장음표시 사용
71쪽
coelum , omnisque natura , divina tamen veritas consistat necesse est. Praeterea Ae illud Apostoli testimonium ,
ouod ante citatum est, idiphum ostendit. Est, inquit, Deus verax: Omnis autem homo mendax . o loco Paulus non sirnificat quidem omnes homines mentiri, sed eo esse ingenio , ut mentiri possint. De natura quippe agit, non de more . Nam reperire liceat viros aliquando , qui vel rationem rectam ducem sequentes, vel Euanx lii gratia legeque ad viti ac moniti amendacio abhorrent , veritatem amplaetuntur . Sed quoniam humanitatis ea est imbecillitas, ut veritatem , quam tenet, dasti mere interdum postit, idcirco scriptura omnem hominem dixit esse mendacem. Ex quo intelligitur, in eo sensu mirm appellari vera-Cem , quod cum divina natura mendacium pugnet. Id , quod non modo probabilj argumentatione , sed etiam
necessaria Theologorum ratione concluditur . Nam aliae contrarietas est
mali Ae boni , eaὸem est veri Ac salsi : Sed primae bonitati repugnat facere ma Ium: ergo he Primae veritati dicere falsiim. Hine enim illa sunt: Fi-ν ii , M. delis in omnibus verbis suis. Deut. ix. 8e sanctus in omnibus oderibus suu . Et, Fidelis Deus, &absque ulla iniquitate . Tam alienus itasve Deus esta falsitate , quam ab iniquitate : Ac si tu nec per se, nec per alium iniquitatem facere , ita nec fallere quempiam
potest. Quod si quispiam Deo auet
re falleretur, iam a lante veritatis mendacium emanaret. At non solum Euangelista testante , sed natura etiam duce cognovimus , omne mendacium . oamin. non esse ex veritate . At revera ut eo unde egressa est , reserat se Oratio ) utriimque , bc malum facere besalsum ἡicere, cum natura stabili immobilique pugnat . Inde enim cum Num. ai. strii ira dixit et , Non est iniis ut homo, ut mentiatur , e vestigio subdidit, Nee ut filius hominis, ut mutetur . Mendacium quippe mobilis naturae nota est. Adde hue , quod si per alium Deus decipere homines potest, & per se quoque idem poterit eficere . C. tera siquidem mala , quae poenam habent a culpa distinctam , Deus dare& per ministros , 8e sine ministris per se ipse potest . Atque ut semel finiam, si Deus mentiri Posset, merum etiam nos larmidare poterimus, ansuerit aliquando mentitus . At nullus . est, inquies , formidandi locus , cum ex Potentia ordinaria constet, Deum
non possit mentiri. Belle Id quidem:
sed eum hoc nisi per revelationem Co stare nequeat , qui scire possit in , an illa ipsa revelatione Deus potentia sua absoluta fuerit abusus Ut enim a- Lit, μωμid Augustinum est , quomodo cre- Maena. opδendum est et , qui putet quandoque a
esse mentiendum Nam & sorte ninc e p. g. mentitur, cum Praecipit, ut ei credamus. Perit ergo, ni ita sit, sacrarum literariim certitudo. Praeterquam quod
apud Philosephos tam evidens est ,
Deum non mentiri, quam esse uim mptimum, tum sapientissmuin , ac Pr
inde nec fallere, nec falli posse. Nihil autem interesse, an per se ipse id es-ficiat, an Per administros suos . Etenim nec purissima Veritas est , cui quodammodo est vel falsitas, vel fallacia Permixta ; nec summa intelligitur, qua
majorem aliam crittamus . Veracior alitem is esset , qui nec Per se , nec per alium, quam qui per alium fallere posset . Ita divina veritate firmiterposita, ac rationum, ac testimoniori incertitudine corroborata, non aliud hu-perest, nisi ut advertariorum argumenta diluamus a
diluuntur AD primum igitur argumentum non
est Theologorum una 8e si inplex re onso . Sunt enim , qui pie graviterque contendant, Abraham non esse mentitum : non enim, ut aiunt , contra id, quod mente gerebat, locutus est. Quin filium credidit protinus sustitandum : quemadmodum Aposto- Ius videtur in naec verba traderet Fiade obtulit Abrah am Ilaac , cum tenta reuir , Ac unigenitum offerebat, in quo Llceperat reprom is sones: arbitrans quia& a mortuis suscitare potens est Deus. Sunt alii contra , quibus ego vehementer assentior , qui admittunt quidem Abraham ea ratione filici mentitum , quod contra mentem dissimulat i causa locutus est; prophetasse autem , quia
dixit verum, quod tunc stilicet ignorabat. Id nanque Ambrosii verba prae ferunt . De primo igitur argume to satis dictum est. Deinceps , ut e rat proposuim , de de reliquis dic
Ad secundum Τheologi quidem non ign0biles res adent, utique a b men
72쪽
titum fuisse, sed matre consulente, non Deo revelante . At nos, quibus in Mnimo est sanctorum senia pro nostra uidem virili tueri. multo aliter re-: Pondere debemus. August. siqitidem in quaestionibus se per Genesim, Jacoba mendacio excusat : Adduci ite in hoc quod de illo scripti ira dixit, virum simplicem fuisse , hoc est , non fictum M sine dolo : ut o. Interpretes converterunt . Sine dolo igitur e rat, qui dolum secisse videtur . Rua-Propter in eo loco , ut ait , spirituale mysterium cogimur intelligere. Et ILCap. tri li. de civit. Dei: Qui est inquit d lus simplicis, quae fictio non mentientis , nisi profundum mysterium veritatis ρ Chrysost. etiam iam. 6. in epist. ad Colos. & hom. s r. in Gen. sicut
Abraham Ne Phinees ab homicidio , ita 8e Jacob quoniam Deum illi cooperatum et se credit a mendacio excusat. Excrisant etiam Amb. l.2.de Jacob bevita beata, cap. 2. Ac r. Innocent. de divort. cap. gaudemus. Magist. sent. . d. 38. Gratian. 22. quaest.2. cap. qua ritur. Alexand. Alen. a. pari. quaest. I 30. mem. s. D. Thom. 2. 2. quaest. Cabr I .d 33. IIO. art. q. ad 3. Nec vero audiendi 'H. - 4 sint , qui putabunt Iacob per revelationem quidem excusari, non ne menti uis sit, sed ne peccarit mentiendo . Quod mendacium, ut aiunt, recte no
nunquam )ici potest ex familiari com t. Alla. . silio Spiritus sancti . Quos ego alict
N: L. 'ra ab res non modo redarguerem, verume
K ei. a. a iam quam plurimis argumentis gravi-α-- ter errasse monstrarem, nisi D. Aug. in eadem calisia adversium Priscillanistas accurate elaborasset , atque ita multa
disseruisset, ut si labor idem rursum a nobis susciperetur, nihil aliud , quam
actum ageremus, si iod vetamur veteri Proverbio . Hos itaque cum sua ista in iis . a. Theologia relinonamus, cum doetores
