장음표시 사용
71쪽
In circulo A B C sit diameter A C, & ex eius puncto D excitetur perpendicularis DB, pertingens peripheriam et erit iam quadratum rectar
D B aequale rectangulo, quod diam j tri segmentis A D, DC continetur . Similiter & quadratum rectae G Eaequale erit rectangulo, quod continetur segmentis A G, GC, & sie de caeteris. Quare quadratum extremipui et C ipsius diametri A C, erit aequale rectangulo, quod tota diam tro ACAE puncto C continetur:atqui puncti C quadratum est punctum;
rectangulum vero contentum recta
A C & puncto C, est ipsa diameter AC; punctum itaque C aequale erit diametro A C. Hyperbole tametsi ad rectam ita semper accedat, ut minuatur usque
interuallum,nunquam tamen cum illa concurrit.
Prolatum nuper est ab Euangelista Torricellio solidum quoddam hypei licum,longitudinis quidem infinitae,sed tantae subtilitatis, ut licet
in infinitum protendatur, perexigui tamen cylindri molem haudquaquam exuperet. Sed longum est, & non necessarium commemorare admirabilia,quae contra omnium opinionem ostenduntur in geometria. Num igit ut & haec similiter se habere in physicis censebimus e N quaquam sane: nam particulae ex quibus res naturales coagmentari imtelliguntur, magnitudinis non sunt prorsus expertes, quemadmodum mainematica siena ponuntur. Quocirca in multis non licet a math maticis ad physica argumentari. Quandoquidem vero fluida corpora a Galilaeo ponuntur in suas at mas usquequaque diuisa, scire velim quidnam discriminis intersit inter hoc & illud fluidum corpus p Quamobrem auri natura non sit eadem ac natura argenti liquati8Profecto enim si atomi argenteae atque aureae nec figura,nec magnitudine digerant,erunt omnes eiusdem omnino naturae. Sed iam reliquas philosophorum sententias repetamus. ThaleS,Her clitus,& quicumque Aquam, vel Aerem, vel ignem, vel quid inter haec medium rerum naturae principium fecerunt, materiam respexisse videmtur. Aer enim ex vehementi motu atque agitatione rarescens in ignem veru, frigore autem concretus cogi in aquam videtur.
Accuratius sane Anaximander,cum aquae aut igni principis rationem F dene
72쪽
denegandam cense et, quud illa inuicem conuertantur, statuet esse in re. tum natura materiam quamdam infinitam,rebus omnibus subiectam; ex
qua tum ea quae vocantur elementa, tum alia corpora progignerentur, Per contrariorum secretionem a motus actam: atque adeo non alia rerum primordia ab Anaximandro videntur inducta, quam motus atque
Anaxagorae sententia nullo fere negotio nostrae potest aptari. Quis
enim non videt eius homomoriam nil esse aliud, quam materiam rorum omnium particulas comprehendentem e At vero vim, quae particulas inter se similes in ordinem adduxerit,Anaxagoras voluit esse motum diuina mente profectum. i Empedocles omnem uniuersi materiam, quatuor elementis comprehensam cum discordia & amicitia dest calore & frigore, seu potius mo-eu & quiete rerum initia facit.Nam si plures corporum particulae in unum
apte conuenietntes coagmententur, nouae rerum species in natura con-uantur.Quod si aliae alijs repugnent,& aduersentur,vel nunquam coeunt vel nexu rupto facile dissoluuntur. Stoici planius & apertius primordia rerum expresisse videntur, per Deum atque materiam. Deum vero adiecere, ut vim seu motionis principium designarent. Plato item, dum materiam & mentem rerum initia ponit, materiam indicat a motu in diuersis rerum species effictam. Quae Aristoteli tribuuntur principia, neque cum nostris pIane conueniunt,neque cum caeteris quibVisclinque: at vero illa nec magis consenta. nea sunt,nec in nostram intelligentiam aptius cadunt. Nam quis adduci potest, ut credat priuationem, in cuius commento tantopere gloriatur Aristoteles,unum esse ex principi, rerum naturae r nimirum non enhemtibus caussam esse,ut sint.Quis unquam aristotescam formam complexus est animo e Prosecto complurcs Peripatetici sormarum originem, ceu magnum naturae miraculum,quod humanae sapiet tiae vireS transcendat,
