Cornelii Nepotis *Vitae excellentium imperatorum

101쪽

I. Epaminondas, Polyinni filius, thebanus. Da hoe ' priusquam Scribamus, haec praecipienda videntur lectoribus, ne alienos mores ad Suos reserant, ne e ea, quae ipsis leviora sunt, pari modo apud ceteros fuisse arbitrentur. Scimus enim musicen nostris moribus abesso

a principis persona i) ; saltare etiam in vitiis poni;

quae omnia apud Graecos et grata et laude digna ducuntur. Cum autem exprimere imaginem consuetudinis atque vitae velimus Epaminondae, nihil videmur debero praetermittere quod pertineat ad eam declarandam. Quare dicemus primum de genere eius; deinde quibus disciplinis et a quibus sit eruditus, tum de moribus ingeniique facultatibus, et si qua alia digna memoria erunt; postremo de rebus gestis, quae a plurimis 2 omnium anteponuntur virtutibus. II. Natus igitur patre quo diximus, honesto genere 3), pauper iam a maioribus relictus; eruditus autem sic ut

Hoc est: musices studium ab ea imagine abhorrere, quam nobis viri, recte ad capessendos in republica magistratus imperiaque agi-iaiida instituti, mente sormamus. Hic principia persona non de regnante usurpatur; Secus enim parum commode conferretur cum Epaminondae Persona. 2; Ut a Cicerone, qui ide Orat. III, 54j summum omnis Graeeias virum dicere non dubitavit. 3, Spartorum; quo nomine ii appellabantur, quos Cadmus oecis, draconis dentibus livmo severat; a σπεφω, enim, sero, ipsis nomen inditum est. Quod si libet huiusmodi fabulam enueleum, haud absurde eredas, Cadmum Thebis condendis asulum aperuisse, atque in id tanta celeritate homines confluxisse, ut e terra exstitisse viderentur. Nova quotidie genie 'rhebas consuente, Spatiorum nomine ii sunt appellati, qui essent antiqui nobili stirpe prognati. Diuitiroc by Cooste

102쪽

EPAMINONDAs 90 nemo Thebanus magis: nani et citharigare et cantare

ad chordarum sonum doctus est a Dionysio i), qui noli mitiore suit in musicis gloria quam Bainon 2, , aut Lamprus 3 , quorum pervulgata Suni nomina; carmina cantare tibiis ab Olympiodoro ; saltare a Calli

phrone M. At philosophiae praeceptorem habuit Lysimi arentinum, Pythagoreum 5); cui quidem sic fuit de

litus, ut adolescens tristem et severum senem Omnibus

aequalibus suis in familiaritate anteposuerit; neque prius eum a se dimiserit quam in doctrinis tanto antecesserit condiscipulos, ut facile intelligi posset, pari

modo Superaturum omnes in celeris artibus. Atque haec ad nostram conSuetudinem sunt levia, et potius

contemnenda 6); at in Graecia utique olim magnae laudi erant. Postquam ephebus T) iacius est, et palae-

Quem Plutarchus, tamquam lyra insignem maximis laudibus em tulit ido Musice .l2j nunc quoque lib. eit. laudat Plutarchus. Aluni tam tenues,

moestos, remissosque modos excogitasse, ut ebrios et flagitiosos illorum suavitale compesceret. τ

3ὶ Bic musicam Socratem docuit, quamquam parum peritu, a Platone habitus est. 4; De Olγmpiodoro et Calliphrone pauca omitino litteris tradita.sunt. i5ὶ Ruie aureae illae sententiae tribuuntur, in quibus Pythagore

rum praecepta continentur. De P thagora autem et eius Mesa breviter ei perspicue loqui posse somnium est. In insula Sarno natum alunt Pythagoram et seculo post diumam noruisse; ipsius placita ad Optimos eives formandos pertinuisse atque in magna Graecia tamdiu viguisse, donee, exeunte seculo ante Chr. Vt, impotentis cuiusdam viri artihus ea in ipsius sectatores invidiae moles connata est, ut ex Italicis urbibus fuerint eiecti, et lola helli incendio Magna Graecia conflagraverit. Exinde a publieis retius remoli Pythagorei philosophiam pro se quisque privatis parietibus coluere. Romani enim, bellica gens, omnia ad arma et studia Martis Irahebant, humaniorum artium et exquisitioris cultus rudes atquctaecuri praecipue si de ea aetate sermo sit, quae ante Srllae mortem emuxit. l7ὶ Graeea vox ab ini, in , at ἡβη, aetas D venitis κατ' iroχtv ἔ

