장음표시 사용
61쪽
nem inuestigantibus non usuueritat aliquando. Quocirca non licet nisi matur s ingenijs,& multa rerum obseruatione experientiaque instructis, ad physiosogis adita penetrare. Cctei una de methodo atque ordine, quo naturi contemplationem aggredi deceat, nihil pi Sterea dicam, quam quod a summis aut hol ibus eluaturn video: nec enim mihi tantum sumo , ut consilium nacum iblorum iudicio ausim preferre. Primo qui scin qu frenda sunt rerum principia ; hsc enim sunt fundamenta sciciniq, quq est de natura . Arduum sane opus,& quod physiolo, git mystcrijs initiandos merito absteri eat . Iuuat hic pigici ea, lus prc-pria meditatione concepimus, eliquirere quscunque hactenus a pi csiantissimis ingenijs excogitata sucre. Verumtamen magna illa opinionum varietate,quq in hac qu stione statim occurruit,prudenter est viendum . Nec veto ad ullam sectam animus adi ercscat, aut sine ratione admittatur autholitas sed expendantur singula, &qui quid recteonincscuislerunt Stoici, Platoniai,Ari totelici,Epicurei, in usum naturalis scientiq rtacipiatur Equidem vera atque germana rerum naturalium primordia abstrinsora esse aibitror,quam ut ab humana intelligentia in apertum noduci, explicarique satis commode queant: sed timcnidua uin in tanta diffucultate secrare audeo, quod ilicet qucmadmodum in Astror omiari fictis faliisque hypothesibus, atque interdum etiam disi mane is, &absurdis,siderum minus,positusque,& omnia coeli phgnomena, uti nobis e terra spectantibus apparent, iliocunque tempore ve stigantur; ita similiter in Physiologia fieri possit, ut excogitentur hypothesis, q6q tametsi
non omnino cohercant, omniuin tamen rinum naturalium ei tenta demonstrent. At velo sicuti solent Astronomi ex diucisis hypothcsibus inter se maxime dissemietribu coeli lationem cursus De stellatum agnocere, ita pariter Physici diuel sam philosophandi rationem ineuntis, poterunt aliquando cumdem scopum prorsus artingere: quanquam interdum faciliore, interdum vero disti. iliore via au idem licet peluenti Hanc autem rationem in philolophando sequutus vii incomparab iis Renatus des Cartes,caput supra omnes superioris ineino: iqph los phos extuli isse videtur, in explicanda ratione eorum, qi s in natui a obserua
Eisi autem longe ficilius sit eiusmodi hypotheses pi cmucre, quam
vet. Si erum naturq caustis inuestigare, non est tamen mediocris ingenij eas ita constituere, ut& omnibus naturq Dhgnomenis apprime respondeant,& repi gnantes atque absuros t. on sint . At enim Astronomis ma-
62쪽
ior est conressa libertas, q ip a tious simplicissi na q ira im cog titio proposit si st, ad quam pluribus viis potest perueniri. Verum Physibi invalia multiplicique consideratione vel santur, ut propterea ijs opus sit hypot ac si cog tare, quae ad verunt ipsum, vel ad similitudinem veri quam proxime accedant. Post hypothesium determinationem, considerare oportet, Anne aliqua constitui possint axiomata, quae ita unicuique sint manis sta, ut nemo unquam de illis ausi dubitare.Nam demum ex his, accurata ratioci. natione elici poterunt eorum, quae inquiruntur,demonstrationes. Quod ex lententia fiet,si ea tantum, quae explorata iam sunt atque comperia pro veris admittamuri de sensuum fides ration Aratio rem ipsa lensibus fiscii possit,comprouetur.
63쪽
. . Simoni Rao Pactensi Episcopo S.
