Cornelii Nepotis *Vitae excellentium imperatorum

111쪽

ne manus suorum Sanguine cruentaret; namque omnem

civilem victoriam sunestam putabat' l). Idem , post quam apud Cadmeam pugnari cum, Lacedaemoniis coepit, in primis stetit. Huius de virtutibus vitaque satis erit dictum, si hoc unum adiunxero quod nemo eat inficias: Thebas, et ante Epaminondam natum, et post eiusdem interitum, perpetuo alieno paruisse imperio; contra ea, quamdiu ille praefuerit reipublicae , caput, suisse totius Graeciae. Ex quo intelligi potest unum hominem pluris quam civitatem suisse.

I. Pelopidas, thebanus, magis historicis 23, quam

vulgo notus. Cuius de virtutibus dubito quemadmodum exponam; qu0d vereor, ne, si res explicare incipiam, non vitam eius enarrare, sed historiam videar scribere; si tantummodo summas alligero, ne rudibus litterarum graecarum minus. lucide appareat quantus fuerit ille vir. Itaque utrique rei occurram quantum potero, et medebor cum satietati tum ignorantiae lectorum. Phoebidas, Lacedaemonius, cum exercitum Olynthum duee

Cornelius, sed latinae linguae usus, quum huiusmodi oeeurrit vox, domi mavult quam domo. i , Uaec selitentia penitus animo insidebat Cornelii et omnium augusteae aetatis Romanorum, qui tot civilium hellorum calamital νet funera essent experii. 2 intellige eos, qui sunt in historia versati. Diuitia Cooste

112쪽

PELOPID 09ret si, iterius per Thebas saceret, arcem oppidi, quae LMmea nominatur, occupavit, impulsu perpaucorum a. Thebanorym, qui, adversariae factioni quo facilius resisterent, Laconum rebus studebant; idque suo privato, non publiseo secit consilio. Quo facio eum Lacedae-rnomi ab exercitu removerunt, pecuniaque mulctarunt; neque eo magis arcem Thebanis reddiderunt, quod, susceptis inimicitiis, salius ducebant eos obsideri quam liberari. Nam post peloponnesium bellum, Athenasque devictas, cum Thebanis sibi r*n esse existimatuinta, et

eos esse solos, qui adversus resistere auderent. Haninente aulicis suis summas potestates dederant; alterius

factioni φ'viripes partim interlacerant, alios in exilium eiecera is, in quibus Pelopidas hic, de quo scrib d

exorat mutius, pulsus, patria carebat. II. Hi omnes sere Athenas se contulerant, non quo εequerentur otium, sed ut quemque ex proximo docum sors fgulisset, eo patriam recuperare niterentur 2 . Itaque, cum tempus est visum rei gerendae, commiseniter cum his, qui Thebis idem sentiebant, diem dei gerunt, ad inimicos opprimetuos civitatemque liberandam, eum, quo maximi magistratus simul consuevexMt epulari 3ὶ. Magnae saepe res non ita magnis copiis sunt gestae: sed profecto nunquam ab tam tenui initio tantae opes sunt profligatae . plam duodecim adolescentuli coierunt, ex his qui exilio erant mulctali, cum omnino non essent amplius centum, qui tanto se offerrent periculo; qua paucitate percussa est Lacedaemoniorum

i Ut hane Thraeiae urbem ab Amynta Macedonum rege tu

retur.

