장음표시 사용
141쪽
vel minis ex stipulatu: de ita potes respondere,velut dicam infra statim. Tertio pro hac opinione adducit ilostin prine. insta de actionibus.text. infra
de vessi. oblig. in prin .verb. obligatio contrahitur
inquit ibi Iustinia.) ex interroritione,& resiponsione:ex qua scilicet verborum obligatione ut ibi Accurs. interpretatur duae prosi untur actio-
- adde tu text. infra de literarum
obligatione, ibi ex ea nascitur condictio. Quinto & ultimo adde etiam textum optimis in .l. si plura delicta. in princ. is .eodem .de actionibus & obligationib.ex una obligatione inquit ibi Modesti nus plures actiones nascia utur. stringitur hic tex. quia propria, & peculiaris uirtus huius dictionis,ex, est significare causam immediata & proximam l. non dubium .ubi Doctores.C. de legi. Bart. in.l.j. f.ex incendi O .F de incend. min.& naufrag. cu igitur,dicatur ibi actiones nasci ex obligatione: ergo obligatio est causa immediata, & proxima acti nis . sicut mater filii. S iste textus melius probat opinionem. gl.& coinunem, quam caeteri a laoct. adducti. Verum illi,& praeciae tibiis, necnon omnibus : qui possunt in hac materia adduci, responderi poteli ex intentioni Bellon. hic, o obligatio
ibi pro contractu accipiatur, & sic coe ex contractu . actiones nascantur meq; hoc absurdum est: quia&i alias obligatio pro contractu ponitur: lut probatur secudum ipsum.in. reditor. ista pignor. ubi uerbum obligatur,exponitur, idest conir hi tur: &facit text. infra situ. proxinio. in.I. i. ibi mutui obligatio enim non stat in numero addite vos texi in I. labeo lib. i. s.contractum .isde vest sign. & text.
meliorem caeteris. in .l .cum mota.in sn .c .de transactio. ubi quod stipulationem appellauerat, sta tim uerborum obligationem dicit .ergo obligatio pro contractu ponitur .& ideo quando in dictis legibus, dicitur ui obligatio actionem parit, uel cyex obligatione actio nascitur, obligationis vox contractu significat. Et si tu dixeris,licet aliquando obligatio pro contractu ponatur, quia tamen eius propria signiscatio haec no est: non debemus
in dubio temere a uerborum proprietate recedere. argu . l. non aliter. in princ. isde lcg. iij. Respondeo , non est nouum, in una lex aliam declaret .l. non
est nouum ff. de legibus. sed in alijs legibus mox adducendis pro sequenti opinione expresse probatur q, actio immediate oritur ex contractu .ut insta tit .i. in princ.& in. Liuri lcntium. in princ ff. de pactis. in .l .ex maleficio.f. i.& ina. actionum. f. actionum A. de action. & obligat .ergo necessario hanc debemus facere interpretationem,ut obliga-o pro contractu exponatur sicut acciritur inest.
cum mota .cum similibus supra adductis. Et ex his constat hanc opinionem nulla niti uel lege uel ratione:cui responderi non possit. Quamobrem Petrus a Bellapere . infra de actio. in princ .dc ibi Gomes num. xv. di nouissime Bel Ion. hic contrarium sentiunt, ut siquidem obligatio non sit mater actionu:& pro hac opinione a
ducuntur plura. Primo ex Port.hic, quia fili j p rentibus suis similes esse debet. allegat ipse ad hoc
probandum .l.j. Jaus naturale. ff. de institia & iur. quae lex hoc commode non probat. S ideo alleges l.quod si noli S.qui mancipia. E. de aedit. aedici. f. stq; authe. de referendarijs. l. non sint. is de statu hominia .sed actio non est similis obligationi,cum ipsa sit iuris ciuilis. l. ii. s. deinde ex his.ff. de origi. iuris,obligatio uero sit iuristentium I .ex hoc. iure. is de iustitia de iure. ergo actio non potest esse filia obligationis. Huie rationi multipliciter respontatur. Primo negado actiones iure ciuili introductas est e. hoc enim non est expeditu, & multi contrariu sentiunt infra de actionibus.in principio. Verum quia contrarium frequentiori calculo est receptum,potest secundo modo responderi, quod licet ut plurimum soleant similes este parentibus silis, in proposita tamen materia hoc no pN- cedit . Nam obligatio ex contra oritur. l. it. in principio. ff. manda. & tamen cotractus iacti est. I. cons. in sin. E. de curat. sirioso. ligatio iuris. I. i. supra de rebus corporalibus & incorporalibus.
Tertio, & ultimo potest responderi ex Port. post num latius tamen,& clarius quam ipse, ιν obligatio de qua loquimur, non sit iuris entium sinpliciter. nam in procreanda actione non interuenit sola iuris gentium obligatio, sed ciuilis etiam Naturalis enim obligatio per se non est susticiens ad producendam actionem .l. iurissentium . . igitur nuda. ii .doractis. iuncta .l. in ijs. . Imperatoris.de solutionibus. sed utraq; requiritur. & naturalis quidem iungitur uice matris, ciuilis uero vi- cc patris, ut post Bartol. & alios Doctores comu niter declarat Aretin. infra eod. in princip.quemadi nodum ergo in naturalibus qui nascuntur patris no matris lamiliam sequuntur supra de legiti. agnat .lutet in fine principii . ita etiam in proposito partus iste ex naturali ta ciuili obligatione o tus no debet sequi familiam matris, & sic natur iis obligationis: sed patris, de sic ciuilis obligati nis . ideo non mirum si iuris ciuilis dicantur ei se actiones. Secundo adducuntur tituli. st. S.C. de actionibus de obligationibus. Nam in generati ne mater filiam praecedere debet ait etiam a natura
doc uti sed in dictis titu .actio praeponitur obligationi:ergo uidetur probari, in actio non sit filia obligationis talioquin dixi flet de obligationibusta actionibus. Sed di huic rationi rc spondetur, Pcum in dictis titulis coniunctim de obligationibus,& actionibus tractetur, non est in consideratione quid prius ponatur,uel posteriustin iis enim quae coniunctim sunt nullus est ordo: nec quicquam intercli, utrum eorum prius dicatur, aut scribatur: ut expresse ai t textus in .l.quidam .if. de ρο- cul. legat .dc tradunt Doctores in .l. ij. . pritis. u.de vulg. de pupil .de hinc est,ui cum Imperator in hoc Institutionum volumine de actionibus, & obligationibus non coniunctim: sed separatim tractaturus esset, prius de obligatione,ut de matre. inox de actione ut de filia tractauit. Tertio mater,& filia uno, eo inq; tempore oriri non Pollunt. impos
142쪽
sibile enim est:ut eiusdem sit teporis filia,cuius est mater, sed data oblisatione stati in nascitur actio. Ginnis infra de verb. obligat. ergo obligatio non potest dici mater actionis. Sed & huic rationi respondeas eo intentione Ias infra deact. in prin. Placet data obligatione detur actio, secunda ordine tamen intelleitus,qui debet attendi. l.nec enim. E. de sellat. prius est obligatio ex contractu orta. l.ij.
in Pr In .st. manda. mox ex ea nascitur actio .l.si plura. E. de actio. de oblig. sicut in simili in iustitia, &iure: tradit Bald. in. l. i. in princ.ff. de ius .de iur de nos quotidie videmus in igne, dc calore. Na calor ex igne oritur,& tamen dato igne, calor statim oritur. Quarto adducitur a Gomesio infra de action. in princ. nume.xv.quia si uertini esset, st obligatio esset mater actionis: sinueretur P posita obligatione, poner tur etiam actio: cum mater, & filia snt correlativa: & posito uno ex correlativis, tonaturdi alterum. l. sin.C.de indict.iii duit.toll. l. ii n. f. de accept. sed consc uens est falsum,ut probabo,ergo di antecedens. Minor probatum quia sumit atq; tutor incipit res pupilli administrare obligatur. l. tu
loquel curator. ff.de adminis .iutor.& tamen non
est orta actio nisi sinita tutela. l. nisi . E. de tui. & ration .distrahe. & si tu dixeris cum D. Alb. de Bart. in d .l. nisi . quod orta est actio: sed tamen non potest agi nisi finita tutela. Respondeo,u, immo non est orta: ut probatur in .l. si tutor rei p.f. fili. iuncta l. sequen. Ede tui.& ration .distrahe n. Huic rati ni,& similibus quae pollent facile excogitari: ut in x 8 l. si in rem. .no omnis .isside pignor. an. t Respondeatis, γ tunc procedit illud arsumentum a correlativis,cuni ambo correlativa sunt in rerum natura producta, tunc si correlativa sunt posito uno ponitur & alterum, ante uero quam in rerum naturai ambo producta cnt, non est locus huic argumeto: sicuti probatur in muliere praegnante, nam ex quo adhuc non pepcrit no potest dici materi sed in proposito ambo correlativa actio, & obligatio ante finitam tutela producta nor unt, quia actio adhuc non est genita .d. l. nisi . ergo huic argumentationi in proposito locus esse non piaest.Tunc enim procederet, cum orta esset obligatio, orta etiam esset actio: & posita obligatione non poneretur actio.