103쪽

100 EPAMINOIDAS strae s) lare operam coepit, noli latu magnitudini virium servivit quam velocitati; illam enim ad athleta

rum 2 usum, hanc ad belli existimabat utilitatem

pertinere: itaque exercebatur plurimum currendo et luctando, ad eum sinem, quoad stans complecti posset atque contendere. In armis plurimum studii consumebat. III. Ad hanc corporis firmitatem plura etiam animi bona accesserant. Erat enim modeStus, prudenS, graVi S, temporibus sapienter utens; pertius belli, sortis manu, animo maximo; adeo veritatis diligens, ut ne ioco quidem mentiretur. Idem continens, clemens, patiensque admirandum in modum; non solum populi, sed etiam amicorum serens iniurias; in primi Sque commissa celans; quod interdum non minus prodest quam diserte dicere 33. Sludiosus audiendi; ex hoc enim facillime disci arbitrabatur. Itaque cum in circulum venisset in quo aut de republica disputaretur, aut de philosophia sermo haberetur, nunquam inde prius discessit, quam ad finem sermo esset adductus. Paupertatem adeo sa-eile perpessus est, ui de republica nihil praeter gloriam ceperii. Amicorum in se tuendo caruit facultatibus. Fida s) ad alios sublevandos saepe sic usus eSt, ut po- iushcari omnia ei cum amicis suisse communia 53. Naen cum aut ci . m suorum aliquis ab hostibus suisset captus , aut virgo amici nubilis propter i

l Graeca vox a πάχη, lueta; erat autem locus, ubi adolescentes

eorpus exarcerent.

s2ὶ A graeca voea αθλος, eertamen, athletae li sunt appellati, quieorporis viribus spectaeulum ederent. di Vulgo apud nos: Un hel ruere non m mai seritis. 4 Ilat.: μι avo erediis. i , Nee mirum; id enim Pythagoreorum instituto luerat sanetum ut si quis eorum bona amisisset, celeri sua eum illo Communi -

104쪽

EPAMINONDAS

pauperialem collocari non posset, uini e0rum concilium habebat, et quantum quisque daret pro cuiusque saeui latibus imperabat; eanique summam eum secerat, priusquam acciperet pecuniam , adducebat eum qui quaerebat, ad eos qui conserebant, eique ut ipsi numerarent saeie bal; ut ille, ad quem ea res perveniebat, sciret quantum cuique deberet. IV. Tentata autem eius est abstinentia a Diomedonis cyziceno. Namque is, rogatu Artaxerxis l), Epaminondam pecunia corrumpendum susceperat. Hic magno cum pondere auri Thebas venit; et Micythum adule- seentulum quinque talentis 2) ad suam perduxit voluntatem : quem tum Epaminondas plurimum diligebat. Micythus Epaminondam convenit, et causam adventus Diomedontis ostendit. At ille Diomedonte coram: Nihil, inquit, opus pecunia est. Nam si ea reae vult, quae Thebanis sint utilia, gratis facere sum paratusοῦ Sin autem eontraria, non habet auri atque argenti δatis: numque orbis terrarum divitias accipere nolo pro patri ιθ eha

ritate 3). Te qui me incognitum tentusti, ιuique similem Gistimasti, non miror I tibi ignosco: 3ed egredere

propere, ne alios corrumpas, cum me nou 90tueris. Tu,

weythe, argentum huic redde; nisi id confessim facis,

ego te tradum magistratui. Hunc Dio inedon cum r0ga rei, ut tuto exire, suaque quae attulisset liceret efferre:

istud, inquit, fuciam, neque tua causa, Sed mea; ne, si tibi sit pecunia adempta, aliquis dicuι id ad me erutum pervenisse, quod delatum accipere noluissem. A quo cum quaesisset, quo se duci vellet, et ille Athenas di-

lli Qui Mnemonis cognomine etiam est appellatus. 2: Ferme 27,560 franchi. f3i Ital. : mi ἡ ι'amor detis patria non mi torro lal petio pereo a dei mondo.

