장음표시 사용
261쪽
res postea copias Maximianus admoverat , &ipse rians iugis cIrcumcisus videbatur prospere refugisse. ipse denique qui pater illius credibatur, dis.cissam abhumeris purpuram detrahere conatus, sensurat in illud dedecus sua
fata transisse. si Mille & sex asinta annis contractas ex toto orbe divitias monio strum illud, redemptis aci civile latrocinium manibus , ingesserat. Ad-hoe aliena matrimonia , innocentium capita cum bonis pastini donando, usque ad mortem devotionis obstrinxerat parricidas : omnes autem in s. diatos sibi, aut palam aliquid pro libertate conatos, poenis affecerat, armis opprellerat. Et inter haec utebatur ejus urbis majestate quam cepe iue rat ; totam Italiam conductis ad omne facinus satellitibus oppleverat. IV. Haec omnia, Imperator, cum cogitares , scires , videres, nec te paterna gravitas, nec tua natura remerarium esse pateretur; dic quaeso,
quid' in consilio nisi divinum numen habuisti An illa te ratio ducebat.' sua enim cuique prudentia deus est quod in tam i dispari contentione nonio poterat melior causa non superare; & innumerabiles licet ille copias pro se objiceret, pro te tamen jullitia pugnaret Z Ut enim omittam illa quae non decet comparari ; quod' erat ille Maximiani suppositus , tu Constantii Pii filius ; ille despectissimae pravitatis , detortis solutisque membris, Mnomine ipso abusiva appellatione mutilato; tu, quod susscit dice-11 re, tantus ac talis : ut haec , inquam , omittam ; fe , Constantine , paterna pietas sequebatur, illum, ut falso generi non invideamus j impietas;
INTERPRETATIO. e Praeterea asenas estniuge , innocentium parricidis danda, ees ita sibi de cinxerat , ut hominum vitam , Dona sine riscrimine i libam ipsi vitam de υσυerent.
pia a Maxentio ipso interfectus est. . Et ipse transfugis. J Maximianus Nereulius praeclare secum actum putabat, quod Maxentii manus effugisset, amissis eopiis
pene Omnibus, quae item ad Maxentium transfugerant.
1 mi pater i iis credebatur. J Adversius eos, qui Maxentium Maximiani verum fi lium fiuile putant, multum facit hic locus,
di n. 4. in omittam quod erat ille Maximiani suppositu. freaterumque: infalso generi mτι- domis m. Ac illud Victoris: Maxentium sup-ristum ferunt arte muliebri tenere maritι amismum laborantis auspicio pravissimi cuti a yumro die id est, a prole mascula. Deinde Ano. nymus Valesi. De ef- l Maxentii) erigine matre ei tu cum quaesitum esset , Srro suodam ge. nuum esse res urit. εε. AQB er sexaginta anni .l Bellum enim Maxentii illud incidit in an. V. C. IO6O.
r. In crescis. J Alii in c.nsilium. x Sua cuique deus. J Respexit ad illud IF neid. s. iss. An sua cuique viis D ora cupiri y3 . Di pari cententione.J supra enimn. 3. Constantinum alloquens . vix quarta parte
exercitus contra centum Εκiza armat rum ho
piam Alpes transgressus G. . Erat illi. I Elegans Maxentii & Constantini oppositio. Illius mores, crudelitatem , libidines, stupra, proscriptiones, calumnias de magicas artes vide apud Euseb. Zenaram , O Eutrap. erc. s. Constantis pii. J Extat numus in Tristant eommentariis histor. cuius titulus D. Constantia pia principi. Vide pan. T. n. s.
6. Nomine inusitata J Indieare videtur
Maxentium a Maximiano dictum truncato Se mutilato nomine.
