claram dicimus, in qua certitudo immobilis, Conclusionis notitiam exigere: Cuiuia firma constintia, bc ut ita dicam , inmodi quum in principiis Theologia a fallibilitas cognitionis est . Quid λnon habeat, ne in conclusonibus qui- quod Musica Ac Astronomia a plerindem habere potest. Pugnat enim, ra- que scientiae nuncupantur , Θc tamentionis conclusionem dilucidam, aper- vix unus aut alter coelorum syder im- tam de mani kstam effici , si res, e aue erran tum conversiones, a quibus
quibus illa colligitur, obscurae, oper- disciplinae illae nunc pendent, propriotae, atque involutae sunt. Porro autem vel instrumento vel experimento ex-s non ut Aristoteles. ut sacri alicto- ploravit λ in Astrologi fere niniores
res, sic nos certe loquimur, qui d veterum experimenta , tanquam certa et ranam hanc scientiam ab lute -- earum rerum Praeiudicia . sequuntur sis, se V k carunt . Scire . Augustinus inquit, qiuas ipsi tractandas, iudicandasque quemadmodum fides de piis opitule- luscipiunt. Theoloata igitur iure quo-tur, de contra impios defendatur , Pr que scientia vocitabitur , praesertim prio appellare vocabulo scientiam vi- cum hit iis doctrinae principiis accidat , detur Apostolus. Illud autem sine du- ut obscure nobis sint cognita . Nimi-bio munus Theologiae proprium bc ολ rum enim, si nobis perspicua ac dilu-ficium est. Et Hieronymus , ut alios cida .rent, nihilo lectus suum haec omittam , scripturae lacrae doctrinam , disciplina & nomen Ae rationem tue- quam Theologi profitemur , scientiam retur . Ac re vera, si modo Aristote- sapientiam'; p.issim appellat. Quin cacrae Ies viveret, non aliud nomen inveniliterae , ubi res certa est, ibi nullo modo ret, quo Theologiam aptius Scoco sciendi vocabit tu reformidant.Nota sunt, gruentius appellaret. Nam fidem dice- Iob. εκ Scio quod reὸemptor meus vivit, bcc. re, quae non auctoritati. Proxime. ted - Item, Scio, quod certissime regnaturus rationi & svllogismo innitatur, a sap. ro. sis,&c. Item, Dodit illi scientia Sanctq- sutilum est. Alioqui si prior propositiorum. Item,Scientiam Dei invenies, ta certa ex fide sit, posterior autem ratione in . a. Dominus dat sapientiamia Sc ex ore erus naturae probabilis , conclusionis fides e- ς prudentra de scientia . Et Apostolus. rit, non opinio. Quod plane salsum est. Alii quidem per spiritum datur sermo Theologiam erso, quando alivd -- sapientiae, alii alitem sermo scientiae o sus non occurrit , scientiae vocabulo Praeterea evidentiam Aristoteles in a nuncupemus. Firma enim de stabilidi lciplinis flagitat , ut rerum cognitio earum rerum pereeptio 3e comPrehen- nec fallere Possit, nec mutari. Firmam so est, quae certis constantibusque prii enim immutabilemque notionem scien- cipiis mani sesta connexione nectuntiae incabulum post udat . Cum i3itur tur . Nec enim illud vere dici potest , quae res in fidem ac Theologiam inci- theologiae consequentias probabiles Sedunt, qua ratione in eas incidnnt ν obscuras esse, non evidentes 3c firmas . . stabiles immobilesque sint , nec in eis cuius rei argument rim ponunt minime
Theologus errare , labi, aut decipi acumin , sed in primis hebes, quod si
413쪽
De Locorum usu in Sebesast. Disp.
oc esset, clarassi e connexio, conclusones non iam ad theolo etiam, sed ad fidem attinerent. Verum haec ratio ridicula est: iure itaque a plerisque reprehenditur. Est enim facile & a pertum fidei thcologiaeque dii crimen: quod fides proxime, &, ut sic dicam, immediate alictoritate nititur; The Iogia vero proxime Ae immediate ratione . Habent enim se , quemadmodum supra dixi, fides & theologia non aliter , quam habitus principiorum de
scientia conclusionum . Et sicut naturae lumen absque ratiocinationis medio, principiorum naturalium notitiam
esticit: ita lumen fidei nullo adhibito
rationis argumento , earum rerum perstasonem facit, quibus fideles assentimur, divina solum auctoritate nixi. Non igitur consecut ionis ev id cntia &firmitas Theoloetiam tollit, sed facit: non aufert, sed inseri . Quamcuam sunt in hac , scut & in aliis clis curtinis, opinationes quaedam rebus scitis explorati que permixtae. Ac quemadmodum doctrina physica , naturae licet
ipsa congruens de consentanea , non Cmnes conclusones explorate conficit ,
sed quasdam probabili argumentatione suadet: sic plurimi Theologus pronun ciat quidcm constanter, certo , fidem ter , in quibusdam tamen praeclare agi secum putat, s verisimile quod si, invenerit . Nec arbitratur sese scire od nesciet: aut perinde ut s omnia certa essent Theologiae dogmata , ni
hil formidat, nihil ambigit: sed illud
caret eu providet, ne universis temere assentiens,& valde cuncta asseverans , earum etiam rerum anctoritatem. quae sunt certiores & illustriores, amittat. Sed ad rem . Cum incerta connexio
est, vel altera propositio est incerta , quae enm fidei principio sumitur, Comclusionis opinio erit, Theologia Pro-Prie non erit. At sive ambo i xllogisse mi principia hilei fiat, seu auertim
ex fide certum, alterum ex natura e videns, conclusio ad Theologiam pertinebit: modo consecutio aut clara luce naturae sit , aut fidei illii stratione cognita. Hand enim sectis , quod etsi dixi, faem ac saepius di eiuriis lim , haud secus, inquam, est smodi concill- sonis scientia refertur ad fidem , quam ad habitum Principiori in naturales disciplinae. Quae quoniam ita sunt in
promptu , ut res argumentatione non
egeat, his oua illis Pergomus ad reli
sitie sint Theologiae principia.