105쪽

302 EPAMINONDAsxisset, praesidium ei dedit, ut eo tulo perveniret; ne in qua vero id satis habuit, sed etiam ut inviolatus in navem ascenderet, per Chabriam atheniensem , do quo supra mentionem fecimus, effecit. Abstinentiae erit hoc salis testimonium. Plurima quidem proserre possemus

sed modus adhibendus est, quoniam uno hoc volum insvitas excellentium virorum complurium concludere constituimus; quorum separatim multis millibus versuum )complures scriptores ante nos explicarunt.

V. Fuit etiam disertus , ut nemo Thebanus ei par esset eloquentia, neque minus concinnus in brevi late respondendi, quam in perpetua oratione ornatus 23. Habuit obtrecta lorem Meneclidem quemdam , indidem Thebis. adversarium in administranda republica, Satis

exercitatum in dicendo, ut Thebanum scilicet 3); namque illi genti plus inest virium quam ingenii. Is, quod in re militari florere Epaminondam videbat, hortari solebat Thebanos, ut pacem bello anteferrent, ne illius imperatoris opera desideraretur. Huic ille: Fallis, inquit, verbo cives tuos, quod hos a bello apocas: otii enim nomine serrisulem concilias. Num paritur pax bello. Itaque, qui ea diutina volunt frui, bello Mercitati esse debent. 0uare ), si principes Graeciae esse vultis, castris est vobis utendum, non pulue3ιra 5 . Idem ille

lὶ Latini librorum versus, idest lineas tum poetica tum prosa oratione numeris notabant, ut eorum modum quodammodo metirentur; praecipue vero ut ne quid in ipsorum operibus excideret, vel apurium irreperet. Versus autem a vertendo dicti, quod superiori liuea ad marginem ducta stilum retrorsum verterent, ut insequentem inchoareni, translata, ut in aliis Vocibus, ad scripturam pertinentibus,

3ὶ cf. Alcibiad. XI et adnot. 43 Hic a Meneclide ad Thebanos orationem convertii. 5) In qua paeis tempore ludicrae exercitationes fierent. Diuili od by Coosl

106쪽

Meneelides eum huic obiiceret, quod liberos non haberet, neque uxorem duxisset, maximeque insolentiam, quod sibi Agamemnonis belli gloriam videretur conse-eutus, at ille, Desine, inquit, Meneclida, de urore mihi eaeprobrare; num nullius in ista re minus uti coiis ilio nolo 13. Habebat enim Meneclides suspicionem adulterii. Ouod autem me Agamemnonem aemulari putas, falleris; namque ille cum uninersa Graecia viae decem annis unam cepiι urbem; ego contra ea una urbe nostra dieque uno totam Graeciam , Lacedaemoniis fuga

VI. Idem cum in conventum venisset Arcadum 3ὶ, petens ut societalem cum Thebanis et Argivis sacerent;

contraque Callistratus 4), Atheniensium legatus , qui

eloquentia omnes eo praestabat tempore, postularet ut potius amicitiam hequerentur Atticorum, et in oratione sua multa 5) invectus esset in Thebanos et Argivos, in eisque hoc posuisset, animadvertere debere Arcadas, quales ulraque civitas cives procreasset, ex quibus de ceteris possent iudicare; Argivos enim fuisse

Orestem et Alcmaeonem, matricidas 6); Thebis Oedi

s i Α de quam tui. i Leuctrica pugna. I in Hic convenius Megalopoli fiebat, in eumqtie decem legatorum

millia eoibant. 4 Clarus per ea tempora orator, quique sui aemulationem adole- seenti adhuc Demostheni feeit. Sin Graeca loquendi ratio; κατα πολλα , eirea multa, pro eo quod esset multum invectus. 6 si patrum mortem ulciscerentur; ille Agamemnonis d. Clγtemnestra iugulati, hic Amphiarat, qui, quum septem argivis ducibus coutra Thebas et Eteoclem proficiscentibus, Ialeret, ne se quoque il- tuo adducerent, ubi occasurum vortentis aeceperat, Oh aureum m uile ab Eriph3le uxore Polynici proditus est. Hinc Aligherius: AImeone a sua madre se' cano Parer lo suenturato adornamento. Purg. xit, 30 et seq.