O ,. iii s. sincti non mocio negent peccasse Ja- . - cob, sed astruant etiam 3c verum d
xisse, Ae verbi illis prophetasse. Qua
in re illud equidem animadverto, Ma: res nostros , quod perspicuum N exploratum erat , id latere non potuisse: nempe verba illa Jacob in sensu pr
Ant. eis Prio este mendacium. Nec esse tamenn n.c. absurdum , si homo quamlibet iustus a semel alit iterum mentiatur. . Quamobrem cum constanter astrum
rini Jacob non fuisse mentitum , existimandi sitne peculiares , easdemquc Sraves suisses habuisse, quibus in hane
sententiam inducerentur. Porro quem admodum per legitimas allegoriae rationes justus figura iustonim , iniquus
iniquorum est , Ita v salsum absurde in typum veritatis assimitur. Scio quae contra hoc dici postunt. legi enim D. Gregorii Commentaria, in quibus huic renitae non alligat expositionem in mulati bi Hieron. qui Abac. r. ctim Oiritum malum per tropologiam conVesetisset in bonum , Tropologia, inquit, libera est, & his tantum legibus cir cumscripta, tit pietatem sequatur inteuligentiae. Sed haec langior pugna est: nec huius temporis patitur angustias. Equidem abuti hac libertare nollem , sed musticos sentiis quibusdam potius terminis lineisque praescribere . Nec enim consentaneum est , nisi a rebus vicinis de similibus , ut metaphoram sita Ae figuram imaginemque rerum trahi ; Quippe cum rem, quae alterius tagura est , dius simili nidinem gerere necesse sit . Nec Salomon in Peccatis Christi tyims erat, sed in pace : nec Iephte in impietate adversius filiam tu-pus erat Dei , sed in zelo . At D.
Thomas 2. secund. quaest. 88. articul. 2. ad 2. repugnat et videtur profecto .
Verum iam dὶxi , hic me non ager de liberis allegoriis, sed de his, qliae
certa via Ac ratione premuntur . Quo sensiti nec Hieronymus , nec Thomas locuti sint. Quae enim conventio lucis ad tenebras quid Christo cum Belial, ut per mysticum sensum lucem quidem tenebrarum , Christum vero Belial figuram faciamus Sed de his plura alio loco opportunius. Nunc, ut ad Pr positiam revertamur , nobis ad certam regulam divinae scripturae tractandae sitiat, nec iniquum in eo, quo iniquus est , nec mendacem in eo, quo me dax , aut iusti aut veracis lupum faciemus. Quia ergo constat, Iacob tum tiam , cum praeripuit fratri benedictionem , gentium fidem praenotatis , consequens fit , ex peculiari Dei procuratione ea omnia , & dicta Ac facta suturae veritatis imaginem habuisse, ac proinde non mille mendacia . Quid ergo verum ne illud est, Ego sium primogenitus tuus Esau p Nempe verum est. Est enim & primogeninis secundum carnem , & primogenitus secui dum ius : Nam ne Apostolus duo fi- Ad 2-.λliorum genera exprimit, inqiliens: Non omnes, qui ex Israel lunt, ii sunt Iiraelitae: nec qui semen sunt Abrahae, Omnes
filii: sed qui filii sunt promissonis, aestimantur in semine. Et statim: Non soluin autem illa , sed Ac Rebecca ex lino concubitu , &c. & quia maior serviet minori, &c. Paulus itaque femen Α-brahae vocat Populum gentium , eum B dem
73쪽
demque fratrem appellat minorem, cui malor erat servituruς . Ut igitur sine mendacio gentium hic populus in fidem iam & haereditatem Judaeorum si in sectus dicere poterat ; Ego sum semen hiatiruit. Abrahae : ira 3c Jacob , quoniam iiis habebat ad primogenituram, in quam Deo ait tore suerat substitutus , verentique dixit , Ego sum primogenitiistiuis Esau. Quid, cum Joannes Baptista Elias a Domino vocatus sit , non natura quidem, sed praecursoris officio: num non Ae ad eundem quoque m dum Iacob, qui haereditario iure fratri successit, se esse Esau sine falsitate rotuit allerere λ Sed ais: Unde lux hoc jacob intellexit ad se pertinere ὸ Ce te vel Deo revelante , vel matre i struente . quam Dei familiare consilium habuisse, Genesis 2s. CaPit. traditur . Atque in secundi argumenta consutationem satis multa diximus. Respon. Tortium autem, quoa ex Esaiae te ad 'o ' stimonio nobis opponitur, Divus Tho.
' a. . quaest. I r. art. s. ad 2. confutat.
Quae quidem consutatio, quoniam Pr lixa est, nos vero brevitati studemus, non est hic adscribenda. Nam de aliter responderi brevius potest. erasmodi Prophetias comminatorias esse , sc enim scholastici vocant . Id quoniam Prophetae inrelligebant nam intellige tia opus est in prophetia 3 minime sallebantur. Quin potius fide quidem bona sito mirusterio iuncti , existima-
Dan. to. bant tamen comminationes mutatis
posse moribuς commutari . Ob eam enim causam Ionas nolebat Ninive tu versionem praenunciare , quod divinam putabat misericordiam Ninivitis poenitentibus esse flectendam. Quocirca in simplicitiis evis inodi denunciationibus
natura r riam usuique communis eo nos
ducit, ut conditionem tacitam subatidianus . Cirus rei insigne exemplum legitur Gen. cap. 2o. tibi Abimelechre em corripiens Dominiis his verbistiti ur: Et morieris propter mulierem quam tulisti. Postquam autem ille exciti avit, in hunc modum Dominus locutus est : Nunc redde viro suo uxor rem , de orabit Pro te , Ac vives. Si alitem nolueris reddere, scito quod morte morieris . Vides ut primo edicto veli mentius animum e us concutiat , quo satisfactioni reddat intentum : se undo autem voluntatum liquido suam Explicet, qua Poenam deiumciando nihil aliud signi ficit, quam eos se m nere , quibus vult parcere: nisi quod syllabatim non exprimit, quod inrelligere lauacra Promptum est . Ad te
tium itaque argumennim sic resiponsum esto Ad quartum autem facile responde- Re potatur , Verbum imperandi non semper . aut Praeceimm , aut consilium sectim , sed aliquando etiam permissonem semre , ut apud Joannem : Quod facis, fac
citius: de alio Ioco Dominus ad Ba- Izzzz
Iaam . Si vocare, inquit, te venerint l, mines isti , stitae , bc vade cum eis. Cui tamen postea angelus dixit: Ego veni ut adversarer tibi . quia perversa est via tua . D. Thom. de Mala quaest. 3. Artic. r. ad r . Sic igitur dichim est , egredere , 3e fac: sitque omnino, Deum dedisse spiritum mendacii in ore omnium Prophetarum, concedendo scilicet, non iubendo. In quem si
sensium illud etiam intelligitur: Et ne
nos inducas in tentationem . illud forsian : Tu rex regum es , Sc DCtas Dan.