serio admirantur Ged quicumque ille fuit,qui libros de Phusica austultatione condidit (visum enim est multis eos non fuisse ab Aristotele comscriptos hic certe perplexa inuolutaque oratione utitur ad talenden-eain sententiam suam, & ad aliorum placita refellenda . Scilicet omnia sibi tenebrarum calliginisque ingenia offundit ;& ut state Atticus notat, quemadmodum sepia essulo sub piscatorum oculos atramento Habitur ;ita ille deprehendi metuens, sententias insus at obscuritate, & semet cycis ambagum nubibus obtegit. Illud sane perridicule di etiam crum primordia ponenda esse finita; nam si essent infinita, nulla seret de naturasiae
73쪽
scientia. Quasi vero id fuerit naturae consilium in uniuersitate fabricam
da,ut scientiae cognitionisque nostrae ratio haberetur. Sed cum naturales formae totidem statuendae sint,quot extant rerum species, idest innum rabiles,cur raraxagoras reprchenditur, quod induxerit homaeomorias
infinitas e Telesius molem corpoream, idest materiam posuit,e qua expreta atque iacta sint omnia: calorem vero & frigus, quibus ciliciendi vim tribuit, a motu & quiete proficisci perspicuum est. Paracellus seu quicumque ille fuit, Qui chymistarum principia excingitauit (constat enim extitisse seculis aliquot ante natum Paracelsum scriptores,qui huiusmodi principia usurparant cum agnosceret ex artiicio a corporum secretione, haec tria prodire aqueum nempe mercurijlbquorem,oleosam sulfuris substantiam, & concretum salis corpus, ex illis omnia constare credidit.Consentaneum enim est ex ijsdem rebus unumquodque mistum coagmentari, in quas tandem illud dissoluitur. V rumtamen eiusnodi corpora elementi potius, quam principij rationem.
habere videnturiquippe ca &ciarietum Chymicos constituunt materiam , ex qua omnia ciliciuntur. Vim autem effciendi omnem Paracelsus tibbuit arcano cuidam spiritui,quem modo astrum,modo Vulcanum,modo etiam archaeum nuncupat. Hic vero spiritus per naturam rerum omnem commeans cuncta moderatur,regit, & sempiterna agitatione perpetuat. Caetcium tametsi ad rerum naturas cuingundas debeant partes materiae,ex quibus illae coagmentantur,certa magnitudine, dispositione,mgura,& numero modificari,ut recte docet Cartesius, non tamen nec esse
Est praeter materiam motumque plura rerum primordia comminisci. Si quidem uniuersi materia, quanquam uniusmodi sit, nullaque certa figura circumscribatur, a motu tamen scinditur in particulas innumerabiles dispositione,figura,motu,& magnitudine discrepantes. Demum nec illud quidem praeteribo, quod nonnulli sacrarum literarum autoritate ducti,rcium naturae primordia faciunt Cylum,& terram. Coelum vero igneum censent ac idcirco mouendi vim habere, atque essiciendi:terram autem accipiendi & quasi patiendi. Et hanc quidem sententiam explicauit Augustinus Donius popularis noster in libris de Natura Hominis; ubi inquisiturus initia, ex quibus humanum corpus constituitur, duo inquit esse prima corpora, unde omnia sunt orta,atque concreta,alterum terram alterum velo aetherem, qui tenero terram circumiectu amplectitur.
74쪽
Iacobo Rusio & Iohanni Vintimillio . S.Iquis instituti mei nescius, Pragdimnasnatis huius titulum legerit,maius quiddam, quam quad ego susceperim atque professus fuerim, expectabit: nam sibi facile persuadebit id mihi propositum
fuisse, t rerum Uniuersitatem tribus explicarem chartis Ego vero nihil mideor comm isse, quamobrem me vobis, qui consilii mei participes estis,excusemsitis enim me cum isthaec scriberem,nihil minus, quam tractatus integros,condere mola pised sitis habuisse npuum aliquod cogitatum describere, quo sex aut
certe septem amicorum,qui nobiscum ad audiendum conuenerant, aures aetinerem auid F quod ipsum Pro mnasmatis nomens cile,ut ego arbitror me omnibus excusabit. Iam mero cum lucubrationes meas in vulgus edere constituerim , consentaneum mihi misum est eas,quandoquidem amicorum gratia Derant exarata , amicis dicare. Vobis igitur,qui , me certatim amatis, iri
nil doctrinaeque laude pracellitis,tertium hoc, ut fors tulit, Pr g mnasma,vestro merito libreti me Ana.