ει ideo obligatio in proposita specie est tanquam
mulier praegnans:quae tunc mater dicitur: cu adueniente partus tempore peperit. ita ista oblisatio, tunc dicitur mater actionis,cum adueniete die finiende tutele actionem producit. Quinto parere proprie parentum est, nasci aute filiorum ut unicuiq; compertum est sed contractus, siue conuentiones actiones parere dicuntur.l. iuri entium. in princ. fide paci. Ergo conuentio siue cotractus est arens actionis, non obligatio. sed tu respondeas
uic,& similibus legibus, ut facile pollent ad hoe
adduci, quod contractus dicuntur parere,& producere actiones: non quia ipsi uere, & immediate eas producat: sed quia produxerunt obligationesu .is. in prin .ssima dati. ex quibus postea nate sunt actio
visa liuet. I ea obligatio.ff. de procuratorib. Infra de vest. Alig. in prines. si plura. in princi Edeaction.& obliga. causa enim causae dicitur esse causa causeti l .manumissiones. F. de iustit. & iure. &causa sepe pro suo causato ponitur. l. hoc iure.f. no potest . ubi Cast Ede don. l. ea qui. C. de accus.1 ρ M to t protria, & peculiaris natura huius dictionis, ex , est signiscare causam immediatam, α proximam. l. eo tempore. in fin. F. depecul. l. non dubium.vbi Doct.C. de legibus. sed expresse leges dicunt ex contractu nasci actionem, ut probat hic Bellon. per textum infra tim. i. in fin. prine. ibi &cx eo contractu nascitur actio,&e.& infra de mandato cin princ. ibi ex eo contractu nulla obligatio, nulla actio nascitur. in .l .certi condictio I quoniassis certum peta. inu. actionum . . actionum. Edeaction.&obligatio.& in .l.tam ex contractibus .F. de iudiciis Iaddite vos. l. ex malesie ijs i. &. l. cxcontractibus. Ede actionibus & oblip l. unica. circa medium.C. si sier.exter .l. iuri gentiu .f.quin inimo. E. de pactis. cum innumeris, quae possent ad hoc adduci. Ergo causa tacdiata, re proxima actionis contractus est mon obligatio. stringitur tex. indicto princ. in f a mandat. quia quoties uerbum aliquod respicit duo, uel plura. debet ea parisormiter determinare. l. quamuis .C. de impuber.l. iam hoc iure. fide vulgar.& pupillar.sed illa uerba, ex contractu nascitur, posita in d. princ. respiciunt tam obligationem. quam actionem. ergo quemadmodum obligatio immediate ex cotractu nascitur: ut nemo negat: dc probatur in .lcij. in prin. Fanadati. ita etia immediate ex contractu actio nasci debet.
ao i His se similibus legibus respodetur cy dictio, ex,
in eis non significat causam immediatam, sed in diatam sicut accipitur. in . l. i. f. ex incendio. F.d inccnd. min. & naufrag.&. . igitur liberi ver sancitum enim,&c supra per quas personas. ut si qui dem contractus sit cauta, media tamen obligatione , cum ex contractu obligatio nascatur d.I. ij. E. mandati. & si tu dixeris proprietas huius dicti ni hex, est signiscare causam immediatam: ut tradit Bart. in d. .ex incendio. Quare in dubio non debemus praesumere, quod toties hac in proprietate uti uoluerint Iurisconsulti argum.l. non aliter. in princi Edelegat. iij. Respondeo, quod haec dictio secundum lubiecta materiam intelligi debet: ut modo mediatam modo immediatam causam si gnificet. Doctores in authen. ex causa.C. de liberis praeteritis. Subiecta aut e materia in proposito exi git ut mediatam,& remotam causa significet.Nam cum hinc inde sint leges expresse dicentcs ex contractu nasci actionem, & ex obligatione, ut infra de uerborum obligatio. in princi p.&.l. plura. fide actio. e oblig. N proximior actioni sit oblisatio,
quam contractus, cum ex eo oriatur obligatio .d. l.
ii. Emand . Necessario dicendum est, quod in illis lesibus, in quibus actio dicitur oriri ex contractu,
dictio, ex, significet causam mediatam, ut ex contractu nascatur actio media tamen obligatione, cum contractu nascatur obligatio .d. l. i; . quae acti nem parit a. licet.I.ea obligatio .ff. de procur.& e
143쪽
lili constat,u, potest disputando utraq; opinio de .
sensari. Ego tame in proposita quaestione putarexi i Doctores no recte sentire dii actionem dc obli gationem matri, silis squiperant. Haec eni in aequiperatio nullo modo conuenit: quod hac probatur concludcndi ni salior ratione. Nam si ucrum e Gset, ut obligatio haberet se ad actionem, ut mater sese ad filiam habet, sequeretur, quod deficiente obligatione, non deficeret actio in substantia deficiente.natiatre ues ambobus parentibus, non desciunt necessario filii in substantia, ut cli luce ipsa clarius, sed cotrahens est falsum, quia deficiete obligatione,descit actio in substantia, cum sit ius persequendi in iudicio .u, sibi debetur: ut infra deact. in pri n. dc sic cessante debito cesset actio: ergo fusum est etiam antecedens, ca, obligatio actionis mater dicatur. Et ideo dicerem obligationem cia se causam materialem ipsius actionis, non simpli.- citer causam efficientem. Cogitate tam n.
Sed hie succedit i neces laria inspectio qus nam' sit ista obligatio que est causa actionum . , trusit
sola ciuilis, an etia naturalis, S ciuilis simul iuncta3Doct. communiter Eic, & Aret. infra in prima glo.& alij in. l .cum quis post Ba ibi.C de iur.& Dei. ignor. inl.j. F. de cond. iii lcb. Ias.& alii infra de aet .in prin de alibi D, e . passim uidentur sentire, quod utraque obligatio ad producendam
actione exigatur, de naturalis quidem sungaturui. matris, Ciuilis uero trice patris: ut post Barto.&alios declarat Arct. infra in prima elos. probatur.
Et primo quod naturalis sola per ile non sit sufficies. quia ex pacto nudo naturalis oritur obligatio I. in i jς. . Imperator. E. de uolui. sed ex pacto nudo nulla nascitur actio. l. iuris gentium .f. igitur nudas .de pactis: ergo ex naturali obligatione adi io nooritur. Et si tu dixeris utique cx pacto nudo qua-doque actio oritur, ut tradunt Elos. de scribentes indicto . . igitur nuda. Responam, ci, tunc est cum pactum nudum uel lege, uel iure prstorio adiuuatur:quo casu adest etia ciuilis obligatio ex illa approbat one legis .iuxta a. legitima. Faec pac. Quod etiam sola ciuilis her se actione producere nequcat probatur. quia actio sine dcbito esse non potest infra de actan prin .sed id quod ciuiliter tantum debetur deberi non dicitur.debita enim iuribus non est pecunia, quae ciuiliter tantum debetura. iii 44. Edc conlii .pecunia:ergo ex ciuili dubito di sic ex
ciuili obligatione actio non prosciscitur. t Huic
'itamen rationi potest responderi,u, indebita iuribus dicatur pecunia: que ciuiliter tantuin debetur ind.l. iij.j.j. respectu cx actionis nou r spectu o ius actionis: quia nihilominus illud ciuile tantum debitum procucit actionem , ut probat ille idem tex. dum ait: debitum illud ciuile non deberi iure praetorio propter exceptionem: sed exceptio prς- supponit actionem, cum sit actionis exclusio.l ii. E. de excep.ergo aci io ibi orta erat .Quidam tam ut Faber. inseaeo. in prin.& Iac. ab Aren . infra de t. in prin. 6d Alb. in l. j.in prin .sside act.&oblis.
