장음표시 사용
141쪽
Francisco & Ianuario ab Andria S.
Nni Iunt tredecim,amici suauit laeum dissertationem de Platoniis eam iuuenili quodam impctu studioque conscriptam, subdiati Timsi decensis nomine, diuulgaui; ut quasi Appelles latens
sub tabula, literatorum hominum de meis cogitatis iudicia liberius prolata attenderem. Tum vero multisunt inuenti iuri mia eruditi, qui nostrum libellum laudibus extulerunt. Non de fuere tamen qui novas commentationes ignoto autore editas, di quasi tutore orbat
exciperent ibique fidentius adoptarent. Nuod e grauiter molesteque tulissem, nisi in mentem mihi νevisset, nunquam non extitisse plagiarios, qui ex alieno labore sibi laudem quaererent: Variasemper fuisse sominum ingenia, ac nostros Italos
plerumque in excogitandis rebus excella se; nonnullas autem nationes in illustrandis diuulgandisque aliorum inuentis diventiores ac paratiores sese praestare solito esse. Motum sanguinis ab Harucio descriptum iampridem agnoverat, di amicis in dicauerat Paulus faeta Venetus; quin etiam illum multo ante designauerat dreas Cesalpinus,qui cum pluribus locis,llam praecipue libro V.qus bonum peripateticarum quaestione IV. scripstfanguine ex dextero cordis ventriculo in 'Utru per pulmones traiiciet, atque huic sanguinis circulationi optime respondere ea,quae in dissectione notaVtur. Opticus item tubus, quem primus Arammum protulisse perhibetur Iacobus Arctius batauus, multo ante fuerat indicatus a Io inne Baptista Porta Neapolitavo ; neque vero ad eiusmodi artificium amplificandum profuisse parum iudetur industria Galilaei Fontanae Tomcelli, aliorumque Italorum . Mitto sapientiam art- mulio Vomini re autem vera sophisticis tricii iamdiu amancipatam, Italiae primum
assertam fuisse ab illustribus illis philosophicae libertatis vindicibus Tesino, Patritio ,
c, Galilaeo. Venio iam ad decantatum illud argenti revi experimentum, de quo tot tantaque breui temporisbati oscripta sunt volumiua, quae integram bibliothracam posnt explere. Praelusisse olim P detur huic experimento Galilaeus, qui aquam sum ni eiusmodi esia hi, quae ob vacui fugam trahere vulgo censetur, non vltra decem ,
142쪽
decem, O om Mnas attolli posse notavit. Qua obseruatione incitatus Gas par Bertius
mathematicarum artium in Academia Romana professor plumbeum tutam longitudine sigruit venarum erexit, vicique inseruit vitream Iphaeram,ri animadverteret aquam supra Mnas decem, O octo assurgentem, in subiectum vas contenenter e fluere. Tandem Pero Euangelissa Torrice ius, is praegrandis machinae laborio- fanis structuram vitaret caepit periculum in argento Piusfacere, nec comectura eum fefectit, qui rei caussas rationesque ex ipsisSudamentis ante deduxerat: Sedecce interea perferuntur radiquescripta de novo ruauditoque experimento, quod multos induxit, ut a vulgari truaque philosophandi ratiove desciscentes, nova dogmata meditarentur. Quid autem ego de caesa, qu.rmobrem haec ita meaeant, sectiam, partim haedissertatione explicui, partim etiam cum amicis P rab scum praeser tim, quorum ingeniis primas iure defero, communicavι; neque enim libuat omnia, qua meditatus fueram,scriptis mamdame. Caeterum vestro'etus iudicio commentariolum hoc, non ita prorsus nolim Romae editum fuerat, sed dictione alienis hi mutata, pro mua aetts nostris aduexi, volasque aerari, Pt volumen hoc Mihi nominis inaritate illustratu rediret.
