장음표시 사용
81쪽
medicet stellae deserantur a Ioue, dum circa illum cIrculos suos orbesque conficiunt. Minime vero audiendi sunt illi, qui dissilentur planetarum densa comcretaque corpora a liquidi si no qthere posse circumvectari, allumentes in exemplum lapides, qui ad motum aeris vix arripiuntur: Nam non est eadem ratio lapidum, atque stellarum per ohera discurrentium; quippe lapides & grauia corpora, quoniam proprio pondere versus terrae me-ώlum propendent, non rapiuntur ab aere, nisi in hoc tanta sit vis, quae Q. Petrare valeat momentum grauitatis eorum; Sed astra quae in circumfusos here librantur, quoniam alio nequaquam propendent, facile adiit, ris cursum circun i aeruntur: quemadmodum naues, quae in aquis stagnantibus immobiles hqrent, nullo sere negotio dimouentur,& vel lenissimo satu impelluntur. Fac autem in aere corpus aliquod libratum pendere, sane illud ad quemlibet circumiecti aeris motum versari obseruabis. Ex his autem illud perspicuum est, posse planetas duobus, ct interadum etiam pluribus motibus cieri: Nam pr*er sthereum cursum , qu multifariam circumducuntur, peculiaribus quoque conuersionibus to
Cyterum qiher, qui nobis circumfunditur, haudquaquam purus est &tenuis, sed crassus atque concretus: nam aquq vaporibus, & expirationibus teres temperatus, constituit hanc spirabilem natura cui nomen est aer. Qualis autem quantusque rerum prope omnium prouentus accindat iugiter aeri, facile intelliget, qui animaduerterit ea omnia, quae a dore solis vel ignis dissipantur, absumunturque, in aerem abire et maximamque eorum, quibus alimur, partem extemiatam, atque in spiritum
82쪽
Am tempus appetit Daniel humanissime, mi ing
nij mei Atura ex elephantino lau/d dicere fini ies semine concepta proferatur in lucem Nihil autem est quod tili excusem tarditatem, procrastinationemque meam in promulgandis lucubrationibus , quas septem continuis annis amici conuicio ne dum procibus est Iagitarunt: nccti enim fortunam meam: nsin rorum hominum mores. Scilicet omnes latebras pervectigat maligniatas , di ingenies est ad fingendum crimen. Mihi vero nostrates medici, crem aliquam ingenij laudem squa eorum es humanitas) tribuant, illud tamen ossiciose'peramanter obiiciunt, Dod cum Fim nouitatis paulo Judiosar, fleam saepius uti poriculosas ancipis que valetudinis curationes praefribere. Quare non ausus sum nouas obseruatienes, nouaque iuuenta in luce mante proferre, quam ciuibus nostris re exituque monserauerim, me in curandis morbis salutarem plerumque veram praesares Drum esse: Sic enim fore sum ratus ut obtred latoribus meis pro eiceretur occasio me liberius in cefiendi. Sed cum nullum A altiemus ocephantae morsum erat in prouerbio est) remedium, de sero plane me posse lauidiae calumniaeque vim es re . Verarumtamen utcunque erit, certe 'septum munus expleuisse via debor , si tibi caeteritaque amicis, qui mecum sapenumero egistis, mi lucubrationes meas publicarem, obtemperauero. Tibi autem mir clari me quam sors obtulit dissertatimem de Sue, o dem
mes erga te animi, dicatam metui.
83쪽
Olis incomparabilem naturam merito admiramur;tanto enim splendore fulget . tanta pulchritudine contem. plantes oblectat,tanque multam virtutis suae ubertatem mundo largitur,ut iure optimo Siderum principes,mur di lampas,mens, & vita nuncupetur. Quemadmodum
vero ad immensium Solis fulgorem deficiunt oculi ta in percipienda singulari eius natura caligat intellectius . Innata quidem, & insita est nobis via, quae ex rebus cognitis, atqu
perspectis,ad ignotas, obficurasque animum traducit . Notiora vero plerumque sunt,quae propius admota cernere, & contrectare datum est no-
hisdiit prosecto nihil unquam assimile Soli seu oculis,seu alio sensu in teraris percepimusmam licet animalia quaedam, stirpes, lapides alie ingenito
fulgore colluceant, eorum tamen tantulam lucem cum immenta Solis splendore conlatae ridiculum est. Verumtamen si quicquain ex nostratibus cum Sola libeat comparare,
nihil plane assumendum potius, quam ignis seu flamma. Quin similis as paret Solis per telascopium visi species, atque ceris in fornacibus liquati
Iusque in utroque enim cernere est coruscantem quemdam fulgorem,&multilomes umbrarum,luminisque vicissitudines.