113쪽

poteritia. Hi enim non magis adversario rum factioni, - quam Spartanis, eo tempore bellum intulerunt, qui principes erant lolius Graeciae. Quorum imperii uia testas, neque ita mulio post, leuctrica pug qa, ab hoc in illo perculsa, concidit. Illi igitur duodecim , quorum dux erat Pelopidas, cum Athenis interdiu exissent: ut,

vesperascente coelo, Thebas possent pervenire, cum .eanibus venaticis exierunt, relia serentes, vestitu agrem

sit , quo minore suspicione sacerent iter. Qui cum tempore ipso , quo studuerant, pervenissent, domum Charonis devenerunt, a quo et tempus et dies erat

ΗΙ. Hoc loco libet interponere, etsi seiuni m ab re proposita est, nimia fiducia quantae calamitati soleat esse. Nam magistratuum thebanorum flatim ad Mires pervelin, exules in urbem devenisse. Id illit, vino opu-ssisque dediti l , usque eo despexerunt, ut ne quaerere quidem iis tanta re laborarint. Accessit etiam, . quod magis aperiret eorum dementiam. Allata est enim epi- stola Athenis, ab Archia hierophante 23, uni ex his, Archiae, qui tum maxi mum magistratum Thebis obit Rctat, in qua omnia de prosectione exulum perscripta erant: quae cum iam accubanti in convivio esset data, sicut erat signata, sub pulvinum subiiciens; in crassinum, inquit, dissero ris severas. At illi omnes, cum iam nox processisset, vino lenii ah exulibus, duce Peropida, sunt interfecti. Quibus rebus consectis, vulgo 'ad arma libertatemque vocato, non solum qui in urbe

erant, sed etiam undique ex agris concurrerunt; prae- f Ulpolo festo Veneris die. .

2 Ηierophonta, a ιηρος, sacer. - 'onstro, Vel dico, s eris Eleusiniae Dreris praeerat, atque eade. Athenis dignitate bis batur, qua pontifex maximus apud Romanos. Diuiti eo by Cooste

114쪽

PELOPIDAS

sidium Lacedaemoniorum ex arce pepulerunt, patriam obsidiona liberaverunt. Auctores Cadmeae occupandae partim occiderunt, partim in exilium eiecerunt. IV. Hoc tam turbido tempore, ut Supra docuimus, a. 37 Epaminondas, quoad cum civibus dimicatum est, domi

quietus fuit lin. Itaque haec liberandarum Τhe harum

propria laus est Pelopidae: ceterae sere omnes communes cum Epaminonda. Namque leuctrica pugna, imperatore Epaminonda, hic suit dux delectae manus 23, quae prima phalangem prostravit Laconum. Omnibus' praeterea periculis assuit: sicut, Spartam cum oppugnavit 3), alterum tenuit cornu ; quoque Messena celerius restitueretur, legatus in Persas est prosectus . .

Denique haec suit altera bin persona Thebis, sed ta

men secunda, ita ut proxima esset Epaminondae. V. Conflictatus autem est cum adversa fortuna : nam ct initio , sicut ostendimus, exul patria caruit; et cum Thessaliam 6, in potestatem Thebanorum cuperet redigero, legationisquo iure satis tectum se arbitraretur,

quod apud omnes gentes sanctum esse con SueSSet, a tyranno Alexandro Pheraeo, uinul cum Ismenia com-a. Maprehensus, in vincula comem esu Hunc Epaminondas recuperavit, bello psesequeris a Llexandrust . Post .. Ma

f. Εpam. P. X. - 2ὶ Sacram cohortem intellige. quae ti, ni is constaret sacramento adstrictis, ac vincere vel mori paratis. i5; cl. Epam. cap. uI. δὲ Spartani enim et ipsi ad regem miserant: quorum a legatione, cum sibi et Messeniorum rehus metuerent Thebis, factum ut sodem Polopidam deputarent. i5ὶ πιιer proprie usurpatur quum de duobus tantummodo sermo sit; secundus quum de pluribus. Hinc Cornelius hoc loco sibi vult,l elopidam cum Epaminonda hina Thebarum lumina fuisse. Ital .: Egu almente su ἐ'altro dei orandi uomini, ehe Tebe avesae. 63 Quae, inlae complures regulos distracta et oppressa, ceterorum iamdiu Graecorum them coeperat implorare.