ccxli regnum di imperium dedit tibi ,&c. be illud : Non haberes potesta- I n. y.tem in me ullam , nisi tibi datum esset desii per . Atque illud demum : Quod pater dicitur filium in manus impi rum tradidisse . Quia vero permissi nem ipsam divinam i redeundum est nim ad propositum 2 qua hi mo vel in errorem, vel in culpam inducitur, non ministri boni, sed mali exequuntiir, ideo Augustinus asseruit, per administros malos Deum aliquando decipere.
Ac quarto argumento refutando haec
dicta sint m o: nam posterius illud
apertiore fortasse via Ac ratione resutabimus . Argumentationi quoque, quae quin- Resivan. to loco posita est, ita i et pondeo: Deum ad s. non iussisse quidem filiis Isirael, ut circumvenirent AEgvptios , sed ut vasa argentea Ie aurea Peterent commodato . Praecepit vero postea , ne accepta vasa
redderentur . Id quod facere legitime poniit, tum Propter alia , nim his Praeci e Causis. Una, quod .Egvptii qὶ rarum mercedem Iudaeis non reddiderant. Presserant siquid eos operibus duris luti Ae lateris, omnique simul tu , ut Exodi t. capit. legitur. Itaque vel in Irace mercedem ab invitis r. ι re PVtuerunt, quando res alioqui debitas nulla alia erat via repetendi. Altera autem erat caiisa , quoniam in Mulo iusto res hostium victoriae iure aular-re poterant . Quemadmodum de Epiphanius in libro Ancoratus explicuit, Ac docuit ante Clemens Alexandrinus libro primo stromat. Certe utramque Calliam e Sapientiae capit. Io. colliS re licet. Priorem ibi, Et reddidit irastis mercedem laborum litorum . poste-
74쪽
stet Iorem alitem ibi r Ideo itisti nile runt spolia impiorum . Magister vero sent. in 3. distinct. 37. Judaeos a firmat viros optimos nullo modo Peccasse rinfirmis autem , qui cupiditate quadam
Egyptios fefellere, metgis ei se illud ut facerent permistum . quam iiissim. Riiod enim Augustinus dixit, Israelita, siasos esse hostem decipere , id ipse e
dem prorius loco ac quaestione correxit , inquiens: Elistum est , ut iuberet Deus , vel potius pro illorum cli-yid ita re permitteret. Pertinet vero ad iustitiam N veritatem, ut is, qui meretur decipi , decipiamr a Deo qui dem concedente , ab homine autem, vel angelo malo efficiente . in iustitiae suae administros licet Deus severe sine ad vindicandum proferat,
non continuo tamen Pravi eorum osteris caula est. Non enim mox, si quis ab usurario pecunias petit. homini que Perversi cnlpa utitur , idem ipse ii iurarum est austor . Nee vero dii licite videbitur eadem opera ad Deum , Slta namque referri: ii in uno eodemque motu actionem I parionem res plane diversas in piciamus . Hae namque res duae faciunt , ut in talibus longe alia sit ratio divinae , diabolic mire ctionis. In calamitate porro sua Iob non solum daemonis , sed Dei etiam opus recognoscit: qii inti ea dicit sibi abstulit se, quae instigante impellenteque Sathana per Chalciaeos fuerant erepta. Etenim , quia paruo bona dista erat, consilium quoque Dei optimum, finisque iam' illimus , in promptu viro
Dei fuit , ibi inculpatam Dei op
rationem agnos ere , ubi hominum Sathanaeque nequitia cum prava sua Operatione se prodidit. Hoc video, dum
breviter voluerim dicere , dichim a me esse Paulo obscurius : sed exmriar, redicam, si potero , planius . In OPere illo malo es culpa erat, & mum , actioqlie prava rectae iuncta passioni . Deus igitur illic non erat otiosus: sed ius erat Omnino auctor, quod in illo
opere erat bonum: ab eo antem erat ali
nus , quod in illo erat malum . Ita Deus viro sancto camelos abstulit quidem, at non iuste solum, sed benigne . Abstulit & Sathan: at crudeliter, nedum impie r Chaldaei quoque abstulerunt ,
at ri m avare , tum etiam inique . Nihil ergo est ablhrdi , si opus idem,
quatenus P ma est, ad Deum di quatenus est culpa, ad Sathanam auctorem referamus: ut Sathan re in culpet agat, S' in 'na : Deus in P m agat mi idem, at in culea non agat, sed permutat is Re*Onω ad 6.
Atque hac eadem responsione sextum quoque argumentum refellitur . Non enim decipit Deus deceptionem ipsam faciendo, sed permittendo ut fiat.
