Des C. Julius Caesar Denkwürdigkeiten über den Bürgerkrieg

61쪽

vagabantur: alii non longe a castris progreSSi Spatio, ut celerem receptum haberent, angustiore pabulabantur, alii longiore circuitu custodias stationesque equitum vitabant; at aliquo accepto detrimento aut procul equitatu viso ex 3 medio itinere proiectis sarcinis refugiebant. Postremo et plures intermittere dies et praeter consuetudinem Omnium noctu instituerant pabulari. 60. Interim Oscenses et Calagurritani, qui erant 1 Oscensibus contributi, mittunt ad eum legatos Seseque imperata facturos pollicentur. Hos Tarraconenses et 2 Iacetani et Ausotata et paucis post diebuS IllurgaVonenSeS, qui flumen Hiberum attingunt, sequuntur. Petit ab his 3 omnibus, ut Se frumento iuvent. Pol licentur atque omnibus undique conquisitis iumentis in castra deportant. Transit etiam cohors Illurgavonensis ad eum cognito 4 civitatis consilio et Signa ex statione transfert. Perfecto 5 Ponte, magniS quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis,eXΡedita re frumentaria, exstinctis rumoribus do auxiliis legionum, quae cum Pompeio per Mauretaniam venire dicebantur, multae longinquiores civitates ab Afranio desciscunt et Caesaris amicitiam Sequuntur. 61. Quibus rebus perterritis animis adversariorum Caesar, 1 ne Semser magno Circuitu per pontem equitatuS esset mittendus, nactus idoneum locum fossas pedum triginta in latitudinem complures iacere instituit, quibuS partem aliquam Sicoris averteret vadumque in eo flumine efficeret. His Ρaene effectis magnum in timorem Afranius 2 Petreiusque perveniunt, ne omnino frumento sabuloque intercluderentur, quoi multum Caesar equitatu valebat. 21. Juli. Itaque constituunt illis locis exeodoro et in Celtiberiam bellum transferre. Huic consilio suffragabatur 3 etiam illa res, quod ex duobuS contrariis generibuS quae superiore bello cum Sertorio steterant civitates, Victae nomen atque imperium absentis Pompei timebant, quae in amicitia manSerant, magnis affectae beneficiis eum

62쪽

DE BELLO CIVILI

diligobant; Caesaris autem orat in barbariS nomen ObMurtu S. 4 Hic magnos equitatus magnaque auxilia eXSpectabant

5 ot suis locis bollum in hiemem ducere cogitabant. Hoeinito consilio toto flumine Hibero naves conquiri et Octogesam adduci iubent. Id erat oppidum positum ad Hi-6 berum miliaque paSSuum a castris aberat triginta. Ad eum locum fluminis navibus iunctis pontorti imperant fieri

legionosque duas flumen Sicorim traducunt castraque muniunt vallo pedum duodecim. 1 62. Qua re per eXploratores cognitn summo labore militum Caesar continuato cliem noctemquo Opere in flumine avertendo huc iam deduxerat rem, ut equiteS, etSi difficulter atque aegre fiebat, possent tamen atque auderent 2 flumen transire, pedites vero tantummodo umeriS ne Summo Deetore eXStarent et cum altitudine aquae tum etiam rapiditate fluminis ad transeundum impedirentur.3 Sed tamen eodem fere tempore pons in Hibero pro De effectus nuntiabatur et in Sicori vadum reperiebatur.

1 63. Iam vero eo magis illi maturandum iter existimabant. Itaque duabus auXiliaribus cohortibuS Ilerdae praesidio relictis omnibus copiis Sicorim transeunt et cum duabus legionibus, quaS SuperioribuS diebus tractuXerant, 2 oaStra coniungunt. Relinquebatur Caesari nihil, nisi uti equitatu agmen adverSariorum male haberet et carperet. ΡΟΠΗ enim iΡSiuS magnum circuitum habebat, ut multo 3 brovioro itinero illi ad Hiberum pervenire poSSent. EquiteSab eo missi flumen transeunt et, cum de tertia vigilia

Petreius atque Afranius onStra moviSSent, repente SeSe RdnΟViSSimum agmen ostendunt et magna multitudine circumfusa morari atque impedire itor incipiunt.1 64. Prima luce sex superioribus locis, quae CaeSariScaStriS erant coniuncta, cernebatur equitatus nostri proelio novissimos illorum premi vehementer ne nonnumqutam