143쪽
CONSENTINA DMARCELLVM CRESCENTIUM
EPISTOLA. Qua motuum illorum qui vulgo ob fugam vacui fieri
dicuntur, causa vera per circumpulsionem ad mentem Platonis explicatur.
et tui a quaaam experimenta proseruntur tali rrs Rasceris vir Illustrissime obtrectatoribus nostris, quod
dicant me de naturae ratione differentem inaudita imterdum opinionem commenta iactare; vitioque item mihi vertant, quod in Physicis rebus explicandis, utar nonnunquam Mathematicarum artium adminiculo. Me vero nihil ista mouent ; neque enim hic mea tantum res agitur, sed communis omnium quot sunt, quotque unquam
fuere proe larissimorum Philosophorum. Nam prosecto quis Philos, phi nomen iure mereatur, qui vel nihil nouum suo moliatur inoenio, vel Philosophiae ansis (ut est Xenocratis dictum hoc est Mathematicis disciplinis deficiaturi' Commenta opinionum qui oderit, naturam a P cuset,
144쪽
custa,qua veritatem in profundo (ut ait Democritus 3 penitus abstrusit.
Praestat tamen novas, atque inauditas opiniones comminisci, quam inuentas, bi de illarum vanitate constiterit, obstinate defendere. Quamquam hodie plerique cum praua quadam consuetudine de via deflexerint, eo sensim deducti sunt, ut quamcumque semel a Pr eptoribus hauserunt disciplinam, eamdem pugnacissime tueantur; nec ab illa seu rationum momentis,seu experienti js possint abduci; imo vero aetate prinuecti obstinatius obdurant: quippe,ut inquit Horatius, Turpe putant parere minoribus ; & quae Imberbes didicere, senes perdenda fateri. Quid vero Geometriae peritiam, ut vitium mihi audent obiicere 3 Fingit sane Detractores nostros illud vestibulo Academiae inscriptum
A ciri . Quid utilitatem, ne dicam necessitatem scientiarum Mathematicarum in Physicis contemplationibus exagerare opus este Nonne & ipse Aristotelcs, cuius in verba obtrectatores isti iura. re solent,non modo exemplis, verum etiam sundamentis Mathematicis
utitur in libi is de Physico auditu, &alijs ad naturalem scientiam petiinentibus e At non me latet unde hic Matheseos contemptus. Scilicet, ile mos est hominum,ut ea damnent, & pro nihilo ducant, quae ipsi is ent ignoraremam hac arte propriam inscitiam tegere, atque excusare se posse arbitrantur. Sed valeant tandem isti Mathematicarum artium osores Aristippi siue Epicuri. Nunc ad te redeo doctissime Marcello,
qui dum petis, ut tecum communicem argumenta, quibus egoindu- eius opinor nullum esse in rerum natura conatum aduentis inanes motuumque illorum, qui ob sugam, seu inctum, ut aiunt,vacui fieri putantur,causas esse aliunde exquirendas; rem quidem poscis, quam amicitiae iura me tibi negare non patiuntur: at dum mox subiungis proserendo
esse in lucem ea, quae hactenus in Physicis contra aliorum opiniones sum meditatus,vi tandem (quod ais propulsa errorum caligine,veritas elucescat; opus (vt ingenue fatear praecipis, non solum laboriosum, sed etiam eram r. Neque ego de me ipso tam magnifice sentio, ut hoc ausim polliceri;noui enim quam sqpe in hoc doctrinarum genere labamur. Adde quod non sufficit salsitatem conuicisse, nisi& vetitas quoque detegatur ; mihi autem(vt iuquit Orator non tam facile in mentem venire solet,quare verum sit aliquid,quam quare falsum. Sed fac veritatem iam csse repei tam, putasne illam locum facile inuenturam in hominum mentibus,quae aduersae opinionis praeiudicio tenenture Profecto nequaquam: nam in physicis coniceturis desideratur illa demonstrationum euidentia, quae nccellarium assensum ab intellectu valeat .impetrare. Huc accedit,