115쪽

112 PELOPIDAsid laetum, nunquam is animo placari potuit in eum , a quo erat violatus. Itaque persuasit Thebanis, ut subsidio Thessaliae proficiscerentur, tIrannosque eius expellerent. Cuius belli cum ei summa esset data, eoque cum exercitu prosectus esset, non dubitavit, simul ac conspexit hostem, confligere. In quo proelio, Alexandrum ut animadvertit, incensus ira , equum in eum concitavit, proculque digressus a suis, coniectu te-Qdorurn eonfossus, cecidit. Atque hoc secunda victoria accidit; nam iam inclinatae erant tIrannorum copiae. duo facto, omnes Thessaliae civitates interse- eium Pelopidam coronis aureis ei statuis aeneis, liberosque eius multo agro donarunt.

I. Agesilaus, laee momus, eum a celeris script ri beatium eximis a Xenophonte Socratico ) collaudatus est; eo enim usus est familiarissime. Hic primum de regno cum Aeolrchide, fratris filio , habui ι contentionem. Mos ia enim a maioribus Lacedaemoniis traditus, ut duos haberent semper reges, nomino

magis, quam . perio 2), ex duabus familiis Proeli es Eui Isthenis, qui principes ex progenie Herculis, Spa

Sle appellato, quod Soeratis ot disciplina hi amielua usus est. 2 Re enim vera imperium penes quinqueviros sive ephoros erat, eodem plane Paeto, quo Venetorum ducis potestas deeemvirorum auctoritate conlinehatiar Diuili do by Coral

116쪽

AGESILAM 1 1 alae reges fuerunt ). Harum ex alteri, in alterius sa- miliae locum seri nun licebat; itaque utraque suum retinebat ordinem. Primum ratio habebatur, qui maximus natu esset ex liberis eius, qui regnans decessisset: sinis virilem pexum non reliquisset, lum deligebatur, qui proximus esset propinquitate. Mortuus erat Agis rex,

frater Agesilai: silium reliquerat Leotychiden, quem ille

vivens non agnorat 2); eumdem moriens suum esse dixerat. Is de honore regni cum Agesilao Suo patruo eontendit: neque id quod petivit consecutus est; nam, Lrsandro suffragante , homine, ut ostendimus supra, factioso, et his temporibus fotente, Agesilaus aut

latus est.

II. Hic, simul atque imperii poli lus est, persuasita. MLacedaemoniis, ut exercitum emi iterent in Asiam, bellumque regi 3ὶ sacerent; docens, satius esse in Asia quam in Europa dimicare. Namque sama exierat,

Artaxerxem comparare clasSem , pedeSiresque exerci-lus, quos in Graeciam mitteret. Data potestale, tanta celeritate usus est, ut prius in Asiam cum copiis pervenerit , quam regii satrapae eum scirent prosectum; quo laetum est, ui omnes imparatos imprudentesquo

offenderet. Id ut cognovit Tissaphernes, qui summum imperium lum inter praesectos habebat regios, inducias a Lacone ιγ petivit, simulans se dare operam , ui La-

lj Anno circiter ante Christum natum cxxlv , Dorienses , The saliae populi, Peloponnesum invaserant, ducibus Temeno, Cresphonta et Aristodemo ex lamilia Berculis, quae quondam. ab Eurystheo pulsa, apud eam gentem coniugerat. Priores illi duo Argolide et Mess nia politi sunt; Aristodemus, quum in bello cecidisset, Laconiam Pr elo ei Eur stheni liberis reliquit, unde Proclidarum et Euostenida.

eum familiae nactae sunt nomen.

2ὶ Rei caussas assert Plutaretius in ulla Lysandri. i5ὶ Regi Persarum Artaxerxi Mnemoni. i Inielliget ab Agesilao. Proprie Lacones erant veterum cultorum Diuitiroo by Cooste

117쪽

H4 AGESILAUS eedaemoniis cum rege conveniret, re autem vera ad copias comparandas: easque impsi travit trimestres. Iuravit autem uterque, se sine dolo inducias conservaturum : in qua pactione summa fide mansit Agesilati s ;contra ea Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit. Id etsi sentiebat Laco, tamen iusiurandum servabat multumque in eo consequi se, dicebat, quod Tissaphernes periurio suo , et homines suis rebus abalienaret, et deos sibi iratos redderet; se autem, servata religione, confirmare eXercitum, cum unimadvertereι, deorum numen facere secum t), hominesque sibi eontili ire amiciores, quod his gludere consuessent, quos conservare sidem fiderent.