107쪽

104 EPAMINONDAspum natum, qui, cum patrem suum interfecisset, ex matre liberos procreasset: hic in respondendo Epaminondas, cum de celeris perorasset, postquam ad illa

duo opprobria pervenit: admirari se, dixit, uultuiam rhetoris attici, qui non animadnerteria innocentes illas nasos, domi scelere admisso, cum patria essent evulsi, receptos esse ab Itheuiensibus ). Sed maxime eius oloquentia eluxit Spartae, legati ante pugnam leuctricam. Quo cum omnium sociorum 2) convenissent legati, coram frequentissimo legationum conventu sic Lacedaemoniorum tIrannidem coarguit, ut non minus illa oratione opes eorum concusserit quam leuctrica

pugna. Tum enim perfecit, quod post apparuit, ut auxilio sociorum Lacedaemonii privarentur. III. Fuisse patientem, suorumque iniurias serentem civium, quod se patriae iraSei nefas esse duceret, haec sunt testimonia. Cum eum, propter invidiam, cives praeficere exercitui 3) noluissent, duxque esset delectus belli imperitus, cuius errore eo esset deducta illa multitudo militum, ut omnes de salute pertimescerent, quod, locorum angustiis clausi, ab hostibus ob

sidebantur, desiderari coepta est Epaminondae fligen-

Postquam Oedipus, tetri sui laeinoris ineonscius, regnum est adeptus, Deorum ira Thebis pestilentia orta est; cuius avertendae eausa eum consul lum oraculum, et inlanda omnia esseni aperta, Io- easta vitam suspendio snivit. Oedipus excaecalis luminibus exsecratusque profugit, donec Athenis consedit, expiatusque est, quo postea in asylo Alcmaeon etiam et Orestes confugere, a n uo Supra memorati. - Ceterum, quod ad huiusmodi, sophistarum propria, argumenta pertinet, a Cullistrato allata, operae pretium est animadverto. re, ubi iam loci Atheniensium eloquentia esse tune temporis, an ἀ- quam rursus, Demosthenis opera, ad germanam illam et gravem Pariclis atque veterum rationem converteretur. 2) Nempe Argivorum, Eleorum et Arcadum. idὶ contra Alexandrum, Pherarum tyrannum, qui Pelopidam Vloeulis Interceperat. Diuili od by Coo le

108쪽

EPAMINONDAS

10 Ilia; erat enim ibi privatus et numero militum. A quo cum peterent opem, nullam adhibuit memoriam

conlumeliae, et exercitum obsidione liberatum domum reduxit ineolumem 23. Neque vero hoc semel secit, sed saepius. Maxime aulem fuit illustre, cum in Peloponnesum exercitum duxisset adversus Lacedaemonios, haberetque collegas duos, quorum alter erat Pelopidas, . vir sortis ac strenuus. Hic 3 cum criminibus adversariorum omnes in invidiam venissent, ob eam qile rem imperium his esset abrogatum, atque in eorum locum alii praetores successissent, Epaminondas populiscito non paruit, idemque ut sacerent, persuasit collegis, et bellum, quod susceperat, gessit. Namque animadvertebat. nisi id fecisset, totum exercitum , propter praetorum imprudentiam in sciliamque belli, periturum. Lex erat Thebis, quae morte mulctabat, si quis imperium diutius retinuisset, quam lege praefinitum foret. Hanc Epaminondas cum reipublicae conservandae causa latam videret, ad perniciem civi latis c ferre noluit ι), et quatuor mensibus, diutius quam populus iusserat, gessit imperium.

Hoc verhum adhibere perperam nonnulli cum simplici μbere confundunt; illud enim quidpiam maius est et significat, quod ii heas, puta fidem alicui vel alicuius rei memoriam, servara et oppo tuna occasione re ipsa ostendere; quod quidem particula ad significatur. Esset ital .: Non lenne in cio memoria deminsulto patito. 2ὶ Etiam sternendis eum viis praeponere dives sui non erubuerunt; tunc autem ille non solum ea contumelia indignatus non est, sed munera dietitans ab iis. qui tingerentur, illustrari, adeo solertem se magistratum egit, ut sordidum illud munus deinceps pro amplissimo haberetur. i5ὶ Eleganter adverbium, quod locum signis eat, pro adverbio, quod

43 Laudandum quidem hoe consilium eluis amanti ulmi patriae e set, si cives sui omnes totidem Epaminondae luissent. Sed tune omnia quoque essent opportunitatis vacuae leges. Disiligod by Corale

