장음표시 사용
161쪽
tram solutionem.quod d. . pactus ne peteret. nihil sacrat in proposito, quia nos quaerimus nunquid pacto tollatur naturalis obligatio sed in illo priori pacto de non petendo non aderat naturalis Obligatio, igitur non mirum si alio pacto non tollitur.
Quod non inesset probat ipse primo pera. si pater
bet intelligi, ut ibi per Accui s. secundo probatur
secundum ipsum, quia si nasceretur haec naturalis obligatio,nasceretur in fauorem rei, ne a se pecunia peteretur: scd ego habeo, q, non obstante tali
Pacto reus potest comieniri. d.f. pactus ne peteret, ergo dicendum est ex eo pacto non oriri naturalem obligationem. Veruli aec ratio nullius est momenti, quia licet reus possit conueniri, quia tamen
cx illo pacto naturalis est nata oblisatio, dat ei lex exceptionem ad se tuendum aduersus actorem d.I. pactus ne peteret . ultimo dicebat Tollent. nulla lege probatur, quod naturalis obligatio oriatur ex pacto de non petendo:quare non debemus absq;.l. ita illam inducere. ars. l. illam.C.decollat. Verum haec Tollent. solutio falsa est poenitus pace sua:cui enim dubium cst ex pacto naturalem oriri oblis tionem. l.j.st. de pri . l. in iis.f. Imperator.st. de solui. &hae sunt solutiones quas ego relatu dignascenseo: fiunt S aliae, ut dixi, uerum quia tum c muniter reprobatur in d. f. pactus ne peteret. tum etiaquia si eas referrem nun tu prosecto candidissimas aures uestras ostendere, ideo eas missas faciam: sed cum nullam adhuc solutione probauerimus, quid nos in tanto doct.conflicti: dicemus3Ego sane hic iudicium meum non interponerem,nili illoru c lumnias timerem, qui me in uerbis', ne dum in f
16 etis aucupantur. t Et ideo in hae ego difficultate
duos considerandos casus reor. primus est, quando
debitum, super quo pactum fit, potest in iudicium
deduci: quia scilicet & naturaliter,& ciuiliter debebatur, si tunc dico, quod pacto naturalis obligatio non tollitur ipso iure, sed ope exceptionis, &, - lita procedit tex. in il . . pactu ne peteret: dum ex posteriori pacto de petendo piceaens elidi dicit, non iris iure, sicut stipulatio per stipulatione tollitur si hoc actum sit,sed ope replicationis:ex ea ratione quia in stipulatione ius cotinetur, in pactis factum uersatur. Hoc est, quia in stipulationibus ius continetur. i. absq; alio facto hominis stipulatio ex alia stipulatione tollitur: in pactis uero factum versatur.i .pactis no operatur ius, sed factum hominis necessarium est pactum allegantis. Quare adiecit postea Iurisconsultus, & igeo replicatione eligetur exceptio , &c. de hic ni fallor) est uetariis illius. I. sensus: cui non Obstat si tu dixeris quod ita intelligendo ratio uidetur esse eadem cum dicto:quod non admittitur a. sin .ubi glos.sside ossic. procur. ces quia respondeo, quod non est eadem, cum sit generalior.dictum enim est in pacto de nopetendo,& in pacto de petendo, ratio uero est generalibus in omnibus pactis: de ita debet text. istae intelligi,non ut doct. ibi communiter intelligunt.
Cum igitur in pactis iactum uersetur. di dum est, quod tacto non tollitur ipso iure naturalis obligatio,sea ope exceptionis & hoc sibi voluit tex .in., praeterea infra de excepi .dum ait,in pacto conuento obligationes non omnino dissoluuntur: dictio
enim illi omnino telo iure significat stocin. l. i.
s. si pecunia. E deposit. Alter uero casus, quando debitum:super quo factum fuit pactu, in iudicium deduci non potest, ut quia naturaliteriit debitum iuxt. l. iurisgentium.I. sed cum nulla .ff. de paci. Shoc casu puto naturalem obligationem ipso iure pactione tolli, & ratio est, quia isto casu non P test esse locus secto hominis, cu debitum illud exii 8 gi non possit, & t hoc sibi vult text. in d.l sticumg. naturalis: dum ait naturalis obligatio, ut pecuniae numeratione, ita iusto pacto, uel iureiurando ipso iure tollitur: quia inquit text. uinculta aequitatis, quo solo sustinebatur, conuentionis aequit te dissoluitur & sic ex eo ipso iure tollitur ibi naturalis obligatio: quia solo aequitatis uinculo sustinebatur, nec ciuili tu ncta erat, ut ex illatione,qua postea fecit de fidei illi ore dato a pupillo probatur : alioquin s non solo aequitatis uinculo scistineretur,uidetur texi .innuere,quod non ita dimotu retur:& hoc etia modo intelligitur l.fin .sside iureiuran. dum ait obligationem pactione tolli: cu de pupillo loqtiatur, quavis possit alio modo responderi illi legi, ut supra diximus. dc haec est mea opinio in proposita. q.uos tamen no recedatis, a conmuni: quia meam Opinione expressi, ut uobis in teriam cogitandi darem, cositate igitur super ea. Alterum uero membrum illius c5clusionis,quae
ex gloselicitur est: q, pacto de non petendo ciui lis obligatio no tollatur. ita uult hic gh Pori Tollent. Bello.&alii communiter: idem tenent etiam glos Bart. Bald. Alexan. Iac& alii i ii d. g.pactus nepeteret:& tradunt passuri doct. Probatur tum legritum etiam ratione lege ut in. f. praeterea infra de excepi. ratione, quia unumquodq; eo genere di solui debet, quo colligatum est, non diuerso. l. nihil tam naturale Ede reg. iur. l. pro ut .sside solui. sed ciuilis obligatio a iure ciuili introducitur ex eius sorma, & s biennitate seruata, ut supra post Port. de Tollent. diximus:ergo iuris ciuilis constitutione, non pacto, quod est iuri gentium. l. iuris-geintium in prin. fide paci.tolli debet.
19 Sed cum haec t ciuilis obligatio post pactum de
non pet edo remaneat, succedit alia disiicultas nunquid illa ualida fit,in uero debilitetur, siue infirmetur ex aliquo in hoc in hac inspectione duo
ego consideranda tempora reor. primum ante Op-
Politam exceptione,alterum uero post oppositam. Circa primum doct. comuniter in d.I. pactus nepeteret, ac etiam Salyc.post dom. suum in .l. pacta nouisiima col. penul.C.de paci .dicunt hoc tempore elisam esse hanc ciuilem oblisationean uentur primo: quia quoties duo erant simul iuncta,& alterum remouetur illud, quod remanet debilitatum dicitur agit. l. Balista E. ad senat. con treb. cum similibus, sed naturalis, S: ciuilis obligatio erant simul iuncta, α pacto naturalis remota suit: ergo
162쪽
ciuilis, quae remanet, debilitata ,& infirma rema pnet Huic rationi possumus respondere dupliciter. Primo quod naturalis ipso itire non sit sublata pacto de non petendo,ut Gul .diccbat,& supra desendimus. Verum quia contrarium frequentiori calculo est receptum, ideo secundo modo respondeas, quod ex eo, quod siublata sit naturalis obligatio, non sequitur elisio ciuilis obligationis statim in substantia: nam aut uis istam ciuilem pendere a naturali, aut non, sed per se sebsistere: si tu dici, pendere a naturali hoc est falsum m am si uerunt e sit sequeretur, quod sublata naturali & ciuilis quoque cestam a T. l. cum principalis. F. de resul. iur. sed consequens est falsum: quia ciuilis remanet,ut docto .nna omnes uoce concludunt, & nos statim probabimus: ergo falsum est otiam antecedens, umciuilis obligatio a naturali pendeat. Si uero dicis per se eam stibsistere absque adminiculo naturalis obligationis,& tunc dico, quod licet tollatur naturalis , non tamen sequitur elisio ciuilis, cum ex diuersis non fiat illatio. l. papinianus exuli. F. de
minor. l. naturaliter. . nihil conina uiae. i fide acqui.