miosdam habeat fontes , quos scientiae principia dicimns . qiiosdam deinde
rivulos, quos quasi scientiae fineς, conclusiones appellamus: necesse est Theologo usum locorum iuraturo discere ante omnia , mam facultatis suae cati se& principia sint, quae effecta catas iliali principiisque connexa . Principia
ero Theologiae primum cognoscenda sunt: nam vis cognitis, multo facilius extrema intelligemus. Sed quoniam decem locorum generibus propositis adjunximus causas cujusque seneris , easque res ante constituimus , quibus cuiusque vis & natura continetur: non deerit fortasse, qui tractationem hanc superfluam esse contendat , imo ea e iam omnia , quae dicero de locorum usu instituimus. Argumentabitur enim theologiae non alios esse fontes ac B- eos iplos , quos digito etiam indicavimus: tamque aperte & clare sngui rum vires p. naturam explicuimus, ut facile ex quoque loco polismus , nisi sinus valde tardi, argumenta colligere . Quid λ nam & hoc dicet aliquis
nonne Sc ante nostram hanc artem ,s modo haec ars est, Theologi & amgumenta invenerunt , Δἴ alia ex aliis nectentes rem theologicam via de ratione tractarunt λ Num divus Thomas perfectus absolutulque Theologiis , si hanc theologiae partem neccssariam iudicasset, eam Penitus intactam omiss- set λ A quo non verismile est , inimcaeterae partes Theologiae bene descriptae sint, extremum a num tarquam ab inerti poeta esse neglcetum . Quid igitur laborare opus est, aut in quo vigilare curas ne c itationes nostras: squidem nihil locorum usu explicando parere tale possumtis, nihil conse- qiii, quod fit Theologis tau gnopere utile & necessarium p Sed non potarunt huiusmodi argutiae mentem meam sua sede & stalii dimovere . Ego enim fic mihi persuafi, sc sentio, has n seras de locis praeceptiones plurimas res contincre: quoquo se Theologus verterit, praesto esse , nulla disputatione excludi. Nam sire argumentum quaeritur ad Theologiae probanda dogmata firmistimum , sive ratio ad facias litteras expli candas aptissi ma quaeritur , put haec
414쪽
ars est , aiit ntilla omnino , Per quam ea aisequamur. Nu Ilam vero dicere maximarum rerum artem esse, cum mi nima rum sine arte nulla sit, hominum est parum considerate loquentium, a que in maximis rebus errantium . Sed narc , quibus ad locorum cognitionem& usum cohortamur , accuratius eia
sent forsitan disputanda. Quod aliis quin dem libris secimus.
Hoc alitem tempore tantum nobis
declarandum fuit, cur D. Thomas dIligentissimus absolutissimii Rite Theol gus hunc de Iocis tractitum dereliquerit, si tam est, quam nos dicimus, theolam necessarius . Et quidem D. Thomas in r. pari. quaest. I. art. 8.ad secundum , restriete breviterque , ut solet , theologiae locos indicavit . non omnes, sed plerosque . Plin etiam , ut homo minime ingratus illi me dedam , cui me tantopere debeo, chii ius ossicii servitutem astringam testimonio tempiterno ; D. Thomas mihi & auctor & magister suit hujus
Peris componendi . Sed ille locorum fere naturam explicuit prelse M ammste, ac suo demum modo. Non enim dilatat argumentum , sed quasi punctis, quod proponit, essicit . Rationem autem tractandi locos ipsos , nee divus Thomas, neque alius quisquam , quod equidem sciam , conatas est explicare. Quod idem Aristoteles in locis dialecticis fecerat, qui locos ipsos varie ac tute quidem complexus est , sed non ostendit, quomodo inveniendum sit ex ipsis, neque usum eorum demonstravit, uni in hac re e set maximus M potitia simus: sed usum nescio quem ad probabilium & communi Lm argumentorum Inventionem literis prodidit, quem ignorare eruditi pol sunt , nec magnam eruditionis iacturam facere. Quanquam I. Topic. lib. ambitiose sorte magis squam ere , quae in Topicis a se traduntur , ea quatuor ii: iis habere ipse Aristoteles iaciat. Quid igitur γ si divus Thomas locorum usum silentio praeteravit, Persecuturus nisi aliquis casius alit occupatio consilium eius praevenis set; aut si non res has consulto & judicio persequi instituit; certe vel non omnia pol sumus omnes , vel divinae Pr curationis fuit, ut priore aliquid p sterioribus reliquerint , in quo elabo rare quoque ipsi, re exercere utiliter non solum memoriam , sed etiam ingenium Possent . Hanc igitur partem relictam explebimus nullius adminiculis, ted , ut dicitur, Marte nostro. Nec
crum quicquam de locis Theologia post
divum Thomam explicatum est , quod mihi probaretur de iis, quae in minus
Quemadmodum igitur in re militari
solet, ubi dux non satis esse putat militibus arma dare , sed docet, quomodo sit ipsis utendum , manus illorum aptat, compis it gradus , quando fugere adiaversaritim debeant , praecip*t , quando insequi, quando fidere viribus, qua do arte uti , quando ferire hostem , quando ejus ictus eludere a ducit denique in aciem, praescribit ordinem , locum assignat, de quo in iussit tuo non liceat eis discedere : sic mihi videor factimis, si discipulos meos re insoria mare & instituere ad emgiem absolutae ciDusdam eruditionis volo. Nec verbis modo praefinire haec habeo , sed arreptis etiam telis in ludicrum certamen descendere ad exemplum Posterorum . ae tametsi non ad vulnus , sed ad speciem valere videntur , non inutilia erunt tamen. Quidquid enim in his rebus ad aspectiim ventistiim est, idem utiliter fit ad veram pugnam , si quando illa cum adversariis committatur .