A t vero Solem igneum esse magnis olim philosophis placuit: atque id
quidem duorum sensuum testimonio confirmari Cleanthes apud Tulli sin putat,tactus,& oculorum. Nam Solis candor illustrior est, quam vibius ignis;quippe qui immenso Mundo tam longe,lateque colluceat; & is eius tactus est, non ut tepefaciat solum, sed etiam saepe comburat; quin rum neuti um faceret nisi esset igneus. Forta ilis autem videbitur abiurda haec Solis cum flamma compar mo. Primum enim flamma sine pastu permanere non potest: nam fit illa, augiterque fluit instar aquae fluuiorum;atq:adeo perennis esse debet pro-ulentus eius materiae, quae inflammatur,& in decedentis locum sufficitur. Atqui Sol nec alimenta desiderat, nec instauratione defectus: absumiturna lacus tot seculis, vel omnino consumptus, vel certe notabiliter imminutus foret. Deinde ea est flammae natura,vt fastigietur in conuin, cuius veri rx se cr est in sublimio isis aute tu in ipsa,quae incenditur,num iu
84쪽
at Solem esse globosum probant rationes exoculatum sensu, opticisque
Verum dispar est Solis . & nostratrissammq conditio: flamma enim
cum a grauiori acre undequaque sit circumfu:a, ad superiora semper crabi tu: Viqite ad co nisi uecens materia iugiter incedatur, protinus flamma . descit, atqui Solis particuis ii usquam alio extra proprium globum auo- Iant: iccirco ncc reparationis indigent. Sic amnis,qui continenter labi- . rus euanc secrer, nita perennis unda succederet; sed stagnum sine noui humoris prouentu perdurat. At quela flamma a grauitate an cuntis aeris propulsa seriur in sublime,nece e est medias eiusdem partes , utpote vehementius incitatas supra c*eras assurgere. Quam rein flamma me-
rq formam, figuramque semper cilingit: sed solare corpus in coni figuram haud quaquam formatur, quia nunquam eiusdem partes extra prinptios limites mutabili successione vagantur. Sed vetus tamen est opinio a Stoicis maxime peruulgata, pasci Solam P Sidera, ac terro oceani lut humoribus renouari: illa quoque ipsaconi specie figurata placet esse Cleanthi. Nec vero me latet inueniri nonnullos, qui hanc de pastu stellarum sententiam comprobari post autumant macularum Solarium testimonior obseruatum enim est illas disci Solaris partes, quq ex maculatum obiectu obscurg, & tenebricola apparent, postmodum Plandescere,ceterisque lucidioi es fieri tamquam si ipsa maculatum substantia incensa ali g, instauratqque viviscerent. Quamuis autem tanta sit, tamque immensa stellarum inerrantium ab titudo , ut illarum sormam contemplari, & oculorum sensu definire non liceat (nam per telescopium spectatae intarmes, & nulla certa figura te minat s videntui solis tamen sermam globosem esse non autem combdem, liquet ex eo, quod eiusdem discus rotundo semper ambitu circumscriptus ccinatur. Nisi quis ad tuendam Cleanthisopinionem contem
dat solem in meiq formam figuratum este, at eiusdem semper basim nisi is oculis obuei sui. Quod autem solis lunque figura globosa cum sit, nihiI ominus plana videatur, sit propter magnam eorumdem a nobis dise stantiam, quae quidem tama est, ut imperceptas reddat semidiametros, quae in rectis lineis ex oculo ad utriuslibet centra ductis, intercipiuntur. Sed cum ea sit solis natura . ut calorem longe lateque dissundat, dccuncta etiam sua luce lustret,& compleat, inquirendum quomodo hanc ille vim, & cssicientiam habeat: Nam visum est nonnullis C lestiam pora supra elementorum vires agere, &praestantiore quadam virtut pollere, atque adeo cum minime ignea sint, calefacere nos, atque illinminare . Multa praeterea in hanc suntentiam disputant illi, cisii censent.