posse secundo & ultimo adducitur: quia idem ius debet esse in parte, quod est in toto. l. quae de tota F. de rei vendi c. cum similibus, scd ea, quae in totum pacto tolluntur ipso iure, ante exceptionis obiectionem tolluntur. l. si tibi. f. quaedam. F. de pael. ergo ea quoq; , quae in parte tolluntur, ut ista ciuilis obligatio ante exceptione pro ea parte tot li debent. Huic rationi, quae Salyc. fuit in .s.l .pacta nouissima spondctur, quod ciuilis obligationeque in totum, neque in parte tollitur pacto de non poedo, sed solum eliditur exceptione pacti ut infra probabo. Quare Bart. in .d. f. pactus ne peteret: dicit hanc ciuilem obligationem ante oppositam pacti cxceptionem euicacem esse, no debilitatam, non remptam: & haec opinio uera est bri fallor quicquid cFeri dicant. probatur primo quia idem
operatur replicatio ex parte actoris: quod opera tur exceptio ex parte rei conuenti .l. ij. ff. de excep.
sed replicatio pacti de petendo, ante quae sit in tu dicio oppotita, non elidit paetum de non peten do , sed ubi opposta fuerit.d. g. pactus nc pcteret, ibi Id ideo replicatione elidetur exceptio, d C. c so pactum quoque de non petendo non ante clidere ciuilia obligationem dicitur qua sit oppositum. Secundo, & ultim'probatur in . . praeterea infra de excepi .ubi expresse dicitu si quAd si pactus fuerit debitor cum creditore, ne a se pecunia petere tur, nihilominus obligatus manet: quia padio co- uento obligationes non disbluuntur omnino. I.
ipso iure. hoc enim significat dictio omnino glos. illa in .l .i.f.si pecunia. F. depositi. qua de causa subdit postea texi .essicax est aduersis eum actio: cum igitur actio, quae oritur ex ciuili obligatione, interposito pacto de non petendo sit efficas: debet etiam evicax dici,& non elisa ciuilis obligatio, ex qua actio oritur, cum talis si causa, qualem et cius demonstrat, ut philosephus ait & probaturi .ij. isde penu .leg.
ao Circa i alterum uero tempus nunquid si qui dein ciuilis ilia oblinatio post oppositam exceptionem perimatur, an aetalitetur 3 duae sunt principales opiniones prima est, quod illa obligatio ex illa pacti exceptione debilitetur, non autem perimatur pinnitus ,& lianc opinionem sequuti sunt Battol. Alexan. las& alij in d .f. pactus ne peteret, docto. etiam hic N praesertim Bellon. qui latius postea in lib. serput. ij. cap. i. hanc opinionem a Zas. obi etionibus tueri nititur de haec in summa est communis ; S recepta opinio, pro qua adducitur primo text. ita d. . pactus ne peteret. Ita adducendo, uia quod semel extinctum est, amplius reuiui stere non potest. l. qui res.f. areani. st . de solui. sed irrisidio . . dicitur, si petenti creditori obiiciatur exceptio pacti de non petendo, potest replicati ne pacti de petendo exceptio clidi,& sic actio confirmari : ergo ex illa exceptione pacti de non petendo non crat perempta. Huic text. respondetur ex intentione Zas. quod ex eo exceptio pacti de non perendo in d.f. pactus ne peteret. non tinguit,ac perimit ciuilem obligationem, S actionem: quia aliud pactum de petendo faetiim fuerat: cuius oppositione tollebatur praecedens, ne contra ciuilem obligatione cui eleganter Zacesto seruiret. Secundo igitur adducitur text. in .l. nihil interest.is de regu l. iur. ubi actio percxceptionem dicitur infrinari, non perimi, & extingui. Verum huic teri .potes, responderi, quod uerbum istud, infirmari,significat peremptionem, ut uidemus infra in tit . quibus mod.test .infirmem .ubi infirmari dicitur testamentum: quod si ij agnatione rumpitur ,& tamen cui dubium est leuamentum illud peremptu est & extinctum Zquare quando text. ait in d .l nillil interest actionem excepta Onem infirmari debemus interpretari. i. perimi, de extingui. Tertio adducitur. I. praeterea infra de exceptio.ubi expresse dicitur, quod pacto de n onyctendo non omnino obligationes dissoluuntur, α utique cum naturalis oblitatio ipso iure pacto fuerit sublata, necessario debet intelligi de ciuili obligatione. Verum huic text. facile respondetur,ci, nos loquimur post oppositam pacti exceptione:
illae uero texi .loquitur ante: ait enim si debitor pactus fuerit cum creditore, ne a se pecunia peteretur,nihilominus obligatus manet:quia pacto conuento obligationes no dissoluuimir omnino. i. ipso iure glos. in .l. I. si pecunia .l.j. E. deposit. & sic
illae text. si recte animaduertatuo loquitur deiciarpore ante oppositam exceptionem: immo innuit quod cxceptione distbluuntiir: cum ipso iure di solui neget: Nec dicas cuni Bellon. lib. supput .ii. cap.i. quod hoc sit contra uerba illius tex .dum ait, sed quia iniquum est contra petitionem Cum condenari: quia respondeo, quod tunc text. incipit i qui de tompore oppositae exceptionis non ante, ut ex illo cotextu facile apparet. Quarto adducuntur plura iura.Uj. ff. de excepi .ubi exceptio dicitur excludere intentionem agentis. Item. l. non uidcti r pisse. f. de regu .i . ubi exceptione diciturquis
163쪽
remoueri a petitione. Item. l. creditori. C. de pact. ubi exceptio pacti dicitur repellere petitionem. Item princ. infra de exceptio. ubi exceptio dicitur composita ad impugnandam actionem : quae omnia verba uidentur praesupponere, quod exceptione obligatio sit debilitata tantum. Verum his quoque .ll. facile respondetur, quod licet exceptio impugnet, excludat, repellat, remoueat: nihil tamen impedit,quin perimat, nam quando magis excluditur intentio actoris, quam quando eius actio perimitur quando magis quis excluditur a petitione , quam quando actio eius fuerit extinctia Z Item quando magis exceptio dicitur repellere: de impuῖnare actionem, quam quando eam perii nit& extinguit Z& sic uidetis, quod ista ii ira non concludunt in proposito. Quinio S ultimo adducitur elegans & urges ratio, quia pr*tor ea, quq sunt iuris ciuilis tollere, extinguere, ac totaliter ut ita dixerim) perimere non potest: sed tantum infirmare ac Cne mare.= quo, autem supra de bon. pol self.& in terminis nostris declarat Alciat. in .l.j. inglo. in ver. finitis.C.de pact. facit etiam. l. N sine. .papinianus . t f. de minor. sed pacta sunt iuris praetorii, cum ea se seruaturum dicat praetor in . l. iuri gentium . . praetor ait. is de pact. & liberatio, quae prouenit ex pacto iure honorario prouenire dicitur in . i. creditori. C. de pact. ergo exceptio pacti de non petendo praetoria non potest eam Obliga tionenti quq a iure ciuili introducta fuit, in totum tollere. Huic rationi, quae plurimum pro hac opinione uidetur urgere, respondeas, ut tunc ea quae
sunt iuris ciuilis praetor non potest in totum tollere,cum sua tantum iurisdictione suo tantum reme. dio utitur, ut in bonorumloisessione, sed in casu nostro praetor non utitur suo remedio tantum, scd etiam iuri entium:ergo non mirum si per eius exceptionem ciuilis tollitur obligatio non ipso iure, sed exceptionis ope. Praeterea licet pacta seruaturum se dicat praetor, non tamen sequitur pacta illa iuris praetori j esse arg. l. j.iunct. .sic ut .l .inc mmodato. is comm .quia immo iurissentium sest
nio,quod imino perimatur, ac extinguatur istaciuilis obligatio ex oppositione exceptionis: & haec suit originaliter opinio Iacob.de Raue. quem nouissime sequitur Zac in sius iurium intellectibus lib. i. sing. resipons.cap.v. di Coraclib. miscelan. i, cap. xvj. Mouentur primo ex .I. perpetue insta de excepi. ubi exceptio pacti de non petendopcrp
tua, N peremptoria dicitur: quia temper rem, de qua agitur perimit. si igitur exceptio ista perimit:
ergo non debilitat,sed enecat. Secundo mouentur per tex. in.l.si unus .f.pactus ne peteret. ff.de pact.
ita inducendo, idem operatur replicatio respectu exceptionis: quod exceptio respectu actionis.l. ij.sside excepi. sed replicatio pacti de pet edo elidit. i. perimit,ec extinguit exceptionem pacti de non petendo. d.I. pactus ne peteret ibi & ideo replicati ne, c. ergo exceptio quoque de non petendo debet elidere a. pertinere,& extinῖuere actionem: αper consequens ciuilem os ligationem ex qua oriturihoc enim signiscat uerbum elido ut ex probatissimis authoribus facile potest percipi Cicero lib. quaest. tu se . iij. sunt omnes fibre stirpium elidendae , ne ulla unquam possit existere. Vi T. Geminos' praemcnscii serit angues. i .extinxerit.quo
in sensu verbum istud uidetur accepisse Pontifex
in c. quoniam frequenter. I.si uero ext. ut lit. non
contest. Verum huic tex. ita inducto potest responderi, quod non mirum si alterum pactum es erum elidit,& perimit, quia utrunque pactum iure pr torio subsistit: iuare non mirum, si perimitur arse
nunquid pacto de non petendo, quod est praetorium. l. creditori. C. de pact. tollatur ciuilis oblinatio : quae cli iuris ciuilis, ut omnes admittunt.