Quod si quis fine arte id quod artis
est, effecit, permittat, obsecro, mihi, meique smilibus, ut artem & praecepta adhibeamus. Sunt Prata, quibus nativus di indigenitalis humor interius infusus est. Stant , quae nisi extrinsχ-cus humore allapso irrigari non pota sunt. At disseruertant Theologi nonnulli ante me valde seliciter . Primum, idem erant expeditius certivique sa-cturi , si hoc genus exercitationum nostrarum 'degustassent . Quamlibet ager foecundiis si, foecundiorem eum tamen faciet agricola, si diligenter ω studiose colat . Sic igitur etsi ingeniis magnis praediti quidam , copiam in Theologia disserendi sine arie consecuti sunt; ars tamen , ut Tullius ait, est dux certior, quam natura . Aliud enim est argumenta Congerere , aut potius spargere ac dissipare , aliud eadem via & artificio premere . Nam
qui sciet, ubi quidque positum sit . quaque eo veniat, is etiam si quid o
rutum erit, poterit eruere, semperquet
esse in disputando suus. Non itaque si nulli suerunt, qui locos artificiose diis gestos generatis compositierint , nulli qui partem hanc Theologiae dissolutam
civulsamqtie conrlutinarint, & ratione constrinxerint: stitim nostrum hoc pus cntum supervacaneum erit, imo vero eo magis necessarium doctis di ingeniosis fortasse , tardis & rudioribus sine
415쪽
334 De Locorum usu in Sebo. Disp.
Deinde non mihi videntur sic la- Theologus, nasi & erit horiam Ioe stici Theolosi : fatendum est enit . aum omnium scientian consecutres, quod lentio : admodum composite & 3e ex eis promptum . expeditumque ordinate disputationes Theologiae di- pararit ad argumentandum tisium. Nam stinxisse. Divit m Thomam semper ex- de locorum natura Fe vi quidem satiscipio , apud quem mirabilis est con- lateor supra a me dictum. textus rerum dummus quaestioni tm 8c ar- Sed in eisdem nunc non frustrare taculorum ordo, de compositio discia sabimur, Uim docebimus, quisnam e plinae incredibilis . Adeo respondent rum locorum usus sit , Ac quemiam extrema primis , media utrisque , dum ex eis arSumenta ducenda . Idmnia omnibus. Nam de argumentorum quod non omnibus ita facile est , ut copia quid attinet dicere λ cum de in- nec praeceptis nec exemplit nostris i finitis Prope quaestionibus in utramque digeant. Sed haec hactenus . Iam ad partem disserendi tanta illi sacilitas instituta Pergamus . Ac ne plura, quae vi abundantia fuerit, ut non contra . sunt Pene innumerabilia , consecter ,
omnia semper, sicut Archesilis , diia comprehendam brevi, quae sint Theo- putarit; & tamen, ut in omnibus rebus dogiae principia. Theologiae naturalis flequicquid ex utraque parte dici posset, iinemmiratis hinc enim ordiendum expresserit . Cameri scholae auctores , est facilis est de expedita listinctio.
Ierturbatione rationis atque ordinis Theologiam naturalem voco Metaphvmu tum omnino peccaverunt : Magi- sicam, ea parte, qua Dei naturam perstrum videlicet secuti , in cuius qua- naturae rationes inquirit. Quae est no-tuor sententiarum libris multa quidem bis, id est, Christianis cum philos
lectio sanctorum apparet , de pro tem- Phis gentium communis. Stiperratura-pore illo haud mediocris sane erudi- lem autem eam dico , quae eiusdemtio . Sed praeter distinctionum voca- Dei & naturam 8c Proprietates Perhula, in quas libri illi divisi sunt, ni- principia ea investigat , quae sunt ho-hil distinctum fere videas , recteque de manibus divinitus revelata . Revelatio ordine distributum . Testimon wruin nem porro Theologorum more hic ac congeriem dicas potius i quam dispo- cipio, quae hominis dic captum luperat sitionem de rationem diici sinae . De he ingenium. Nam Paulus ea etiam , RomTrinitate prima est illi dii putatio. Ita quae naturali ratione Ae inmine cogia Prius relata , quam absoluta persequi- scuntur , Dei revelationi 3c mani αtur. Nam de iustitia dic misericordia stationi tribuit . Atque haec sit perna Dei in 4. sentent. quasi praeteriens disia turalis Theologia propria est fidelium Putavit. De virtvribus in tertio . De de Christianornm , tanto di sciplinis caevitiis quiuisdam item in quarto . In- teris melior a quanto divina auctoritas, numera tum eiul modi contii se ab illo in qna illa sustentatur , h. mana omni Perturbat que tractata . iniam ob rem ratione Potior de antiquior est . Reet Rν q. t ar L scholasticis , qui suetis vestigiis inhae- igitur divus Thomas docet, quod a serunt, Consula etiam fere ac peruir- gumentari ex artistoritate est maximebata sunt omnia . Nec rria strum ego proprium hullis dominae, eo quod prin-vola fraudare suo veteri nomine, ma- cipia huius doctrinae Per revelationem snum uti C, ut aetate illa , virum, Ic habentur: be sic oportet quod creda- quem rure coluerint posteri. Nec