. Sati dicata conjugis. J Igitur Minervinam, ex qua Crispum suscepit, uxoris loco
262쪽
te clementia, illum crudelitas; te pudicitia' soli dicata conjugio, illum libido stupris omnibus contaminata; te div na praecepta, illum supe istitiosa maleficia , illum denique spoliatorum templorum , trucidati senatus,
plebis Romanae fame enectae piacula I te abolitarum calumniarum , te prohibitarum delationum, te conservatio , atque homicidiarii sanguinis ratulatio. In tam diversa causarum ratione divino consilio, Imperator, hoc est, tuo, non militum multitudinem, sed partium merita numerasti. V. Magnus Alexander cum praeter Macedonas suos cunctae Graeciae, 'universo Illyrico innumerabilem dilectum posset indicere, nunquam majores quadraginta millium copias duxit, inhabile regenti ratus io quidquid excederet, & turbam potius quam exercitum. Tu vero etia in minoribus copiis bellum multo majus aggressus es ; tanto scilicet tua virtute propria potior, quanto ille numero instructior. Et ille quidem contra' leves Medos, de imbelles Syros , & Parthorum arma volatica, de Asiaticos , optantes mutare servitium, rem gessit praelii unius eventu at is tibi vincendi erant milites, pro nefas i paulo ante Romani, armis omnibus more primae classis armati, & pro facinorum conscientia nunquam nisi h morte ces Iuri. Probavit hoc prima obstinatio eorum, qui sub ipsis Alpium jugis munitissimo licet muro ac situ tenentes oppidum ausi fuerunt te imminente resistere , ac portas claudere ; non credentes illi quidem, 1 out audio , te ipsum adeste ; quis enim crederet tam cito a Rheno ad Alles imperatorem cum exercitu pervolasse λ sed qui tamen non solum prae-enti numini tuo, verum etiam nunciato nomini cedere debuissent. Luerunt igitur illico dementiae suae poenas, cum oblatam sibi a clementia tua veniam recusassent. Neque enim vallo fossaque obsessio inchoata est, nec Lue cuniculis agendis , nec machinis admovendis , nec incutiendo ariete
a Cum possit ex universa labris innumera mutile esse imperatori quiquid bane numerum Ales copias camirahere, nunquam piar quadra- l superares. emta mi libu3 mMIam conduxit, em mana l
habuit. Vide Constantini vitam.
s. Abositarum ealumniarum. J Victor
Schotti de illo. Commodissimus multis rebus fuit , calammaν sedare legibus severissimis Oe. Idipsum habet Euseb. 5cpan. s. n. 3. x. Macedonas. J De Macedonia supra
1. Cuncta Gratia. J Varii variis temporibus suere Graeciae limites. Itaque si late sumitur, Epirum , Macedoniam, de The saliam complectitur : si vero strictius, Achaiam tantum , Peloponnesum , &insulas.
3. Universo I brica J Illyricum inter Macedoniam , ad ortum; Istriam, ad occasium i Pannoniam , ad septentrionem ,
de mare Adriaticum , ad meridiem.
υes Meae . I Medi Persis, Parthis.le Assyriis finitimi ad mare Caspium habi
s. Tibi vincendi erant. I Elevat quantum potest Alexandri victorias , ut Constantini
6. More prima classis armati. J Id est, cataphracti. T. Oppidum. J Segusiam, de qua urbe vi
g. Cuniculis agenaeis. J Nota rationem expugnandarum urbium illo tempore msurpatam. Vide LEsum de militia Romana.
263쪽
ab sINCERTI PANEGYRI Custentati quassatique sunt muri, sed statim iniectae saces portis, scalae propognaculis ; nec solum fundis eminus telisque missilibus, sed hastis, gladii es. 1ta res'. simul coepta & patrata, iunctusque rebellibus fisit conatus &