Qua etiam ratione corda & excaecare dicitur , re inditrare: ut Gregor. II. mo. lib. cap. rs. v Tho. r. adversus Gentes, cap. r62. docuere. Et Clemens
Alexandrinus, libro Strom. I. explicans illud Matthaei declino tertio: Ideo in parabolis loquor eis, & caei. Non D minus praebet ignorationem , insuit , hoc enim sentire est nefarium, sed ipsam , quae inerat, Prophetice arguit. Sic etiam homines tradit Deus in reprobum sensum , re in passiones ignominiae. Dimisi eos , ait , secundum desideria cordis eortina: ibunt in adlnventionibus illis. Atque hoc item' sit reliqua testimonia interpretanda sunta Nam Augustini verba ip e idem August. in lib. de praed. ω grat. Cap. 4. d cuit , quomodo accipere debeamus . Non operatur , inquit , Deus in homine ipsam duritiam cordis , sed indurare eum dicitur,quem mollire noluerit: Sic etiam exocare, quem illuminare noluerit, & repellere elim , quem n luerit vocare. Hactentas ille. Et in libro de articulis sibi falsa per Pelagianos impositis, arti . II. eorum opinionem detestatur , qui Deum pravae cuiusquam aut voluntatis , aut actionis credunt auctorem , sive excitantem, sivei dentem, sive impellentem peccantium cupiditates. Deus quippe neminem te tat. Et marsum : Non dicas , ille me
implanavit . Et iterum, Perditio tua Israel , tantummodo in me auxilium trium. Et alio loco, Diligis omnia quaestini : re nihil odisti eorum qitae sectisti. At odio habet Deus Caecitatem
Cordis, errorem, obstimtionem : cum
odio fiat Deo implus, & impietas e jus. Deil igitur nihil eiu simodi in homine proprie facit : sed tantum judicio hermittit . Nam obstinatio, error animi, ac caecitas, peccata itini : qtiae
scilicet in hominibus , si proprietatem
verbi sequi volumus, Deus nullo modo operatur . Nisi Melanc honis stultitia IVnnt . Placet, qu i aeque proprium Dei opus, P Q jiidae proditionem , ac vocationem Pauli esse ait . Verum hic error non italum scripturae testimoniis, sed naturae quoque rationibus manifeste refellitur oPrinium enim illa Aligustini ratio expedita est i nullo sepiente atuctore ali-qlicin deteriorem fieri . tanta enim culpa est quae in sapientem quemvis hi minem cadere nequeat . Multo igitur minus Deo au ctore fiet homo deterior.
75쪽
in lib. δου cium sit Deus quovis homine sapiente praestantior. Illa item e iisdem Augiis . 84,rui. causa non est levis: quod, quae me alictore fiunt, ea me volente. aut stiadente , alit considente. aut imperante
fieri necelse est : Nullum autem Dei iustii in recitimque de culpi α iudicium suturum ei set , si homine; Dei voluntate , libasii, consilio, Praec P Ostie De carent . Plato insuper in secundo de Rep. lib. modis omnibus pugnandum ei se ait, ne Deus , qui bonus est, dicatur esse malorum causa : Alioqui secum Deum Pugnaturum , qui suis legibus contraria fieri mandaverit . Ita Cos civitate extrudi jubut , qui vel ballia nefaria dixerint: nobis utique Perniciosa, ut inquit, sibique ipsis male consona. Sed alterius & Ioci Ar temporis est , hanc sive amentiam, sive infimiam resutare : Nunc rutiqua proseqiramur . Nam dic eis refellendis lamus sexti argumenti testimonia apertius explicabuntur . .
Cum itaqtie septimo Ioco obiicitiir : Reyon. Deum esse omnium poenarum causam, ad j. nos certe id nesamus: sed earum vere
Itoni. r. ac proprie causa Est, quae lolum poe- . Tue. 3, nae non culpae . Est autem interdum , ut ad Romanos fle Thessalonicei sex tradit Apostolus , lina culpa ait rius PQona . Quo casu in paritam in-chrrit impius Deo deuorente , non e ilia 2. Ret. u. Ciente . At vero Caietanus in illud , Ecce ego suscito super te malum de domo tua , Est sermo , inquit , non de malo culpae , scd de malo poenae . Dcus enim non est auctor peccati , ut sic , sed Quatenus poena est Meccantis , vel, alternis. Hactenus ille . Et in illud, Dominiis praecepit ei, ut malediceret Davidi, Agnoscit, ait, maledictiora millam quatenus poenalem , sibi procedere a Deo. Efficit siquidem Deus per Semei maledictionem illam, non quatenus erat peccatum, sed quatenus erat poma ipsius Davidis . Quemadmodum supe-xitiet etiam per os Nathan dixerat ,
Suscitabo malum de domo tua , non quatentis erat ma Ium culpae, sed poenae.
Hactenus etiam ille. Ac posterior haec sententia quidem faciliore ratione defendi potest , si ea distinctio repetatur,
quae quinto argumenm diluendo posita est , in opere uno eodemque se actionem consderari V pasi ionem. Cum autem res temporariae, saliis quo ne &vita auferuntur , Pastio non modo ex parte Dei iusta est , verum etiam ex parte patientis est bona . Non utilem
patienti dico , nam hoc quis dubitet sed honestam ac meritoriam , si aeqtio
animo patienterque stratur. Q Da vero quo pallio est, eo poena est . rite , ni fallor, dici potest Deus auctor esse operis mali, non qlia est malum culpae, sed oria est malum Poenae. Cum enim Vs e. Aristoteli actio ra passio iidem motus -x. . sint, illud perinde est, ac si Deum auctorem dicamus esse non malae actionis, sed bonae pastionis. Caeterum, quando
unum peccanim alterius est Potna , res
non ita facile expediri potest . Tunc . n. nec actio, nec pastio honesta est i sedis, qui plectitur, & agendo & patiendo peccat: Ut cum gentes, verbi calisa , contumeliis at secerunt corpora sua in temetipsis, eκ relicto naturali usu,
turpitudinem naturae inimicam operati sunt, mercedem , quam oportu It , erroris sui in semetipsis recipientes, nihil omnino illic distinguere possumis,
cuius Deum causam asteramis. Sive enim agentes, sive patientes , Ac quia agebant, dic quia patiebantur, utrinque omnino peccabant . Quamobrem Deus nec aditionum eusmosi auctor erat litilo modo, nec pastionum . Illud igitur, quod Priore loco Caietanus ait, Ἱilutius videtur esse, quam ut consistere in vera Theoloetia possit , quae an argutias adeo serinales recipiat, ignoro.s enim Deus auctor reccati est . quatem is est poena peccantis, Omnium Poenarum absolute causa erit: tum etiam , cum peccantis culpa posterior culpae prioris poena est. Ita erit causa indurationis, caecitatis, erroris, cartimque passioni im, quas ne nominare quid cin i r verecundiam licet. Et cum causa moralis, de qua in praetenti sermo est , non agat nisi per voltintatem movens: Deo certe volente, atque adeo vel iubente vel suadente , vel instigante, ea Peccata Pr venient , quae in priorum Poenam accidunt . Ruae nimirum omnia de pers e sunt salsa perspicue, di inter se vehementer repugnantia . Intelligo autem Divum Augustinum libro contra Julianum quinto , Ionga oratione CO tendere , non permis ionis tantum alit patientiae divinae esse peccata, sed e iam potentiae : quum priora videlicet per posteriora puniuntur . Adducit vero in hoc non ea modo testimonia,
quae nos In argumentis attulimus: verum illa etiam: Miscit it Dominus spurinim vertiginis in medio eus, Fe er 'rare se erunt AEFvpnim , sicut errat hi ius. Et Domini sententia fuerat, ut 'indurarentur corda eorum, he non mererentur ullam clementiam , sicut Prae-
ceperat Dominus Moysi. Et, Nonae 'quievit rex populo , quoniain avers Iu
76쪽
n s fuerat eum Dominus, ut suscitaret verbum suum , bcc. loco autem eius, quod nostra translatio habet, quoniam aversitus fuerat eum . Dominus , Io. transtulerunt, .m is Κυροου lia η με-
. Quae verba Augustinus ita reddidit Quoniam a Domino erat conversio. Ac recte ille quidem. nam, proprie , converto , est.