scho- tur auctoritati eorum , quibus revel lastico tum laudi, quam multorum se- tio facta est. Nec hoc derogat digni-Cula Mim firmavit opinio , detrahere tali iis iis doctrinae . Nam licet Iocus Quicquam vota. Sed ingenue ac liberet ab alictoritate , qui fundanir super radico . quid in allis defideretur , quid- tione humana , sit infirmistinans ; locus me illi praestarent homines ingenio dor tamen ab auctoritate, qui fundatur su-ctrinaque praestantes , nisi disserendi per revelatione divina , est eruacistis artem neglexistem. Nam quod spectat mus. Tantum ule . Ergo quoniam o ad argumenti inveniendi rationem , mnis oratio nobis de Theologia ea n tes quosdam videntur etiam igno- quae est stupra naturam , instituitur εrasse: adeo ia ulla ex quibusdan eorum ideo huius sollim principia, quae de qua- Lindium argumenta profernnt . Otacitus lia sint, exponendum est. enim quisque ex traditionibus Christi Hoc vero ut scholae congruenter fiat, de Apostolarum argumentatur Atque nodos illos & promendo x, de solve ex concIliis raro , ex sacris litteris non dos puto, qui rem totam isam il- adeo iroquenter , ex historia vix se- ligant N impediunt. Primus est, quod mel. At mea quidemi sententia nemo di us Thomas paucis verbis multa peC-m erit omni laude esse cumulatus, eate videtur . Unum , quod secum ipse
416쪽
pugnat. Modo enim ait articulos fidei VM esse theoogiae principia. e nunc autem
q. . . . illa omnia , quae in sacris literis com. ,:ade: tinentur: imo aliquando univeria e
2. AIgn. iam, quae sunt divinitus revelata : In quibus traditiones prosecto Apostolorum sunt , quanquam in libris can nicis non inveniuntur scriptae . Potestne magis secum ipse pugnare λ Alterum Peccatum, quod cum Paulus inter ea, quae Credere oPortet, duo illa numeret, Deum esse , bc esse remuneratorem inquirentium se ; Divus
Thomas contra docet , illa fidei articulis minime comprehendi, sed a fide potius supponi . Non sunt ipitur D. Thomae haec theologiae principia : siquidem non sunt propolitiones revelatae , quas fide credimus , sed naturae lumine ab hominibus cognoscunnir et ob idque fidem aptam antecedunt, cujus decreta ea demum sunt , quae In
propriis Theoloetiae principii, habere debemus. Nec Apostolo solum , sed rationi quoque illi D. Thomas videtur adversus , quae dilucide Probat, Deum esse, proprium idemque primum censeri Theologiae principium . Est enim Deus, ut supra dixi, res huic disciplinae proprie 1bbiecta . Omnis autem disciplina ponit in primis, de rem missibiectam esse, de quid etiam res illa sit . Deum itaque eise , proprium est Theolog iae principium, quia speculatrix est. Nam quia de effectrix, illud lint tyrincipium primum , Deum esse r muneratorem inquirentium te . Tertium divi Thomae I eccauim commune
cum pleritque Theologis , quod cum plurima sint a Deo revelata, non si iam iis , qui canonicos libros scripserunt, sed aIiis etiam sanctis Dei h minibus, Martino, Nicolao, Beneducto, Dominico, Francisco: Fidem re TheoIogiam asserit non quibuslibet Dei revelationibus niti, sed iis duntaxat ,
quas scripturae sacrae auctores habuere . Constat autem, de divinam revelati
nem genera ther esse fidei Theologiae e rationem sorinalem, & fidem quibusquo Dei dictis assentiri r est namque virtus, quae Deo dicenti credit . . Atque hic nodus primus in verbis quiadem D. Thomae est . Nam secundus non modo Divum Thomam, sed cinteros fere omnes astringit. Nulla enim omnino disciplina sua principia ratiocinatione probat , sed ponit: idcirco eni positisnes seu petiationes nuncupantur . At Theologia ea , quae fides tenet , ratiocinatione Lo
cludit a non ergo eadem sunt huius disciplinae principia, qtiae At fide C de creta . Quod vero Theologia fidei dogmata argumentando Comprobet , mi 1utifariam suaderi potest. Primum, quia
Deum esse unum, immortalem, remm humanarum pro ratorem . Ac caetera
eiusmodi per fidem a Chri anis accepta claris Philosophiae argumentis
demonstrainus . Tum rurius , quia Deum esse creatorem , fidei articnius est: id aurem ratio quoque naturalis ostendit. Adde, quod aIγostolus Petrus a. Pre. iubet nos esse paratos ad reddendam rationem de ea , quae in nobis est,
spe, atque ideo de ea , quae in nobis est , fide. Adde etiam , quod huic scientiae attribuitur illud, quo fides fi
Iuberrima nignitur , nutritur , deis ditur, roboratur: id quod ex D. An- τὰ gustino acceptum omnium Theolag ira in Ore teritur. Si ergo rerum naturalium cognitio, ut August. se ψ fidem de gignit de nutrit 3c roborat e nimirum ea . quae fidei sunt , ratione naturali Theologia patefacit . Non ergo
fides Theologo principia tradit , nisi sua ipsis principia probet: quod si mni prorsiis disciplina alienum esse .