VI. Gomphos, urbem Thessaliae, quoniam abnueret obsequium C. Caesar uno die sustulit. Sed ille Graeculos homines adortus est , tu subalpinos ; ille solos incolas, tu etiam militare praesidium : ille non po. tuit captos a dirutione defendere, tibi licuit clementiam tuis victoribus imperare. Sed illi quidem Gomphensium clades documento ceteris fuit, ro tibi paulo post alia in t Taurinatibus campis pugna pugnata est, non trepidantibus ex victoria tua rebellibus, sed iratis incensisque ad ulciscendum animis, ' quos fortunae inclinatio restringere debuisset : nec vero temereae passim vagis hostibus, ut facile palantes caederentur; sed 'acie in cunei modum structa , descendentibus retro in altitudinem lateribus ; quae cum prima avide confligeret, restexa impeditos certamine circuiret. Sed tu id providens ; praemissis utrinque qui obviam irent, & simul si quid in sidiarum lateret excuterent; ipse obbrinato illo capite, dejectaque acie in fugam versa, tanto majorem in processit stragem edidisti, quanto amplioribus subsidiis instructa constiterat. Ita usque ad Taurinatium muros fusia o caesique, obseratasque nacti portas ab incolis, etiam corporum suorum
VII. Quid tibi aliud sperare potuisti miles infelix, 'turpissimo illi
tune devote prodigio λ jam enim non insulto, sed doleo. Constantinum tu tantum sanguinis stindere coegisti. Cui, quia salutem vestram a vobis 2 impetrare non licuit, pene displicuit ipsa victoria. At non Taurinatibus, neque ceteris Italiae civitatibus idem animus fuit, qui te , Imperator, exultantes gaudio certatim ad se vocaverunt. Missae ab omnibus legati
ab sarturia inclinata eoercere debuisset.b Md exercitu composito m figuram cunea
titeritas retro abeuntibus m prfunditatem; ut m Uterior pars exercitus nostri certaret an se, latera hostium explicata circumdarent nostros Oeeupatas certamine. At tu praecarums
mul explorarent, an acti quid insidiarum ut ret : tu ipse conjecto in fugam pertinaci Ho υ- hro . e facie cunei aperta , tanto majoremfecisti stragem in progressu certaminis.quant. Ercia gruem ram prodigusa ac turpis clades
manebas. N. unε die inter duar Reger ereptum, atque
atratum Metam fuis. l. Gomphos. J Gomphi urbs Thessaliae, peditione vide Dionem l . 4 l. 3. Taurinatιbus campii. J In eampis qui
circa Taurinum sunt . Taurinum autem urbs
apud Epiri confinia. primoque inde venien- l Italiae subalpinae, Pedemolitii caput. Hodietibus occurrens . Gonno finitima : a Laricitarin. sa supra o. mill . passi in occasum distans; de qua Statius l. 4. Syl. o, crebris iter alliga re Gomphra. 4. e cie in cunei modum. J Id est, exer- eitu in cunei modum composito. Cuneu rautem mustuu operitum, qua primo auussorines,
264쪽
nes , oblati undique commeatus et ut appareret quandiu desiderassent, cui se tam prompte bello adhue restante committerent. Qui fuit dies ille, quo Mcdiolanum ingressus p quae gratulatio principum civitatis qui plausus populi λ quae securitas intuentium te matrum, te virginum p quam duplici fructu fruebantur , cum pulcherrimi imperatoris formam vide- sunt, & licentiam non timerent λ Ustentare se omnes, & tripudiare, sine ullo de reliquiis belli metu ,&' auspicium victoriae tuae pro consummatione metiebantur. Non Transpadana provincia videbatur recepta, sed Romana. Quis enim crederet tantis successibus tuis ullum obstaculum fore, quo minus omnes exercitus se clementiae tuae traderent. cum virtutis ex- i perimentum novissent λ Muros vi ceperas, acie palam viceras. Quis tam demens videbatur, ut aut obsideri auderet, aut congredi λ praesertim cum tu, dies aliquot Mediolani resistens, tempus sibi omnibus consulendi d dis Ies , ut de te sperarent. VIII. Sed enim aerumnosa illa , & iampridem media aetate nostra Iscivili sanguine maculata Verona, maximo hostium exercitu tenebatur , acerrimis ducibus, 'pertinacissimoque praesecto ; scilicet ut quam coloniam Gnaeus Pompeius aliquando deduxerat, ' Pompeianus everteret. omiserabilem Veronensium calamitatem, quos non tam tua, quam intestia
na satellitum pressit obsidio i quippe Athesis ille saxis asper, & gur- 2O
gitibus vorticosus , & impetu ferox, oppugnationem prohibebat , oi nemque retro regionem si evehendis copiis tutam defensamque praestabat. Quod tamen ne diutius hostem juvaret, providentia tua factum est, cum
INTERPRETATIO. a Crebris verticibuo rapiduo.