- ΙΙΙ. Postquam induciarum praeteriit dies, barbarus, non dubitans, quod ipsius erant plurima domicilia in Caria 2), et ea regio his temporibus mullo putabatur locupletissima, eo potissimum hostes impetum facturos, omnes Suas copias eo contraxerat. At Agesilaus in

Phrygiam 3) se convertit, earnque prius depopulatus

est, quam Tissaphernes usquam se moveret. Magna

praeda militibus locupletatis, Ephesum ε) hiemalum

exercitum reduxit: alque ibi ossicinis armorum institutis, magna industria bellum apparavit; et, quo studiosius armarentur insigniusque ornarentur, praemia proposuit, quibus donarentur, quorum egregia in ea re suisset industria. Fecit idem in exercitationum ge-

genus, qui a Doriensibus subacti, non servi, sed tamen infra illorum dignitatem habebantur, qui Spartiatae proprio nomine appellarentum, seri hoc digerimen non ubique Rervatum. Ilat.: Vedendo aver stulta sua uli Dei, etc. 2ὶ Plurimae possessiones; Caria autem suit Asiae minoris provincia inter Glaurum et Ca slricum sinum. 3) Asiae minoris provinciam, Cariae superiorem. t 4ὶ Ioniorum urbs fuit in Asia minore ad ositum Caystrii Dianaatemplo maxims insignis. Dissili od by Corale

118쪽

AGESILAUS

neribus, ut, qui celeris praestitissent, eos magnis as-1ieeret muneribus. His igitur rebus effecit, ut et ornatissimum et exercitatissimum haberet exercitum. Huic eum tempus esset visum copias extrahere ex hibernaculis, vidit, si, quo esset iter facturus, palam pronunciasset, hostes non credituros, aliasque regiones praesidiis occupaturos, nec dubi laturos aliud esse pacturum ac pronunciasset. Itaque, cum ille Sardas 13 se iturum dixisset, Tissaphernes eamdem Cariam defendendam putavit. In quo cum eum opinio sesellisset, victum qua se vidisset consilio, sero suis praesidio pro seclus est. Nam, cum illo venisset, iam Agesilaus, multis locis expugnatis, magna erat praeda politus. Laco autem, cum videret hostes equitatu superare , numquam in

campo sui fecit potestatem 2), et his locis manum

conseruit, quibus plus pedestres copiae valerent. Pe .pulit ergo, quotiescumque congressus est, multo maiores adversariorum copias; et sic in Asia versatus est, ut omnium opinione victor duceretur.

IV. Hic cum iam animo meditaretur proscisci in Persas, et ipsum regem adoriri, nuncius ei domo venit, ephororum iussu, bellum Athenienses et Boeotios indixisse Lacedaemoniis; quare venire ne dubitaret. Ili hoc non minus eius pietas suspicienda est, quam virtus bellica : qui, cum victori praeesset exercitui, maximamque haberet fiduciam regni Persarum potiundi, tanta modestia dicio audiens suil iussis absentium magistratuum, ut si privatus in comitio 33 esset Spartae. Cuius exemplum utinam imperatores nostri. iii siue fuit urbs Lydiae caput, quamdiu lydorum regum potentia pedibus stetit. sat Idest: nunquam in planitie pugnandi eopiam lacit. 3 Ubi magistratuum edicta ad populi coronam recitarentur. Duiligoo by Cooste