Tertio adducitur.l. si tibi.=.de pignore is de pact. ubi pacti de non petendo exceptio dicitur actionem tollere.Verum huic etiam text. potest responderi,quod illud ex eo sit, quia actio illa erat praetoria,ut ibi constat. Quarto di ultimo. l. quaecunque f. de compensat. ubi exceptio peremptoria dcbitum perimere dicitur, sed haec exceptio pacti de non petendo peremptoria dicitur . . perpetiae infra de excepi .ergo debitu quoq; ipsa perimere dicitur. Nec dicat stari .u, ille texti loquitur lata sententia: quia hoc est diuinare: praeterea illam ut ita
loquar) peremptionem non ascribit text. sentcntiae, ut uult Bart. sed exceptioni: exceptio istiue dicitur Perimere, non sententia. Et ideo ego dice rem in proposita. qu. quod aut exceptio illa pacti potest tolli replicatione,& tunc cenierem ciuilem obligationem exceptione non perimi: quia mplicatio impedit, ne exceptio ista contra actionem scrutat, ut eleganter dicebat Zas. & procedit communis opinio , di text. in d.f.pactus ne peteret, ut supra pro communi opinione inductus: aut nullaconi ra exceptionem competit replicatio, di tu iac
go ueram puto Iacob.crinionem,qudd exceptio illa perimat actionem, siue ciuilem obligationem
detur mihi hanc opinionem optune probarc. . In eadem glosibi. Item nec naturalis, quia perr eam,&c. t Habemus, γ naturalis obligatio act ionem,& exactionem non inducit: sed soluti tantum repetitionem impedit ut Accurshic ait: cum quo transcunt doct. communiter hic, & alibi passuri. Faber tamen hic uidetur esse in contraria opinione, quod si quidem ex naturali obligatione possit produci actio: & hanc etiam opinionem uidetur sequi Alb. in .l.j.tfeod. Adducitur primo.l.Iuri Sentium in princ. ifile pact. Huic textui facile re spondetur: quod tunc iuri lentium conuentiones actionem parere dicunturicum iure ciuili sunt approbate : ut etiam hic Faber fatetur. sed tune inest etiam ciuilis obligatio.f.i .infra eod. ergo non sole obligationes naturales ibi actionem producu nt. Secundo ex pacto nudo sola obligatio naturalis oritur.l. in ijs.9. Imperator. ff. de istut . sed ex pacto nudo saepe oritur actio: ut sunt multi casus re-
164쪽
lati persio. 8e scribentes in d. l. tiari gentium . . sed
cum nulla: ergo naturalis quoque obligatio actionem producit. Huicci iam r.uioni respondetur, quod tunc ex pacto oritur actio, cum a iure ciuilia diuitatur: ut expresse probatur in .L legitima. 1 f.
de pact. sed quoties ius ciuile approbat iurissentium constitutiones, ciuilis dicitur oriri obligatio. f. i. infra cod. ergo quando pactum producit actionem, adest etiam ciuilis obligatio. Tertioladducitur textus in . l. naturales.iff. de acti. de obligat. in . l.fideiussor .f.sideiussor accipi. is de fideius.
ubi naturalium obligationii nomine actiones dari,uel competere dicuntur. Et sic naturales quo- 'ue obligationes actiones produc cre dicuntur.
His quoq; .ll. respondetur, quod non dicuntur ibi
naturales obligationes producere actionem, uel cx naturalibus obligationibus oriri actio : sed, uilex naturalis obligationis nomine actionem dat, Nel competere facit, quando lex cas confirmat, &adiuuat :& sic adest etiam ciuilis obligatio, iuxta d. l. legitima. ff. de pact. Quarto, S ultimo adducitur : quia ex sententia ciuilis obligatio tollitur
remanente naturali. l. Iulianus. ff.de condit. indebiti : dicemus late infra in glos. in re r. necessitate: sed is, contra qucm lata est sententia, habens debitorem naturaliter tantum obligatum, habet actionem: cum debitori competat exceptio rei iudicate tot. tit. de excepi. rei iud. ergo ex sola quoque naturali obligatione actio oritur: & sic tu dixeris illud esse propter reliquias ciuilis obligatio
mis arg. l. ij. T rerum amot. l. si unus. . seruus meus
ff. de quaest. Respondeo, quod tunc ob reliquias pristinae causae non cessat effectus,cum lex specia liter,& nominatim id exprimit: alias cessante causa , etiam si sit persint reliquiae, effectus tamen ce sare debet: ut saepe diximus post Tiraque i l. intractatu de causa cellante in xvj. limit. in sin. sed textus in proposito specialiter non exprimit isto respectu dari actionem: ergo hoc facere non debemus . Item si dixeris,quod hoc cis ex eo: quia producta est iam actio a ciuili, A naturali obligat ione: quare licet deficiat altera obligatio, non tamen
descit actio ab ea producta: quia deficiente causa non descit effectus ab ea conlii matus. Tiraqueil. Iate in dicto tractatu de causa cellante in xii. limit. Respondeo ut tunc hoc procederet, quando obligatio esset simpliciter causa efficiens, & producti actionis, sed cum sit etiam causa conseruans :&quam nostri essend i appellant, utique ea deficiente debet etiam deficere actio, ut heri dicebamus de late diximus supra in rubr. Verum huic quoque rationi potest responderi, quod non est expeditum
sententia ipsa tolli ciuilem obligationem. inulti .n. contrarium sentiunt de fortasse uerius esinit dicemus in d .glos in ver. necessitate in sin. Rhiare a recepta opinione in Istroposito recedendum non puto : quae fuit Accurs probatur primo: quia ex pacto nudo naturalis obligatio oritur .l. in iis. 3. Imperator. F.de solui. sed pactu in nudum nullam producit actionem .l. iurisgentium igitur nuda.Ede pact. ergo naturalis obligatio actionem non producit. Secundo & ultimo: quia actio sine d bito es non ' test: cum sit ius persequendi in iudicio quod tibi debetur infra de act in prin .ssed naturale debitum, debitum uere non dicitur.l. fide- iustor. . sdeiussor accipi. is de fideius. ergo actio ex naturali oblisatione sola oriri no potest :&ita
transeundum est cum communi opinione.