ἐκ is latis , O adversariorum orae ea rumpit. Misiter caput Porcinum appellant extremam partem cunei. Vegetius.
t. iaci fuit dies i2. l Triumphalis Constamini in urbem Mediolanum ingressus. a. A icium vim 1ae J Ex felici victoriae initio,de eiusdem consectione existimantes. I. Iampridem media aetate. J Id est,
ante I . circiter annos cum Sabinus rasa nus invadenr imperium a Carina in campis Re
mensibur occisus est. victor scholii. Itaque auctor hujus panegyrici tum agebat annum co. cum hane orationem habuit. Certe quod media aetate sua contigisse istud ait, id est , cum esset in flore aetatis,
quae aetaου media Scitur, ut observavi pan . n l. nox. 3. Verona autem urbs est ad
silvium Athelim , Tridentum inter , dc
tro strenuissimo. 3. Coloniam. J De illa colonia. Tacit. hist. l. 3. 2ιaesitum ini,quisferis risio legeretur. Verona potior visa , parentibus circum campis ad pugnam equi 'em , qua praevalibant: sia mulcoloniam copus validam in rem famamque
. Pompeianui. J Utrum B uricium intelligit, natum sorte in Pompeii oppido an Carinum fortasse e familia Pompeii ' An demum Constantinum s. Ath fit. J Fluvius ex finibus Rhaetorum Tridentum 6c Veronam alluens. &in mare Adriaticum se exonerans I' Adige. De quo Virgil. AEn. s. oso. 6. Evehendis copiis. J Advehendo commeatu. Infra n. I s. ad Tybrim , tu Rσ-l mae tuae atur copiis subwhιnias. Seneca de
265쪽
superioribus in locis, qua lenior amnis, & ignari hostes erant, exerchua parte' projecta ancipiti periculo, clausos oblesiosque' peiora experiri ar
mis coegim, adeoque Omnes qui eruptionem tentaverant cecidisti , ut ipse etiam' dux cum parte copiarum ad arcellenda auxilia mutis excellerit,3 majorem miser adduaurus exercitum, ut inajore comitatu cladis occideret. Quo quidem tempore praecipua apparuit tua , Imperator, cura Gmul & animi magnitudo, ''qui redeunti illi . minore exercitu congredi, quam obsidionem intermittere maluisti, ne respirare clausis, aut effugere, aut imminere tergo liceret.
to IX. Et primo quidem, ut audio, aciem instruxeras duplicem, ' mox proviso adversariorum numero, explicari statim in frontem ordines , de extendi latius arma jusisti, ex tuo animo nimirum animos tuorum omnium metiens, quamvis gravius inde pondus infringi posse impetu paucio-- rum. Laudare me existimas, Imperator, cuncta quae in illo proelio feceris p Ego vero' iterum queror. Prospexeras omnia, disposueras universia, summi imperatoris ossicia compleveras, cur ipse pugnasti λ cur te densissimis hostium globis miscuisti λ cur salutem reipublicae in p.ricula tanta misisti pAn neticire nos putas, quod dum nimio rapereris ardore , in media hostium tela deveneras, & nisi viam tibi caedibus aperuissies, spem totius ge-2o neris humani & vota deceperas λ' Toto quippe impetu ferebare , torrcnti similis amni, quem abruptae radicitus silvae, de convulsa sunditus fixa se querentur. Quid tibi est, imperator, cum in seriore sortuna λ illos pugnare fis est, quibus suo cujusque fato aut vincendum est, aut cadendum; tu, cujus ex vita omnium fata pendent, ad ullum discrimen accedas i
IN TE RPRETATIO.b Peiorem sortem serra.
a Μοx explorata hastium numero.b Ex f. riuudine tua aeAmans sortitu inem tuorum e tum , ae ratus melim exercitur
basti licet graviorem, pes perrumpi vigore
NOTAE. Benef. I. s. e. q. Nec fluminibus gratias agi
mus , quamvis aut ma*na navigia patiantur . de ad subvehendas copias largo ac perenni alveo excurrant. 7. Proiecta. l An trajecta Scho novius. 8. Ω.ι eruptionem tentaverant. J Aut qua eruptio tentata erat. Sie enim Lipsius ocLivineius legunt. Non qua eruptio tentaveras , ut est in editione i ureana.