dicunt quod immo dc sola ciuilis, de sola natur iis potest actionem producere. Imm' dicebat Fab.
in cotractibus iitrissentium solii nascebatur actio ex naturali obligatione, nec utraque crat necessa ria pro hac autem opinione adducitur in primis. l. naturalis .sside act.& obite. Et . l. fideiussor. .fiaziussor accipi. is de fidei ult. Naturales obligationes inquit ibi Vlp. non eo solo et limantur, si actio
aliqua earum nomine competat. uerum etiam S c.
sed tamen his legibus respondeatis tum, quod nodicunt naturales oblisationes actionem producere sed earum nomine actionem conarct cre . tum
etiam, & mesius,quod lex uult cognosci naturales obligationes non sistum ex co,quod actio producitur adiunctis scilicci ciuilibus obligationibus. naui per se sole naturales ito pollunt ut supra pro baui, sed etiam quando impediunt soluti rcpetitionem. Secundo adducitur: quia si utraque obligatio ad actionem producendam requireretur,ut que per se sola non sufficeret quoties enim duo ad aliquem actum producendum copulatiue,& coniunctim requiruntur non sufficit alterum adessea. iij. ff. de cond. insti . . si plures coditiones supra de hs e .instit. sed hoc est falsum: ergo salsum est etiaquod ad actionem producendam utraq; refixit tur. Minor probatur: quia ex contractu literarum ante biennium secundum doctores communiter sola est nata ciuilis obligatio, ut passim tradunt,dcno, dicemus in raeod .in prin. in j. glos sed ex hoc
litera m contractu antei iennium nata est actio in conanetat exceptio non numerate pecunis infra de lite narum oblis do toto titulo.C.de non nu-
pecvn. quae dicitur esse actionis exclusio. l. ij. E. de cxcep. crgo sola ciuilis obligatio actionem producere dicitur. Et si tu dixeris cum Bart. in I. i. col. in sit . de cond. i ride.& cum Arct . infra eo. In P. in. quod hoc miraculosae fit assicut Deus opt. Maxi. ex primo Homine solo Euam mulierem creauit. R spon eo, quod non miraculosum, sed potius ridiculossini est uelle lege; Deo optimo Ma .aequiperare, cum Deus ipsse supra naturam sit, Lex aut natura ipsa clati datur. l. cum quada .f. situm.tibi Lart. ff.de acquir. hered. l. nam adoptio. Tec adoptio. I. minorem supra eo. Quare cum apud naturam absurdii sit ut aliquis ex solo patre producatur, qud leges quoque naturam ipsam imitantes absurcum esti des,et. Pnterea Do t. volunt ius in procreanda actione naturam imitari. Huic dicunt, cretus mater est. l .licet. f. ea obligatio. ff. de procurat. l. Plura in prin. f. de actio.S: Oblig. ergo non cit ucrisii nile, quod in eo, in quo uolunt naturam imitari, eam excedant. Qitare tu potes altero cx dVobus modi et respondere uel quod in contractu lite-irarum etiam ante biennium naturalis quoq; obligatio nata sit quod neces lario fateri cogimur si dicimus ciuilem natam cile. Nam nulla est obligatio ex contractu quae in se contensium non habeata.i. s.adeo .sside paci. sed isti uolunt ante bicnium adesse ciuilem obligationem: ergo adest cliam con sensiis, de per consequens naturalis obligatio, 'iux consenium oritura. j. in princ. ff. de pacta j in
144쪽
princ Ede const.pecvn. uel potes respondere ne vando ante biennium natam esse actionem, ut est
text.insea de literarum obliga. Nec obstat id quod supra fuit dictum de exceptione: quia intellisitur
de exceptione intentionis, & facti ut latius dicam infra in prima jocin prin. nu. ix.ue .secundo qui actionem. Tertio adducitur, quia si diceremus ciuilem, & naturalem obligatione simul iunctas esse causas actionis,& sequeretur, quod desciente alte ra obligatione, deficeret quoq; actio: quoties. n. in duobus colistit actus aliquis, altero celsante cessat actus illae.l. sin. . est lexas de diuort. si quis ita stipulatus.&ibi Bart. 5 alij. Ede verb.oblig. sedc sequens est saliunti ergo etiam antecedens . Minor probatur,quia si quis ciuiliter, & naturaliter obli-
atus iaciet pactum cum creditore suo, ne ampli initum illud petatura luitur utiq; naturalis oblis tio. l. stichii. f. naturalis .isside sciliat. dc tunc ciuias sola, quae remanet, producit actionem .lli unus s pactus ne peteret .isside pia Et si tu dixeris id e se propter reliquias naturalis obligationis.quoties enim reliquiae pristinae causae supersunt, licet ccsset causa, effectiis non cessat. i.& iij. ff. de rerum amot. Respondeo, tum quia non supersunt iste reliquie, cu naturalis obligatio ipso iure tollatur.d. αε f. naturalis tum etiam qui aliunc ob reliquias pristitas cause non cessat effectus ubi id lex specialiter exprimit, alioquin etiam si pristing cause cessantis supersint reliqui effectus tamen cessat.l. Qima.ff. unde liberciunct. l. tutelas. st. le capit. diminut. sed lex in proposita specie specialiter no exprimi produci actionem a ciuili tota obligatione ob naturalis obligationis reliquias: ergo dicendum est nihil. in proposito reliquias istas operari. Item si tu cum Doct. dixeris, quod cum a naturali α ciuili obli- satione sit gentia actio, licet cesset naturalis obli
gatio non debet tamen effectus iam consumatus cessare iuxta not. per Tirm. ind.trac. de causa ceL
creata actione naturam i initatur. d. .ea obligatio.
Quemadmodum emo homo, & mulier sumit secundum naturam habilessint ad procreandam sobolem, licet singuli per se inhabiles sint ita et iam secundum leges, licet unaqueque obligasio per se in habilis sit ad producendam actionem,tamen si 'mul iuncte possunt actionem producerc. Respondeo, quod illud exemplum,quod Doc. afferunt de matre, de filia non est bonum inpiopolito. nona , se habet obligatio ad actionem: ut mater se babetas ad filiam ut supra dixi t Quare tu respondeas, Prunc quae singula non prosunt, nec unita iuuant,cusingula illa in genere suo sunt imperfecta, & ine sicacia. quod enim imperfectum est, nullum dicitur. Lex eo supra quibus moest est.infir.S ita procedit .d.f. qui iura.si uero perfecta essent,& euic cia: licet singula ad aliquid producendum habilia non sint per se, iuncta tamen simul habilia pollunt esse, ut declarant Dodi in d.I. qui iura. Et probatur exemplo materiali. Nam anima, ct corpus, ex quibus constat homo per se singula non sunt habilia ad producedum hominem, de tamen simul iuncta habilia sunt, sic in proposito, cum naturalis, taciuilis per se singuis persecti sim, di effectus producant, licet singuis actionem parere,& produc re nequeant, iunctae tamen simul produccnt. Et ex his constat, quod disputando utraq; opinio potest defensari. Ego tamen non puto a recepta opinio ne esse recedendum, quia expeditum cst , ut supra probaui quod naturalisper se no possit actionem producere: sed ciuilis per se sola reperiri non potest nisi naturali lucta sit ut infra uobis declarabo: nu .vij. rgo opus, est ut utraq; requiratur. Quam ex hoc habetis primam declarationem ad dictum Accur frequentiori calculo receptum, P lagatio si mater actionis, ut siquide procedat in obligatione ciuili,& naturali sinuit iuncta secus in ii turali tantum, uel ciuili tantum: ut supra diximus. in xij. limita. inter stipulit eun .faciam.ibi nec re- α 6 t Secundo declaratur, de restringitur dictum it uocatur &c.tibi Ias in iiij mot aede uerbor.oblig.