Vperiore anno cum Neapbli nobiscum esses sermaque inter nos ae lucubrationibus meis inci flet est Iagitasti vir eruditi me, ut istiusprogymnasematis , quod est de rerum inhibs, legendi pbtestatem tibi facerem Tum ego praeme tuli atqueprafessus sum, me in hoc scripto minus quam in caeteris,mihi placere: quapropter facile, Ut meminisse poteri, aliebar quadam tibi non probari, quae ne mihi quidem satis acere videbantur. Quoniam autem ipsa cognitio contemplatioque principiorum magna est, is multis .bstru- Sta di cultatibus, aliqua, misero mihi venia dabitur excusationis, quod quibusdam in rebus videar connivere. Aunc quando commentationes meas publicare, easque hominibus mihi amici=mis dicare constitui, hoc ipsum prog)mna a tibi iam pridem desponsum ac deninatum bi Ana, velpatus bona fide persolvo.
64쪽
RERUM NATURALI v MProgymnasina II. :
Um multae res in Physiologia latent suminis snuolutaeuissicultatibus, tum perobscura videtur quaesitio de rorum naturae principis. Omnes quidem sapientes una mente consentiunt naturae contemplationem ordiemdam esse ab inquisitione primordiorum, e quibus omnia sunt orta, generata; atq; concreta. Verum in disin ei dis eiusnodi principijsseinper fuit inter authores summa dillensio.Qui Ppe nonnulli unum, quidam vero innumerabilia, itemque alij plura, alij pauciora constituerunt naturalium rerum initia. Adhuc autem duco scrutantur quaenam illa sint, non leuiter inter se dissidere videntur. Xenophanes unum censuit esse omnia; neque id esse mutabile, nec genitum, nec interiturum unquam.
Parmenides unum atque immobile posuit uniuersum; principia vero duo, nempe ignem & terram, vel calidum & frigidum, seu lumen & t nebras et & illud quidem cssiciendi vim habere, hoc vero accipiendi, &quasi patiendi. In eadem quoque suisse sententia perhibetur Melissis Parmenidis auditor . At Leucippus rerum initia posuit plenum & inane, & illud quidem in atomos seu corpuscula indiuidua diuersirum formarum dissipertitum hac illac ferri; hoc vero locum praestare, per quem ipsae atomi ferantur. Omnes autem res naturales coagmentari ex corporum, & inanis admistione Democritus Leucippo in hoc similis ex atomis atque inani concrescere omnia, & generari voluit. Cum vero rem omnem uberius esset persequutus, atomorum naturam subtiliter expressit; tradidit enim illas tum numero, tum etiam figurarum varietate infinitas esse; ac iuxta earumdem figuras, numerum, ordinem, dispositionemque rerum omnium concretiones fieri . Epicurus a Democrito pleraque omnia accipiens docuit uniuersitate in duabus ab initio rebus constare, corporibus nimirum & inani. CODDra autem ex quibus concretiones fiunt, &ia quae disiuiuuntur, indius E dua
65쪽
dea esse, & immutabilia, ac figurarum diuersitate incomptichensibilia . Et haec quidem sunt de rerum initiis placita, quae ex italica miliam-raeorum L noti certa quadam serie emanarunt. Atq i non mintis illu-ilita fuere dogmata, quae ex ionica stola a Thalete milesio per Anaximandrum , & maximenem, Anaxagoramque aliosque celeberrimos hos continuata succcssione clauxerunt. s vinis e septem, cui lex reliquosconsensisse serunt, aquam censuit esse rerum naturalium principium; undet orta sint omnia: propterea quod humido connectantur omnia, & humida sint rerum semina; quaeq; interitura, ac dissolututa sunt sicca & arida prius fiant, nec sine hum: quam progignatur. Dcum veto dixit esse mentem, quae cunctioit ex aqua .