s. Dux J Nempe Ruricius. Io. Mui reaeon:ι ι 2. J aut Veronam redeunti. post irruptionem factam,occurrere maluisti. cum ea tantum parte exercitus, quae accincta erat ad bellum , in quo non erat parum periculi: quam ad copias omin
nes tecum educendas obsidionem ii termittere , de obsessis dare locum aut respirandi , aut effugiendi , aut te insequendi. r. Derum querer. J An iterum queror neque enim, ut notat Acidalius . antehac
questus suerat, sed quaesierat, ut ratio su cepti belli sibi redderetur. a. Π:ν quippe imp tu. J Simile illud p an
2 n. f. Toto quippe practo serebare, non alite quam magnu3 amnis solo laberreis imbritas auctus se nubibur.3. milii A s. J Loco movenda fuit integra haec phrasis iuxta Acidalii mentem: quod nemini non probandum confido. In
266쪽
tet tot tela gladiosque versere Quis hoc a te exigit Z aut quis pati possit, ut quidquam in te belli casibus liceat λ Deceat te, Imperator, hostem se-
rire λ Imo non decet laborare. X. Spectavit 'ex edito monte Xerxes navale certamen. Augustus aliud agens vicit apud Actium. Fuit etiam qui t sublatus in scalas invicem snexas concurrentes eminus vidit exercitus, ut nec interesset periculo , &adesset eventui. Ignava, inquies, sunt haec exempla: sed tuta ; graviorque metus eli periculi tui, quam laetitia vietoriae. An non ipsi te, caesis fugatisque hostibus, interfectoque etiam ipso eorum duce, comites & Tribuni corripuere lacrymantes , amplexique illud tuum anhelum pectus, cruentas manus, & quidquid de sanguine profundae caedis emerserat, hinc atque inde clamarunt: quid egeras, Imperator 8 In quae nos fata projeceras, nisi te divina virtus tua vindicasset Quae haec est impatientia Z aut quo tibi manus nostras, si vetia vice pugnas ipse pro nobis p Haec ego non dicerem, Imperator, neque ab aliis dicta memorarem, nisi beneficio tuae lenitatis tutior esset nostra in verbis , quam tua in armis audacia. Nova enim quadam varietate naturae, confusoque virtutum temperamen
to , idem es in praeliis ferocissimus, & parta securitate mitissimus. XI. Cum enim dato obsessis tempore poenitendi, ' Aquileiam quoque de legatis corum ac supplicibus recepisses, cunctique se tibi dedidisssint, quos obsidendo servaveras, ignovi iti omnibus. & vitam quam de eraverant reddidisti. Et quidem jussisti arma deponere , ut multo tutius vi choris pietate tegeremur, ut tamen pertinaciae suae merita sentirent, corripi eos vincirique jussisti, non ad supplicium, sed vitam'; ne conscientiae
timore diffugerent, ' graviterque delinquerent, conservarique iterum non mererentur , si servati non fuissent. Sed unde tanto hominum numero tot vincula, quae continere militares, & paulo ante armatas manus possent Θ
NOTAE.editione puteana. Ω id tibi est, Imperator, cum inferiorefortuna i tota quippe imp/tu δε-
rebare , torrentisimilis cte. I. Ex essito monte. J Ex monte A galeo, Ii e regione Salaminis erat, Xerxes spe abat classem, quae a Graecis plane deleta est. Heroae t. 7 . l. 3. Diad. Me. De Xerxe jam supra dictum , pau T. n. 13. not. 2.2. Aliud agens. J Bellum Actiaeum sortasse sumit pro Siculo , in quo Augustus per Α-grippam, aliosque exercitus duces, Pompeium inter Mylas de Naulochum supera-Vit , an . V. C. 7I8. Dum Useram arcto som-m detinctuo esset, ur ad kanism signum ab amicis excitaretur Neque priuι surrexisset, ae militibus in cre sterim fuisset, quam a M.
in rippa fugatae r ως hasium navia. Sueti
Augusto ea p.r6. Nam in Actiaco bello,abee. trum navium Iulianarum M. Laris commi sum , Laevum Arruntis . e grippae omne ela sui certaminis arbitrium. Caesar ei parti δε- sinatus , is quam a fortuna vocaretur, ubique aderat Velleius i. a. c. gr. 3. Sublatus insalar. J Quis ille tandem suerit, nusquam reperi. . Comiter. I De Comitibus supra n. a. not. 3
s. Proieceras. J An proseriser. 6. 2sa tibi minus nostrast J Aut quo tiabi manus nostra, poscis . E 'ruitiam. J De Aquileiensi expugnatione vide supra pan. 5. n. 6. mi. 2.2. Gravuer. 4 An gravi M ut Acidalio placet.
267쪽
Stuperere, &e milites qui producendos susceeerant, prorsus nescire quid facerent ; ipsi etiam
& custodiae curam abnu qui tibi in consilio erant, ipse etiam praesectus haerere ; cum tu divino monitus instinctu de gladii corum gemina manibus aptari claustra jussi isti, ut servarent deditos gladiis sui, quos non defenderant repugnantes.