sicut in simili videmus in patre S matre, qui filiuprodiicerint. Nam licet dcficiat mater, non tamen deficit filius ab ea productus, ut ait Arct. Infra eo.
in prin. Respondeo, quod hoc procederet quando obligatio est et simpliciter causa cisciens actionis, .sed cum sit etiam causi materialis de ut dicunt eia. sendi, ut supra probaui .utiq; hec responso nullius est roboris. Quare respondeas, quod non est ueruquod pacto de non pacta tollatur ipso iure natu: resis obligatio, ut infra dicam late in prima Glos. prin. Quarto, di ultimo hoc potest induci dilemiama. ant dicis naturalem obligationem per se uel ciuilem per se idoneam esse ad producendam actio nem , aut non, si tu dicis unamquamq; per se idoneam esse habeo intentum .cum. n. unaqueq; ter se idoneo sit: ergo utraque non est necessaria: si uero id negas, tunc dicendum est quod utraque simul iuncta actionem producere nequeat. Nam flus singula non possunt, neque unita iuuant .l. spadon
ν qua iura. Ede excuctuuEt si tu dixeris Ius in prolud, ut pro dat in actione personali secus uero in realia quia illa ex obligatione non oriturgi. Dyn. Petro Bella peri. Nicodaus de Neap. Fab. Aret. Ita Hys p.& alij Doct.communiter in I. i. infra de acta Nouentur ex duobus. Primo per text. in L .i. infra de act. ubi uidetur textan terminis. Vcrum respondeas ex intentione Zasi j ibi ci cum dicit Imperat.aduersarium nullo iure obligatum est intellisitur per se & principaliter, quia is, qui conuenitur reali actione inspecto persona sua nullo iure est obligatus: tamen propter istud accidens, ut d tinet , uel possidet rem dicitur esse obligatus. S
cundo,& ultimo mouetur Aret. in d.3. i. quia si di ceremus, si is, qui reali actione conuenitur obligatus csset,sequeretur, quod si is sine culpa desineret possidcte, sciit etia ferri super hac actione no pos set sed conseques est falsi in ut est texta in lain au then.f. possidere. F. de rei vendit. ergo filium est γctiam antecedes, at is obligatus sit. Verum,S huic
rationi potest fallor responderi, cy ex eo istae Postquam deset possidere no est amplius Ubliga-
145쪽
tus quia desit causa obligationis suae, nempe pota sessio .ipse enim per se nullo iure obligatus erat sed solii ob possessionem rei. 'uare cu celsauerit posse
sessio, cessat etiam obligatio ar.l .adigere. f.quamuis aede iur. patr.de sic lige fundameta huius communis declarationis no subsistunt. Quare Rodul-phus de Aurie. & Zasus inta in d. .i.de act.contrarium lentiunt, quod dc haec realis actio obligationem Praesuponat. Et hanc ego opinione ueram
reor. non ex rationibus eorum , quibus facile re
spondetur ised ex duobus. Primo quia Doci. communiter uolunt,quod infra deae .in princ. utraq; actita diffiniatur, realis, de personalis, ita tradunt ibi Dino.sed actio ibi definita non potest esse sine debito,& sic sine obligatione,qui enim oblisatus est debitor dicitur: ergo italis quoq; actio sine debito,ac obligatione elle non potest. Secundo,&vltimo moveor per text. infra de excepi. f. item si in iudicio.Nec obstat, uod in circulis obi jcicb tur,quod singula singulis sunt reddenda, quia nescio quid sibi isti uelint: cum nihil aliud sit lingulis reddendum , quam obligatio, dc ideo hic text. optime probat hanc opinionem. a t Tertio, de ultimo declaratur dictum illud, auod obligatio sit mater actionis, ut procedat in obligatione nativa, secus uero in dativa ita sentit Aret.
infra eod.in prin. Nam doct.passim dicunt acti num quas laui nativas cile, quae ex oblisationibus oriuntur. 'uasdam dativas, quae a lege iunpliciter dantur nulla praecedente obligatione, ut declarat Bari tu .l.j.fi .c . in .l .iuri entium.=. & ideo, de ibi doct.sside pactis.in.l .cum mota.C.de transact. Ego tamen nunquam mihi persuadere potui hasce inueniri dativas actiones, quae nullam praestryonant materiam,ex qua oriantur.tum quia ut saepe diximus leges naturam imitantur.l.nam adoptio. aede adopi .F.minorem supra eod. sed ut Philosophus ait omne ens ex materia dc forma costat: e so ut actio sit,opus est materia praesupponere: ea qua oriatur. tum cita quia dativa actio dicitur etiquae ex facto aliquo a lege datur: ita dicunt Barto. de alii in d .l. iuris gentium.I. dc ideo, sed quoties lecaliquid praecipit: ligatio inesse dicitur.l.obliga mur.sside action .de obligat. ergo semper actio ista causam, siae obligationem: ex qua oriatur, pr supponere dicitur.ita Castellion .de Fulgos dixerunt in dicto. .de ideo, ubi est locus suus.
a Noua circa istud consideratio. 3 Declara: io demitionis ipsius obligationit. Obligationis donitio ab obiectionibus doctorum d fensatur. . An hic utraque simul iuncta definiatur obligatio. 6'Ex contractu dolo uel metu celebrato non solum cisum iis , sita etiam naturalis nascitur obligatio. vides vendo accι aia non consideran r. O mLIM
An ex contractu literarum an e bi num aliqua n ta sit obligatio, o ibi. n me. a 3 . ubi aura rispo nitur opinio. I o Et dato quod nata sit, an illa sit naturalis qii Intellectus.ι.non figura. d. de act. oblig. . I 2 An ex comtratiu lateraru ante biennium ciuilis obili gallo nata sit.
14 An pacto de no petendo naturalis tollatur obligatio. 13 An pacto liberatorio naturali obligatio ipso iure toti
16 Nota circa istud consideratio. U IMellectus. t. si unus.f. pactus ne peteret. At mctipse lationibus ius, c. f. de paci. I 8 Intellectus. l.stichum. .naturalis. f.desolat.19 Au ciuilis obligatio; quae post factum pactum de no petendo 'peresse dicitur inalida sit,an uero in alia quo debilitata. ao An obligatio opposita exceptione debiliretur an potius perimaturi 2I An naturalis obligatio perse amonem pariat, M. Naturalis obligatio iuri genesiam est. z3 Vnum est gentium non duplex.
24 Seruitus a tur entium, quod naturale appellatur mi ducta fuit naturali ratione suadente. is Seruorum satus nullus iuregentium non erat. a 6 Intellectus.l. quod attinet. .de reg.tur.
17 Eapositio illorum uerborum iuris uinculurn, c ibi reprobatis aliis expositionibus noua assignatur. 28 Debitor quis proprie dicatur . 29 Si testator inandet debita sua solui, an O quando is exigibilia solui debeant.
3o An quando Hatutum faciens mentionem debitoris , uel creditoris compraebendat debitorem . uel creditorem in diem.
at An hic de ratur obligatio, cui exceptio possit opinponi. 33 Seruus fideiu donis nomine ne naturaliter quide obli.
3 y V turalis obligati is si tem essectus. 36 Sententia absolutoria tuta pro uero debitore an Dialut naturalem obligationem.
37 Quid de ciuilica S Iudicia nunquid iuris ciuilissimi uel gentium. 39 Inter patrem Ostium ciuilis obligatio uriri non potest, ct ibi hoc tribus modis limitatur. o Pater Alio 'o, naturaliter, O ciuiliter resspecta aduentit pecu* obligatur. r quando suus adueruitiorum nomine patri obligetur. x Rei appellatione factum quoque continetur. 'εῖ Rei appellatio qualis M.quidq; eius nomine comprohendatur , ibique. ωι me. 4. Noua circa hoc ponitur consideratio.
s Rerum mobilium, O immobilium appellatione iura,er amones non continentur.
6 Multiplex expositio illorura uerborum siecundum n strae ciuitatis iura. 7 Sententia lata a iudice incompetente es ipso iure nulla, opa omerant um esse incompetentem.