ei a litus ex igne omnia nasci credidit, & rursus in ignem dissolui
Anaximenes existimauit omnia fieri ex aere, qui pro ratione densita, tis & raritatis modo in ignem abeat, inodo in nubem concrescat, & alhuc in aquam cogatur, immo etiam in terram&durissima corpora dein sciur Anaximander autem eorum, quae in univcrsitate sunt, principium, esse censuit infinitatem quamdam, ex qua quicquid ubique est gener: tur. Reruin veto concietiones fieri per d. ssimili in aegregationem armotu sempitetno. Anaxagoi as initium unde cmnia proficiscantur, materiam infinitam constituit, eamque diuisam in particulas inter se similes ; & primum comst as, rostea disii iactas, & in ordinem digestas a mente diuina. Eissim di auic in particulas ncque genitas esse, neque inici ituras unquam. Ea-1uin veto congrcstu ac sc glegatione res naturales concrescere, dissolui, que . Porro singularum ierum particulas inueniti in quavis re; sedes , hoc potius quam illud , quoniam plui imas huius rci continet particulas: nimirum vi lcri hoc autum, quia plurimae sunt in coauri particulae;quan, quam & aliarum omnium rerum particulae eidem insunt. Initium vero motus cuneta in ordincm tedigcntis, fuisse mentem diuinam. Empedocles ex per uulgatis & notis quatuor igne, aere, aqua, & terra generari omnia, & concrescere voluit, per congregationem ab amicitia, segregationemque a lite excitatam. Et unum qu dem e pluribus fieri, nouatque rerum species progigni ab amicitia, contra vero plura ex uno prodire, resque dissiparia discordia . Stoici dic urit duo esse in rerum natura ex quibus omnia fiant, esterum
quod faciendi vim habeat, alterum quod accipiat & patiatur: illud aiunt esse
66쪽
esie caussam, scutationerri facientent, idest Deum; hoc vero materiam, quae se ad faciendum tractabilem praestet: caeterum matcriam iacer inertem, neque ex se ipsa cohaerere poste, rem plane ad omnia paratam, sed cessui uram, si nulla vi contineretur. Caustam vero suam vim exe cere in materiam , eamdemque sermare, & ex illa quicquid vi ique est
Platoni similiter visum est duas esse naturas , per quas cuncta gignantur Deum &materiam: hanc vero inserinein ex seipsa, atque inconditam esse, sed puli hi iiii iurem, & formam, figurat umque modificationem indipisci a mente idest Deo. Aristoteles cum veterum sententias esset insectatus, concIusit atquc definiuit nec unum, nec innumerabilia esse rerum principia, sed tria: duo contraria, serinam, & priuationem ; tertium materiam contrarijs his subiectam. Quamobrem vero priuatio idest non ens, in rerum naturae principia inducenda suerit, haec Aristoteli visa est caussit, quod vix aliter dissolui possent ea, quae astriebantur a quibusdam philosephis, qui rhrum ortum atque inielitum e natura sustulerunt, proptet ea quod ii cessse sit id omne quod gignitur aut ex eo quod est gigni, aut ex eo quod non est: at neutrum heri posse videtur : etenim id quod est, fieri amplius nequit, cum iam sit : at c x eo quod non est nihil fieri posse, inter omnes philosophos constat. Vcium Aristoteles priuationem cum principi, nu- metans, facilcm sibi aditum comparasse visus est ad infirmandatiusvi di argumenta: inquit enim ex eo quod non est, nempe ex ipsa priuatione, non quidem velut insita rei quae fit, sed ex eventu , ficii id quod fit idest ex materia fiet i res, non quatenus materia ipsa res est, sed potius quia materia haudquaquam est illa res quae fit . . Sed cum multis ab hinc seculis deserta esset consideratio, contemplatioque natui aes & philosophi nomen ob inanem potius gloriolam,qtiam ob sapientiae studium expeteretur, factum c st ut naturae