63쪽

SubSistere extremum agmen atque iter interrumpi, alias inferri signa et universarum cohortium impetu nostros propelli, dein rurSUS converSOS insequi. Totis Vero castris 2 militos circulari et dolere hostem ex manibus dimitti, bellum necessario longius duci, centurionesque tribunoS- quo militum adire atque obSecrare, ut Per eoS CaeSur certior fieret, ne labori suo neu periculo Parceret; ParatoS eSSe SeSe, posse et audere ea tranSire flumen, qua traductus esSet equitatus. Quorum Studio et vocibus excitatus Caesar, 30tsi timebat tantas magnitudini fluminis exercitum obicere, Conandum tamen atque experiendum iudicat. Itaque 4 infirmiores milites ex omnibus centuriis deligi iubet, quorum aut animus aut viros Videbantur SUStinere non ΡΟSSO. Hos cum legione una praesidio castris relinquit; reliquas 5 legiones expeditas educit magnoque numero iumentorum in flumine supra atque infra constituto traducit e Xercitum. Pauci ex his militibus ablati flumine ab sequitatu sexcipiuntur ae Sublevantur; interit tamen nemo. Traducto incolumi exercitu copias instruit triplicemque aciem ducere incipit. Ac tantum fuit in militibus studii, ut milium T sex ad iter addito circuitu magnaque ad vadum fluminis mora interposita eos, qui de tertia vigilia exiSSent, ante

horam diei nonam eonSequerentur.

65. Quos ubi Afranius procul visos cum Petreio con- 1SΡexit, ΠΟVn re perterritus locis superioribus consistit aciemque instruit. Caesar in campis exercitum reficit, 2 ne defeSSum proelio obiciat; rursus conantes progredi in Sequitur et moratur. Illi necessario maturius, quam 3

conStituerant, caStrta ponunt. Suberant enim monteS,

atque is milibuS passuum quinque itinera difficilia atquo anguSta excipiebant. Hos montes intrare cupiebant, ut 4 equitatum effugerent Caesaris praesidiisque in angustiis collocatis exercitum itinere prohiberent, ipsi sine periculo ne timore Hiberum copias traducorent. Quod fuit illis oeontandum atque omni ratione efficiendum; sed totius

64쪽

DE BELLO CIVILI disii pugna atque itineris laboro defessi rem in posterum

diom distulerunt. CaeSar quoque in proximo colle onStra ponit.1 66. Media circiter nocte iis, qui aquandi causa longius a CnStriS ProceSSerant, ab equitibus correptis fit ab his certior Casesar duces adverSariorum Silentio copias castris 2 educere. Quo cognito Signum dari iubet et vasa militari more conclamari. Illi exaudito clamore veriti, ne noctu impediti sub onere confligere cogerentur aut ne ab equitatu Caesaris in angustiiS tenerentur, iter Supprimunt copiaSque 3 in castris continent. PoStero die PetreiuS cum Ρaucis 26.

equitibus occulte ad exploranda loca proficiscitur. Hoc idom fit ex castris Caesaris. Mittitur L. Decidius Saxa 4 cum pauciS, qui loci naturam perspiciat. Uterque idem

suis renuntiat: quinque milia paSSuum proxima intercedere itineris campeStris, inde excipere loca RSΡera et montuoSa;

qui prior has angustiaS occupaVerit, ab hoc hostem prohi-bori nihil esse negotii. 1 67. Disputatur in consilio a Petreio atque Afranio et tempus profectionis quaeritur. Plerique

censebant, ut noctu iter facerent; POSSe prius ad angustias 2 veniri, quam Sentiretur. Alii, quod pridie noctu concla mutum eSSet in CaesariS caStriS, argumenti sumebant 3 loco non poSSO clam extri: Circumfundi noctu equitatum Caesaris atque omnia loca atque itinera Ob8idere; nocturnaque Proelia e88e vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magi8 quam religioni con8ulere con8uerit. 4 At lucem multum per Se Puciorem omnium oculi8, multum etiam tribunorum militum et centurionum prae8entiam afferre:

uibus rebus coerceri milites et in officio contineri εoleant. 5 Quare omni ratione eme interdiu perrumpendum: etsi aliquo

accepto detrimento, tamen Summa eaeercitu8 Salva locum,

6 quem petant, capi m88e. Haec Vincit in consilio Sententia, et prima luce po Stridie constituunt proficisci.