119쪽

sequi voluisse ut lii Sed illuc redeamus. Agesilaus opinolentissimo regno praeposuit ho nam existimationem, multoque gloriosius duxit, si institutis patriae paruisset, quam si bello superasset Asiam. Hac igitur mente Hellespontum copias traiecit; tantaque usus est celeritate , ut, quod iter Xerxes anno vertente consecerat, hic transierit triginta diebus. Cum iam haud ita longa abesset a Peloponneso, obsistere ei conati sunt Athenienses et Boeotii, ceterique eorum socii apud Coro - . neam 2); quos omnes gravi proelio vicit. Huius victoriae vel maxima fuit laus, quod, cum plerique exsuga se in templum Minervae coniecissent, quaereretu que ah eo quid his fieri vellei; etsi aliquot vulnera acceperat eo proelio, et iratus videbatur omnibus, qui

adversus arma tulerant, tamen ante tulit irae religionem , et eos vetuit violari. Neque hoc solum in Graecia secti, ut lempla Deorum sancta haberet, sed etiam 'apud barbaros summa religione omnia simulacra arasque conservavit. Itaque praedicabat, mirari se non sacrilegorum numero haberi, qui supplicibus eorum nocuissent, aul non gravioribus poenis ossiet, qui religionem minuerent, quum qui funa voliarent.. V. Post proelium , collatum est omne bellum ei rea Corinthum 33; ideoque corinthium est appellatum. Hie cum una pugna decem millia hostium, Agesilao

εὶ Numquam enim exercitus, quos Marius, Sylla, Pompeius, caesar, Antonius et postremus Octavius, ductando contra senatus decreta, privatos quodammodo lacerant, in id servitulis rem Romanorum publicam coniecissent.

2 Boeotiae urbem liaud proeul a Copai lacu, ad L3l elhrii montis

radices.

5ὶ Athenienses auctores Corinthiis fuerant, ut eos ex urbe Oxpes rent, qui e Spartanorum essent lactione; Spartani bellum pro lis suscepere: itaque tota Graecia hoc incendio constagravit, donec pax est constituta, cui ab Anialcida auctore factum P l nomen. Diuiti eo by Cooste

120쪽

duee, eecidissent, eoque facto opes adversariorum de- bili latae viderentur, tantum abfuit ab insolentia gloriae, ut eommiseratus sit fortunam Graeciae, quod tam multi a se victi vitio adversariorum concidissent: namque illa multitudine, si sana mens esset, Graeciae supplicium Persas dare potuisse 2 . Idem eum adversarios intra moenia eompulisset, et ut Corinthum oppugnaret, mulli hortarentur, negavit id suae virtuti convenire: se enim eum esse, dixti, qui ad oscium peccantes redire cogeret, non qui urbes nobilissimas e u-gnareι Graeciae. Num si, inquit, eos eaetinguere voluerimus, qui nobiscum adversus barbaros steterunt, nos-

-ιipsi nos pugnarerimus, illis 3) quiescentibus; quo

facio sine negotio, cum voluerint, nos oppriment. VI. Interi in accidit illa calamitas apud Leuctra La-- eedaemoniis, quo ne proficisceretur, cum a plerisque. ad exeundum premeretur, ut si de exitu divina rei, exire noluit. Idem, cum Epaminondas Spartam oppugnaret, essetque sine muris 43 oppidum, talem se im- peratorem praebuit, ut eo tempore omnibus apparue-

rii, nisi ille suisset, Spartam futuram non fuisse. In quo quidem discrimine celeritas eius consilii saluti sui iuniversis : nam cum quida in adolescentuli, hostium ad-γventu perterriti, ad Thebanos transfugere vellent, elloeum extra urbem editum cepissent, Agesilaus, qui perniciosissimum fore viderei, si animadversum eSSet, quemquam ad hostes transfugere conari, cum suis eo venit, alque, ut si bono animo secissent, laudavit consilium eorum, quod eum locum oecupassent, et se id

2ὶ intelliger fieri potuisse, ut Persarum opes trangerentur a Graecis. si Nempe harbaris. Quod Lyeurgus eiulum peeiora voluerat Spartae pro moenibua , dy Cooste