85쪽
Cili naturam immutabilem esse,& diuinioris cuiusdam conditionis par
ticipem, quam ea, quae ex elementis coastituta ponuntur. Tandem vero cum compertum iam sit. & ratione a sensibus deducta comprobatum solem & stellas haud quaquam esse immutabiles, expertesque earuin assectionum, quae tribuuntur elementis , quid obstat quin dicamus lumen caloremque a sole profectum eiusdem esse naturae cum illo qui ab igno producitur 3 Prosecto enim solares radii mangustum spatium instactione vel repercultu coacti incendium excitam ,& igneo calore temperato stirpes vivunt& vigent. At de hoc minime ambiget is, qui lucis calirisque ortum & causas fuerit assecutus. Caeterum vim naturamque caloris haud uuaquam percepisse videntur qui ex Aristotele dixerunt illum esse qualitatem quamdam congregantem ea,qui similis naturae sunt corpora, dissimilia vero segregantem: Quippe ea potius vis est caloris, ut corporum particulas agitet . versetque, atque adeo sepenumero dissoluat & liquefaciat: at liquatorum cor porum partes in sedem sibi grauitatis aut leuitatis ratione debitam, singuic seruntur: unde fit ut corpuscula dissimilis naturae, quae impari grauitate sunt petilita, dum soluta & libera sunt, diuersum nacta locum ingi egentur. Verum accidit aliquando, ut res dissimilis naturae, dum vi caloris liquantur in unam simul massam permistae coalescant; vel quia sunt qque graues, vel quia inuicein tenaciter herent; ut cernere est in pice oleo cera & similibus, atque etiam in ste stannoque, quae igne liquata in unum co: pus concrescunt. At vero omniasere corpora caloris viliquesccre est ob eruatum: qu*dam enim cum ignita fuerint protinus iunduntur; cqtera omnia, pieterea quae in vapores halitusque abeunt,in cineres resoluuntur: atqui cinis omnis diutino ignis ardore conflagrans, tandem liquitur in vitrum. Interdum autem ea, quae dissimilis sunt naturae non a calore modo, sed etiam a frigore segregantur: sic nonnun-ram aqua vino permista concrescit in glaciem, ac proinde frigoris vi aluenti vino segregatur; quin frigore etiam spissatum butyrum solet arcii quo lacte secerni.
Mira sunt, & prorsus incredibilia, quae de calore scripta sunt ab H pocrate. Mihi, inquit ille, sane videtur id quod calidum vocamus immortale esse, & cuncta intelli re, cernere, audire, & omnino scire omnia tum pra entia, tum futura. Eius autem plurima pars, cum turbata
essent omnia in supernam circumferentiam secessit; di videmur veteres ipsum hera nuncupasse. Telesiis quoque calori plus aequo tribuit inani lumen praeter cstera, motumque a calore proficisci voluit. Haec autem, & alia eiusmodi, etsi explicari, & ad naturam reuocari
86쪽
quodammodo possint, ita tamen, ut lonant, a re & physica ratione r mota viden ur, aut certe hyperbolicina dicta. Enim vero vis illa, via qua lucis calorisque actio consistit, a motu & agitatione aetheris reuera m det. Hinc autem sensis est omnis, animique intelligentia, ut suo loco perspicuum faciemus. Nos autem ad explicandam caloris originem, ea omnino assumenda putamus , quae sunt a Platone in I li telo per Socratis perisnam disputata. Scilicet calorem (vt & pleraque eorum quae senti percipiuntur haud quaquam esse ex se tale quicquam, quale nobis videtur, neque etiam esse aliquid extra tangentis corpus, aut in ipso tangente, sed fieri ex appulsu eius rei, quae calida dicitur ad manum aliudue membrum, ita quo tangendi vis ineu: rursus id omne, quod sensum assicit motum esse , & praeter motum nihil; motum autem in eo quod sentitur, habere agentis rationem, at in eo quod sentit, patientis: denique agens, & patiens
utraque mota calorem sensumque omnem mutuo congressu incere.