In eadem glos in fine ibi. ubicunque enim, dcc. Elicitur j ex ea,quod naturalis obligatio iii regentium introducta sit. ita ait hic Accurs. & cum eo transeunt doctores communiter hic,& ina .ex hoc iure. isde iust .de iur. Probatur licet glo. non pro bel) in. l. cuin amplius.f. is natura de t. st..de resulis tur. Probatur etiam a diligenti partium enumeratione. Ius enim uel naturale est, uel ciuile uel gentium supra de iur irat gentium, Δ ciuili: obligatio illa non est iuris naturalis: cum ius illud comune lit nobis cum caueris animantibus supra detur. nat . in princi p. naturalis uero obligatio tot uni
conuenit hominibus, ut diximus supra in rubrica. Non est iuris ciuilis cum considerentur,ut diuers species ciuilis, de naturalis obligatio: ergo sequitur necessario, luὁd sit iurisgentium. Nec aliquis admiratione afficiatur,u, dicatur naturalis obligatio,cum sit iuris gentium: quia ius quoque sentium naturale solet appellari. . siuagidorum supra de rerum duit Lee ita est tenendum. Contra tamen hanc coclusionem ex intentione Port. opponitur, immo haec naturalis obligatio iuri gentium es enon possit. nam si iuris esset gentium sequeretur, v in seruo locum non haberet. cum seruitus iure gentium tuerit introducta .l. ex hoc iure .ff.de iust.& iur. deserui pro nullis iure gentium habeantur. plos Bar. de alis in. l. si id quod .ifide condit. indeb. sed consequens est falsiim, quia seritus naturaliter obligatur. l. nec seritiis. finde pecul.& alios naturaliter obligatos habet .l si id quod .ffide condit. in-deb.ergo falsum est etiam antecedens, v liaec obligatio iuris lit gentium. Huic obiectioni plures a
doctoribus acomodantur resposiones Port hic, dcante eum Bart. S praeceptores sui in .l .ex hoc iurest. de iust .detur. de ina .si id quod . F. de condit an-deb.dicunt,4 duplex sit ius gentium, prim uilia quod eo ipso, quod gentes eis e caeperunt,absq; alia constitutione fuit introductum naturali ratione: ut quod fides,promissaq; sententur.I.j. in princ .F. de pael.&.l.j. in princ. f. de constit. pecula. & hoc iure gctium nulla erat introducta per nartim distinetio: sed omnes liberi nascebantur.& ideo ista
naturalis obligatio Omnibus peraeq; conuenit. Scius gentium secundarium, quo omnes gentes utuntur ex constitutionibus litis, non tamen secundum naturalcm aequitat , sed hominum malitia excrescente hoc fuit introductu ius: quo postea bella introducta , captiuitates sequute, seruitutes, & alia eiusmodi sunt: de hoc iuregulium seniorum status nullus est. Et ideo quae ex hoc iuregentiu introducta sunt, scruis non convcniunt: ut patet in rcrum dominio .l. acquiritur.ff.de acqu. r.dom. Item in
165쪽
possessione.l.l. .per senium. T.de acquir. posse CS hoc iure gentium obligatio naturalis non fuit introducta: sed iure gentium primcuo. ideo non mirum, si eius est particeps seruus. Clim hac solutione transelint doct. tam hic, qua in d. I.ex hoc iurae, di in d .l. si id quod . Verum mihi non satis facit ex pluribus. Primo quia no probat Bart.&qui cum sequuntur, istud duplex ius gentiu . quare ego cius simplici astertioni non acquic sco argu . l. illam, &quae ibi notantur. C. de collat. &.I. consideremus a 3 authen. de trien. & semis. i immo dico unum csse
tulentium: ut Aret in . quoquc vult. in .l.j. in prin. col. v.ffide acquire .possessi. Alciat. in . l. pateriami has. E. de verb.ligni f. & Fort in a. manumissionescol .ante penui .i f. de iust. de iur.Secundo quia Bar. uult v, secundari uni iussentium ratione naturali non sit introductum .hoc autem est falsum,ut probatur ex definitione iuri lentium, qua ponit Imperator in . ius autem ciuile supra de iur.nat. ubi ius gentium esse ait, quod naturalis ratio per aeque inter omnes gentes constituit. Nec obstat,u, iure gentium introductae sunt seruitutes .i .ex hoc iurae, quae fiunt iuri naturali contrariae: quia respondeo
a 4 quod licet seruitus cotraria sit iuri naturali. t ius
tamen gentiu eam introducem dc naturale appellaturi: de naturali ratione motum dicitur. Primum probatur in .f. singulorum, iuncto .f. item ii ab hostibus instit. de re r. diuis . secundum uero, ut dicatur motu naturali ratione probatur in . . serui autem ex co supra de iuri perion. ubi dicuntur serui ideo introducti: quia cum captiui ab hostibus occiderentur,naturalis ratio sua sit,ut seruarentur: &no occiderentur. N ex hoc postea dicti sunt serui, ut ibi probatur. Et sic uides, O licet contraria iurinaturali sit seruitus, naturali tamen ratione introducta fuit. Tertio,& ultimo non placet mihi haee solutio: quia uolunt isti,u, diuersum sit iussetium, quod introduxit seruit lues,& illud, quod introduxit obligationes.hoc autem est contra textum in .l. ex hoc iure, iuncta. l.praecedenti. ff. de iust. k iur.
Et ideo Secundo modo hic soluit Fab.ex intentione antiquorum:& fuit solutio Petri,ut resert Alb. in d.l. si id quod. v licet seruus iure gentium inspecto pro nullo habeatur, obligatur tamen eo iu-rae,non considerato statu, in quo est, sed considerato Principio naturalis status, quo omnes liberi nascedantur.Vcrum hic quoque solutio mihi non
placet, tum quia uidetur continere cotrarietatem,
cum uelit uno eodemq; iure seruum pro nullo haberi ,& pro aliquo: tum etiam quia si in obligando
seruo consideratur status illae primmus: quemad-r modum consideratur status illae, quando naturali- ter obligatur seruus ta etiam deberet considerari,
quando obligatur ciuiliter. Et sic seruus posset etiam ciuiliter obligari: quod tamen falsum est,ut uidebimus in glos. in ver necessitate. Tertio igitur est solutio Bello. hic, st omnia quae fuerunt introducta a iuregentium: non fuerunt introducta uno eodemq; contextu et uno, eodemq; tempore:
sed successive secundum indigentiam, ec occasio-
nes. Nam post diuisa rerum dominia inuenti sunt
contractus, ta obligationes: postea tractu temporis codita Rugna. ex quia est uerisimile cupiditate regnandi aliquos inuasisse, inter principes natπsunt discordiae,& bella: quae postea seruitutibus
occalionem dederunt.y. Pen. supra de iur. person.& hoc tepore serui facti sint incapaces. 'uarc c rum , quae ante introductam seruitutem introducta sunt,capaces sunt: oc hinc est,ci, cum obligatio ante seruitutem esset introducta, eius capax est
seruus. Haec quoque solutio mihi non placet. Primo quia non probat hanc suam temporis considerationcm,& dimensionem: immo si inspic t inus. f. ius autem gentium supra de iur. nat . prius dicuntur introductae seruitutes ibi quam contractus, de sic obligationes. Praeterea esto,cy ante fuerit obligatio: quam seruitus: dico tamen u, haec iuri entium constitutio postea emanans tollit statu semi: adeo ut non possit amplius institui obligatio.cum qualitas non rossit cile sine subiecto. l. eius qui in prouincia.isti cert. pet. uide Paulum de Cait r.in repet. l .ex hoc iurae col. xij. ff.de ius i. do tur. Qua
aue ita igitur & ultima & haec uera est solutio tu, seruorum status iure latium nullus non crat: α ui in hoc supine errauerint doei. Si deo non mirum situ regentium obligentur serui. Quod autem iure- senti uin seruorum litatus nullus ito sit:tenuit glos.
in . l. ex hoc iurae. F. de iust. & iur. tenet etiam hic Fabe. de Fort. in . l. manumissiones. F. te iust.&iure col. nult. Probatur primo ex innumeris aut horitatibus ueteris testamenti: quas congessit Casia.
in Rub.de orig.tur. nume. iij. in quibus probatur,ia, illo iurae serui poterant in iudicio est dominis ab intestato succedebant,de alia ex placabant, quae ostendunt eorum statum nullum non fuisse. Secundo probatur aut Eoritate philosophi in . iij. soliticorum ubi dicit seruos, si Paulo erant opu-entiores, ad numera ciuilia administranda eligi.dis Tertio : Sc vltimo probatur hoc ex . l. quod attinet. ff. de reg iur.ubi expreste dicitur, P iurae naturali serui pro nullis non habentur: sed ius gentium naturale solet appellari. .singulorum supra de rerum diuis. ergo iure gentium serui pro nullis non habentur. Nec obstat si cum glos de doct. ibi dixeris, quod illae textus debet intelligi in iure naturali
primetro, non iuregentium: ut apparet ex eo, ait omnes homines eo iurs aequales esse: Zd tamen iu-
regentium inspecto non dicuntur squales.cu qui dam liberi sint,quidam serui, quidam libertini serra de libertin. in sin .prin.quia res podeo ut tau litas non refertur ad hoc: sed ad ea, quae sunt iuris: ut circa acquisibilia,&alia eiusmodi: ut si quidem quemadmodum liber homo iuregentium acquirit
ita etiam semus: ut probatur ex illis ueteris test
menti authoritatibus adductis per Cagnol. in rub. de orini ur. num. iiij. Et hinc est, ut in oninibus ij quae iurissentium sunt , aequaliter liber homo, &semus iudicatur,ut in possessione naturali, in obligatione etiam naturali: ut videmus, ta in aliis. utile
igitur dicere textus in L l. quod attinet: v, quod
166쪽
attinet ad ius ciuile strui pro nullis habentur,quia
seruitus eo iurae morti a quiperatur.I. seruitutemst. de resul. mr. sed quod attinet ad ius naturale. i. tu entium . . singulorum supra de re r. diuis nouest ita: quia eo iurae omnes homines aequales sunt, idest omnes tam liberi, quam serui sunt aequaliter homines. Et sic seruus ita eo iure est homo, ut li- non autem habetur pro mortuo eo iure,& hoc sibi vult illae textus, quem sorte hactenus non intellexistis.