75쪽
Enim hanc Vniuersitatem, Qua omnia continentur, immensam plane, nulloque ambitu circumscriptam crede re par est,aut certe satendum ampliorem eam, magnitacentioremque esse, quam ut capiat humanae mentis i telligentia: nec ullo nos argumento poste certos eidem fines, terminosque constituere. Quaenam enim illis e
tremitas inesse concipietur,ultra quam nullus sit locus,nullum spatium, nulla capacitas Recte vero Xenophanes,& qui eiusdem sectam institutionemque sunt prosequuti Parmenides atque Melissus dixerunt re', seu ro mer, idest omne quod est,unum esse,indiuidum, atque immobile. Nam unum esse omnia quis inficiabitur,qui secum animo agitauerit, nihil omnino est extra rerum suminum e Ad haec diuiduum haudquaquam potest esse id, cuius partes nequeunt inuicem diuelli,atque distrahi: atqui omne quodestitia sibi simile continuatumque est,ut omnino cohaereat; indiq; nullo modo possit. Quid enim,si diuidatur,interualla partium obsidebit: quidpiam ne quod est,an vero nihil e si quicquam est, quod partes separatas connectit,cohaerescet lain id omne quod est,& continuabitur: at si nihil, quidnam igitur partes interrumpet atque dissoluet e Denique ipsam rerum summam immobilem esse Lacile intelliget is, qui animaduerterit ea omnia, quiae mouentur , mutata vicinitate alio commigrare. Sed quis usquam est locus, quem non occupet id quod est valeat autem illorum praeiudicata opinio,qui censent esse in reruin natura locum inanem, omnisque prorsus substantiae corporeae expertem,in quem scilicet se recipiat
id quod mouetur. Nec enim eorum quae sunt, quidpiam est inane; cum
76쪽
inane nihil sit, nec usquam esse possit. Omne igitur plenum est; atque adeo in se rursus recipere minime potest id quod est; nisi hoc ipsuin contrahi , vel distrahi ponatur:quod utique fieri nequit. Hanc autem sutile principibus illis philosophis mentem, perspicuum
esse potest ex carm: nibus Parmenidis apud simplicium; ut propterea nihil opus sit ad metonymiam confugere; Deumque per rerum uniuersitatem,idest opificem per ipsum opus designare. Enimuero unum simul &continuatum esse,nec tamen diuiduum, propterea quod uniusmodi, sibique omni ex parte simile,ac omnino plenum sit, de corporeo potius uni, uerso,quam de Deo intelligendum videtur. Coetenim uniuersiam hoc, quo aether, astra, & omnia quae sub aspectum cadunt,comprehenduntur,inundi nomine libuit appellare. Nec tamen Su nescius totius seu uniuersi vocabulu maius quiddam sonare,& latius patere quam mundum. Scilicet ipsa rerum natura, seu id omne quod est,uniuersum dici solitum:at vero naturae opus,quod multa rerum varietate distinctum,ornatumque mi v graeci nominauerunt,id latinis ab absoluta elegantia mundum nuncupare Placuit. Sed cum multa sint, quae disputari de mundo solent, nos ea tantum in disceptationem quaestionemque vocabimus, quae intellibentiae nostrae vim, notionemque non omnino fugere videantur. Primum autem domundi magnitudine petobscura est quaestior quis enim terminos eius a sitdefinire Inuenti sunt tamen subtilissimi quidam metatores, qui eiusdem mensuram prodere, partesque certis interuallis, ita distinguere sunt ausi tanquam si omnia mensi ellent decempeda. Cartesius quidem dum indefinitam magnitudinem mundo tribuit, humanae potius intelligentiae,quam mundi terminos definijsse videtur. Quoniam autem figura est corporis quaedam determinatio, quae ab eius extrema ora definitur, liquet quam leui coniectura nitantur illi, qui globosain,vel aliam quamcumque formam mundo assignauerunt. Existit praeterea hoc loco perdissicilis & inuoluta quaestio. Num unus sit mundus, an innumerabiles. Fuerat olim Anaximandri, Metrodori ,
aliorumque opinio innumeros esse mundos. In eamdem autem senten- iam Brunus conscripsit libros de Immenso & Innumerabilibus: ubi coenatur ostendere stellas fixas innumeras esse,cassue tum natura,tum qu que magnitudine Soli simillimas . Videlicet esse in rerum uniuersitate innumerabiles Soles, circa quos totidem Lunae, tellures,& caetera perenni conuersione torqueantur,&omnino innumera esse mundorum system ta nostro huic similia, & eiusdem prorsus naturae.