146쪽
48 assententia lata super actio e incompetenti ualeat.
ii insentetura causa in Um expressa H, nullaesis
o Sententia lata juper inepto libello es ipso iure ncilla, ibi ; hoc pluribus modis remisiue lamitatur. i casus in quibus ineptitudo non uitiat libellum. l Vnc transeamus&c, principium istudi in duas giuiditur partes.In prima oblii gationum tractatus praecedentibus comt nectitur. In secisida obligationis poniatur di i sinitio. secunda ibi, obligatio est. Copendio non est opus,cum dissinitionem tantum obligationis. hic ponat Imperator. Notandum est primo secundum Port. titulum ad titulum continuandum esse: ita uidetur hic Iustinianus facere inquiens. Nunc transeamus, dic. quoniam in uniuscuique tituli interpretationem ipse initio plus sorte quam deceat insistium Doet. circa rubraiue tituli continuationem.uolo ut ho die semel ut dicitur pro semper hanc Rubricarumateriam tractemus. Hoc igitur Port.notandum duplici indiget iuspectione. Prima est an hoc textu probetur. Secunda an veruin sit in se. Circa I rimam breuibus concludendo, dicendum est il-ud hoc contextu non prohatia cum in titulo precedenti tractetur de successionibus sublatis: quae sicbant per bonorum ueditionem. qui quidem titulus nullam habet cum hoc nostro contormitalca sed potius probatur ex isto text. materim congrue subota inandas esse. Cum enim dixisset supra detisse fructu, usu, di haereditate. Nunc inquit transeamus ad obligationes, uas supra in titulo de re
de haeredi: tibus species rerum incorporalium ense dixerat:ut supra declarauimus in rub. Sed cum notandum istud Port.hoc non probetur text.Suc-s cedit i altera inspectio nunquid in se veru siit rideo quaero nunquid tituli ad titulum sit necessaria co-tinuatio λ In hac quest .dus sunt doc.opin.quarum
prima est : ut titulorum continuatio necesiaria nolit, sed materierum tantum . hanc opinione sequuti sent Raphae. Commens .in rubr.st.de nou.Oper. nunc .Sicci .in.c.testimonium.extra de testib.Bal. in .l.gallus .in princ.st. de liber. dc posthu. Aret.Ω-pra in procm. huius uoluminis in sin. Mouentur primo, quia Histra fit: quod saetii in stamus argv. l. i.Mad municipi.quet sub conditione.ff.de cond. instit.sed rubr. continnuationes tacta esse scimus. tum ex Hermoginiani pollicitatione in I. ij. E. de statu homi . tum etiam ex Iustiniani dispositione.
in laj.C.de vete.iure enuc. ergo frustra laboramus incontinuandis titulis. Huic rationi respondetur ex intentione Ias. infra de adt.in rub. V licet continuati sint a Compilatoribus tituli .nos tamen de bemus elaborare ut ordinem a compilatoribus o scruatum agnoscamus: alioquin sequeretur, quod cum Impe. in prima constit.C. in .quibus. de in. l. ij. .smuique modo.C.de uete. iure enuclea. dicat nullum in iure contrarium reperiri, nullius co
trarii solutio effet indaganda : quod quam si ridiculum nullus est, qui ignoret. Nili dixeris O, qu tenua contra iciatis iacit mentionem tex. in da ii. audetur pomittere solutionis indagationem:ut in daas. Ita ontrari in .Verum haec replicatio non est admodum uera: quia uidetur in continuatione. Preterea ultra Iai ego retorqueo hoc Siculi argumentu. Nam si legum latores ita subordinauerunt titulos. ergo continuatio, di titulorum subor i natio erat necessaria. alias enim non est uerisimile, i, ita fecissent compilatores.cum igitur ipsi moti sint ex necessitate ad continuandos, & subordi Mandos titulos ut probatur in.d. l.ij. g. quartus. insin. de veterauci enues. dicendum est titulorum continuationem necessariam csse, causa enim facti potitus in icitur,quam ipsum faetiam Luerum de ruri.c.intelligentia. de verb.lig.cum siuni libui.
Nam quod fieri debet inspicitur: non quod sit.L
n.sside iniust. rupta& irritest.Secuudo mouetur Per te x.in l .si ibi ut res patitur. f. de stat. lio. quasi annuat tex. quod non sit necinatia titulorum co-ainuatio. sed ira demum fiat si spatiatur. Huic quoq; texi .facile respondetur, quod nolit seb hac conditione fieri titulorum continuationem. Sed dicit titulum titulo applicari debere vires patitur. i. eod. modo quo melius potest, quo melius tituli patiuntur.Tertio molietur in principio tituli ii stri. ex prin infra de adi. cum innuincris in Ilibus,quq pollent ad hoc adduci ubi Imperati ion c auiuat titulum illum proxime precede nastu ais sed materias subordi nat. Ergo non escii cccli aia dicunt isti titulorum contanuatio, sed mat rierum tantum subordinatio, sed lucc ratio parum obstataicet n. in latulo nostro cum similibus non coniungat Impe. titulum praecedentibus proxime titul is,lud materias subordinet: non tamen Ghcur negat,quin tituli debeant continuari. mmcisi re cie inspexeris, quae infra dica cognosces maximo cum inisterio Iniper.subordinassematerias. Quarto, de ultimo mouentur. Quicquid iure non probatur necellarium esse non uidetur: erubescamus enim sine.l.loquis illam ubi scribentes.C. de coiant. s.consideremus.auth.de trien. e se sed nulla probatur lege nulla constitutione titiesum ad titulum necessario continuandum esse. Ergo dicenda
hanc titulorum continuationem necessariam. non
esse Sed & huie rationi facile respondebi si ea que infra dicentur, considerii bis. Altera est opinio sit reriora contraria, de frequentiori calculo recepta, ut tituli ad titulum necessaria si continuatio. Hanc sequiitur Docit. ut dixi communiterini adeaeti in rub.uther Iac& Ozer.ibi doct.in m dele
opinio omissis Doct. fundamen iis . quibus potest facile responderi. Primo ex. Lbris pars her. petrii. Ede fideic. rc.pct. int j.sside bon.pochqrreta ubi sumus in eadem haereditatis petitionis materiati tamen illi tituli inuicem subordinantur uerbis. quibus ostenditur id necessariues Te, ut conseques est, tauricium est, de ecundo probatur ex j. .
147쪽
uari . C. de vete. Eire enucle. Petenim de eadem re poene loquuntur in eosnio ponere oportet ii Qui tibi Impera. Nec dicas, γ intelligat Imperator de materierum subordinatione.Tum, quia ex pretasa titulorum ibi fit mentio. tum quia unusquisque titulus luam materiam habet particularem: dc di stinctam ab alio titulo, quare dicendo continuari debere materias satis implicat etia titulos este co-tinuandos. Tertio adducas tu text. in l. i.I. est igitur. is uti possi. Interdicium uti possidetis inquiete . consevcnter proponitur post interdictuin unde ui: cum undeui, restituatui anus iam posse sone uti possidetis interdictum tueatur, ne amit latur possessio, Se sic uides, cν ibi sumus in eadem materia interdictorum, & tamen tituli no proponuntur confuseta in ordinate: sed ordinantur s-mul, ut ibi tex.optime declarat. Quarto addas etiatex.Optimum in b.& post .ibi necellario eas&c. in proemio Grum. Quinto,& ultimo probatur hic opinio ratione. Nam ordo in rebus necessarius est l. ij.ubi Bald. de origi. iur. immo dicebat Plato que ibi refert Bald. ιν nihil esse potest sine ordinis co- positione scire enim quid agas,ne scire autem quo ordine agas non est perfecte cognitioni et , ut post Ambros dicit idem Bald. in procmio florum. nam ubi non est ordo, ibi est consilio. .inordinatum.