Quibus rebus positis haud erit dissicile vim naturamque caloris intellinere: quippe sensus is, quo calorem percipimus oritur ex motu & agitatione subtilis cuiusdam materiae membranis, neruis, alijsue tactus instrumentis circumfusae, ad cuius agitationem cognatum quoque spiritum moueri necesse est;& hinc est sensus caloris. Porro corpora omnia quaecumque vim caloris in se continent magis minusue participant aetherem , seu materiam illam, in cuius agitatione, naturam seniumque caloris consistere diximus. Re autem vera nanu suapte natura calidum est,ne ipsa quidem flamma vel ignis; led ita nobisv detur quaequid motu eiusmodi cietur, ut spiritum per instrumenta thctus dii usum cognatione quadam excitet, & multifariam agitet. v deliquet caussa cur tritu, collisuque durorum corporum calor, talaepe, etiam ignis eliciatur: aether enim, qui in ijs continetur frictione , atque, conflictu concitatus, ct multiformi motu celeriter agitatus, calorem ignemque progignit. Quocirca mirum videri minime debet quod ac lore omnia ditio luantur, atque liquescant. Flamma vero in omne quod calidum vocamus igneumque vario motu cieri atque agitari, notum est, ct ipsis plane oculis manifestum: quosortas te lespiciens Telesius motum a calore fieri putauit, contra atque nostri Whilosophi vulgo sentiunt, qui motum volunt esse caussam calo-ias. Verumtamen bene veritatem intuentibus vidcbitur calor neque amotu pendere, neque motum cilicere, sed in ipsomet motu consistere. Frious autem non aliter sentitur, quam per caloris delectum. Enim
ueto quaecilinque sunt eiusnodi, Vt spirituum pei instrumenta tactus db
87쪽
scurrentium morum sistere, aut i ctardare possint, stigida videntur: citora vero quae spiritum agitationem augent, caloris sensum progignunt. ISeu cum nonnumquam ex duorum corporum confusione nouus m
tuS, nouaque particularum agitatio suscitetur, ut in perinistione calcis &aquae contingit , liquet quid sit causiae cur quaedam manibus contrectata frigida videantur, mansa vero, atque deglutita calorem in ore, ac vem triculo excitent. Ex quo perspicua quoque sit ratio discriminis inter caquae actu, atque potestate calida dicuntur. Perperam autem vulgo statuunt a calore omnia rarefieri, & in maritrem molem distendit, uigore vero densari, de in minus spatium cogi. profecto enim aqua multo maiorem locum obsidet, cum in glaciem concrescit, quam cum feruet , nec non spissatum concretumque aurum. laso, atque liquenti supernatat; quod in c*teris quoque meta is,alijsque rebus quam plurimis continget e obseruamus. Quatenus igitur Sol calidus dicendus sit,uel quomodo calorem queat excitare, satis videor indicasse. Frustra vero nonnulli ut Solis stellatumque naturam extollerent, plauderentque rebus ignotis, calorem nescio quem in Coelo sunt commenti longe nobiliorem aequam is, qui ab igne, nostrisque rebus proficiscitur. Neque enim ignis ille,quem Prometheus,
seu cauo speculo, seu vitrea sphera, similiue utificio subduxit e Sol , censendus cst ei dissimilis, qui chalybis. silicumque attritu atque consti-ctu excitatur.
Iam vero ad explicandam lucis naturam accedamus: longe autem opinione falluntur,qui censent lumen extra oculos existere,& quicquam tale esse,quale visu percipitur. Eni uero nusquam alibi lumen est,quam in ipsomet videntis oculo: nam gignitur illud ex motu appulsuque aetheris ad eam oculi partem, quae reticulatam tunicam format; ubi spiritus externo & aduentitio pulsu agitatus, luminis ideam menti percipiendam indipiscit. Nonnunquam autem etsi nullum adsit lucidum corpus, quod circum filium aerem assiciat, sed humor tamen aut halitus oculi landum perum dat, & reticulatae tunicae capillamenta pulset, statim lumen ante oculos obuersatur. Quin etiam oculo quantumuis clauis, si vel hirquus, vel alia pars iuxta fundum posita extremo ungue fricetur, apparebit illico areola luminosa eo clarior, quo pars oculi ungue pulsata ad fundum propius accesserit . Fit igitur lumen ex metu et heris, seu subtilis materiae a lucido cordi se pcr spatia diaphana oculis communicato. Ea enim est lucis natura,
88쪽
cinera propellat. Vnde luminis actio non constit in lalo pressu, is pc eius in iterato percussur ut constat ex areolis luminosis, quae oculis via. que compressis cernuntur: illae enim statim obscurantur, cuanescuntque; nisi alterno pressu pulsus iteretur Ex his, quae de natura lucis dicta sunt hactenus, liquet Iumen non esse in rebus quae Iuminos aut lucidae appellantur, sed fieri in ipso sentienter quemadmodum dolor non est in gladio, sed fit in parte animalis, quae vulneratur. Idem pariter de calore , & his omnibus quae sensu percipiuntur iudicandum: si figuram motum magnitudinem & numerum, quae philosophorian vulgus sensibilia communia vocat, exceperimus
89쪽
Iohanni Baptistae Caputio & Leonardo a Capua. S.