145쪽
quod vix unquam controuersia soleat terminari, cum disceptantes in ipsis principi js non consentiunt. Ego autem,ut nosti, in plerisque soleo ab usitata ratione Philosophandi recederer neque enim ita semper Aristoteli addictus sum, ut quandoque non probem etiam placita Democriti, aut Platonis; nec item solam veterum Philosophiam ita veneror, ut aliis quando non secter Neotericorum dogmata; quippe placent mihi nonnulla ex Telesio, complura ex Galil eo arrident, plurima tandem mihi suppeditat Renatus des Cartes ad eam Philosophandi methodum, qua ego utor: interdum&occurrunt disquisitiones, in quibus nec dicti Aictores,nec quisquam alius mihi plene satisfacit, quapropter proprias p
sitiones sequutus,ea soleo decernere, quae mihi rationum momenta suadere videntur. CCeterum quia morem tibi gerere cupio, libenter suscipiam onus abs te mihi demandatum enuntiandi rationes, quae sentemtiam meam de motibus ad vacui fugam vulgo relatis, comprobare valeant.Tum adijciam nonnulla,quae neq; ab hoc argumentonimis abhorrent,neque etiam omnino iniucunda videntur. Ad rem igitur deueniens, totius disputationis meae methodum ab ipso pene ortu incipiens, explicabo
Superioribus igitur annis cum ad naturales viventium iunctiones contemplandas agrederer, haerere coepi in disquisitione illius virtutis, qua viventia succos quibus aluntur augescuntque,trahere putantur, vulgo facultatem attractricem nuncupant. Arbitrabar enim nulla ratione fieri posse,ut trahens, motum ullum rei attrahendae imprimeret, n: si eidem seret alligatum,exemplo manus unci aut alterius cuiusuis tractorij orga.ni, quod quidem non trahit, nisi corpori trahendo fuerit assivum. Sed contrarium tamen mihi suadere videbantur vires magneticae, electricae,
atque etiam motus illi,qui ob fugam vacui fieri dicuntur;in his enim quq
trahuntur,nullo vinculo videntur alligata trahenti. Tandem re melius pensitata animaduerti nullam in memoratis ino. tibus contingere attractionem: verum ea,quae mouentur corpora a cla cumiectis propelli. Nec deerant rationes, atque experimenti ad hinc thesim confirmandam; sed illam interea nemini expromere, audebami, verebar enim ne tamquam commentum ab Auditoribus exsibi.
Verum cum deinde Platonis Ti mpum euoluerem, deprehendi in hac eadem illum fuisse sententia: nam dum animalium respirationem ex plicaret, suum dogma per circumpulsionem graece, appeti uam expressit.Otnnibus iam,inq ait ille perspicua n est, quias ritus, qui e nober ex-ha fertur,con in D smfertur ed proximoi sibi e uast epes t. idque quod petu
146쪽
tur, roximum etiam sibi extrudit; isque secundum hanc necessitatem quicquid is sedem eam,rede spiritus exiit circumtruditur tac ingrediens mamque replens puritum comitatur.Totumque hoc instar me sua circumagitur sit 1 propterea quod o
euam nullum est. Et paucis quibusdam interpositis. Eadem inquit, est ri
tio de admirabili illo electri attram , herculiorumque lapidum; horum enim munium nullisaia artractio Uqvam est: sed cum vacuum nullum sit, O haec sese mutuo circumpellant,concretaque, in discreta insuams dem singula tra euntia migrent; diligenti harum rerum investigatora, ex mutius adfectronibus complicatis omnia mirabiliter fabricata esse videbuntur.