mysteria vix albbi qua reiciatur, quam in libris, qui ab Aristotele conscripti putantur. Quocirca nulla Democriti, Empedoclis, Platonis, & Epicuri habitaratione(nam & illorum volumina pleraque interciderant, & in his quae iam superfuerant, obscurior doctrina continebatur uno omnium oro praedicabatur Aristoteles, & laudibus usque eo encrebatur, ut non de- suerint, qui pei hiberent uni huic c x omnibus mortal hus concessam Dei Intinere intelligentiam, quae norma, & regula, &praescriptio esset lit sapientiae: nec unquati, sere, ut inuemimur quisquam,qui cuin illo posset aequari. Hinc pretium operae se facturos rebantur,si philosophan- rei studium omne atque ingenium conferrent ad peruolutandos ac imE a terpre-
67쪽
se: prctandos Aristotelis libros; atque in illis locos quosdam notarent,
quos ccuphilosophiae thcsauios assidua excrcitatione & commentati ne, y ra os habercnt. verum exortus est patrum nostrorum memoria Ecrnaidinus I closius conterrancus noster acerrimo vir ingenio, qui philosophica fretus liber tale veteres philosophos , unumque omnium sermone celebratistinatim
Aristotclem, vehementer exercuit: ac a gre ferens naturae rationem non
iam ex ipsa unitieis tale, sed ex aristotelicis voluminibus accersiri solita , ad impugnanda illius placita paulo seuerior, ne dicam iniquior, est ag grcssus. Interea dum aliorum fiundamenta euertisse sibi visus est, noua induxit rerum principia ; duo quidem cilicientia calorem &sigus, tetatium vero patiens nempe inolem corpoream.
Conatus est olim uniuersam veterum Physiologiam, Medicinamque inuertei e Theophrastus Paraccisus, qui res omnes ex sale sulfore & Mer-
culio, genc rata, atque concretas esse tradidit; principiorumque, & et mentorum naturas, atque conditioncs longe abirer quam prisci consueuerant, exposuit. Cocteit in quia Paraccisus Pra ict rcrum nouitalcm,
adlubuit etiam latebram obscuritatis, iactum est, ut eiusdem doctrina a plerisque vel negligeretur, vel ut absurda de pol tentosa exploderetur. Nostra demum tempcstate descitum est a tyrannide, cui iampridem scholae mancipatae seruierant, & soluta atque in libertatem vindicata est
plailosophia a viris praeclarissimis Gilberto, Stelliola, Campanella,Galilaeo, Lacone, Castendo, Cartesio, Dighaeo, Hobbes alijsque quamplurimis ingenio pariter atque cxcrcitatione praestantibus viris; quorum opera at l, studio iam nunc Physiologia non minus quam prist is temporibus, coepit e silorescere . Sed tamen in ecfnicndis rei uni prircipi b, vi-dcntur omnes cum antiquis, & cum Democrito potissimum, conspirare. Vnus vero longo omnium ingeniosissi inus Renatus Des cartcs int grum syntagia physicum e propriis principijs ita concinnavit, ut ausini dicere iacminem antea in des libenda naturae ratione, ad similitudinemvcri propius accessisse. Is ergo cum n ouam diligendae rationis methodum tradidiiset , atque inculca sici nihil in philosophia terr ere adi nitendum, docuit telum natui alium vires ac ellacius, ex ait sicialium analogia iuxta mechanicae Eges definiciadas est e. Nam quemadmodum ex codem ferro artificis opera elaborantur cultri ad rcs incidendas, horologia ad interualla temporis designanda,vomeres ad terram peislsingendam, catenae, sagittae,& alia sere innumerabilia instrumenta,quorum varia est utilitas, ac diuersa operatio pro ratione situs, magnitudinis, figurae, motus, ac
numeri partium ipsius seni: ita Pariter verosimilissim centet ex eadem I
68쪽
uniuersi materia effugia ood uique res omnes naturales inter se dissimiles, propter diuersam particularum in ueriae dispositionem, motum, magnitudinem, numerum, atque figuram.