XII. O pulcherrimum, & qui omnium oculis subjici debuisset,
triumphum virtutis & clementiae tuael cujus enim potentiae suit hostibus arma deripere, ejus humanitatis deditos ad impunitatem suis armis alligare, atque ita vincire, ut eos ferri illius ; quod contra te FesIerant, quotidie poeniteret λ Gladius ille quem in te distrinxerat hostis in sellus, ipse domini sui manus tenuit, & paratus ad caedem, custos factus est ad salutem.' Magnus poeta dum bellorum toto orbe surgentium discursum apparatumque describit. Et cumae , inquit , rigidum falces constantur in ensem pTriste nimirum tempus id, cum instrumenta cultui pecudum praeparata. in caedem hominum verterentur. At nunc rigidi illi morti serique mucr
nes in salutaria vincla curvantur, & exarmatum hominem non interimunt.
sed coercent ; deditosque hostes gladii sui collisi obtusique tutantur, qui
nihil illis prodesse integri acutique potuerunt. XIII. Omnium ergo armorum ministeria ad diversos este sarbi- eo trio tuo serviunt, Imperator, tibi vincunt gladii , tibi servant; te pura te seriunt, te ignoscente custodiunt. Ut deus ille mundi creator &ominus eodem fulmine suo' nunc tristes, nunc laetos nuncios mittit : ita eadein sub numine tuo tela inimicos, aut supplices tuos pernicie , aut conservatione discernunt. Eripuisti, Imperator, adversariis tuis gladios, nequis incumberet dolori. Superasti, de eosdem manibus suis innoxios reddidisti. Ut & clementiae & vindictae tuae satisfaceres ; quorum sangui ni peperceras , arma fregisti.' Vita enim hominum , diu parta , semper servanda est, si liceat: ferrum inventu facile, usu mutabile. Ideo quae erant reparabilia consasti, quod redivivum non erat reservasti. Quid sit
a Consuri νιtinacula apta geminis mani-biis vinciendis. a Nam vita humana distina labore pro rata , retineri perpetuo Hiar quantum Daees , eontra vero ferrum facile invenitur, erad quoscunque usuo adlabetur. I amobrem
serrum quod revetari poterat in pra Inam formam . constando mutasti: conservasti vero quod revocara non poterat, nempe vitam.
vinculorum formam conflari jussit. I. Magnin poeta. J Virgilius, Georg. l. I. sos. . Nave tristes, nine laetas. J Locus hie revocat in mentem illud Seneca L 2. qu 'c. 43. Jovi tres manubias dari , quarum
Prima moneat, secunda prosit, tertia adhibitis consilio diis emittatur: qnod quicdem iisdem pene verbis eontirmat Festu aa. Nequis ineumberet doliri. J Clarior erit sententia si legatur ut est in codice Pithoeano, ne qum incumberet Glore superatur, velut suspicatur Putemus, ne qui1 incumberet HAresuper acie.
268쪽
mile sabulae serunt λ conversa esse humana corpora in sontes, aut pecudes, aut aves Foeda & degc ner talis conversio. Gladius mutatus in manicas : hoc est quod securitas post timorem , quod umbraculum post calorem. Splendorem mutatio perdidit, sed aciem retudit. XIV. Studium & humanitas tua hortata est, Imperator, hucusque s ut exultatio nostra verbis illud luderet. Sed iam ad potiora redeamus. Recuperata omni ' cis Padum Italia, ipsi jam ad te supplices manus Roma tendebat, cui portentum illud insederat, nihil conari ausum ad tot nun
cios suarum cladium. Quippe ipsa se vilissimi hominis obsidebat ignavia,
Non ille aspirare in campum, non exerceri armis , non pulverem pari. Astutus quidem , ne vi. orum ossicia tentantem in illo palatio marmoratis
parietibus incedere. Nam in 'Saluistianos hortos ire, peregrinatio & ex- is peditio putabatur. Et bae quidem deliciae toto illo tempore , quo orbem obsederat, semet incluserat, turpissimam hanc ejus formidinem protegebant. Non enim se imbellem , sed beatum, non inertem, sed securum videri volebat. Roties milites in concionem vocabat,qse solum cum illis imperatorem, alios per limites pro se militare jactabat. Fruimini , aiebat, rodissipate , prodigite. Haec erat miserorum brevis & caduca felicitas. XV. Ac ne tum quidem cum tot adversa suorum praelia comperisset,
INTERPRETATIO.b M s serrum pri- timoris causam, nunc securitatis causam fuisse.