GLos. Ni ver. Iuris uinculum,&c. licet breuis stin tres tamen partes da uiditur:in prima tim re unius oppositionis textum exponit, in secunda ex illa expositione infert. in tertia dc ultima ad expositionem redeundo illa declarat. secunda ibi Nitc. tertia ibi. ut enim, &c. Oppositio haec csse poterat: dicitur hic in obligatio est iuris uinculum, &c. Contra quia obligatio descendit ex contractu, uel quali,ex delicito, uel quasi . . sequens infra eo .l.obligamur. F. . sed ista omnia sunt facti .l .c5silio in fin. ff. de curat. surios. I. nec seruus S ibi glos in ver. factum. F.de pecul. ergo obligatio est potius uinculum facti, quae iPris: glos liuius contrari j timore interpretatur textu noli rummi dum ait iuris uinculum, dicamus. i. ius uinciens, quasi dicat, obligatio non est uinculum iuris, sed ius vinciens homines. 1 Haec solutio licet a doct. uideatur conum iter approbari, & eam isti in circulis sequuti sint, mihi tamen nullo modo placet. Primo quia uidetur text. destruere: si . n. ita esset utiq; sciuillet etiam imperator dicere obligationem ius uinciens esse: sed cum hoc non dicat, verisimile est, α, id no sentiat ara. labeo.ffide suppeti leg.Secundo quia obligatio no est, quae liFet, α uinciat: sed est contractus: ut ex verbis eiusdem Accurs.constat dum ait, ut boues sunt bus uisse aliter ligantur, ita etiam homines verbis ligari intellectualiter. Tertio S ultimo moveor cx. . i. infra quibus moiae tollit. ob. ubi obligationes dicuntur solui: sed haec solutio non conuenit iuri uincenti: sed uinculo: quia uincula soluuntur: ergo obligatio non est ius uinciens: ut gloLuult. sed potius uinculum. Faber ergo hic poli Iac. de Pet .dicebat, quod obligatio non est uinculum,no est etiam ius uinciens: sed est ius emanans, & descendens cx uinculo: sunt. n. cbsideranda quatuor inter se conexa: quae non sunt eadem,uerba, eorum sensus, obligatio, de actio: ex uerbis elicitur sensus, quo uincimur,dc ligamur: ex se iisu obligatio a. non figura. E. eo .ex obligatione actio. infra de verb.obl. in prin.& sic haec obligatio non est uinculum,sed effectus uinculi. Haec quoque mihi expositio non placet: via est de directo contra textum nostrum. Secuno per tex. l.si si dei ustor. ff.de cond. indeb. Et ideo
ego dico,'obligatio proprie est uinculum .da .si
fideiussor. it. de condi. indeo. dico, ut est uincu- Ium iuris intellectuse,non materialc : ea enim qui iuris sunt in intellectu consistere dicuntur. i. siu-rra de rebus corpores. de incorp.& dictio ista iuris in hac definitione stat intransitive: sicuti dicitur
ius hς reditatis, ius utendi,& fruendi in I. si . supra de reb corpor.& incorp. i. tua ius est: usu fruetus, qui ius est: sic iuris uinculum et hoc est uinculum, . quod est ius: & hoc posuit ad exclusionem uinculorum: materialium: ut supra diximus in textu a- Iibus declarando definitionem: & ita debent haec uerba interpretari: & cx his obiectio supra facta tollitur. GLostin verine sit late in quatuor partes diuiditur, in prima ponit dictum ad confirmati nem istius uerbi necessitate: in secunda ex eo infert:in tertia limitat suam illationeam in quarta de ultima declarat ter modum rationis uerba limit tionis : secunda ibi ,3 ita,tertia ibi,quod veru est, quarta & ultima ibi sunt cnim, dec. In ead.glo in princ. ibi tunc uere debitor,&c.
28 Elicitur ex hoc glos male t q, is proprie est debitorra quo invito potest pccunia exigi: ut ex preta se probatur in . l. debitor. i f. de verbign. Hinc insertur primo, V is: qui habet aduersus creditorem perpetuam exceptionem, debitor proprie non dicitur: cum ab eo inuito pecunia extorqueri non possit arp. l. creditor A. devest. sigii. Secundo infertur,quod cum ab eo : qui naturaliter debet: pecunia exist non possit inuito : iuxta ea quae supra diximus,as Proprie debitor non divitur, sed abusi-ue.l. fideius lor.I. fidei ultor accipi .F. de fideiussor. Tertio inseretur, quod is, qui ad diem debet, ante diei aduentum proprie debitor non dicitur: cum ab eo inuito ante diem tecunia exigi non possit .l. certi condit .in prin .stui certum pet. f. omnis i nisa de rein. oblig. Iicet. n. debitum sit ante diem, quia nata est obligatio d. f. omnis: quia tame ante diem illam V1 no potest d. l.certi in prin. & d. f. innis. immo si ageretur res amittebatur olim licet hodie nou ainittitur: sed alia poena imponitur.f. temporales cum sῖquenti infra de excepi. is proprie debitor dici non potest Bart.& alij communiter in a. i. ff.s ceri .pet. Quarto insertur,quod debitor quoq; conditionalis ante conditionis aduentum non est proprie debitor f. ex conditionali infra de verb. oblig. cum enim ab eo inuito ante conditionis aduentum pecunia exigi no possit .l. cedere diem. F. de verb. lisia. I. siquis sub coditione.ffsiquis omitasa causi icit. utiq; ante conditionis aduentum debitor dici proprie non potcstuit post Bar. tradunt alii tuaiae . si cert. petat. Nec obstat textus in .l.is cui A.de adt. de obl. quia illae textus iaecessario de bet intelligi respectu transilii Isionis:si quidem, licet decesserit creditor conditionalis, transmittit tamen creditu ad sitos haeredes. .cum quis sub aliqua infra de iniit. stipu.uult igitur textus,quod is, cui legatum est sub conditione, pendente conditione non si creditor: sed tunc cum conditio extiterit, nec fingitur pendente coditione: quia in te . satis conditiones regulariter non retrotrahuntur l.j. . serui .st. ad sylla de hinc est, quod legatu istud, non tra sinittitur. l.unica. . nouitsime C. de cadit. toll.quamuis eum: qui stipulatus est sub conditi ne , placci pendente conditione creditorem csse:
167쪽
hoc est quamuis, s extiterit coditio stipulationis,
eius haeres creditor efficiatur .d.f. ex conditionali.as Hinc t demum insertur, quod si testator mandat
solui debita sua ab aliquo ex haeredibus: ea tantum debita comprehendentur: quae possunt cxigi, non alia, ut debita naturalia: & quae per inceptionem sint inexigibilia. l. si is cui .I. stauius, ubi id noti
Bart. 1 f. de solui. Bart. in . Uegari. is de lib. l. quavis contrarium teneat Bald. in .l. S si inutiliter .C. de fidei comm.quod tamen est declarandum,ut etiam hic Port. sciitit: quando testator alia debita exigibilia haberet: sit uero nullum exigibile debitum habeat, tunc inexigibilia soluentur arg a. sendus qui
locatus .ffide sun d. instrue. de facit text. ubi id not. Bald. Conae de S .quem uideas in . l. quibus dic-bus.I.dontinus. f. de condit. de dem. dcclara etiam alio modo ut per Bald. ibi de per Port. hic non refero. Debitor ergo is proprie dicitur, a quo inuito potest pecunia e xigi. d.l. debitor. F.de vcst r. sisn. Hoc notandu est propter .ll.municipales: nam si in
eis debitora fiat mentio utiq; ij tantum coplhcndentur a quibus inuitis potest pecunia exigi de non alij, cu in statuti de legib. his municipalibus verbo
go Sedi hic quςritur an in hoc statuto faciete mctionem debitoris, uel creditoris, comprahenda
tur debitor,uel creditor iii diem, uel subcoditioneῖ omissa disputatione tres casus fiunt considerandi. Primus est . quando statutum respicit tempus exactionis: de tunc dicas sub hoc statuto conditionales, uel in diem debitores non contineri. Exemplum statuto cauetur, ut ad ins antiam creditoris possit debitor in carcerem trudi,utique non pol rit incarcerari debitor in diem, uel sub conditione ante aduentum diei: uel conditicinis: cum ante id lepus non possit executio fieri regulariter in istos: ut supra diximus: de ita tradit Soc. in I.j.nu. xlii. denu. iij. ff. si ceri .pet. Secundus casus est quandosia tutum non respicit exactionem: sed contractum: ut puta, ut creditores, uel debitores debeant contractum insinuare, uel ex contractu gabellam Gluere: de tue tam debitor in diem: quain debitor sub conditione sub hoc statuto comprahende turicum nullum sit ius in exactione: sed solum in actu contrahendi:quem isti explicarunt Salyc. Soc .de alij inda. iac prs sertim Soc. nu .li. Tertius&vit .casus cst, qua do in materia sumus indifferenti,quae nec principaliter exactione: nec principaliter contractum resipiciat: de tunc non est recedendum a propri tate uerborum in dubio arg. l.non aliter.fide leg. iii. ut post nonnullos concludit idcin Soc. in. d. l. i.nu. x. Exemplum sunt statuta per totam sere italiam, quod quicunq; uoluerit secure rem aliquam emere, debeat illa beneficio proclamatis emere . des tunc creditor praesto non tuerit intra duos menses, excludatur a iure suo respectit illius rei: utique hoc casu isti non compraebendentur. Alex. in coccvj. uilis lib.v. de quo tamen uide Curi. Iun. ld. nu.