ubi plosin uerbo confusum. auth .de haered. & sal cid. sed Nntinuatio titulorum nil aliud est: quam subor, natio quaedam,& ordo: quo inuicem tituli coli. Oantur de conectu tur ut declarant Mod. in rub tr.de re l. ivr.emo continuatio titulorum necessaria est.& his ego fundametis receptam opinione ueram esse reor si modo ita si moliciter noni intelligatur ut intelligi in t Din.:& ideo tu in hac materia duos considera casus. Primus est quando tractatus unius materiei completus est, iam sumus aggressuri tractatum alterius materiei. Exemplum Volume hoc institutionum in tres principales tractatus diuiditur personarum, rerum, de actionum s.fin. supra de iur nat. sentium de ciuilium. Modo completus est unus ex nis tractatibus: quia Imperin emam manum imposuit materii personam itatur an necessario debeat primus titulus secudi tractatus connecti ultimis, titulis praecedentis tractatus. Et is o casu ego dico non esse necessariam cotinuationem titulorum particularium: sed debent coniungi. de subordinari principales tractatus, principales materiae.& hoc casu procedunt
ea, quae dicebant Comens.& alii probatur infra de
in. in prin .ubi imperator cum compleuisset tractatum rerum agressurus tractatum actionum non se
refert ad proxime praecedente titulum, sed ad principalem rerum, tractatum:ut ibi declarat gl.j. probatur etiam stipra in tit.de rerum diuis. in prin. ubi non connectitur titulus illae praecedenti titulo, sed ad principalem personam tractatum se refert Ini-perator. probatur etiam ita texi .nostro,ut supra late declarauimus in rub. Alter uero casus es' quando sumus in eiusdem materiei tractatu, in quo plures insunt tituli. α tunc dico titulos illos conti nuandos esse,& coniunῖendos ;nter se, ne videantur confuse positi ex rationibus supra adductis: at
ita procedit recepta opinio. α ita etia inuenimus obseruatum a Compilatoribus in hoc volumine .ut in tractatu personarum,dc presertim in materia tutelarum, cum primo de testamentaria tutela, stea de legitim demum de dat ni a tractet, innuens prius testamentaris tutele locu esse hac desciente. legitime, illa demum deficiente dative. Item in eodem tractatu prius tractat de tutoribus: mox de curatoribus, innites donec homo indiget tutore,cecsare regulariter curatorem. Rursus in tractatu rerum cum de illarum acquisitione esset tractaturus. prius de modis acquirendi dominia iuregentium dixit. Mox de modis ciuilibus,& lcsitimi : ostendensius naturale antiquius esse. .singulorum. supra de rerum diuis. Item in eodem tractatu in m teria successionis prius ponit titulos pertinetes altestainentariam successionem, mox pertinentes adlegitimam. Ostendens primum testametariae sit .
cessioni locum elle: secundu legitime. Et in summa si totum hoc uolumen, & etiam pandectarum,& codicis percurras, semper perspicies titulos sub eodem tractatu positos optima ratione si ibordinatos esse. Quare isti: qui dicunt titulorum hoc casa
subordinationem necessariatii non esse: uidentur mihi consuli,& nullo conditi ordine. Verum tamen est, ci, nonnulli dixerunt hanc receptam ori nionem declaranda esse, ut non procedat in prin- librorum. Tunc enim secundum eos neeessaria no est haec titulorum continuatio. ita dicunt quidam uelle glos in rub.F.de condit. hirt. de post non ullos, uidetur sequi Ias infra de adi. in rubr. uerum haec declaratio, siue hoc dicat glos. siue non, mihi non placet. per tex .infra de obtig quae ex delict. ii x Prin .ubi sumus in princ. libri,S tamen Imperator continuat, iue coniungit titulum illum praecedentibus. Nec dicas continuare materias, quia conritanuatur tituli sub eadem materia obligationis principali. Ita enim dicimus alioquin semper continuarentur niateriae:cum unusquisque titulus suini particularem habeat materiam. Adiuertendum tamen esti ista continuatio debet seri ad proxime praecedentem titulum, non ad remotos titulos: probatur ex vi verbi. Nam continuatio dicitura ue
bo continuo ut omnibus patet sed uerbum istud nihil aliud significat, quam simul duo iungere nullo spacio intermedio .l. tria praedia . in princ .ff. deseruit. rust. pNd. Ergo continuatio no dicitur enisi illa, quae ad titulum proximum sit .Quod tama intelligas,ut possint fieri ad titulum remotu: cum intermedii tituli sent consormes . ita aiunt Doct. de allegam ad hoc text. in .Li. in prin. Est tab. tcst. nulli. exta. quamuis hic text. expresse noli probet. sed iunctis not. per Doct. melius igitur probatur
hac ratione . nam medium pertinens non impedit extremorum coniunctionem. l .cum antiquitas.C. de test.l.duas.*.s n. ff. de duobus reis. l. quod ait. .
sn.fide adulter. Sed nos dicimus hos titulos,qui sum medij inter titulos continuandos, esse perii.
148쪽
nentes, S non dit mes . ego non impediunt diciorum titulorum continuationem.& ita eli transeundum: Ie hoc voluit Hermogi man. in supraditam d. ij.ff.de stat. liom. in illis verbis, ut res patitur.
Notanda est secundo,N ultimo ipsius obligationis definitio. Verum cum omnis definitio ex g nere, & disserentiis constare debeat, ut post Di lecticos: tradit Bartol. in .l.j.ff. de testamentis. in . l. i.in princ.& ibi Scribentes. F. de acquir. possest . Sevnumquodq; verbum in diffinitione politii nuum mineritim habeat, ut inquit flos infra de actio. princ. in verb. quam ius. t Videamus quaeso an id obseruat erit in hac dissilitione Imperat . inquit
4gitur, Obligatio Est Vinculum hoc posuit loco
peneris: quia omnis obligati Aesi vinculum a. si si- delusibr. E. de condit. in .leb. sed non omne uincu- Iuni est obligatio: quia senis,& huiusmodi res materialc s: qui Dus animalia vinciuntur: dicuntur uincula S t.ime Obligationes non sunt in ideo ut lixe excluderet, ait, est vinculum Iuris. i.uincudum incorporale, de intellectuale. luet enim iuris sunt in corporalia dicuntur supra de reb. corpores. & in colo.& ita illud uerbum Iuris accipitur in transitive sicut accipitur uerbum obligationis, ta liae reditatis. in . .sin. supra de rebus corpor. de incorr.
sed quia multa quoq; sunt iuris uincula:quae obligationes dici non possunt:ut in I.quanquam.C.detest. milit. ut vinculum patriae potestatis. l. pactum C. de pact. conuent. ut etiam uincula ecclesiastica . nemo. xj. qtlaestio. iii.uinculunt curiae Pastoralis:
quod non luitur nisi per superiores.c. sicut est xius. vij. quaest. vj. vinculum actus matrimonialis, quod no soluitur nisi per mortem .c. si est alterius. vij.quist .i.& alia eiusmodi:ut hec quoq; exclud aet Imperator subnectit. Quo Necesiitate Asti insimur Alicuius Soluenda Rei,&e. Alijs enim iuris vinculis non ita astringimur ad alicuius rei solutionem. Verum cum adhuc haec diffinitio potasti conuenire naturali tantu obligationi cum illast iuris vinculum, quo necessitate astringinanr alicuius soluendet rei u ius genti uin inspicimus. l. cum amplius. .is natura debet. ff.de reg. iur. Imperator
autem eam hic diffinire noluit, sed uel ciuilem, uel simul iunctam obligationem. Ideo subiungit S
cundum Nostrae Ciuitatis Ιura,&c. Nam naturale
debitum iurae Romanorii inspecto debitum proprie non dicitur, sed abusive l. fideiussor.f. fideiussor accipi. Ede fideiussoribus. Contra hane ita declaratam definitionem plura obiiciuntur. t Primo ea definitio: qui per effectus concepta est, non est bona. Bar.& dij in. l. j. de appelli. Definitio enim substantiam rei definite peressentialia demonstrat .ut Aristotc. in . . pic.dc
M. in. ij. aiunt. quem resert Accurs .in. l. omnis
distinitio. ff.de regii l. iuris. Sed haec diffinitio per
effectus concepta uidetur, P enim astringatur debitor non est ipsa obligatio, sed ellectus, qui ex obligatione prouenit, ac descendit, obligatione enim astringimur ad aliquid solue dum. Ergo non est bona . Huic rationi potes primo respondere ex
his, quae tradit. Dec. in rub.extra de probat. colo. vericulterius de postremo: u, tunc desinitio per ef- sectus concepta non est bona cum effinus immediate non tequitur rem desinitam: N abca potest separari. si uero effectus immediate sequatur.tu i inquit ibi Dec. admitti definitionem per effectum conceptam, per text. infra de aet. in princ.3c. l. iii.