adeo explorate perceptum est & cogn tum, ut non si a me in Praetentia confirmandum . . 'Tertius nodus ex Verbis quoque D . Artu. Tho. nectitur. D et namque, ad G a .pq.IIa a.dem ali id pertinere dupliciter: Uno modo directe , sicut ea, quae nobis limi principaliter a Deo tradita : Alio m do indirecte , ut ea , quibus negatis consequitur aliquid fidei manilaste coimtrarium : ut si quis neget Samuelem e se filium Helcanae: ex quo sequitiir divinam scripturam esse falsam . Hactenus non verbis quidem eisdem , ted sensin eodem illa ait. Et riirsum alio ML. loco assirmat, omnii quae sunt in sacris literis tradita, praeterea, quibus homo beatus e scitur, ver accidens ad fide spectare: ut Abranam duos filio, trabuit
se, be David suisse filium Isai. Quod si eiusmodi, licet in libris sacris expresse etiam conscripta sint , indirecte tamen & per accidens ad fidem attinent, non sunt profecto TheoloSiae Principia. Nec enim citui'u im discia plinae iundamenta fabricam illius discia plinae ex accidenti bi indirecte constituunt. Poteram Ae aliis argumentis hanc quastionein implicare : sed vorebar , ne de haec quoque lectori de i-cato multa nimium viderentur . Atque haec pauca licet, ursent tamen, & ni hil remittunt, ut omnia ea explanemus,
quae Theologiae initiis exponendis n
417쪽
eestaria sunt. Expediemus itaque primum , quaerum sit hujus doctrinae ratio formalis: deinde quae eius nativa germanaque principia et atque in his , quae capitalia sint , quae vero Iegitima quidem , sed secundaria tamen : P Aremo , quae sint extranea 3c aliena ,
hoc est , adscita & accersita ab exte is
Formalis ratio Theologiae, quoniam
illud in primis suscepi explicandum , non est una 8e simplex , sed duplex& bipartita. Est namque ratio formalis rei obiectae , quia res est: quomodo Deitas Theologiae ratio dicitur . Est, item ratio rei , ut mentem ad assentiendum movet , quemadmodum veritas
Prima revelans Theologiae habetur ratio. Sic rationes videndi intelligimus,hc colorem de lucem: colorem quidem Priore modo , lucem autem Posteri re . Atque illam quidem vocant rati nem quae, hanc rationem sub qua . Puto nobis concedi oportere , ut scholae verbis litamur , si quando minus Occurrent Latina. Q in Latina etiam i terdum relinquenda sunt , ne in ich lastica disputatione non tam explicasseres, quam verba affectasse videamur . Quia vero de ratione formali rei huic
doctrinae subiectae , quia res est , nulla
esse potest inter viros doctos controversa; de ratione formali ex parte habitus de potentiae cognoscentis huiusmodi conclusiones statuo. r. Conet. Prima est. Ratio formalis fidei non est ratio Theologiae formali .Nam si Theologiae principia lumine prophetiae cognoscerentur , aut lumine etiam gloriae beatorum , conclusones nihilo secius ad Theologiam pertinerent. Erat enim Christus Dominus longe omnium, quicunque suerunt , Theologiae divinaeque naturae cognitione princeps, qua
tamen sine fide conclusonitiis The logiae assentiebatur. Exigit quippe fides in ratione sua formali obiciarum quiddam Ae invisum, cum sit substantia rerum sperandarum, de argumentum non apparentium . Theologia vero evidens quoque 'c clara esse Potest . Nam est ratio sermoque de Deo. ANque inter prophetiam de fidem , si Divo Thomae credimus, nonnihil interest inec lumina sunt eadem , quibus vates
ad raticinandum , & fideles ad credendum illustrantur. At si rates illum itione sua illa Theologiae principia
gno Cat, Ac ea , quae consemiuntur
ac repugnant , ratiocinando Colligat , Theoloῖus profecto erit, tametsi The
logiae ei ut modi ratio sormalis non fidei
Iumen sit, sed prophetiae . . Secunda conclusio est Esse revela 2. nctu. tum a Deo, lumenve divinitus ins
sum , est ratio Theologiae formalis , sive illud luinen fidei sit , seu prophetiae , seu gloriae . Theologia namque supernaturalis., de qua nunc loquimur, lumen aliquod natura ipsa luperilis generaliter ad principia e
Enoscenda requirit : ted quale id in
specie suturum si, nec nomen Theologiae , nec notio propria definit. UNrum quia Theologi non de beatorum,
sed de viatorum Theologia disputant. nec quaerunt quid disciplinae ipsi, sed
quid naturae nostrae consentaneum sit.