Facilis mehercule atque expcdita est haec philosophandi ratio Cari sana, quae ad interiora Physiologiae penetralia, non quidem per salebras, sed 'r planam patentemque viam, nos dirigit, & clariora in dies
naturae indicta depromit . veruintamenne Cartesio plus tribuere videar, quam res, & veritas ipsa concedat, non dissitebor desiderari quippiam in eiusdem philosophia, nec per illius principia explicari satis commode pinse omnia naturae phaenomena. Fac enim omnes inanimorum Corporum iunctiones, motusque pendere a diuersa materiae modificatione, & omnino iuxta I ges mechanicae ficti, quis tamen nobis persuaserit ipsas etiam animantes instar automatian cieri ; cum pleraequa earuin actiones maxime quae adsensum appetitumque attinent, ita mechanicis legibus non sint obstrictae, ut potius ab actione corporis scitantae quodammodo videantur. Ad haec Renatusquanquam expressit accurate matellam, ostenditquoqua ratione ex illa varijs consermata modis, possint diuersae rerum naturae proficis. i, vim tamen cffcientem nequaquam pro dignitate satis explicalle videtur. Sed e re tandein suturum arbitror, si in tam multa opinionum vatic-tate, meam exprompsero sententiam. Ego sanc haud stio an in tanta distensione conquerar humanae mentis imbecillitatem ; an potius adnabrer consensum, conspirationemque ingeniorum in excogitandis dogmatibus, quae cum primo aspectu discordantia appareant, Post autem accuratius perpensa videntur quoquo pacto conuenite. Velum vivi hqc
philosophorum placita sagaci ratione adinventa profitear, nunquam tamen ita ea probabol, ut de firmiore doctrina non sim talicitus. Principio consentanea mihi visa est illorum sententia, qui dixerunt naturam diuidi in res duas, ut altera eslet materia, cae qua quq res ciliciatur , altera autem efficiens, seu vis quae quicque effetat. Materiam in principiorum numerum omnes firme philosophi receperunt; eius at ictu naturam pauci admodum videntur attigisse. Mihi prq ceteris probamur , que de illa scripta sunt in Timco, ubi materia vocatur recepta, culum, seu locus in se omnia recipiens. Stoici materiam Corpus esse volunt: hanc autem sententiam reclamantibus citeris iunioribu peripatcticis acerrimh tuetur Andreas CPsalpinus; qui quidem cur sic opinetur rationem sub est. Enimvero ea,
quS in rerum natur; vicissitudine intereunt gignunturque ; ita quandoq;
69쪽
mutantur, ut citeris omnibus pereuntibus , nunquam tamen corpore vacent. Porro corporis natura non oliunde videtur definienda, quam a trina dia ensione, quq loco etiam conuenit: quippe eadem omnino est magnitudo loci, atque corporis locati. Haec autem veritati naturaque
magis consentanea videntur, quam quq de loco ad inentem Aristotelis disputantur in scholis. Prs tacto enim qui fieri possit ut locus sit prirna Sperficies corporis contineni is, si locato squalis dcbeat esse Numquid supelficies cum corpore solido potest squari e Neque velo omnia qua squalibus superficicbus continentur corpora , intcr se sint dualia; sed sphoeram i operimetrarum figurarum maximam esse demonstrant Geo.