Huic vero illud etiam simile est, Con-rial vertit cor eorum , iit Odirent Po u
lum e us , de dolum sacerent in tervos eras . Addit denique Augustinus de iἰlud, quo uno caulam videtur obtinere , In hoc ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam : ac Pr tinus: Quem vult indurat. Volens cr-so indurat Deus . Et posterii s , quod si Deus volens ostendere iram , bc notam facere Potentiam siuain , &c. P tentiat igitur divinae limi misit di Pec-2. Reg. 16. Cata : quare Deus in his agit etiam , nedum permittit . Confirmat autem hoc, vel maxime , quod cum David increparet Abisai, qui caput Semei cui eret amputare , Dimitte , in it, eum: Dominus enim Praecepit ei, ut malediceret David . Et paulo post , Dimitte enm , ait, ut maledicat iuxta praeceptum Domini. In eam quaesti nem , quam Velis equitque, ut dicitur, fugere conabar, volens nolens incurri. Ita enim con uncta est huic , quae Prae lenti loco yersatur , ut illam ab hac non potuerim sei rare , quamvis in ea re diu multumque elaboraverim . Cum enim considero , quid serat instituti
operis ratio , occurrentes, conseqllentesque etiam cor troversia, uro mea cer-ic virili declino: magis adeo eas, quas dignas esse video , ut de tractentur iu-sus, 3c explicentur accuratius . Hinc
quippe volumen mihi grande displicet:
inde autem moleste fero , res quam gravissimas minus accurata diligentia expendi , quam earum amplitudo requirat . Id quod in ca , quae est nunc in manibus, accidat nec cile est . Nam etias multa dicentur , multa tamen praetereunda sint , quae huic argumento plene absolverulo erant valde necessaria . Atque veteres patres , ne senestram impiis aperirent, duritiem , caecitatem, erroreque suos , dc peccata in Demnrcterendi , in iὸ penus locutionibus,
via. n, ae actionem Dei sonare videntur , see. lib. 4 sol in permissionem agnoscunt . Quam. p. litorem sobrietatem ut exosculor , ita minime. m. mae periculo ana uidico , si permisi rini non- nihil addamus : qamd nec aetio pro--msci,a- prie Dei si , nec sola permisso . Ita --, ' cnim, ut reor, scripturae sacrae intelligentiam germanam , solidam , e pressam te tenebimus . Princ ipio att-tem illud intelligendum est, vim scripturae & energiam in illiusmodi locis non satis per negationem explicari . Etenim , si eum Deus excaecat, quem non illuminat; ei imque indurat, quem non emollit : omnes profecto , quicunque in peccato sunt mortui, excaecati a Deo sunt de indurati . Q od
nec scriptura, nee ratio recipit. Qitosiadam siquidem pectiliariter excaecatos a Deo de induratos legimus : in quibus iram, 'istitiam ac potentiam suam in-s ni singularique vindicta Dominus
ostenderit. Deinde id qiroque certum nobis expeditumqtie st, Deum nec proprie excaecare, nec indurare, nec d Cipere, nec hominum corda in odium convertere , nec ea demum facere , quae in literae superficie facere alteri uir . illa enim , quemadmodum ante constituimus, a natura Dei abhorrent omnia. Itaque Deo improprie be figurate tribuuntur: triplici. ut ego sentio, ratione . Primum enim , cum sublato Crustumine nihil aliud , quam caligo S caecitas lispersit: cum ablato suavitatis c usspiritu, corda nostra in lapides obdurescant : cum cessante e iis directione
in obliquita 'torqueancur . excaecare eos, indurare, errare sacere dicitur , quibus facultatem videndi , liquescendi, ad veritatem rectam ingrediendi adimit . Nam 8e qui lucem hanc ciculis nostris auferrent , N: qui columnam , qua frmatur 3e confisti eaedificium , tollerent , ii vere ac iure
3e obtenebrare oculos , N diruere a
dificium diceremur . Cum alitem dicimus , Deum facultatem videndi auferre , caeteraque smi lia: id non ita accipiendum est , qtiasi homo arbitrii facultate privatus nec videre , nec mollescere, nec recta ingredi ipse possit . Sed ita demum inteli gere oportet , ut quia sine lum ne videri homo non va et, nec sine sphitus suavi oleo emolliri, nee sine Dei directione recta ingredi: idcirco qui illa iusto hominibus iudicio adimit , hic iacultatem quoque ei exequendi quod anam do dicatur adimere. Altera est ratio, quae propius ad verborum proprietatem videtur accedere , quod ad exequenda iudicia sua Satana administi O utitur t ob idque ea dicitur efiicere, quae minister illius auctoritate roboratiis CDficit . Quemadmodum quae iudicis ad minister, dum iusta in e us lententia exequitiir, facit, ea suo modo a udIce quoque fieri sane intellis Imus . . Tertiam
77쪽
tiam rationem Ηἰeron ius ad Hedi- δ. reddidit . Sicut enim unus est solis calor, & secundum essentia si uia iacentes alia liquefacit, alia indurat: alia solvit , alia astringit: liquatur enim cera, & induratur lutum: re tam n c loris non est diversa natura: Sic Deus codem omnino lumine male affectum excaecare dicitur , bene institvnim illuminare: eodemque prorsius beneficio indurare illum . hunc mollire. Videlicet miraculis eisdem editis emollinis Israel est , obduruit Pharao : eadem doctrinae luce Apostoli viderunt, Pharisaei caeci lacti sunt. Quoniam divina lux tametsi p'r se quidem ad videndum editur , sed per occasionem tamen in eo Caecitatem essicit, qui prave affecto' habet oculos : in eo duritiem , qui pravo affecti is est animo.