Hac Platonis aut horitate ceu Teucer Aiacis clypeo tectus, videbar aduersariorum tela, obtrectationesque facilius vitare posse. Quamobrem non sum veritus deinde hanc sententiam inter colloquendum si pius commemorare,& in libris de natura hominis, quos iam dudum meditor,vberius exponere,argumentisque a ratione, & experientia petitis, communire. Nec vero ab instituto me abduxit Galenus, qui in cornumentarijs,quos in Timquin composuit, Haud scio, inquit, quid Platoni in mentem venerit, ut circumpulsionis opinionem potius, quam attimctionem eligeret. Nam si quis fistillam siue arundinem utrinque pers ratam in aquam demittens,ore aerem attraxerit,aqua succedet,nulla alia causa actionem,quae per attractionem fit, praecedente. Sane vir egregius Medicorum antesignanus putauit Platonis doctis nam,leui concussam arundine pessumdatum iri sed omnino Iapsius est,&a mente authoris,quem interpret andum susceperat, longe deflexit; praesertim cum ad hunc modum scripsit: Circumpulsionem fieri,ait Plato obvacui necessitatem,id est ne ullus locus vacuus euadat; atque ob id,cum Quidpiam vacuatur,sequitur quod continuum est, ipsius locum replens. At vero haec penitus aduersantur sententiae Platonis, qui circumpulsionem ob pleni potius,quam ob vacui necessitatem fieri dixit. Quia cum omnia spatia sint corporum plena,quidquid mouetur, continuum expellit,& hoc rursus proximum extrudit, donec id quod ultimo pellitur, fu, sequatur in locu illius, quod principio mouebatur.In suctu autem qui per arundinem fit haec ipsa circumpulsio videtur manifesta. Quippe in ipso haustu spiritus,e faucibus in pulmones adigitur,unde fit, ut pectus dilate. tur,circumiectumque aerem propellat, qui nusquam locum inueniret, nisi aliud aliquod corpus in hausti spiritus locum succederet; ut ex dicerindis liquebit. Equidem Galeno arbitror inuidisse sata, dum veritatem, quam ipse pene manibus,ut ita dicam,contrectabat,oscitanter abiecit, ut bonas horas male collocaret in propugnando uactricis incultatis commento,
147쪽
quod nos melioribus ducti auspicijs, ex finibus Philosophiae exterminandum putamus. Adiungit autem sententiae nostrae fidem atque firma. mentum motus sanguinis ab ingeniosissimo Harueio nuper detectus,pto cuius explicatione nulla attractio videtur confingenda: siquidem se, guis a sinistro cordis ventriculo,iteratis eiusdem palpitationibus propellitur in uniuersum corpus per arteria S,& hinc migrat in venas per anasto. moses cscosque ductus: quamobrem, Vt unda impellitur unda, Urgeturque eadem veniens,urgetque priorem: Ita porro sanguis nuper a corde per avitam expulsus,antecedentem urget, ut demum qu
dam circuitu facto dexterum cordis ventriculum ingrediatur; unde mox per pulmones delatus, iterum in sinistrum sinum redeat. Nullam vero hic attractionem comminisci oportet; sussicit enim huic motui iacim. do valida illa cordis propulsio , quam quidem iuuat venarum sponte sua concidentium contractio, de valvularum frequentia. Neque vero mihi obiscias sanguinis humorumque affluxum,qui ex percussione, aut phle mone in membris solet contingere: nam is non ideo fit, quia dolor trahit,ut vulgo dicitur,sed potius quia humores illuc delati,dum obstructa, contusaue oscula vasorum subire nequeunt, coguntur ibi asi uentius rh
Atque haec quidem dictum sanguinis motum non ignorantibus manifesta esse reor. Videtur tamen aliqua siubesse dissicultas in motu, quo
chylus per messerari venas desertur ad iecur lienemque, seu alia concoptacula et cum nulla in eiusmodi motu vis propellens appareat. At vero si animuin attendamus ad motum pressumque diaphragmatis, musculorum abdominis.aliarumque partium circumiacentium, quas respiratio perenni motu premit urgetque, facile intelligemus quomodochylus ex aluo,& intestinis ad propria loca protrudatur , seu per lacteas , seu per vulgares melanterei venas. Quibus cognitis perspicuum esse potest cur adaperto vivae animantis abdomine, lacteae venae repente obliterentur, atque dispereant: quippe aperto laxatoque abdomine,cefiat plerumque vis illa, quae nouum candicantem succum in lactes impellit. Porro liquor is,qui iam per illas peta manat, statim a spontanea vasorum contractione propulsus alio desertur et quod cum non animaduertisset Asellius, in perquirenda caussa oc cultationis lactearum, frustra laborauit. Quemadmodum autem sine ulla vi attrahente animantes ali,& auge, .scere possunt, ita pariter&stirpes. Quippe succus is, quo plantae aluntur , a spiritu urgetur: quandoquidem spirum a diurno calore agitatus, &
148쪽
rarefactus in radices erumpit,et circumfusam materiam subigit extenuatque, donec stigoris nocturni superuentu coactus sursum una cum arrepto alibili succo propellat Verusia instituti nostri ratio non patitur, ut de huiusmodi alimentaria attractione plura disseramus. Explicandum est deinceps qua ration motus i j , qui ad sugam vacui vulgo reseruntur, a circumpulsione reuera pendeant, quod est praecipuum disputationis nostrae argumentum; cuius
demonstrationem aliquanto altius exordiemur.