Ixxvj. cum seq. Esi cera. t. 3I In ead .gl.ibi. Item secundum hoc est,&c.1 Uicitur ex hac secunda de tertia parte quod obligatio cui potest opponi exceptio, per qua tollatur alteruuinculu,hic ab Imperatore non gesinitur. Ita uult hic Accurs. Verum hoc eius diei si duplici indiget inspectione.Prinia ii unquid definiatur hic obligati cui obstat exceptio: Altera uero est,nuquid u ra sit ea, quam inter exceptiones costituit Accursdifferetia. Circa primam inspectionem ut omnia compraehendamus tres sunt considerandi casus. Primus est, quando obstat exceptio: ius orta est ex facto:per quod sublata est communis obligatio uel actio ut puta ex solutione: de tunc concludendum
est, quoa bsc obligatio hic non dcfiniaturi ut Fab.
de Bello. hic dicunt: & ratio est, quia obligatio iliata ex solutione sublata est infra qui b.mod.toll. G. in princ. de exceptio, quq competit non excludit obligatione, uel actionem aliqua, sed solum age
eis intentione iuxta. l.ij. F.de excepi. Secundu S c
sus est, quando obligationi obstat exceptio tempo ratis,uel dilatoria: dc tunc licet doct.expresse non
dicant, ex mente tamen eora concludas nanc obli-
sationem hic desiniri: quia certum est, quod cx canccessitate cogimur soluere, licet solutio aliquantulum differatur iuxta. . teporales infra de excepi. Tertius de ultimus ea sus est: quando obligationi obstat exceptio peremptoria pacti: pone, doli, rei iudicate, de ii milium causarum: de in hoc casu duae sunt principales opiniones: prima est glos. nostrae hic,quod i se obligatio hie non definiatur:& cum hac glo.opinione uidentur doct. transire nil ii superca dicentes. Mouetur glos. licet non ita explicet) quia cui no conuenit definitio nec definitum conuenit .l.j.I.dolum. F. de dolo: sed definitio obligationis hic ab Imperatore posita huic non conuenit obligationi: ergo des nitum quoque huic conuenire non potest. Minor probaturiquia obligatio est ut inquit textus Iuris uinculum, quo necessitate astringimur alicuius, dec. sed ex obligatione, cui potest opponi exceptio, non astringitur quis necessitate ad Gluendum .l .nihil interestide. l. non uideli arcaepisse. Ede regii l. iur. ergo desinitio ista huic obligationi non convcnit. Huic rationi pocsumus respondere, quod obligatio cui ista potest opponi cxceptio, in nubstatia efficax est, & nece statem soluendi habet: Sc licet postea haec necessitas soluendi impediatur exceptione laoc tamen cst accidens, quod non debet esse in cosideratione respectu definitionis: sed sola debet inspici rei sui
stantia. Bart. Aret.& alij in. l. i. isde tes . de pmba bo mox fundando contrariam opinionem. Secundo adducitur. .uci Obligatus.I.obligatum .ff. deliber.caus ubi expresse dicitur, i ii is, qui exceptione se tueri potest obligatus non dicitur: si igitur non est obligatus: ergo quoties alicui obligationi obstat cxceptio, illa proprie obligatio non est: &sic sub dii sinitione no compraehcnditur arg. l. non aliter. . i. ff.de leg. iii. Huic textui potest responderi quod procedat in casu suo. Tertio potest adduci
ctiam textus iv.l .nihil interest.isside reg. iur. Nam
168쪽
inquit textus.Nihil interest ipse iure,u, quis actionem non habeat, uel habeat, sed per exceptionem infirmetur: sed oblisatio, quae ipso iure ex pacto aliquo sublata est, hic non definitur, ut supra post Fab.&Bellon. in primo casia diximus : ergo haec quoque obligatio hic definiri non debet. Huic des imilibus legibus: quae possent ad hoc adduci, respondeatis quod loquuntur oppolita exceptione, quia ex ea poctea perimitur Oblipatio. l. qiiaecunq; inde copens t. . perpetue infra ae exceptione. At nos loquimur ante oppositam exceptionem , quo tempore adhuc non est perempta obligatio. Altera
est opinio superiori contraria, imitio de fisc obligatio quae exceptione tolli potest, hic definiatur. Lt hanc opinione tenet hic Fab. de Bel l .dc uera est, ni fallor. Probatur primo quia res debet definiri
pro ut est substantia, non secundum uarietatem accidenti uiri Bartol. de alij in l.j. n. de acquir. pollest. in i .i. ii .de test. Se probatur ex desinitione matrimonij uincto titul .de diuort. Matrimonium. n.est ut definit Iullinia n. maris de taminae coniugatio indiuiduam uitae continens consuetudinem supra depat r. porc si . in prin. Et tamen cui dubium est, P ex accidenti aliquo lege permittente soluitur qtiandoq; consuetudo utar tot.tit. E. de diuort. de sic uides quos in definitione non uti iii consideratione accidens, sed solummodo rei substantia: sed obli satio, cui potvit opponi exceptio, ni substantia e ficax est infra de excepi. in prin. de si excoptio opposita non fuerit, necessitatem habet soluendi gl.ec ibi Bart. l. ante penult. in l. si unus .f. pactus nepeteret. F.de pael. cum concord per Dec. in . l. non
uidetur .ffide reg. iur. ergo obligationi isti, licci ex accidenti exceptionis tollatur necessitas, in sub stantia conuenit definitio ilia. Et hec est urgens de
realis ratio, ex qua remouetur fundam nium Accurs supra phtino loco factum. Secundo probatur s. i. in .f. praeterea.9 que si debitor: de .f. item si iii iudicio infra de excepi .ubi dicitur, quod ea obligatio, cui potest opponi peremptoria exceptio dos, pacti rei iudicate efficax est, de actionem parit, qua debitorem dare aut facere oportet.Cum igitur sit efficax obligatio ista,& obligatum d re, aut facere oporteat, recte dici poterit,obligationem ista
esse uinculii iuris,quo necessitate astringimur dcc.
Et ex his postea iuribus respondetur l. uel obligatus.*.obligatu. ifile li .cauco loquatur resbectu exactionis de effectus,de non substantiae de qua loruimur. Et ex his ego cum hac opinione transcuniam puto. Circa secundam inspectionem nun quid uera sit disterentia, quam inter illas exceptiones ponit,sive constituit Accurs. dicendu cli, eam bonam non esse: ut patet ex dictis in prima inspectione,ubi diximus,ui obligatio, cui potest opponi exceptio pacti, uel rei indicate efficax est, de actionem parit: qua oportet debitorem dare, aut facere . . praeterea a de . f. item sit in iudicio infra de
except. de sic desinitur hic: sed his exceptionibus
tollitur alterum uinculum naturale secundu incomunes traditiones: ut supra diximus in glos. j. α
tradunt doct. in .l. si unus. . pactus ne peteret .F. depact. cxceptione autem rei iudicate uinculum ciuile Bart. de alii. in l. Iulianus .ff. de condit. indub.
de dicemus infra in eadem glosergo apparet, quod hic non solum obligatio, cui obstat exceptio, qua nullum desinit este uinculti,definitur sed ea triam, cui obstat exceptio, qua alterum uincula tollitur. Et ita est transeundum.