bonorum post is te bon. possess. qi iura facile possunt euitari. N ideo melius probatur in a. iij. E. de usuca. iuncta u.tradit ionibus.C. de pact. sed istae e tactus, o debitor astringatur ad aliquid dadum, vel luendi ina, statim sequitur ipsam obligationem. Nam simul atque quis obligatus est, astrictus etiam est . Ergo per hunc essectum recte fuit concepta definitio obligationis. Verum haec responsio non est expedita. Non enim iacile admiserim per hunc effectum definiri rem posse. de Deci . opinionem uidetur reprobare anar. in Dialin. te in loc. a desin .nec obstat .d a. iij. de vi cap. per me adducta: quia potest dici quod acquisitio dominii sit substantia, non ei Dctus usucap. ut ex in nOminis constare uidetur de tradit Alci. in libello de quinque pedum praescriptione. Adde quod potest etiam considerari separatim, S: ex interuallo hic essectus mi in obligatione ad diem cotracta. Nam debitor dicitur obligatus, & tamen ante diem non astringitur. .omnis infra de verborum obligat. 3c ideo secundo, & ultimo loco respondeas negando minorem, quod haec obligationis definitio sit per effectus concepta. Non enim dicitur quud obligatio sit astrictio, sed uinculum, quo astringimur. de ideo ponitur substantia obligationis,quq est,ut sit uinculum,ut probatur ina .si fideiussor. sside condit. indebit. Secundo contra hanc definitionem obiicitur: quia in definitione nullum uerbum debet esse superstumius ed unum uodq; sitium tDysterium habere.glos.& ibi Doct infra de M. in prin. in verbrium ius. post Aristo. lib. Topic .vi. cap. i. sed in hac obligationis des nitione vacant illa verba secundum nostrae Ciuitatis iura ex quo dicendo obligationem elle iuris uinculum, per excellentiam de iurae Romanorum intelligebatur. argu . I. sed ius quidam supra de iuri nat gent. & ciuil .e go haec definitio bona no est.Huic quoq; obiectioni respodeas, ut immo illa uerba no sint supersi uarlicet. n. Imperator dixerit oblieationem esse iuris uinculum: ex hoc tamen non sequebatur, ut illudius Romanorum esset . nam tunc in dubio Romanorum ius accipitur,cum ius non simpliciter pro- sertur: sed cum hoc adiuncto ciuile,& dicitur ius ciuile . tunc ex quo ius ciuile Romanorum potentius est,de nobilius omnibus aliarum Ciuitatu iuribus, ius ciuile Romanoru intelligitur, & ita loquitur. d. f.sed ius quidem. licet Doei .passim non
animaduertant. sed in hac definitione no dicitur, obligatio sit iuris ciuilis uinculum: sed iuris simpliciter. ergo in dubio no poterat intelligi ius Romanorum .i inmo totius naturalc,uel getium: cum
in dubio uerba debeant accipi in potentiori signi Matu .l4.1. qui in pernetuum afui Q. vectigal. uel
149쪽
emphy.pet. d. . sed ius quidem. ius autem naturale,
uel gentium potentius est iii K ciuili . . penulta in fra de iurae natur. & ideo optima ratione: ut id cuitaret, subiunxit Imperator illa uerba secundu nostrae Custatis iura. Praetem potes etiam respondere dictionem illam iuris in hac desinitione non accipi: utius aliquod ciuile, uel sentium sani ficet, sed ostendat uinculum illud iuris esse. i. incorporale,& in intellectu cos istes: ut supra declaraui. Tertio opponitur,quia definitio: quae rei desinite substantiam non bonit, bona non est de reprobari debet ait per plos .dc Doet. in .l.omnia delinitio. &ibi Moderia. ii de res. ivr.Sed hec definitio obligationis substantiam non ponit et cum dicat Imperator,quod obligatio sit iuris uInculum,quo altringi muri quia ius quo asstringimur, no est obligatio, sed actio ius : obligatio enim est ius, propter quod
astringimur: ergo dicedum est definitionem nanc nam non essi de reprobari debere. Huic etiam
obiectioni respondeas: cr immo haec desinitio obligationis substantiam ponit. Nam actio non est ius quo astrinsimur: quia obligatione astringimur: cum illa uinculii sit.d.tai fideiussor. sed est ius quo prosequimur in iudicio, quod nobis debetur: ut in ira de aet. in princ. Obligatio igitur est ius, quo
astringimur.nam cum obligation uinculu: utiq; uinculo astringimur, licet postea per istud uinculum detur facultas nostrici,qui nos ligauit. Ruc- admadum. n.si uinculis ligatum sit animal, utique dicitur astrictu non illa facultate attrahendi quam habet is, qui tenet uinculum, sed ipso uinculo, ut omnibus patet . ita etiam in proposito debitor nodicitur astrictus actione, qua quis prosequitur in iudicio debitu: sed obligatione, quae est uinculum d. l. si fideiussor. Verum tamen es , ui obligatio estius : propter quod non astringimur: sed prosequimur debitum nobis in iudicio: & ideo hec definitio recte obligationis substantiam ponit. Quarto in definitione nihil debet esse superfluum: sed
Nnumquodq; verbum suum mysteri u habere. d. gl. infra de action. in plint .sed in liac desinitione su-rssuum est verbum illud, necessitate: quia ver-m astrinsimur per se importat necessitat c istam
est definitionem hanc bonam non esse: nisi respolideris,ur non est absurdum, γ cu isto verbo,astringo adiungatur etiam verbum necessitas, ut patet ex
verbis Ciceronis in lib. de nat .deorum. Non adiutor inquit huc ueni, sed adiutor,ta quidem squiis libero iudicio nulla eiusmodi siricius necessitate : ut mihi uelim nolim, sit ceria quaedam tuenda sententia: & est texi .in. l. in vendenti. C. de con-t rahe n. empl. Quinto des nitio, quae rei tantum desulte non conuenit. sed aliis quoque αbus, non est bonaa.d.f.dolam .sside dolo. Arist. in.vj. Topi. sed lite desinitio alii iuri conuenit: quam obligationi, nempe iuri, quo medio aduocati, obstetrices, possunt constringere eum, cui nulla conuentione intercedente inseruierunt, soluere, uel aliquid dare, I sacere: α tmen nulla ibi russere
nitur oblisatio, cum cogant eum ossicio iudicis. l.
iudicis ossicium nulla praesupponit obligationem
iud. ergo definitio ista no est bona. Huic obiectioni respondeas, tum ui ossicium iudicis prae sun
nit aliqualem obligationenuut tradit Bar. in .Lfin. ff. de inivr .de probatur ina. pecunis verbum. .sim si de verb. lign. tum v, huic iuri non conuenit haec definitio: quia ipso iurae non astringitur is solue re', sed est iudex ipse,qui astringit eum, di ideo non - eii iuris uinculum, ut probatur in. d. l. quintius. in s n. Sexto definitio debet conuerti cum suo des-nito. l.j. .i. fide dolo. sed liaec desinitio no conuertitur, quia in Macedoniano,de velleiano adesi utraque obligatio: & tamen quis astringi non potest propter exceptionem: ergo definitio ista non elibona. sed N huic obiectioni respodeas, ut intra dicam. in gl. In verbiecessitate, quod res debet definiri prout est in substantia, non secundum uarietateni accidentium. Bart. de alij in. l. i. in prin .sside
acqui. pocin .l.jusde test. sed obligatio cui potest. opponi exceptio efficax est in substantia infra de
cxcepi .in prin .de necessitatem soluendi habet an
te opposita exceptionem .glo. de ibi Bart. col. ante Pen. n. q. pa tus ne poteret. I.s unus. Ede pact. De
ci . in . l. no uidetur.de reg. ivr.ergo huic quoq; obligationi: cui exceptio, uel Macedoniani, uel alia potest opponi,hsc definitio couenit: ut latius dicam in .d.glo in verb. necessitate. Septimo addas tu, 'quia definitio rei tantum desinite debet couueni re,non alij. l.j. f. i.ε dedol. Arist. in vi Topic. sedla e definitio couenit alii rei, quam definite. crgo non bona.Minor probatur, quia is, qui rem si napossidet: si a uero domino rei uendicatione conueniatur, necessitate iuris astringitur rem illa solus
re,de restituere. l.qui restituere .isside rei vend. Sc tamen is obligatus nullo modo dicitur. I. i. infra de action. sed tamen respondeas actionem quoque iarem obligationem quandam P supponere, ut supra in rubr. diximus.