Velum quilquis cstum suspexerit, stellarumque fixarum conmecturni fuerit
77쪽
suerit contemplatus,facile agnoscet quam longe a re,& veritate remota sint illa muni Systemata,magnitudine aequalia,& paribus distineta interuallis. Etenim si eius nodi ei let stellarum figarum ordo, atque dispositio, ut aequale spatium singulis fuerit assignatum, profecto in quamcunquo coeli partem acies dirigeretur,unius modi facies, & omnino similis stellarum prospectus cerneretur: (nihil autem, aut certe parum ad hanc rem. interest in terra, an in sole constituatur spectatoris oculus J atqui longe dissimilis ordo, ac dispar stellarum collocatio in diuersis cqli plagis obseruatur: quantum enim a reliquis eqli partibus, disteri circulus lacteus, cuius conspectum magno minutarum stestarum agmine Hucentem videmus scilicet hic locum innumeris stellis consertus,ille vero pene vacuus cernitur. Quid quod in stellis nequaquam notantur illa magnitudinum discrimina, quae apparere quidem deberent, si talis solet earumdem dissualis a Bruno suit conficta .lem sere difficultates delabitur Cartesius nam innumerabiles illi vortices,ex quibus mundum coagmentari voluit, Brunt systematibus respondere videntur. Verumtamen ille suis hypothesibus solertius cauit,quandoquidem nec aequales,nec omnino sinites,constituit vortices ;novamque commentus est luminis ini actionem, cuius vi idem allium in pluribus locis possit appareret. Sed quis non videt haec de si nilia opinionum commenta ab harioIantibus potius quim certa coniectura iudicantibus ingeni, esse prosecta e Ego sane tinniensum naturae omnium artificij opus in uno duntaxat mundo secilius intelligo Venim tanti operis fabricam, supra hominis intelligentiam esse arbitror . Astrologi,quorum omnis cura in describenda coeli ratione,stellarumque cursibus notandis versatur, mundi opificium accuratius inspexisse videntur.Sed cum id potissimum ijs propositum einet,ut astrorum loca, motusq;quemadmodu nobis ex terra intuetibus apparent ad quocu ;tepus definire possent,hypotheses excogitarunt,quq ut ut phaenomenis respondeant,certo a ratione naturae plerunque deflectunt. De hoc genere sunt Eccentri,Eccentrepicyllaec concenti epicycli, alijque eiusmodi commermiiiij orbes,quibus inaequalitatem apparentium csti motuum, ad constantem aequabilitatem reuocare coetiantur. Quippe ita statutum habent, astroruin conuersionem statis temporibus ad initi, recurrere motuinq;
periodos perenni aequalitate restitui: quod quidem non tam ex eventu concludunt ( siquidem facile ex longa oblei uationum serie detegitur anomalia quam ex praeiudicata quadam opinione; nam hanc motus
constantiam, aequabilemque tenorem csestium corporum persectioni
78쪽
Quod vero ad situm ordinemque mundi corporum attinet agna est inter authores dissensio. Nam quisquis astrologit laude precelluit , suo
sibi arbitratu mundi ideam extruxit:vel quia tale ratus est esse ingens naturae opus,quale suo concepit ingenio, vel certe quia rerum nouitate famam qu(siuit. At vero inter multas, variasque de systemate mundi sententias, tres in primis sapientium plausum, approbationemque inuenere. Prima qui peruulgata est, & quasi communiter olim recepta sententia,terram in medio seu infimo mundi loco, ceu centrum quoddam mundanae sphqrq,immobilem constituit;circa quam singuli planetq, --gulis sphitis seu orbibus alligati serantur,ita ut prima omnium, & citima terris sit luna,deinde Mercurius,postea venus, dehinc sol in omnium medio' supra hunc Mar Iuppiter, atque saturnus, & tandem omnium existrema atque altissima stellarum inerrantium sphtra, qtas mundum omnem suo complexu coerceat.