Atque huic illud simile est quod hi
seducere decipereque dicunmr, qlii ratione dubia , vel obscura , tenebras . alicui offundunt . Hac enim ratione Dominus in parabolis turbas alloquu-uas, eas excaeca medicitur . Ac Hier
mias, Seduxisti ait) me Domine, &seductus sum . quia enim in principio illud audierat , Prophetam in Sentibus dedi te . Ac iterum : Ecce constinii te sit per gentes . regna: arbitratus est nihil se contra populum Judaeorum . sed contra divertas in cim cultu nationes esse dicturum 1 unde de Prophetiam libenter assumpsit . Ciam vidimet autem. aliter sibi , ac existimaverat, accidisse, queritur a Domino se eme deceptum : non salsitate autem deceptus est , sed ambiguitate. Nihil autem refert. an quod Hier nymus ait) inde Hieremias fuerit si ductus, an ex illis potius verbis: Ne
timeas a facie eorum, quia tecum mosum , ut eniam te , bcc.
.i',' His diuir tribus rationibus non illa
,- . io. solum ex Plicantur , quae retro citata
in io. sunt, sed re illud simul intelligitur,
quod Deus ministros irae suae illinc sibilo evocaturum se minatur, nunc eos
instar novaculae sibi fore ad radendum
caput , dc barbam universam , nunc sagenam Ac rete ad irretiendos improbos , nunc mal eum ad feriendos, vim gam denique, securim, serram, quam elevet, in qlia secet , qu. m trahat. Nam quod a. Reg. rs. legitur , D mini praecepto Semei Davidi regi maledixisse, id per fieturat m dictionem
usurpanim esse, vel illud sciti α : bunde magno argumento e 1 , quod Eccles -st. I s. scribitur , Nemini mandavit impie agere . Et re vera cum recta
ratione Putnat , In eo peccare hominem , quod Deo praecipiente agit. At semei sine dubio maledicendo peccavit . Praeceptum igitur in libris lacrio pro lege Ac ordinatione quandoque accipitur , sive sit lex obligans ex imp rio , sive permissim, sive poena praescripta, seu ordo etiam naturae Praefixus. Sic enim quod Matth. I9. dicitur: Ad duritiam cordis vestri permisit v
bis , Acc. Marc. cap. Io. dactum est:
Scripsit vobis praeceptum istiid . Sic etiam Threnor. t. Quis est iste, qui dixit, ut fieret, Domino non iube me δQuem locum alii ita vertunt : Quis hoc dixerit λ aliquid fieri, quod Dominus non praecipiat λ Et iterum: Statuit ea in aeternum in seculum sectili, praeceptum posuit, ris. Quod e go ordine divinae iustitiae fit , id diu vino praecepto fieri dicitur . Iam illud fueram oblitus, quod Paulus ait: Quem
vult, indurat, Sed primum , voluntas etiam permissionis a Theologis ponitur. Unde Augustinus in Enchirid. Pit. os: Non fit qiiicquam, ait, nisi omnipotens fieri velit , vci linendo ut fiat, vel ipse faciendo. Deinde , v lente aliquo ea fieri dicuntur, quae illo non invito fiunt . Sic enim Pater v Iens dicitur filium gignere. Ac de T. ary mento nimis multa ficta sunt. Octavum autem brevissime resutabi- ri Atur. Intelligendum est enim caularum 1 stipod
duo esse genera ' naturale he morale. h
Ut qui imperat, qui considit, qui suadet , qui impellit , is e iis rei , quae imperio consilio , suasione , impii iuuetis fit, causa mor lis dicitur . Est auiatem Deus causa naturalis quidem mnium motionum . Nam generali metu ratique concnrse ct m omnibus causis agentibus operatur . At causa m ratis non est nec erroris , nec pravae
cultisque actionis . Actus igitur ille , qui peccatum est , si in genere rerum
naturalium confideratur , ad causas tantum n tiarales reserendus est . Sin consideratur in rerum moralium oriadine , ad causas naturalite agentes inepte quidem , ηc absilrde revocabitur QStultus quippe erit is, qui in caelorum motrices intelligentias culpas vel proprias , vel alienas retorserit . Quocirca , tametsi res atque a ctiones imi verias ae . quatenus Cisecta naturae sunt, Deum
buctorem habent : sed cum de peccatis P gitur , quoniam mox in peccati nomine liber Ac moralis actus intelliugitur , ineptissimi prosecto erimus, qui-cimque in Deum errores Peccataque inostra regeremus. Ille nim, quemad-
78쪽
modum 'diximus , in moralis causae
modum nec ad errorem movet, nec ad pravam aliam quamlibet mctionem : hoc est, nec mentitur omnino , nec sitia- det, alit imperat malum. Quibus m
dis , ac similibus de deciperet proprie. 8e causa peccatorum haberetur . Sed haec causae partitio in re lectione de Sacramentis in genere uberius explicata est . Nunc ad 8. argumenti explic tionem diximus satis. At postremum facile refellitur . Nego enim id, quod primo loco antecedit , cui scilicet sitradendo tota illa argumentatio incumbit. Mendacium namque ita malum natura est, ut nulla ratione quisquam iuste mentiri possit , quod & Arist. 4. Ethic. tradit, Ze A gust. in lib. de mendacio demonstrat. Ad primam vero rationem, qua hutis contrarium suadetur , sunt qui resim deant. Ioseph fuisse revera mentitum, sed ioco tamen. Et si obiicias, periurium omne esse mortale peccatum, a
gute respondent , Josepn non lirasse ab late, eos esse exploratores , sed ex conditione . Ait enim . Mittite ex v bis unum, δc adducat eum , donec probentur ea , qtiae dixistis , vera an salsa sint: alioqui per salutem Pharaonis exploratores estis vos . At D. gil stin. in quaest. super Genes. totam as-jertionem a mendacio liberat: dc verbum illud , Estis, accipit ero verbo , habebimini . Vuae verbi usurpatio non est insolens . Nam . q. Reg. IS. Elias ait : ..ii exaudierit rer ignem , ipse sit Deus, hoc est, linearer . In quam
.sententiam D. quoque Bonaventura I-vit : ad ecitque Ioseph illa verba te tando, Fc quasi inquirendo quod iudicex solent ) sine mendacio dixisse . In iudiciis nimirum enuntiationes Ioco interrogationum usurpantur. Interrogantes autem non menthintur. Nihil enim censentur asserere , sed ut .veritatem eliciant, pertentare . Qualis illa interti3gatio fuit, An ignoratis, quod non est simili; mei in scientia ausurandi' Gratianus tamen docet ioco id esse d ictum, quare non habendum Pro mendacio: ut quod non animo fallendi di ctum sit .