Elabar non ita pridem me hoc seculo natum, quo phsiologiasum sopbisticis arguta mibus, in quibus schola iam diu occupata fuere ded accurata rerum naimaeq; obseruatione ita irati capta est a Gallis Cartem, arisque compluribus praestanti mis viris. Neque Pero mediocrem mihi spem fecerant praelara Gallielmi Haruetj inuentae piarabam enim fore is ex his Medici saviora tandem medendi praecepta elicerent. Hunc autem me amici lia mi atque orn ii mi, nostra sortis valde radet, pigetque: quandoquidem extinctis nuper praesar Finis illis bonarum artium Hritatisque cultoribus, subsequutum est pestilenti is
mum hoc tempus, quo magna terris , ac nostris poti umoris barbaries repenteis. cubuit. Exaruere protinus sapientia studia , malaeque artes Merrim8 succreuerunt. Iam triumphat inscitia, O virtuti veritatique prope bellum indicitur. Un
gent vomu i in t eruditi, qui scientiarum principatum insolenter sibi aris rogant , eosque omnel qui reconditas crevissitat literas norunt, infenso at ue immico ammo persequuntur. Quale vero ego putem esse stomachi vestri in istarum
nequitia fastidium e Ignoscite quas viri humani mi, si consilii vestiti rationem pote fecero. Scilicet maluistis ab horum oculis remoti, otium in angulis consumere, O quiequid vita meliore parastis, deponere, quam aduersus eorum caco echnias Dis inaudo , honori vestro Melificari. AT Wmam ego in hac ipsa perstitissem sententia , nee passim unquam forem me popularibus huius Frbis cutibus innotescere: Noe, enim mihi eius sentis contigi set subire inuidiam atque calumnias. Sed quando iam omnia pertu O l cophanti, adhuc non succubui, haud quaquam verebor meatae scripta hortatu consilioque Pectro limata, atque congesta in vulgus emittere. O-terum cum vos nunquam non mimo meo infixos habeam, iuvatque semper apud me egregia vestra virtutis recordatio, dissertationem hane, qua est de ortu hominis , non meo iudicio delectam, sed quam sors dedit, Psiis dicare institui. N in amori
erga eos meo, di ristris meritis aliqua ex parte sat fuisse Milerer.
90쪽
Via in physicis disquisitionibus Openumero riuuenit,
ut videlicet disceptantes in varias discrepantesque semientias distrahantur, id marxime in quaestione quae est de animalium procreatione videmus contingere. De hac enim tanta opinionum dissensione certant Autores, et quo maiorem quis operam in perlegendis. & expedidendis illorum monimentis collocauerit, eo tandein sese rei magis ignarum agnoscat,ac de veritate plane desperet.Multa olim super hac re scripsera Aristoteles,in quibus nec mediocrem in obseruando diligentiam, nec contemnendam in iudicando prudentiam deprehendet is squi natirae mysteria penitus pervestigarit. Subit autem mirari cur Medici, quinium haec nosIe maxime intererat,repudiata Aristotelis doctrinamimo etiam neglectam sensuum fide,de ortu hominis ea sentiant,quae& rati ni & automae plurimum aduersantur. Sed hic est hominum mos, ut ad quamcunque sunt disciplinam(utar enim verbis Tullii) quasi tempestate delati,ad eam tamquam ad saxum adhaerescant . Scilicet Philosophiam. quot quot omnes profitentur iurant in verba Aristotelis. At Medici aduocatione mercenaria, venalique sententia Galeno addicti, quasique mancipati, eiusdem placita sine ullo veritnis delcctu temere consectarintur,& tanquam pro aris socisque dimicaturi pugnacissime defendunt. Guillelmus Harueius cum ex inuento, deprehensoque sanguinis motu,gloriosissimum egisset triumphum, ad inuestigandam animalium generationem animum adiunxit. Quamobrem adhibita frequenti Eoot mia (nam ingens illi cuiusuis generis animantium copia, & dissecandi opportunitas abunde suppetist permulta in lucem protulit a se primum animaduersa, atque notata; qme mihi lain diu saxum hoc voluent m-gno,settor, adiumento suere ; praesertim cum sartuna mihi inuiderit exibi cinam exercere in animantibus maioribus, quaeque non sine sumptu
Interea non dissimulabo Harueium in eiusnodi studio ita se praestiti se,ut cum summam in obseruaudo experiendoque diligentiam exhibu