mctrq. Quic quod ex aristotelea loci Afinitione sequitur ficti post ,
ut unum idemque corpus sibimet semper squale persistens, modo majorem modo minorem locum obsideat; si nimirum modo in globi formam constetur, modo autem in tenuissimam laminam ducatur. Nam quanto maior erit lamcsse, quam globi superficies e Reictius ergo locum pona mus esse interuallum, seu spa: ium, quod a corpore obsidetur ; idcst ipsam rei materiam. Uuare sicuti corpus intelligi sine loco non potest , ita ne quit sine corpore locus consistere; ac proinde nullum inane elle I otcst. Verum de principio ciliciente maior est dubitatio. Stoici dum omnem faciendi vim Deo tribuunt, vera pi Udicant ; atqui dum nature vnsuerse authorem ceu partem eorum, que in natura sunt, unum cx princi-ψjs faciunt, in summo errore versantur. Ad lige dum fitentur initia esse corpora,sed informia, Deumque ignem esse artificiosum ad gignendum progredientem via, non indocte solum, vci uinetiam impie loquuti ubdentur. Paulo minus est inconsiderata illorum opinio, qui Deum csi dixerunt spiritum igneum, per omnem naturam pertinentcna; seu potius
animuem per naturam rerum omnem intentum , ct commeantem , quam
scinentiam iis versibus expetessit Virgilius
Privcep o caestim O terram, cem siue liquentes, Lucentemque globum Latiae, titaviaque astra spiritus ititus alit: totamque infisa per artus Mens agitat molem: ct metito se corpore mis t.
Sed quid opus clarissimis rebus tenchias obducere lProfecto quemadmodum materia ex qua, & in qua omnia fiunt, est ipsa natura corpore: mobilis; ita vis seu cinciens caussa est motias. Motus autem & materia a
Deo sunt. Verum age nostri dogmatis vcritas aliorum collatione tandem illustretur. Et vi a Xenophane ordiamur, eius sententiam ad theologiam potius , quam ad naturalem silentiam plerique referendam arbitrantur: quasi
70쪽
ivnum seu uniuersum , omneque quod ellet infinitum, Deum esse toluerit Xenophanes. Similiter Parmenidem Mesistumque de Deo loquutos sci ibunt Sim.plicius& Philopontis ex Theophrasti testimonior at nihil tamen obstit, quin horum philosephorum citata de mundo corporeo possi it explicari, ut in sequenti progymnasmate ostendemus. Quanq Iam me non fugit extitisse celeberrimos philosophos, qui mundum ipsiun Deunia crederem esse: qua etiam in sententia fuisse Alistotelem Cicero scribit
Denique Parmenides cum duo statuit rerum initia ignem qui mo ueat, & terram qu* ab eo formetur, sententiae nostrae fauete videtur e per terram enim intelligitur ipsa corporea natura, idest materia: ignis vero (vt praeclare Plato in Theaeteto calorque qui omnia regit, gignit, & moderatur ex latione attritioneque cilicitur: hic autem motus est.
Leucippi, Democriti,& Epicuri atomi, atque inane denotant ipsania
materiam in duas partes disti ibutam, quarum altera liquidissima ac tenuissima, nullo plane sensu percipitur, altera velo duri 3r atque solidior in minimas diuisa particulas, constituit atomos id est corpuscula indiuidua, quae pro varietate figurarum, motus, situs, numeri, & magnitudinis dbuersas corporum concretiones progignant. Porro cum atomos seu solidam materiae partem pleni nomine designassent, reliquam quae liquidissima est,uacui seu inanis vocabulo significarunt: rationem discriminis a tactu desumentes: quoniam enim nihil tanei potest, iod careat solido, id omne quod tactam mouere aptu.n est,solidum seu corpus nunc parunt; inane vero quod tactu n haudquaqua in solet assicere. Lucretius autem,ut multa egregie, sic li ac breuiter.
Tactus corporibus cunctis, intactus inaui .
atomos autem vocabant minima corpuscula, quae cum secari, dc diuidi praeterea non possint, neqaaquam tamen magnitudine prorsus carent:
quippe atomi magnitudine,& figura inter se differre ponuntur. quo au tem pacto magnitudine disterie postant, si magnitudinis e Tnt expertes e quomodo item atomi figuris praeditae queant intelligi, si dimensione careant, cum figura uno vel plui ibus terminis circumscribatur e Ex his constare iam potest quanti facienda sint argumenta . quae nonnulli ad oppugnandas democriteas atomos atque inane excogi
Miror interea Galilquin solidioris philosophiae pri icipem atque in