109쪽

VIII. Postquam domum reditum est, collegae eius hoc crimine accusabantur. Quibus illo permisit omnem ut causam in se transferrent, suaque opera factum contenderent, ut legi non obedirent. Qua defensione illis periculo liberatis, nemo Epaminondam responsurum putabat, quod quid diceret non haberet. At ille in iudicium venit; nihil eorum negavit, quae adversarii crimini dabant; omniaque, quae collegae dixerant, consessus est; neque recusavit quominus legis poenam sub

iret, sed unum ab iis petivit, ut in periculo si) suo

inscriberent: Epaminondas a Thebanis morte mulatatu est, quod eos coegit apud Leuctra 2) superare Lacedaemoni0S , qu03, ante se imperatorem, nemo Boeotiorum ausus fuit adspicere in acie , quodque uno proelio non solum Thebas ab interitu retr-ι, sed etiam universam Iraeeium in libertatem vindicavit, eoque res utrorumque perduinit, ut Thebani Spartam oppugnarent, Lacedaemonii satis haberent, si salvi esse possent; neque prius bellare destis ii, quam, Messene 3 constituta, urbem eorum obsidione clausit 4 . Haec cum dixisset, risus omnium cum hilaritate coortus est, neque quiS- quam iudex ausus est de eo serre suffragium. Sic a iudicio capilis maxima discessit gloria.. 363 IX. Hic extremo tempore imperator apud Mantineam 53, cum acie instructa audacius instaret hostes

in tabulis de damnatione; perie itum li0c sensu forense vocaliu-lum est. 2ὶ Boeotiae oppidum inter I hespias et Plateam. i5 Messenii olim, multis et diuturnis Isillis de salute ac libertate ei Lacedaemoniis conflictati, ad extremum in horum servitutem luerant redacti. Tune autem, depressis ab Epaminonda Lacedaemoniorum te-hus, et Messenii, in libertatem se vindicarunt, et M sene, urbs uess. niae caseut, excitata Est inter rudera arcis, quae olim in monte v me luerat constituta, atque a Spartanis Eversa. 4 Cf. Agesil. Dap. Vl. 5ὶ Arcadiae urbem, rocantiorihus Tripoliara appellatain. Diuit ipso by Cooste

110쪽

eognitus a Lacedaemoniis, quod in eius unius pernicio patriae sitam putabant salutem, universi in unum impetum fecerunt; neque prius absces Serunt, quam, ina gna caede saeta militisqtie occisis, sortissime ipsum Epaminondam pugnantem, sparo st) eminus percus sum, concidere viderunt. Huius casu aliquantum retardati sunt Boeotii, neque tamen prius pugna exceSSerunt, quam, repugnantes profligarunt. At Epa nondas, eum m maduerteret mortiferum s.'vulnus accepisse, simul que, si serrum quod ex hastili in corpore remanserat, extraxiSset, animam statim amissurum, inque eo retinuit, quoad renuntiatum est, vicisse Boeotios . Id postquam audivit, satis, inquit, viri; invictus enim morior. Tum, serro extracto, conseglim exanimatus est. X. Hic uxorem nunquam duxit. In quo cum reprehenderetur quod filios non relinqueret ae Pelopida, qui uilium habebat infamem , maleque eum in eo patriae consulere diceret: Vide, inquit, ne tu peius constum, qui talem eae se natum relicturus sis; neque veros iras mihi potest deesse. Namque eae me natam relinquo pugnam leuctricam, quae non modo mihi superstes, sed etiam immortalis sit necesse est. Quo tempore, duce Pelopida, exules Thebas occuparunt, et praesidium Lacedaemoniorum ex arce 2) expulerunt, Epaminondas, quamdiu facta est caedes civium, di o 3) se tenuit; quod neque malos defendere volebat, neque impugnare,

Sparus, si Servio eredamus ad Aen. x3, 682 ), telum rusticum auit in modum pedis recurvum, quo frequenter Graeci uterentur. 2ὶ Ex arce Cadmea a cadmo conditore appellata, quam Phoebidas occupaverat, Lacedaemoniorum dux, expulsis iis, qui ex adversa essent factione. - , loὶ Magis ad communem usum eqm ripsisset; quod in latina lingua reliquum est a casu quodam Ioc ivo, Om adhue in sanseri lungua invenimus. Sed eum hie casus Uul L pos exoleverit, ablati 'us pro Ioeativo eoeptus est usurparii hina oe loeo minime peccat Diuitiaco by Goral