Secunda vero longe alium ordinem statuit: quippe solem in centro mundi collocat, quem disparibus interuallis circumeant primum Me curius,dehinc Venus,tertio tellus, circa quam breuiori ambitu luna seratur,quarto Mars,quinto Iuppiter,sexto Saturnus, postremo autem stellar glus coelo infixs putantur, sphqra ceu extrema ora, & determinatio mundi omnia cingat, & circumplectatur. Hqc sententia apud Pythagoreos incolas nostros primum nata,atque alta, multis ferme teculis obliterata,& ex hominum memoria pene deleta iacuerat; donec illam ab obibulone,atque silentio vindicauit Nicolaus Copernicus Borus Ius, qui cum omnem disciplinam institutionemque, tum hypothcseos huius absolutam cognitionem uni debet Itali g, Nam praeterquam quod multa Cardinalis C anus de motu terre memorauerat, fama est Hieronymum Taltauiam calabrum plurima lecum animo agitas Ie, & nonnulla etiam
de hoc stemate conscripsisse; & illius tandem fato Hrepti aduersaria
in manus Copernici peruenisse. Tertia tandem authorem habui t Tychonem Braheum, virum in rebus astronomicis exercitatissimum,qui cum videret, primum illud syst ma phqnomenis haudquaquam congruere; nec tamen assentiretur C per nico,aut quia motum terrq rebatur absurdum, aut quia alterius sectet accedere dedignabatur, nouam commentus est hypothesim et Terram
enim immobilem in media mundi uniuersi sede, 'uasi centrum locatam circuiniri voluit a Lunc Solisque orbitis,& Coelo stellifero reliquos veronetas circa Solem,proprijs conueisionibus torqueri. verum tametsi omnes itis hypotheses in eo conspirant,ut tales exhibeant
79쪽
inant siderum motus quales ex obseruationibus deprehemiuntur; tamen nec omnibus c*li phaenomenis apprime respondent, nec naturae rationbque omnino consentiunt. Nam prima illa hypothesis, quae planetis singulis Oibes impenetrabiles, terraeque homocentros tribuit, facile euehtitur a Vencris Mercuri jque phasibus, lolarium macilitarum discursu, I uis satellitum conuersionibus, Mariis vaga mutabilique altitudine, (m
do enim supra Solem sublime ferri, modo insta escendere, & ad terra propius accedere videtur & Cometarum denique traiectionibus, alijsq;
etiam phaenomenis, quae naturam csti tenuem, perviamque esse demonstrant. Copernici autem systema praeterquam quod sacris literis adue satur, orbes quoque commentitios, &physicae rationi repugnantes aliciscit ad explicandas inaequabiles Solis Iunaeque celeritates, altitudinesque: & de stellaru in inerrantium loco, ac dispositione nihil certo dece nit. Nec minus absurda est Tychonica hypothesis: etenim (vt multa praeteream) qui fieri possit, ut Sol anuuo motuo. quinque errones rhpiat, est cum lucatque; Terra autem & Luna, quae intra Martis, lovis . de daturni orbitas continentur , silis, vim, raptumque prorsus estugiant. Eiusmodi igitur hypotheses, quanquam ad explicandos stellarimia
motus accommodatae videamur, aptiysida tamen ratione magis minusare deflectunt. Quamobrem fatendum cst incompreheniam adhuc esse mundi structurain, & fortassis fore, ut semper in tenebris illa versetur: Nam profecto tale opificium maius est, admirabiliusque, quam ut nos animo illud complecti queamus.. Sed iam mundi corpora persequamur. Quoniam autem multa sunt