65쪽

27. Juli. 68. CaeSar eXploratis regionibus albente caelo omnes 1 copias castris educit magnoque circuitu nullo certo

itinere exercitum ducit. Namque itinera, quae ad Ηiberum atque ad Octogesam pertinebant, castris hostium oppoSitis tenebantur. Ipsi erant transcendendae valleS 2 maximae ac difficillimae, saxa multis locis praerupta iter impediebant, ut arma per manus neceSSario traderentur militesque inermos sublovatique alii ab aliis magnam partem itineris conficerent. Sed hunc laborom recusabat 3 nemo, quod eum omnium laborum finem fore existimabant, si hostem Hibero intercludere et frumento prohibere potui S Sent.

69. Ac primo Afraniani militos visondi causa laeti ex 1

caStris procurrebant contumelioSiSque VocibuS PLOSequebantur nostros: nece8sarii victu8 inopia coactos fugere atque ad Ilerdam reverti. Erat enim iter a proposito diver-Sum, contrariamque in partem iri vid obatur. Duces vero 2 eorum consilium suum laudibus efferebant, quod SeonstriS tenuissent; multumque eorum opinionem RSUVn-bat. quod sine iumentis impedimentisque ad iter profectos Videbant, ut non posse inopiam diutius SuStinere confiderent. Sod ubi paulatim retorqueri agmen ad dexteram 30ΟDSpexerunt iamque PrimOS Superare regionem QRStrorum animadVerterunt, nemo erat adeo tardus aut fugiens laboris, quin statim castris exeundum atque ooeurrendum

putaret. Conclamatur ad arma, atque omnes copiae pauciS 4 praeSidio relictis cohortibus exeunt rectoque ad Hiberum itinere contendunt. 70. Erat in celeritate omne positum certamen, utri 1 priuS anguStias montesque occuparent; sed exercitum Caesaris viarum difficultates tardabant, Afranii copias equitatus Caesaris insequens morabatur. Res tamen ab Afrani- 2anis huc erat necessario deducta, ut, si prioreS monteS

66쪽

DE BELLO CIVILI quos polebant, attigissent, iΡSi periculum Vitarent, impedimenta totius exercitus cohortesque in castris relictas SerVare non ΡΟSSent; quibuS interclusis exercitu Caesaris 3 auxilium ferri nulla ratione poterat. Coniecit prior iter Caesar atque ex magnis rupibus nactus Ρlanitiem in hac contra hostem aciem instruXit. Afranius, cum ab equitatu noriSSimum agmen Ρremeretur et ante Se hoStem 4 rideret, collem quendam nactus ibi constitit. Ex eo loco quattuor caetratorum cohorteS in montem, qui erat inconSpectu omnium eXoel SiSSimus, mittit. Hunc magno cursu concitatoS iubet occupare, eo consilio, uti iΡSe eodem omnibus copiis contenderet et mutato itinero iugis 5 octogeSam perveniret. IIuno cum obliquo itinere caetrati peterent, conSpicatus equitatus Caesaris in cohortes impetum facit; nec minimam partem temporis equitum Vim caetrati suStinere potuerunt omnesque ab iis circumventi in ConSpeotu utriuSque exercitus interficiuntur. 1 71. Erat occasio bene gerendae rei. Neque Vero id Ca0sarom fugiebat tanto sub oculis accepto detrimento perterritum exercitum SuStinere non ΡOSSe, PraeSertim circumdato undique equitatu cum in loco nequo atque aperto confligeretur; idque ex omnibus partibus ab eo 2 flagitabatur. Concurrebant legati, centuriones tribunique militum: ne dubitaret proelium committere. Omnium e88e 3 militum paratissimos animos. Afranianos contra multi8 rebus 8ummi timori8 8igna misisse: quod Suis non 8ubveni88ent, quod de colle non decederent, quod viae equitum incurau8 sustinerent collatisque in unum locum 8ignis conferti neque 4 Ordin 8 neque 8igna 8ervarent. Quod si iniquitatem loci

timeret, datum iri tamen aliquo loco pugnandi facultatem, quod

certe inde decedendum esset Afranio nec εine aqua permanere po88et. 1 72. Caesar in eam Spem venerat Se Sine Pugnis et Sine vulnere Suorum rem conficere poSSe, quod re 2 frumentaria adversarios interclusisset: Cur etiam Secundo