idcirco fere asserunt, Theoloῖiae Pr cipia per fidem a Theologo intelligi.Lumen quippe Prophetiae , vel quoniam rarum est, generali praeceptioni nihil obstire creditur; vel quoniam est , ut lumen fidei, obicit rum , in Iumine 'fidei communiter 3e consile intelligitur . A qua nos consuetudine minime abhorrentes , Theolohiae nostrae primcipia per fidem accipi oportere sae
Unde illa tertia conclusio nascitur 3 3.cincti. Τheologiae nostrae formalem rationem eandem ac fidei esse: Tamessi aliter ad assentiendum principiis movet, aliter ad assentiendum conclusioni. Illis, inquam , sine medio syllogismo & rati ne, huic ratione 3c syllogismo intermedio. 9uod ii crimine , ut diximus, Theologia de fides non verbis de cogitatione, sed universa re 3e toto Senere secernunnir , quamvis utriusque ratio eadem formalis sit. Sane D. Th mas multis in locis fidei nomen , ut videtur , existimat manare latistime, idque versari in omnibus, quae a Deo
sunt dicta & revelata, sive alictoribus sacris atque canonicis , sive aliis quibuscunque divino quodam spiritu afflatis . Quod si verum est , ratio fidei formalis longe etiam lateque patebit, ut
non solum contineat revelationes Pr
phetis de Apostolis saetas, sed eas e
iam , quae caeteris quoque Sanctis e
etesiae Dei factae sunt: imo illas etiam, quas viri interdum improbi divinitus
habuerunt. ut Balaam 3c Caiphas, qu rum praedictiones ad fidem attinere , ne dubitari quidem potest . Eadem ergo caula iubest, ut caetera etiam , quae quibuslibet aliis revelata a Deo sunt, ad fidei rationem referantur . At enim
I. Part. quaest. I. art. 8. ad secundum , ut inter argumentandum obiecimus, verbis
nihil obscuris docet, fidelia nostram non eniti revelationibus aliis Praeter eas squas
418쪽
Liber Duodecimus. Cap. III. 3 3
quas Apostoli Be Prophetae, auctores bant. Nullo enim loco firma stabilisque videlicet canonicorum librorum , editi ac fixa consi steret, si privatas revela-derunt. Id quod Paulus confirmat, qua tiones si lueretur. laeo ait, fideles esse superaedificatos su- Nec mihi quisquam angelorum in via per iundamentum Apostolorum & Pr fidem & religionem objiciat, quibus nephetarum , ipso simino angulari. lapide scimus an Deus, quae credere illos Christo Iesu. Nulla trinar alia nisi Pr portebat, per se haec, an per aliquem rhetarum, Christi, Apostolorumque , publicum administrum angelum sit octrina , fidem ecclesae fundat, nul- riorem Propossierit. Illud dico, in amia alia Theologiae principia continet. gelis quoque communem fuisse fidem. Eadem enim stini disciplinarum Princi- communem revelationem, quae non pri-pia ac fundamenta . Adde, quod fides varat usurpationis esset, sed publicae re- est virtu Theologica, eum religione Iigionis. Nam quod objiciebatur de Baecelesiae erga Deum coniuncta re so- laam & Caiphae prophetiis, hoe faci-ciata . Non ergo quaecunque a Deo r Ie rejicitur. Non enim illorum verba velata ad fidei virtutem pertinent, sed ad fidem spectant , quia dixerunt illi, ea tantum , quae ad ecclesae etiam re- sed quia auctores lacri stripserunt. Ac ligionem pertinebunt. Quia vero nihil formatis Τheologiae ratio quaenam illa ecclesae refert, ea Credere, an non, sit, bre iter quidem, sed non indili- quae Brigidae citharinaeque Senensi vi- genter expositi. sa sunt; nullo certe modo ad fidem iu - Sequitur ut explicem , quae sint hi ila reseruntur. Adde etiam , quod fi- ius disciplinae propria legitimaque pri des, de qua hic sermo fit, non est Pri- cipia. Qua in re video, nihil nos i
ista virtus, sed communis. 'Ea enim borare oportere. Facile enim e rebus re catholica dicitur, hoc est, univer- positis intelligitur, omnia, quae lunt persalis . Otiocirca privatae revelationes , iacros auctores ecclesiae divinitus reve-
cujusmodἰcunque & quorumcunque tu lata, in propriis Theologiae principiis Iu sint, ad fidem catholicam non spm habenda. Non ea QMm 4ico, qtiae auctant, nee ad fundamenta te principia ctores sacri scriptis suis prodiderunt,
ecclesiasticae doctrinae , quae tera sese sed quae verbo etiam posteris commen- manasue Theolagia est. Otius rei il- darunt. Id quod explanatum est in ter-lud item non leve arsumentum est, tio hujus operis libro diligentissime. quod quae non per ecclesiam & eius ru- Auctores autem Acros appella , non blicos administros fidelibus proponum eos modo , qui libros canonicos inmtur . illa non credit catholica fides. Plerunt, erum etiam Christum D videlicet aequum erat , ut quae ad minum, qui Ae vitae 3e doctrinae C Rempub. generaliter attinerent, haec tholicae primus est alictor; &δ post non privati quivis homines ad eam re- sos, qui ministri fuere sermonis. Nec tulissent, sed eius e munes omnino si conciliori m 8e Apostolicae sedis ali-νω. s. administri . Fundamenta eius, inquit, ctoritas fidem certam facit Catholici in montibus sanctis . Id quod explica- dogmatis, aut Sanctorum etiam omnium turris statim adiunxit: Dominus nar- consensiis Ae conspiratio una, idcircorabit in scripturis popularum de iri in- aut Principia lTheologiae cumulamus, cinim horum, qiii fuerunt in ea . Scriti aut ejus formalem rationem extendamus. Hurae ergo pravatae non sunt fidei e Quoniam , ut isi alias diximus, necclesiasticae tundamenta , sed scripturae Concilia, nec sedis Aixostolicae ponti populorum , quas nobis principes eccle- sex, nec sancti scriptiirarum interpre-fiae tradiderunt. Quamobrem in prin- tes, novas fidelibus re elationes edunt, cipiis Theolagiae nostrae non ea sunt sed quas ab Apostolis accepit ecclesia, habenda , quae pravate &singulariter aut posteris integras & illibatas tradunt, quibusdam hominabi s significata a Deo aut illas exprimunt Ze interpretantur, fiunt, sed quae communiter & publice aut certe consequentia fle connexa col- ecclesiae suae Iocutus est Deus . Id si ligunt, adversa & repugnantia mani-
conseruaneum est, ut vadetur certe , ne- festant.