e Splinis em Me mutatione a misit.
a in Detitiam nostram hoc lusu verbaro significaremus. b Eo metu, quom a uia ei incumbant. e Ne quidem ut viri saltem oscium esset. deambulare in eo palatio , cui in pariet et sunt
d Se unum pariter O idos isnperatorer eses, abor in limbus pro se arma ferre.
conjunctio. i. cis Padum Italia. J Loquitur Treveri, homo Gallus. L. Portentum idis. J Maxentius. . Degeneres animos. J Sumptum illud exEneid. l. 4. 13. 4. Stuisum nequam animal. J Dia Ium verbum sed tamen Tullius haud mul. to honorificentius adhibet in virum consulem, quem praesentem in senatu compellabat: de Seneca de Mne'. l. L. c. I 6. ti mi dissimum animal appellat Alexandrum. s Menibatur J Lege movebatur ut suspicantur omnes interpletes vel si hanc scripturam retinueris, sensus erit , ita sacere eum admonebat metus , quem sua ei auspicia incutiebant. 6. Ne virorem emis. J Lubenter in inseram fultim : ut sit, ne virorum quidem σ-
7. Saluina nos hortor. J Quos C. Crispus Salustius . historicus insignis. vir opulentus, idemque magnificus, sub Quirinale extra pomoerium ad Collatinam portam adornavit. Is Tullii temporibus vixit 3 nequc desunt qui seribant Terentiam Marci Ciceronis uxorem, ab eo repudiatam, Salustio nupsisse. 8. Orbem obsederat.ὶ Forie legendu Uibem.
269쪽
obviam ire conatus est ad resistendum, ' cum Padi limite, aut Apennini jugis uteretur ; sed literas calamitatum suarum indices supprimebat. Interdum etiam palam, ut usque ad portas veniretur optabat ; non intelligens majestatem illam Urbis qua pridem ' admotos exercitus solicitaverat,
3 jam flagitiis ipsius deformatam , & sedibus suis pullam , ad tua auxilia
tein tuam, &sacramenti fidem, tot victoriarum gloriae dicavissent. Quis enim miles , qui ductu atque auspiciis tuis toties felicissime dimicasset vulnera illi sua venderet belli jam pene consecti summam concederet λ At - ιο enim tu idipsum de ardore totius exercitus sentiens , sine ulla haesitandi mora, qua brevissimum per eos iter est, rapto agmine advolasti; celeritatem illam in agendo Scipionis , de 'Caesaris , tunc maxime cupienti Romae representans. Haec est fiducia imperatoris invicti, &suorum mentibus freti, non dubitare, nec trahere bellum, sed proximum quodque pugnae tempus putare victoriam, non enim res erat tibi, uti Quinto Maximo cum Annibale victore, ut post res asperas locum tempusque captares, sed urgere te succclliis tuos, & continuare victorias, sed quam primum subvenire Urbi decebat. Sapientis enim est imperatoris fractis rebus cunctando consulere, secundis non deesse fortunae. ro XVI. Itaque unum jam timcbatur, ' ne ille conterritus his viribus, graviter assi ictus. & in arctum redactus, boni consuleret, & debitas reipublicae poenas obsidione differret. Quippe omni Africa , quam delere statuerat, exhausta, omnibus insulis exinanitis, infiniti temporis anno nam congesserat. Sed divina mens, & ipsius Urbis aeterna majestas nefario zy homini eripuere consilium, ut ex inveterato illo torpore ac faedissimis latc bris subito prorumperet, &'consumpto per desidias senio, ipsum diem
INTERPRETATI O. a Cum Padi liberum trositum, O A- 1 cramenti religio tibi addixerat , sed etiara
pe morum montιum haberet. l gloria ex ter victoriis tecum relatis. '
maximus, ex Vesiuro monte in Galla sub alpina oriens , non longe ab Augusta Taurinorum discurrit. ubi Plaeentiam, Fe rariamque alluit. In mare Adriaticum multis ostiis effunditur, te Pan. a. Admotos exercitus. J Primum a Sev xo Caesare, tum a Galerio ipso , demum a Maximiano Herculio; qui omnes a suis mi. litibus proditi. sugere necesse habuerunt.