Ad secundam vero rationem resPO deo , sermonem Prophetae esse figur tum , vel ad exprimendam rei maximam certitudinem . vel ad desiderium vehemens explicandum , ut si fieri possiet , ea mala non acciderent : Quod vulgo apud Hispanos inculpate dicitur, pie a a Dios qui 3ο mienta. At tertiae rationi hoc ii beatur rei Ponsum: Ironiam ab Aristotele ibI acciPi pro ca-
villatione quadam uirpi ac dissimulata,
astuteque parata ad decipiendum . Uer- bum enim Graecum, εἰρωνά. - interdum idem est , atque cavillatorie deincipere . Atqui Socrates in omni orati ne simulator, quem ceωm Graeci nominarunt , non solum absque vitio , sed etiam cum laude fuit. Nam & ironia, illuso seu irrisio, est figura apud Latinos uuirpata , ubi nullum mendacium inest . Argumenta igitur omnia , quae a principio huius controversae pOfilimus, hoc quidem pacto fuerint refutata. Occurri autem nobis iUtest.& quidem a doctis, & eruditis quae rentibus, inciden satisne prudenter asere videamur, quacum in huyus operis initio Dei verit tem , cui fides innititur , primum The logiae principium esse docuerimus , nunc tamen lange aliter doctrinam videmur instituere: quoniam divinam veritatem in quaestionem revocamus , bc rationibus etiam Philosophiae confirmare nitimur. Atairdiim est autem . ut
Aristat. docet, de cujusque disciplinaeerincipiis velle cum quovis homine di serere . Et Basilius in Psalm. ru. In quolibet studio , inquit , quod ordine in finem procedit, impossibi Ie est priamorum sibiectorum demonstrationes inquirere. Sed necesse est, omnium artium, quae Probatione niuintur , principiis s- ne vestigatione aut ratione positis , reliqua , quae deinceps si nuntiir , cum 'ratione ostendere . Sic Theologiae mysterium ex fide minime rationibus probata aedificium. quaerit . Hactenus
Basilitis . Atque Hilarius in Itb.ad G stantium Augustum, Fides, ait, non in quaestione philolbphiae est, sed in Euangelii docti ina. Clim ergo Ac Theologia de fides eo tanquam summo principio adnitantur, quod omnia in scri-Pturis a Deo revelata vera sim , mutuin videtur esse , id aut in dubium vertere, aut philosiophiae argumentis velle finire : quas fides in qi aestionibus psu Iolbphiae sit , fle non uragis oporteat, cum in aliis dominis , tum in hac maxime discipulum. addisicentem credere. Ac revera quemadmodum prima psilosophiae principia quibusqtie non omnino rationis expertibus animo ante
cepta sunt , nec nisi assiudissime in quaestionem vocarentur: sic omnes Christiani istam sive anticipationem , sive
praenotionem , nullo argumento intercedente , habent animo quasi insculptam, Deum esse natura veracem, n minem-
qtie proinde ab eo pol se falli . inamobrem imprudentiae nomine , ut dictium est, accusari a viris etiam erudio tis
79쪽
eis rosearnus, I de re, quae contro verra else non debet, controversiam fecimus , bc primum fidei ac Τheol giae sundamentum non aestimonio solum, sed etiam ratione constituimus . Respon. ibiis vellem satis cIAnita essetn ad quaesi. stra tententia . Non enim sumns ii, qtiois
inciden riim vassenlr animus errore , nec h
tem . beat unquam quid sequatit r. Quae enimis hi esset Theologia, vel qliae disciplina potius, principiorum ratione sublata a Quae prorsus tollitur , si perinde atque concitisio , principium quoque in controversiam veniat. Quoniam autem mihi interdum videor disserere non cum persectis Theologis, pleneque si pientibus , sed cum iis, quibuscum praecia re agitur, si inli ni simillacra Theologiae . nonnullos lapides ego moveo, quo scilicet non moverem, rus ouorundam imprudentiam veritus, qui aum iuniores palsim Theologos sine udicio legunt , in Cas opiniones incurrunt , quas refellere, ut videtur, necesse est, iit Theologiae fundamenta 8e doctis brindoctis pariter iaciamus. Itaque concedendum nobis est , si imperitorum C. nsa quaedam praeter disserendi artem disserimus . Nec prudentiam nostram ibi desiderare oportet, ubi d9ctor tam to pcludentior est , quanto sese magis indoctorum ingeniis Ac imperitiae accommodat. Porro autem, ut viris dq-ctis nonnihil etiam respondeamus, disciplinarum principia non eandem rationem universa subelint . Qtiaedam enim sunt tam nota atque per picua, ut qui ea in quastionem vocent, hi non sint verbis , argumentis, & disputatione philosophorum . sed verberibus, vinculis , re carcere fatigandi. Ut, quodlibet esse , vel non esse : omne to essct maius sua parte. Alia vero siunt emsimodi, iitrumgari ex ignorantia miandoq; pos. sint , he rationibus etiam illustrio illais comprobari . Sic enim Arist telec tradidit, Dialecticen ac Meta- Phusicen eos coarpuere , qui aliarum disciplinarum principia inficiantur . A que ii te idem saepe ex effectis ma- nisestis callias rerum minus manifestas Ursiladet , quibus causis tamen phil sophiae principia continentur . Sed de duas esse cunilque disciplinae partes explor vlim est: Unam, in qua principia ipsi tanquam sundamenta ponimus, statuimus , firmamus : Alteram , in qua principiis positis, ad ea, quae si latii de coviequentia, proficisci iur . Atque in hac quidem posteriore, si quis Ir1 cipia negarit, quae nimirum in scientia rapponuntur, non est cum eo con-
tentiosa disputatIone certandum. sI Nnim Theologo sitas conclusiones ex principiis colligere volenti neget *ii quam Deum esse , mi lius erit , si adversium ejusmodi. disputationem Theologicam velit instituere. In illa vero , quam pri rem esse diximus , licebit utique non solum obscura perspicuis illustrare , sed etiam minus nota principia , ex
his, quae sitiat nobis notori', ostendere. Fere alitem fit, ut causae rerum ,