In eadem glo. ibi. Quae inter omnes fieri potest
etiam inter seruos doc. Elicitur hinc uod natur
iis oblisatio seruis quoq; conuenit. Nam semus Nnaturaliter obligatur .l. naturaliter . ff. de condit.
indeb.& alios naturaliter obligatos habet a. si id leo.tit .de condit. indeb. de diximus supra in sine. i. stos. Sed contra hoc opponitiir,quod unino seruus naturaliter obligari no possit. Nam naturalis obligatio soluti repetitionem impedit t. fidei ullor.I.si
33 deiussor.1Lde fidei usi.& dicemus statimi sed ii dominus pro seruo suo, qui pro alio side iussit, soluerit, repetere potest sol ut Iecuniam l. semus inscio cui n. l. seq.tfide sidcius. ergo seruus naturaliter non obligatur: quia sit naturaliter obligatus es set,dominus pro eo sbluens non repeteret pecunia
tutam . Huic obiectioni respondetur ex intentione scribenti uin, o speciale est in contractu fide iussionis, ut ne naturaliter quide ex eo seruus obligetur, ut ait glos.de Bart. in .d. l. semus inscio. glosed ibi etiam Lart. in a. in personam . . qui pecunia is de pact. Ratio specialitatis est secundum Bart. in praesciis locis,quia cum lex resistit actui,ex eo neque naturalis, neque ciuilis obligatio stritur. l. ii non sorte in princ. de ibi doct.ε. de condit. lnd b. N fidei uilbr quoq; non obligatur. l. cum lex .ff. de fideiussor. sed in proposito nostro lex resistit huic actui, quia perhibet lide iussionis nomine seruum obligari . l. sed si serui: quae immediate si uitur d. l. seruus inscio E. de fideiust ergo ex hoe fideiussionis actu nulla oritur obligatio e ratio ut etiam hic Mil. animaduertit non excludit diu cultatem adbuc enim quaeri post et quare lex res stat:de ideo Bel l .aliam affert rationem. quia fideiussio introia ducta est,ut diliget his creditori sit cautum: ut insta de fideius s. in princ. sed per hanc serui fidei uiasionem non esset magis consilitum, dc cautum creditori: cum naturaliter tantum obligetur, di non
ciuiliter. l. uod attinet:&.l. in persena.sside re . tur.&ex sola naturali obligatione exactio nod
tur: ut hic inquit glos de supra diximus: ergo non mirum si fideius ionis nomine semus obligari nopotest, quia obligatio istaei let seu stratoria. Haec quoque ratio mihi non placci, tum quia haec non esset frustratoria ut iso ait obligatio:cum plures haec obligatio habeat effectus: de quibus nunc di
cemus: tum etiam quia magis cauium cst credit ri duos habere obligatos, alterum ciuiliter, de naturaliter , alterum uero naturaliter tantum, quam unum tantum ciuiliter, de naturaliter obligatum:
cum ex hoc non desinat esse obligatus prior, ut ne misem latet .Quare Dec. in d. l. in perionam .est in noua opinione, o seruus fidei ubendo naturali crobligari
169쪽
obligari potest: quia cossentit d.l.naturaliter . Nec obstat .d.l. seruiis insciocum.l. sequenti: quia i illa loquitur remem domini ut de peculio non teneatis, non respectu serui,ut non obligetur: di ita ait Dec.in praedicto loco: Mihi tamentisc sua opinio non placet.quia immo.d. l. sed si serui. exeresse i quitur respectu serui, cum dicat senium fideiussionis nomine obligari non posse: & sic seruum respicit: stringitur quia negativa posita ante uerbu potest,denegat omnem potentiam El. in . c. i. te regul.
iur. Doct. in l. Gallus in prin .ff. de lib.& posth. sed
in l. si serui:dictio ista negat tua praeponitur uerbo potest: ergo denotat, quod seruus titillo modo potest fideiussionis nomine obligari. Quare cεo puto , ut illa uera sit ratio, quare seruus fidei uisionis nomine obligari non possit. t quia ad hoc ut aliquis ex fidei uisione obligetur, stitulatio intercedat , necesse et t. l. Blanditus. C. de fideiust l. v. f.satis acceptio in fine & ibi Iasis. de verb. oblig. sed quo ad stipulationem seruus in consideratione n Ohabetur, nullus iudicatur, ut probabo:erro quoad sideiussionem quoq; pro nullo haberi deiat. Minor probatur:quia seruiis quoad attinet ad ius ciuile pro nullo habetur.l. quod attinet :&. l. seruituteis de reg. iur. sed stipulatio iuris est citi ilis. .de costituta. infra de act. l. i. is locat. ergo servus quod attinet ad stipulatione,pro nullo habetur. Et hinc est,u, seruus iste stipulati. ne nec domino, nec alio obligatur. . item inutilis infra de iniit. stipulat.&haec est uerior n i fallor ratio: quam ea: qua doct.
ponunt. Cogita tamen quia contra cana uidetur
textus in .l.siquis pro eo. . i.ff. de sideius. 3 In ead .glos ibi. Sed saec naturalis cum no habet exigendi,impedit tamen,&c .ex hac gloselicitur prunus naturalis obligationis effectus: qui est, ut impediat soluti repetitione, ut probatur in allega a .l. fideiussor. .fideius or. E. de fideius. Adde .l
naturales. isde act.& oblig. l. Iulianus:&.lFrater a fratre. . quaesitum .sside condit. indeb. cum sexcentis similibus: quae possent ad hoc adduci. Hoc tomen intellis itur quoties id, quod naturaliter debetur, filii solutum per errorem iuris: secus uero esset, ii sui lici solutum per errorem facti .l .cu quis ubi doti C. de iur.& Dei. igno. Dicemus infra tit. proximo. f.j. ideo no insisto. Adde quod secundus est huius naturalis obligationis effectus, coe potest cum debito eiscaci compensari l. etiam .st. de compensat quod tamen declara,ut per Ias . infra eod inadd.Tertio est,u, debitum istiud naturale potest in costitutum deduci: di sic ubi ante inexigibile erat, exigibile fieri u .j. f. an debitum isde constit. pecu. quod tamen non procedit in ciuili debito: uia illud constitui non potest. l. iij.f.i. ff. de conit. pecu.
Quartus effectus est, quia huic obligationi potest accedere fidei uisor. l.fideiussor. . fideiussor accipisside fideius.f.i. infra de fideiust Quintus est ei e
ctus,quod exceptionem parit. l.iuris gentium . . igitur nuda.ff. de pact.Sextus est, quod pro ea potest pignus retineri. l. unica.C.etiam ob chirog.de.it.
Bald. in Lex hoc iurecol iiij.sside iustitae rur.S ptimus est, ut si approbata suerit a iure ciuili: uel
honorario actioncm etiam producat .l.legitima. f. de pac. sunt etia alii tres effectus, quos ponit Port. supra eode ineuident .videatis eum. In cad. oscibi. Item per sententiam remanente naturali &c. Ex hac gl. elicitur,u, sententia absolutoria lata pro uero debitore ciuilem obligationem tollit naturalem uero minime. Ita ait hic hio .uerum quia lite conclusio est bimembris, ideo cle uno quoq; membro particulariter uideamus. Et cum naturalis obligatio uetustior sit ciuili, a naturali exordiemur aris. singulorum supra de rerum diuis Rusro igitur
nunquid absolutoria sententia lata pro uero cibitore tollat naturalem obligationcmὶ glos ut uidis lis tenet non tolli: R idem sequuntur doctor. communiter: A ng.tamen in l. j.C.de Iud . di Pori. hic, qui omnia sumpsit ab angelo tacito authore, pluribus si damentis contrarium probare nituntur. Primo quia naturalis obligatio sicut consensit ut plurimum inducitur, sic etiam consensu tollitur l. sticum.=. naturalis. T de selut . sed in iudicio quasi
contrahunt partes, cum consentiant stare sententiae iudicis. l. iij. . idem scribit .st. de pecul. ergo ex isto quasi cotractu tolli debet naturalis obligatio.