cessario fit conse ens , ut ratio fidei Principionim itaque Theologiae nis Theologiaeque formalis non fit tam dis- merus e libris Scris atque Apostolorum stila & ampla, quam nonnullis apparet, traditionibus integerrime constiti linir. Pd muIto astrictior atque contractior: Quamobrem duobus primis loci co ut intelligatur esse veratas prima eccle- tenta si int omnia , quae in initiis Τhe sae re elans ea, quae ad religionem at- logiae veris Ac germanis numeranda siunt.
tinent . Id, quod ii ne dubio fidei com Sed his initiis tanquam seminibus abstantia, certatudo dc firmitas require- ecclesia datis, quae Christus Apostolis,
419쪽
Ape4ioli ere sis dederunt, pastores &do flores ae . hrtilagi in universum mnes ea rigant & colunt , dc quae
Plantae, traduces, Popagines ex eis ritimur, proferunt ne ostendunt . Illas udamenta hunt Theologicae ecclesi isticae e doctrinae, quae Christus per Nostolos voluit, caeteri sive eoncilii
patres, sive Pontifices lumini, seu e clesiae doctores , laneti omnino ibi reiadificine . Nam fundamenta alia nemo potest mnere Praeter ea , quae Pin aiunt, Apostolorum de Prophetarum, ipso summa angulari lapide Christo elu.tit et in Enimvem dyciplimrim principia non
eodem gradu locata s uni omnia . Quaedam enim simpliciter prima sunt, quaeri sita xenerali caetera continent: ut in
metaphvsicis illint , Impossibile est semulassi ire Ac negare: qualia in The ua. 4ogia sime illa, Deus est: oc est remi- .nerator inquirentium se , in quibus tan- Iam in let imis credibilibus omnes fi-ri articuli implicite continentur, que
que verbis affirmat. Alia simi principia praecipita quidem de immediata ,
ed contrataiora tamen . quam illa comis munia , quae erant caeterorum omnium quasi fontes. Hu us generis in Phusicis ea itini, Res naturales materia formaque constare: naturam csse principium
motus 3c quietis et in Theologia vero articuli fidei capitale , qui, ut D. idem Thomas ait, Primo dc per se creden i fidelibus proponuntur. Nimirum enim de Deo , qtii est res Theologiae subiecta, ea ari,culi enunciant. qtie vel ex Perpotua e ter natate in Deo inliint, vel humane sa lutis ergo disposita in tempore ac dii Pentata sunt . Eundem quippe Deum , Qui trinus bc unus est , qui creavit mundum, qui bc impios s cit ii istos, de selices pios , eundem, inquam , credimus 3c hominem factum, α natum , dc mortuum , de sepultum, Ee sul citatum , ac elevatum in ccclos. Jure igitur hec prima sunt Ec propria Theologie pronunciata , quq a nobis de subiecto discipline nostri, vel maxime supponuntur . Initiis enim his Principalious non concessis, Theol
gus progreat ne digitum quidem pol est . Ac sunt priora illa similia iis, o as Philosophus appellat dignitates.
Accedentem namque ad Deum oportet credere , quia est, de inquirentibus se remunerator sit. Quicunque igitur diiciplinam aliquam supernaturalam discere parat, eum necesse est di in illas
generales prenotiones animo anze ce
i isse λ Qui dignitatum nota PIOrii δ
atque . insignis est. At hic posteriora principia li appositiones Titeoloeit non iniuria vocabuntur. Eas enim Theol gus discipitio suadere quodam modo aut explicare certe valet . Sed preterhee duo principiorum genera , sunt alia non propaer se potissime petita , sed , ut D. Thomas sentit, eorum, cinς simip tillima, explicandorum gratia . Qihi simodi sime, inquit, preter articulos fidei omnia. que in faciis literis assi mundiar, vel Dei natura Belmaiestate explicandas ves exponendi itisus in homines benevolentia, rerumque omnium pro natione, ous illis essent utiles ira necess. rie . Hec vero taeneis non fidei
iunt nec Theologit preci ptia capita, sed his ex accidenti con ineti , & quasi principia secundaria; accipit tamen ea Theologus, non aliter ae Philosopivis Principia per se nota , sine medio de
ratione , perinde ut articnios fidei acceperat . Hec enim uuasi naturalis a
que insta in animis fidelium notio inest , ut quicquid ab Apostolis scriptum
tradinimmie est , verum esse se tutant.