qvr sunt suapte natura manifestae, sint nobis obscurae . Ruemadmodum oculonietvcoracis radii solares tenebrae sunnita si viro sapienti negaretur Deus esse, licet primum sit Theologiae principium , daret tamen ille operam , ut via aliqua de r tione Deum esse constitueret . Non Igitur mirum cicse cuipiam debet , si hoc sane libro , tibi de principiorum Theologicorum firmitudine agimus , i P a
nos principia non modo explicemus , verum etiam constitii amiis . Aliter autem urbium fundamenta inimicus co cutit, qui conatur evertere : aliter artifex , qui nititur non solum iacere, sed etiam confirmare. Sed iam ista omittamus, de ad ea quae proP us ac validius urgent, sestinemus . Nam prima illi quidem machina non erat adeo instructa, ut ad eam deturbandam aut longior aut acrior futura esset ratio. in illam vero alteram, ut qliam adversarii maiori arte de viribus instruxerint , maiori quoque nos studio& dicriori dii putationis vi debemus in
Ubi quatuordecim libri e samis
Bibliis numerantur, qVOS Vitiadam vel ambigunt esse canonicos , vel cerae a canone re
serunt . ΙΝ dubium itaque Ad olim de nostra
hac tempest ite vocatum est, an septem illi libri veteris testia menti, Ba-mc h , Thobias, Judith , Sapientia, Ecclesiasticiis, ditoque Machaz aeorum, sint habendi canonici . Ex novo quoque testamento, quaestio ferme eadem existit de epistola Pauli ad Hebraeos, de epistola Jacobi, de secunda Petra, . duabusque posterioribus Joannis, de epistqla Jtidae, A libro Apocalypsis. Sunt enim Thcologi cic suerunt, atque in his quidem
80쪽
dem fle nobiles veteres, lonaeque prin- 'eant. Ita existimant ne quidam iuniores docti de Cipes , ω qui clam iuniores graves . qui multis magni sillie rationibus adducti , negarim eos libros oportere in canonicis computari. Alii vero auctor'.s, ipsi quoque ii raestantissimi, contra asseverant, hos omnes esse canonicos . Atque ad eam rem confirmandam plurimis etiam maximisque argumentiς utuntur. Ita addubitare cogit doctissinaoritin hominum de maxima rς tanta distensio . Ego autem quo controversiam hanc manifestitis explicem, dividam omnino meam istam de libris canonicis quaestionem in quatitor Pamtes . Primum illud ostendam . ad cuiusnam au istoritatem spe tet definire , quis liber si canonicus . Deinὸe eos libros , qui nunc in dubium veniunt, sacros esse demonstrabo . Tum addu-Cam argumenta, qtiae verisimilitudine
homines alioqui se doctos te pios fallere potuerunt . Postremo eadem argumenta diluam . Haec enim omnia ad hanc . aestionem reserenda sunt.
ConIinet argumenta eo um , qui suadere conantur, scripturam sacram non egere ecclesiae π- probatione .
ET quidem , quod ad primam par
tem attinet, Lutherani aliquando
assemerunt, scripmram non egere ecclesiae , aut alterius cir usque approbatione . sed iudicium de scriptura ex ipsis scripturis esse faciendum: seli I eius Per ipsas scripturas caetera omnia iudicanda, eas vero per se quidem cuique habenti Spiritu siancti , he fidei lumen esse manifestas . Quod si ab illis roges, ecquis nobis fidem facit haec a Deo prodiisse λ ecquis salva & intacta ad nostram usque aetatem perveniuse certiores reddat λ ecquis persuadeat librum hunc reverenter excipiendum , illum vero numero expungendum λ Aiunt perinde esse ac si quis roget, umdediscemus lumen discemere a tenebris, album a nigro, suave ab amaro: non enim obscuriorem veritatis suae se sim scripturam praeseserre, quam coloriς sei res albas ac niSras, sapori suaves Ac amaras. Sicut etiam apti a philoc Phos Per communes animi conceptiones sic enim vocant reli lia omnia Pr bantur , eum ipsae probatione non e-
m μ.-Linherani, dia vini verbi co nitionem , quod est de-ctrinae catholicae commune principium, usque adeo in promptu esse , ut nulla hominum approbatio sit necessaria. AN ' e hie idem perniciosissimus error lim apud V victefistas invaluit, ut Th mas V valdensis auctor est , lib. 2. doctr. sd. Antiq. c. r.. ne quisquam existi met a Luthero hanc primum haeresim Plinium prodiisse. Suadent autem in principio, arre uni ex eo, quod Dominus apud Joan. di- ςcit, Ego non ab homine testimonium 1 η accipio. At sive summus Pontis. sive comcilium , seu etiam eccissia tota homines si inta non igitur ab his Christi Euangelium , aut relicitiae scripturae partes a iArgum. cipiunt testimonium . Idem rursim ex .lom. . illo confirmant, quod Joan. Apost. alti Non necesse habetis, ut aliquis doceat vost sed sicut tinctio eius docet vox de omnibus , Ac verum est . Tertio loco. argumentantur ex eo verbo Domini Si quis voluerit voluntatem eius lac re , cognoscet ex doctrina utrum ex
Deo sit . Oii simile est illud , oves
meae vocem meam audiunt , alienum l . in.
autem non se uintur. Quo testimonio Lutheriis quasi re consecta gloriatur , c nondum collata manu. tanquam serox victor insiuitat . Aterte enim ut ait Euangelium testanit, ipsas per se oves habere idoneam discernendi scrupturas facultatem. Quarto illud Joannis afferunt, Si te- . Argum. stimonitim hominum accipitis. testina nium Dei manis est: qui credit in Fi- α I . I.
tium Dei, habet testimonium Dei in se. In omnibus igitur , quae ad fidem
pertinent, non ari externa hominum testimonia recurrere debemus, sed ad id, quod Deus intra nos testimonium prae
Addunt etiam huc illud ex Deuter. s. Arzum. Qui verba Prophetae, quae laque tar in obis it
nomine meo, audire noluerit, ego ultor existam: Propheta autem, qui vo
luerit loqui in nomine meo , quae esto non praecepi illi, ut diceret , interfici r . Q od si tacita cogitatione responiteris, Quomodo postum intelligore verbum , quod Dominus non est i
cuius : hoc habebis signum , Aec. Quod si in Nomine Domini propheta ille
praedixerit, re non evenerit, hoc Dominus non est locutus, dic. Ecce quemadmodum discernendis verbi Dei a verbis hominum non remittitur Mdelis populus ad Pontificem aut sacerdotem , non ad hominum concilium, sed ex ipsa rerum evidentia, ut discer-n-t, instituitur.