in tanta, tamque immerasa uniueisi amplitudine, quae nostrain aciem es iugiunt, propontum quidem nobis est , non de omnibus, sed de aspecta-Dilibus tantum eiusde m petitibus sermonem facere. Hae vero sub triplici potissitnutu differentia continentur, Vna ignea est & lucida, altera aeth rea ac perlucida, rertia terrea atque opaca. luimi generis est Sol cum inerrantibus stellis, secundi aether undique circumfusus, postremi terra Pe Stilet,terra & Planetis alibi disseremus: nunc pauca de natura ta proprietatibus aetheris subiiciemus. Immensa ha creatura Soli, Lunae, Sideribus, & terrae suillisa graecis aruier Cit nomictata, scii quia rapido motu cieri, siue quia igneo ardor
Isagrare cent adiur. Quanquam non me latet hoc uno verbo significari restatias ne ape ignem leu unuin ex q(tatuor illis corporibus,seu clememtas ex quid sies omnes natui ales coag nentari ponuntur, & coelum in
N et , atque volvuntur. Sed cum constet cflum liquidumelle ta inclusite,nihil opus est aliam comminisci naturam, lux aerum aut
80쪽
plectatur , praeter hunc ipsum aetherem pis omne uniuersi spatium peti
Est autem aetheris natura sumis perlacida, leuis,&liquidae qua quam alicubi ob vaporum halituumque permistionem minus translucet,& grauitatem crassitiemque vi quam habet. Quod quidem haud didicile erit m gumentis rationabusque ostendere. Etenim si aethei lumini non omni ni peruius esset, stellarum omnium & pissertim inerrai Mum, quae in altissimo & a domicilijs nostris remotissimocoeli complexu continem tur, coi ispectum nobis plane adimeret, nec non uniueria eius regio a sole illustiata noctu crepera quadam luce splenderermon secus atque ab aere terrae circumfuso, stellatum, qua prope horirentem veriantur, fulgor hebetatur; & matutina vespertinaque crepuscula fiunt: quia scili cetim
sunt in illo complura corpuscula, quae solis stellarumque lumen instin
Sunt, repercutiuntque . Praeterea cum aether non Iumini modo, sed quibuscunque etiam corporibus priuius sit, ut patet ex vaporibus expirationibusque per ipsum libere discurrentibus, iure optimo a veteribus tenuissimus atque t i qui disesimus habitus est. Porro tanta est qthcris tenuitas, ut de illius natura merito iuerit dubitatum. Nam visum est nonnullis immensam hanc regionem , quam nos qtheri tribuimus, corpoice natui S nequaquam esse pacticipem, sed este potius sipatium leta capacitatem continendis corporibus aptam. Verum eiulmodi inane, quod omnino nihil est, praeterquam quod abhorret a physic a ratione, ad propagandum lumen omniano videtur ineptum. Alij vero cum corpus definijssent elle id, quod tangitur ,&occurrentibus rebus obstat incitque , therem dixerunt v cuum esse, & inanem; propterea quod nec tactum aificiat, nec discurren
Sed vocari in disceptationem solet utrum stell* proprijs motibus incitatae volvantur, an potius et herea versatione ferantur. Non est (ait,hilosophus quidam Tullio memorante heiis ea natura, ut vi sua stelas complexa contorquear: nam tenuis ac perlucens, & tabili calor uisusus ther, non satis aptus ad continendas stellas videtur. Quamo, rem incirantes steli g, quarum est quotidiana conueniens onstans uraconuersio, habent suam sphqram ab Stherea con:unctione secretam taliberam. Quicunque vero copernicissint, de diurno stellarum inerrantium circuitu nihil laborant, sed urgentur tamen lungcursu, quae a terra circa solem circumduci ponitur. At vero maius negotium Tychoni iace stunt errantes stellq, quas ipse ad Solis motum circa terram circumserri voluit. Sed omnium tantam interest explicare, quomodo quatuor medi.