Ae Theologiet legitima germanaque principia lisc sunt. Nam quς vel a Me taphvscis, vel a Phusicis, ves a Mathematicis, ves a reliquis demum nature di ciplinis adsciscit, perlpicua Perse evidentiaque principia, non ex stasianiit vi atque natura, led foris inve ia in proprium usum mutuatur, aut te ni re quodam suo vendicat. Forsitan quispiani dixerit: Nonne igitur multe varieque erunt rationes Theolos te fora males . Siquidem multarum diiciplinarum varia item principia sunt. Minime vero . Non enim ex ad unctis de extrinsecus attributis doctrinarum s malis ratio petitur, sed ex propriis mintivisque principiis. Atqui in Theol gia horum omnium una de eadem ratio formalis est, nempe Iumen fidei su-Pernaturale.. igitur sint Theolo fis principia, tum germana , tum ais iena, atque ex illis quς prima , metsecunda, ex primis vero quae Deneralia,quq quasi in speciem contracti , satis. ut reor, dilucide aperteque docuimus. Quibus ex rebus intellig tur , e decem locis duos primos propria es legitima
Theologi principia continere , tres stremos externa & aliena: nam qui que intermedii aut inter pretationem
Principiorum Propriori im continent, aut
eas , que ex his ortet de prosine sent, conclusiones. Hin culininossi in The logia sint, statim explico, fi Prius argumenta refello , quibus lupra usus sum,
quum de principiis ei dem Thilogic
420쪽
Reis. id quererem . Ad quas ipsas arrumenta tiones ex luperioribus dictis laria multata reiivitia si int , quibus perspici possit, advertum D. Thoinam , quem vel ma ocine impugnant, e.:s nihil habere virium . Tanta vis est veri, ut speciem
filsitat is obicuret , si modo id patesa Gim de i lustrati im est . Sed tingulis
tamen rei pondere volumus, ut rudi tum ingenio morigeremur.
- Capitis superioris argumenta refellit.
P Rimum eteto argumentum tria D. Τhomae falsa peccata objicit, quorum unum iam omnino depulsum est. Ecquid enim illa pugnant , articulos fidei primaria esse Theologiae nostrae
principia , sacras autem literas continere etiam secundaria ρ Quia vero non rita continent, sed pleraque, illud etiam his valde consentit 5e congruit, divinam veritatem sine scripto quoque rationem esse fidei formalem . Sunt e vim quaedam verbo tentis ecclefiat tradita , quae in Theologiae verix germ nilque principiis habentur . Prima it que calumnia adhibita nihil premit. Quae secundo loco adhiberiir, ea presisus urget. Sed si, cum animum attenderis , videas de Deo nos duobus m dis loqui p ise, tune huc etiam calumnia contundetur . Intelligendum ergo, sermonem de Deo duiqieiter haberi : Aut quia principium est fini seque naturae , aut quia supra naturam est, de principinm , bc finis. Sane quam diu praestantem , aeternamque mentem intelligimus solatam a corpore Be liberam , segregatam ab omni Ooncretione mortali , quae omnia sen-viat de moveat, quae Caelum ac terras tueatur ac regat, ad quam res imiversae quoquo modo possunt , contendane Ee enitantur ut veniant 3 tamdiu Deum
naturaliter intelligimus, tamdiu de eo naturaliter loquimur. At s consideremus Deum ipsim potiore quodam lumine nobis ostenilim. quo apparet in una deitate rei ς, in effectis supra naturam admirabilis, omnium eiusmodi ellectorum supernaturalium Re i rima cau a inciens Ac postremus finis, a que adeo creat irae rationalis tina dc summa felicitas; tunc ratio Dei mula. alia , sermo longe diverius est. Cum igitur Paulus inter eas quae credere ne-
ε esse est, tuo illa ponit emi este, sc esse remuneratorem inquirentium se, Deum intelliste , non ut murrae Oculis cerniatur , sed ut illiastiatione superiore apuparet lupernaturalium rerum primum principium , ultimusque etiam finis cQuo sensu Divus Thomas secunda λ. eunda quaestione r. articulo G ait, mmnes arti ius in Primis illis credibulibus contineri, st i licet, ut credditur Deus esse . 8c providentiam habere circa hominum salatem. Cum autem
aliis Iocis assi at , duo illa in fidei articulis non esse , sed a iae potius
supponi, de Deo tum naturae I ein Ioquitur. Quemadmodum enim gratia
supponit naturam, ita cognitao gratu ta cognit Mnem naturalem, ut Idem D. Thomas refert. Frustra vero elim Mdei doctrina velis imbuere , qui non habeat duas illas naturae anticipationes, Deum esse , he habere hominum Pro videntiam . Nulla porro gens tam fera . est, ut ait Cicero, quae non, e
iam fi ignoret qualem Deum habere deceat , tamen habendum stiat. Qui
alitem Deum non praenoverit Procura torem esse remm humanarum , atqui
adeo hominum rectorem Ec judicem, is longissime abest a nostra disciplina . Quod si iudex hominum de rector Deus est, fi etiam alio modo intelligi non potest, nisi summa sapientia. iustitia ,
e potestate praeditus, fit, ut 3e Praemia virtuti s parata habeat . 3c sui plicia vitiis . Nec enim ulla omnino
Resputa quod Solon verbi me dixit, nisi duabus rebus contineri pote st ,
praemio dc Doena. inae caula Platonem movit , ut quoniam videbat optimo saepe viros pro rebus praecla e gestis nullo in hac vita praemio virtutis, nuIulo insigni honoris, nullo monimento laudis decoratos, affereret animos imis mortales ossicii praemium be tructum aliquando accepturos: Abiurdum qui
re esse, ut verus, iustus , 8e honestua labor honoribus, praemiis, splendore careat , fi qua est in caelia pietas. s quod numen, quod talia curet: Non itaque aut campos Elisos, aut Sisyphi saxum, Ixionis rotam, Tantali stim poematis solum eta. sed historiae . . Nam ut mcta sint a poetis isthaec omnia , veritamen significandi pratia ficta silm,
ne uti lissima illa verit imaque lententia in animis hominum inscribereuar: Recte factis praemia, peccatis supplicia deberi . Quo magis Caietanum miror, qui in epistolam ad Hebraeos multum omni no fle a sensu Apo li, Sc a vera na- tutae institutione det civit. Atque elin