Huic rationi respondetur primo quod illae consensus fictus est, di non adeo sufficiens ut tollat naturalem obligationem: ut declarat Bart. in d. . idem scribit. Secundo & melius respondetur ex intcntione Beli. hi quod naturalis obligatio contraria consensu tollitur, & ita loquitur d. . naturalis. sed hic consensus, qui adhibetur in quasi cotractu iudicij no tendit ad liberationem obligationis . non enim quasi contrahunt partes, ut tollatur obligatio: sed tendit ad inducendam obligationem,ut . s. stetur sententiae iudicis: ergo ex hoc consensu non potest tolli naturalis obligatio, ne actus ultra intentionem agentium Neretur contra vulgatam regulam. l. non omnis. issi cori .pet. Secundo adducitur,quia naturalis obligatio iuregentium intro ducta de causata est. l. cum amplius .f. is natura debet .sside regu l. iur. sed iuregentium obedire tenemur sentent ijs magistratuum .Lueluti .ifide tui . detur.c.sii quis uenerit .de maiori t. & obed .ergo sententia iudicum tollit naturalem obligationem. Huic quoq; rationi respondeas,quod non concludit, ut tollatur obligatio: sed potius ut inducatur. Ex quo enim tenemur obedire sententis iudicum:
ex illis sumus oblizati: prssertim quia iudex insentent ijs non tollit obligationem, sed tantum declarat. l. sicuti . . sed si quaeratur. Eisi seruit .uend. Et situ dixeris ii naturaliter obligamur ex hac sente tia: ergo tollitur naturalis obligatio. Respontico,u, nihil impedit, quin possit elle, quod ego habeacreditorem meum naturaliter obligatum, ut non possit petere:& contra etiam respectu eiusdem rei creditor ineus me naturaliter obligatum Labeat ad illam eandem rem dandam: sicut probatur in con
tractu dolo inito.nam si te dolo induxerim ad ali in quid promittendum: naturaliter,& cui iliter o mihi obligatus inita de excep .in prin. α ibi Aret. in
170쪽
oc in uerbo emcxx. & tamen tu me naturaliter obligatum liabes ne petam a. l. s de excep. dolaiceti tur in proposito creditor naturaliter obligatus ut sententis assentiri, di amplius non petere, non tamen impcdit, quin naturaliter obligatum habeat suum debitorem. Tertio adducitur,quia sententia , & iuramentum a pari procedunt. l. ij. F. do iureiurand. sed iuramento tollitur naturalis obligatio. l. sticum. . naturalis. ff.de sellit. ergo & sententia. Responceas negando maiorem quia mai risese potentiae iuramentum: quam sententia : ut probatur iit d. iri de per Sali. ind.l .iulian. nu. xiiij.
Quarto adducitur,quia si debitor iurauerit soluere usuras,dupli in modum sibi prouidendi habet. Primus est ut seluat, deinde repetat. debitores extra de iureiur. Alter est, ut petat se absolui ab ista
Promissione Hirata. c. i. .lit.de iureiur. sed si talis sententia absolutoria non tolleret naturalem oblivatione, modus istε ultimus inanis esset, quia poselet coueniri proin isto rex sola naturali obligati ne :cum iure canonico in specionarii resis obligatio Producat actione. c. i.extra de paci .ergo dicendum
est, quod illa Asellatoria sententia tollat obligatione natural .Huic rationi ex intentione Porta respondeas. v immo nihilominus etiam si naturalis non cisci iublata : non potest creditor exigere usuras iure canonico, cum eo iure sint indebite: ut
probatur in il .c. debitores: & se isti modus n5 est
inanis qui sientctia absolutoria absoluit cum a uinculo iii ramenti non ab obligatione usura n: quae eo iure nulla erat. Secundo respondeas esto, quod sententia illa tollat naturalem obligationem, tameillud est ex eo, quia sintentia illa iusta est de equa,& Iudex illud agita ut eam tollat: at in easu nostro sententia est iniqua: de Iudex non hoc agit: ut tollat obligationem, sed ut declaret a. sicuti . f. sed si
quaernur. 1 s. si si ruit. vend. Et si tu dixeris non nepotest habere in animo iudex, ut tollat obligati nem. Rcspoudeo, ca, animus, ct intentio iudicis ex
legum dispositione iudicari debet. l. i. ff. de seriis.
Quinto& ultimo adducitur, quia ex cosensu tollit ur naturalis oblistio si pius allegato. . naturalis sed qui non appellat a sentetia consentire uidetur I. ab eod. C. 'uomodo, de quando iudex: ergo ex sententia tolli debet naturalis obligatio. Huic rationi potest multipliciter responderi. Primo quia non est seneralis: locu nun habet ubi quis potuit appellare,& non appellat, secus uero si non potuit. Secundo respondetur quod ille cosensus est fictus: non uerus: ut declarat Bari .in D .ab eo, ta non sit ex eo, quia putet se non esse creditorem actor: sed propter litium fastidium, ut probatur in I .item res
deas & hic milii uidetnr tuta resposo cI consensis istae, qui assilibetur per non appellantem: non tendit eo, ut tollat obligationem: sed ut consi et latam a iudice sententiam: & sic est consensius non liberatorius ab obligatione, sed cofirmatorius sententiae late .l.fin. in vers. confirmasti. C. de semen.
qua sine certa quantita. sed sententia non inducit
aliquid ci rca obligationem rei: sed tantum decla. rata sicuti . . si quaeratur. E. si seruitus vendi c. ergo ex isto consensu non debet hoc induci, ut tollatur naturalis obligatio . Et si tu dixeris, sententia inducit aliquid, cum producat actione, & excepti nem . Respondeo v non ita inducit aliquid circa rem,super qua uertitur iudiciti, sed producit actionem sue exceptionem, ne inanis sit, di frustrat ria. Item si tu dixeris utique consensus iste consimmans ipsi consentienti praeiudicare debet. Respondeo, ut praeiudicat: ed tamen rei consentate naturam tortituri cum igitur res confirmata ut dixi circa rei obligationum non praeiudicet, nec ipsae
praeiudicare debet,facit in argu l. plenum. f. qui-tij. E. de usu & habitatio. cum igitur uideamus has Angei.& POrt. rationes non subsistere: ab opinione glo. communi doctorum calculo approbata,r cedendum non est. quae & lexe, & ratione probatur , lege ut in .LIulianus. Ede condit. indeban .LProcurator ad exhibe luin. f. i. in s n. is rem ratam haberi. Ratione: nam ea, quae iuristantium sint ciuili iure tolli nequeunt.I. penult. supra de iure naturali. .s n. supra de legit. a M.tutela. cum igitur naturalis obligatio iurassentium sit.l cum amplius. .is natura de taLde reg. iur. lentant i a quae
iuris c milis est, ut hic sto .ait tolli non poterita de haec de naturali obligatione. Quid de ciuili 3 nun-3 7 quid sententia absolutoria eam tollat λ l duae sint principales doctorum opiniones. quarum prima est quod eam tollat. probatur primo in l.Iulianus. ibi natura debitor manet. F. de condition. inde. Verum huic lesi respondeas cum Salyc. ibi, quod cum nulla dictio exesusua in d. l. tulimus-opponatur, licet eum natura debitorem manere dicat,non
tamen sequitur iure ciuili debitorem no est e. ideo enim expressit naturalem obligationem quia ad impediendam soluti repetitionem enicacior est.
Nec obstat si cum Beli. hic dixeris: quod cum ibi
dicat eum debitorem natura manere, excludit, insit debitor iure ciuili .argumen d .cum pretor .sside iudiciis. Quia respondeo, cui regula.d. I. cum praetor. procedit in his , quae incompatibilia inter se
sunt. tunc enim uno admissio excluditur alterii. uel sc respodeas quod.d. l.cum p tor. loquitur qua-do ex pluribus permissis unum prohibetur. tsi c. n.
ex istius prohibitione alii prohibiti no censentur,
sed potius confirmati, cum exceptio regulam confirmet. excipiendo enim unum aliud uid tur confirmare. At species nostra est in diuersis terminis: quaerimus enim quid contra . nunquid ex admi sone unius censeantur reliqui exesus 3 S hoc quidem casu dicendum est eos non excludi . ut est rex in I.j. C. de diuersis rescriptis.& ibi notat Balis in proposita specie probatur in . l. quia naturalis. Qid
macedo iunctis not. inglo. nostra. Nec obstat etiaquod ponderat Bello. de ratione dubitandi, it per cum .quia non erat dubitatio de utraque oblitatione, ut ipse praesupponit, sed ex quo illae ab huiuerat. Praeterea eslo id uerit est e,ex eo tamen, r spondit in naturali: uo excludit ciuilem. a T. d. l. i.