3. Scipionis. J De Scipione Africano
. Caesaris i Quanta celeritate Romam Caelar cum Pompeio pugnaturus Venera, vide ejus comment. de bello Gallico, dc ceteros Romanae historiae scriptores.
i Ne ire conterritus. J Lipsius ita emendat hune locum l. I. c. 12. Ne licenterri. tus, sias rebastraviter a diu , ct in arctum radiatis mstra consul ret. L. Africa exhausta J Misentius Cartha gium terrarum decus , ut Africae pulchriora vastari, aeri' , incen rue auferat Aurel. victor.
. Omnibus infulis. J In primis sicilia de
. Consumpta senis. J Malim sexennio ut
vult Petavius i. 1. de doctrina temp. c. 37. sex enim annos tyrannidem occupavit do
nec ultima serennii illius dae, Priusquani
270쪽
natalis sui ultima sua caede s gnaret, ne septenarium illum numerum sacrum di teligiosum inchoando violaret. At quomodo instruxit aciem tot anno. rum vernula purpuratus p ita prorsus ne quis evadere , ne quis, ut sit, loco motus reserre gradum, & instaurare praelium posset ; cum a fronte armis, a tergo Tiberi flumine premeretur. In quo ille non mehercule scogitavit necessitatem resistendi, sed propinquitatem rcfugiendi. Nisi forte jam sentiens diem sibi venisse fatalem ad solatium suae mollis voluit se cum trahere quam plurimos, ut omnes essent exitus sui comites, qui sce-Ierum participes extitissent. Quid enim aliud illum sperasse credendum est, qui jam ante biduum palatio emigraverat, & ε cum uxore' ac stio in pti- iovatam domum sponte concesserat, ut res est , ominibus terribilibus agi tatus, & noeturnis pulsus ultricibus ; ut tu jam olim exspectatus habitator sacris illis aedibus' diu exhalatis expiatisque succederes Et Vadeo ipse verum s bi dixerat, & venturo tibi cesserat, quamvis in praelium ingrederetur armatus, cum excedendo palatio jam se abdicasset imperio. is XVII. Ad primum igitur aspectum majestatis tuae, primumque impetum totius tui victoris exercitus hostes territi, sus alique, &'angustiis Milvii pontis exclusi ; exceptis' latrocinii illius primis auctoribus, qui desiperata veniat locum quem pugnae sumpserant texere corporibus , c teli omnes in fluvium abiere praecipites, ut tandem aliquo S caedis com- 2 cilia diu in sessis tuorum dexteris eveniret, cum impios Tiberis hausisset. iisum etiam illum cum equo , & armis insignibus, frustra conatum per abrupta ripae ulterioris evadere , idem Tiberis correptum gurgite devmxavit, ne tam deforme prodigium vel hanc obitus sui relinqueret famam,
quod alicujus viri sortis gladio telove cecidisset. Et aliorum quidem ho
INT ERPRETATIO. a Milto ante tetra stiritu perpurga:u.b Afra ipse anima ta praesagierat. a Et eum tranfra non possent simul em-ner propter armus statium. Mi ha pin M. b in manus tuerum caedendo , fessae taniam desisterent ab ecci enaeo. e Ne monstrum illud tam turpe hanes Llem Oriundo laudem reseri et, quod c. N o T .F. septenarium numerum inchoaret. victus lin Tiberim delapsus est, ut dicit infra.
F. Vernula purpuratus. J Maxentius.
Naud absimile illud Paeati in Theodos de
Maximo Tyranno. Ille quondam domus tuan gyrantismus vernula. 6 Cum uxore.J Magnentia Urbica, prioris Galerii coniugis filia . cuius mimos refert Tristanus in comment. historicis.
. Aef o. J Is suit Marcus Aurelius Va
lerius Romulus. culus extat numus tam
Remulo n. v filiis i id est , nostrae urbis Ἀ- l. a. Extant item di alii, quos refert Prista
I. Mi vis pontis. J Pons in Tiberi prope
Romam, nulla re notior quam Maxentii clade. 2. Latrocinii Ellur. J Bellum illud latrocinium vocat, tum quod Maxentii exercitus ex plebecula coni labat, tum quod . ipse ad rapiendum alienum imperium pugnabat.
3. Locum quem pug nae sumpserant. J Recpexit ad illud Saluitii de Bello Catilin