. Bernardinus Telesius singulari vir ingenio, ratus est posse in retini natura existere spatium omnis corporeae substantiae expers, atque adeo prorsus inane: quamquam id non sine vi, conatuque aliquo fieri post
contendit; ait enim mundi corpora mutuo contactu gaudere, atque conniti ne inuicem separentur , sciunganturque, ac proinde quocunque corpus cesserit, aliud illico subsequi, ne scilicet contactu priuetur. Verum ubi vis, nisusque validus contigua corpora separat, nec interea aliud co pus succedere datur, cedere quidem quam vis in vita, spatiumque interiectum inane relinquere. Adducit autem assertionis suae testem exporientiam; si quidem, e clepsydrarum seraminibus, e quibus aqua non de fluit, mel liquoresque alij grauiores decidunt, pondere videlicet deorsura
magno nisu premente Eiusdemmoda experimentum argento vivo utpote inter corpora Omnia Mida longe grauissimo, Florentiar primum, quod stiam, ante Druor annos tentauit Euangelista Torricellius, remque per literas significauit amicis, praesertim velo Michaeli Angelo Riccio viro in primis studiose atque erudito, cuius humanitate mihi haec primum nosse licuit. Quoniam autem subinde obseruata quaedam sunt, quae fidem, atque imtellectum vulgarium Philosophorum metito debeant satigare, idcirco expedit hie experimentum proponere, quaeque in eo consideratione ebgna videntur breuiter indicare. Sumatur itaque clepsydra seu fistula vitrea duas circiter ulnas longa, hydrargyri, plena, cuius orificium digito obturatum, subeat catillum, in
quo sit tantum argenti vivi, ut in eo clepsydrae ostium omnino mergatur . Tum clepsydra iuxta horipontis planiticin crina manente, digitius amoueatur, continuoque videbimus argentum vitium ab illa in catillum destuere, ita ut superiori spatio exhausto, remaneat interim certa quaedam fistulae pars, nempe cubiti uniuscum quadran e sere hydrargyri adhuc plena Hic autem primum notabimus clepsydram eo magis inaniri, quo rectius ad hortionis planitiem institerit; nam si paulatim inclinetur, coa
149쪽
Piatonica. Itinuo argentum vivum e catillo in illam adsurget, donec tandem totas
Preterea si clepsydra igne aut alio calido admoto incalescat, descendet ulterius argentum viuum: at contra si restigeretur magis atque magis assurget; non secus ac contingit aquae in thermometra concluta.