GLosj. in duas paries principales diuiditur.prout duae contra text. nostrum se atur oppOstiones. secunda ibi: item si bona est. Rursiis prima pars in quatuor subdiuiditur. In prima obi, cit ullam hie definiri obligationem. In secunda duobus exemelis probat ciuilem non definiri.
In tertia non definiri naturalem. In quarta,& ulti ima obiectioni polica respondet. secunda isi: nam ciuilis. tertia ibi: nec naturalis. quarta ibi: sed dic.
Elicituri ex hac prima pane quod hic utraque obligatio simul iuncia definiatur, non ciuilis rerse, uel naturalis per se: ita tradit Accurs.quem l quuntur Pet. a Bellaperet. Nica a Neapol. Ioana plat.Aretin. Port. Bellon.Toll. de alij magis comuniter hic, S in. l. si unus .f. paetus ne peteret. f. depac. Probatur,& primo, quod naturalis rer sis non definiatur, quia cui non conuenit definitio a nec
150쪽
definitum conuenit. l. i. I. i. ff. de dolo. Sed natur si obligationi no conuenit haec definitio: quia quiturae naturali est oblisatus, non astringitur soluere secundum nostrae ciuitatis iura, sed secundum
iu gentiums .cu amplius. is natura debet s. de regulis iur. ergo naturalis obligatio luc non desini- . tur. Praeterea definitio debet tantum complecti:
quod est talemo quod est quasi tale: ut tradit Gamma. in Dialect. leg. in loco a definitione, sed naturalis oblisatio non est proprie, sed abusive obligatio. l. fidei ustat obligari. f. fidei itis. 8 .de fidei usi
crgo naturalis hic obligatio non definitur. Et si tu dixeris, ct naturalis quoq; obligatio habet es sic clam agendi,& sic uidetur esse iuris uinculum,&c. it probatur in obligatione: qui oritur ex pacto mi do: quoniam ex ca potest agi: ut hic per Fab. de Aliabcr. inu.j.F.eod. 5: in d. l. fideiussor obligari. . fideius r. Respondeo,u, eo casu. quo ex pacto agitur : non producitur actio ex sola naturali obligatione, sed ex eo, in pactum illud adiutum est a lege,
at probatur in . l. legitinia. f. de pactis.& sic concurrit etiam ciuile uinculum. Nec ponderes. d.I. fideius r.& l .naturales .fide act. 5c oblig. non .itidicunt ex naturali obligatione nasci actionem, sed eius nomine competere Triterra etiam si dicerent nasci, dicendum est nasci ex naturali concurrente
tame ciuili obligatione inducta ex adiume ito ir-sus legis. Quia etiam ciuilis tantum obligatio hic non definiatur, ultra ea, quae tradit Accur de quibus mox discremus, probatur: quia illi non conuenit definitio ista: qui enim ciuiliter tantum obligatum debitore habet, non potest cum astringere ad soluendum:cum debita iuribus non fit pecunia: quae ciuili ira debetur a. iij. f. i. Ede constit.
pecvn. Respondeas quod ipso quidem iurae potest
astringi debitor ex ciuili obligatione: cum ciuilis illa obligatio in d. I. i.l .iij. F.dc constit. pecu .producat actionem, sed posica infringitur per hoc accidens exceptionis: de hoc respectu dicitur indebita pecunia: quae ciuiliter debetur. in .d.text. ut ibi probatur ibi per exceptionem: in definitione autem substantia rei non accidentia considerari de- nt , ut infra probabo. Bart. tamen in d. I si unus, s. Pactus ne Peteret. is de pact. contrarium tenere uidetur, quod non utraque hic obdigatio definia tur sed sola ciuilis.pmbatur secundum eum primo in hoc textu in illis verbis,secundum nost re Ciuitatis iura, & sic uidetur solummodo eam Obligationem hic desinite Imperator: quae est iuris ciuilis Romanorum. Huic rationi respondeas, quod ex illis verbis non excluditur: quin utra lite hic definiatur, cum ciuitas Romana non tantum iurae suo proprio utatur, sed communi etiam omnium hominum Iura . . His autem ciuile in fin .supra de iurae nat.& idcO qui iurae gentium,ac etiam ciuili si
mul astringitur ad aliquid soluedum, recte potest dici astrictus secundum ciuitatis Romanae iura. Secundo adducitur etia, uia si ueritin esset,quod hie definiretur utraque obligatio simul iuncta:diuisio Imperatoris infra in . f. i. posita non ellet bo-
na:quia diuisio. quae suas partes, & eas omnes non continet uitiosa est Cic. in Topie. Quinti .lib.iiii.
aliquid praeterire,ut ait Cica ib.ossc. i. post princ.
de est texi iuncta gh in. l. filius . . filiusfamilias miles .is. de lib.& poli hu . in . e. uenerabile.& ibi Ioan .
And. Abb.& Bald .extra de electio. sed diuiso lite
primo loco posita respicio causam efficiente non continoi omnes paries: si naturalis hic concurrit
cum ciuili in definitione, luia solum inquit tex. oblisationes, aut ciuiles sunt, aut praetorie, dc sic significatur, quod solum ius ciuile, Ed praetori uirist causa efficiens obligationis hic definite: & tamen est falsum: quia naturale quoquc ius concumrit : ergo diuiso ista no esset bona, quare cum hoc
sit absurdum, dicendum est: quod naturalis obligatio nihil operetur in hac desinitione . Huic rationi respondetur, ui immo haec diuiso etiam si utraque hic definiatur obligatio ) uitio a non sit.
Nam cum definiui siet Imperator utrinque simul
iunctam obligationem, subdit postea duas species obligationis hie desinite,quaedam est, quae dicitur
ciuilis,quaedam, quae dicitur praetoria, & sic una queque species in se naturalem obligationem habet iunctam cum ciuili,& quod ciuilis,de qua ibi, habeat naturalem obligationem in se, probatur ex
aut legibus costitute sunt,aut certo iure ciuili c probate, ut sunt obligationes iurissentium a iurae
ciuili comprobater & sic in ciuili ibi, diuisa inest
etiam naturalis oblisatio.quod uero in sit prael riis obligationibus simul iuncta oblisatio probatur, dc primo de naturali, quia ubi adest naturalis uitas ad aliquem obligandum, ibi dicitur adesse
naturalis obligatio: ut post Bart. declarant Din. in . Id. F.de condit. inde in . l. Iulianus. eod. ii taedpraetor aequitatem semper pre oculis habet. l. quod
ii epheli. it.de eo quod certa . ergo quolicscunq; praetor aliquem obligat, is dicitur naturaliter obligatus. quod etiam iniit ciuilis probatur:quia quo ties ius ciuile profertur respectu iuris naturalis, uel gentium, iuris ciuilis appellatione omne aliud
ius continetur, quod non sit ius naturale, uel gentium: ut post glos declarant omnes in .si. ius autem ciuile supra de iurae natur. sed ciuile ius, in propolito. pro sertur spectu naturalis, uel gentium e quia quaerimus de ciuili & naturali obligatione , ergo iuris ciuilis appellatione ius praet
rium comprehenditur: de ite ea: quae ex praetoriis dispositionibus oritur obligatio, ciuilis dicitur: quoties habemus respectum ad naturalem obligationem . Tunc igitur formatum supra argumen tum concluderet, cum diceremus hic definiti naturalem obligationem per se. Tunc enim ex quo
ellet omissa in diuisione, uitiosa est et diuiso, sed cu dicamus eam definiri non per se, sed simul iuniactam cum ciuili,quando postea ponitur diuiso, in una ua ue specie adest naturalis, & ciuilis simul iuncta obligatio, cum genus insit in qualibet specie lai quid emim. inter emptum.1 .de tefiat. iij.