Item si algento vivo in catino contento aqua supersundatur, & elep-6dra sursum versus attollatur,ut eiusdem apertura ex hydrargyro egresia in aqua consistat, tunc reliquum argenti vivi e fistula delabetur in cautillum; & aqua magno impetu aseendet, ut omnem prorsus clepsydrae capacitatem expleat. Ex quo manifeste apparet errare illos, qui putandi spatium elepsydrae supernum post argenti viui defluxum repleri aere petvitri poros ingresso. Nam si aer vitrum labierit, cur tandem vasis cauunt Omne aqua repletur 8 Rursus si elepsydra ad praedictam mensuram cubiti unius cum quadrante nondum exhausta, eiusdem ostium digito clausum extra catinum. desieramus, experiemur vim hydrargyri digitum prementis, quae semperierit maior, quo excessus altitudinis supra memoratam mens tram fuerit maior . At vero cum hydrargyrum ad statam altitudinem iam deuen
rit, nullam omnino vim grauitatis digito percipimus. Quod si elepsydram ita diligenter agitemus, ut hydrargyrum insa dictam mensiurat descendat, nec interim aer, aut aliud corpus subeat Quod in ipsis arrenti viui librationibus facile assequemur obseruabimus digiti ostium clau.
dentis carnem in clepsydram violenter intrudi. Demum si elepsydram supra cubitos decem & octo longam, aqua repleamus, camque orificio in catinum demerso ad perpendiculum elicta mus, obseruabimus omne eiusdem spatium, quod supra aquae in catino contentae superficiem ultra decem & octo cubitos attollitur, exhauriri aqua videlicet ex orificio deorsum erumpente: at si clepsydra illa liquem ti melle fuerit plena, multo maius eiusdens spatium vacuabitur, & maxuma sane fiet vasis exinanitio, si argento vitro utamur. In summa clepsi
dra iuxta liquorum grauitatem magis, aut minuS exhaurietur,adeo ut altitudines liquorum in collo vasis remanentium earumdem grauitatibus econtrario respondere videantur. Nec enim soli hydrargyro, sed cuiuis etiam liquori ea, quae diximus,eueniunt; sed praestat argentum uiuum s ligere, ne sit opus ingenti vasorum longitudine. Et haec quidem ita se habere comperiet is, qui periculum fecerit V rum qua de causa ista contingant, inquirere, fortasse non cuiuis oro,ptum erit. VPosset autem quispiam ad mentem Telessi ex his instare vacuum,
150쪽
di si duodammodo naturae aduersari videatur , Induci tamen quam docue posse a vi satis valida. Nam quamuis corpora omnia mutuo etita ga eant, ut propterea ab inuicem diuelli egre sustineant: nihilominus argentum viuum,mel, aut alij liquores in clepsydra, dum proprio pondere deorsum magno nisu feruntur, diuelli moeria na vasis superficie patientur, quam e propriis locis exulantes altius suspensi contra natur leges consistere. Praesemm quia, ut Galilsus animaduertit, idem nuidis contingere debet, quod & duris corporibus: At vero quemadmodum virga aliqua lignea, vel metallica, ex altero sui termino sinsoensa si longis atque longius protendatur, tandem propris ponderis victrumpetur; Ita pariter virga, scit cylindrus ex hydrargyro, melle, alioue
in m. es: P. et orarento . si lonPius . Quam par fuerat , producaesa, continuo ad inferiora uelluet, conec iaciam ori dianem; vltra quam nequit consistere: atque interea superiora vasis manic
etruriae. opinio nobis reiicienda videtur , utpote quae non Fala
exoticare causas omnium phaenomen n, quae in praefato experim
obseruari diximus. Praeterquam quod multa in Philosophiam monstra inueheret vacuum illud triplici dimensione praeditum, quacunque figura terminabile, de loco in locum mobile, in partes Ruidumdetam v,
atque incrementi particeps, luminis item, caloris, soni, magneticarucamcitas Post livdrargyri defluxum, non est omnino inanis, quid nam et ea continebitur e non quidem aer, exhalatio, aut vapor vllui , Ut qui dam inepte comminiscuntur: quamuis enim erusinodi commmcnctionis, aut condensationis vi in ingens spatium extendi,vel in min eticontrahi videamur; neutiquam tamen potest insignis eorum moles aut prorsus in nihilum redigiaut certe ita in angustum cogi, ut cerni nee e
aeti, Iidem c aenam sit haec substantia e ostendet Euripides apta Ciceronem iiii X h - ta tibi e se sum immoderatum Ribha