67쪽

I 20, 3-74, 2

proelio aliquos eX AutS amitteret Τ cur Vulnerari pateretur optimo meritos de se milites 3 cur denique fortunam periclitaretur Τ ΡraeSertim cum non minus esset imperatoris consilio Superare quam gladio. Movebatur etiam miseri- 3 cordia civium, quos interficiendos videbat; quibus salvis atque incolumibus rem obtinero malebat. Hoc consilium 4 CaeSaris pleriSque non probabatur; milites vero palam inter Se loquebantur, quoniam talis occasio victoriae dimitto-

Ille in sua sententia perseverat et paulum ex eo loco digreditur, ut timorem adversariis minuat. Petreius atque 5 Afranius oblata facultate in castra Se referunt.

Caesar praesidiis in montibus dispositis omni ad Hiberum intercluso itinere, quam proXime poteSt hostium caStris,onStra communit.

28. Ju1l. 73. ΡοStero die duceS adverSariorum perturbati, quod 1 Omnem rei frumentariau fluminis quo Hibori spem dimiserant, de reliquis rebus consultabant. Erat unum 2 iter, Ilerdam si reverti vellent, alterum, Si Tarraconem poterent. Haec consultantibus iis nuntiatur aquatores ab equitatu premi nostro. Qua re cognita crebras Stationes 3 disponunt equitum et cohortium alariarum legionariasque antericiunt cohortes vallumque ex caStriS ad aquam ducere incipiunt, intra munitionem ut Sine timore et sine Stationibus aquari possent. Id opus inter se Petreius atque 4 Afranius partiuntur ipsique perficiendi operis causa longius progrediuntur. 74. Quorum discessu liberam nacti milites colloqui- 1orum facultatem Vulgo Procedunt, et quem quisque in castris Caesaris notum aut municipem habebat, conquirit atque evocat. Primum agunt gratias omnes omnibus, 2 quod sibi perterritis pridie pepercissent: eorum Se beneficio vivore. Dein de imperatoris fide quaerunt, reetene Seilli sint commissuri, et, quod id non ab initio fecerint armaque quod cum hominibuS neceSSariis et consanguineis

68쪽

DE BELLO CIVILI

3 contulerint, quoruntur. His provocati sermonibus fidem ab imperatore de Petrei atque Afranii vita petunt, ne quod in Se scelus concepiSSe neu Suos prodidiSSe videantur. Quibus confirmatis rebus se statim Signa tran Staturos confirmant legatosque de pace primorum ordinum 4 centuriones ad Caesarem mittunt. Interim alii suos in castra invitandi causa adducunt, alii ab suis abducuntur, adeo ut una castra iam facta ex binis viderentur; complureSque tribuni militum et centuriones ad Cae-5 Sarem veniunt sequo ei commendant. Idem hoc iit a principibus Hispaniae, quos illi evocaverant et Seoum in castris habobant obsidum loco. Hi suos notoS hoSpiteSque quae- Tebnnt, Per quem quiSque eorum aditum commendationis 6 haboret ad Capsarem. Afranii etiam filius adulescens deSUR Re parentis Sui Salute cum Cases o per Sulpicium

7 legatum agebat. Erant plena laetitia et gratulatione

omnia et eorum, qui tanta periculta VitaSSe, et eorum, qui sine vulnere tantas res confecisse videbantur, magnumque fruetum Suae pristinae lenitatis omnium iudicio Caesar ferebat consiliumque eiuS n ounefiS ΡΓΟ-babatur.

1 75. Quibus robus nuntiatis Afranius ab instituto opero discedit Aequo in castra recipis, Sio ParatUS, ut videbatur, ut, quicumque accidi SSet casuS, hunc quieto et aequo 2 animo ferret. Petreius vero non deserit sese. Armat familiam; cum hac et praetoria cohorte caetratorum barbarisque equitibus paucis, beneficiariis SutS, quOS SuaecuStodiae causa habere consuerat, improviso ad vallum advolat, colloquia militum interrumpit, nostros repellit 3 a caStris, quos deprehendit, interficit. Rosiqui coeunt inter Se et repentino periculo exterriti sinistras sagis involvunt gladiosque destringunt atque ita se a caetratis equitibuSque defendunt castrorum propinquitate confiSi Seque in castra recipiunt et ab iis cohortibus, quae erant in statione ad portas, defenduntur.

69쪽

76. Quibus rebus coniectis flens Petreius manipulos 1 circumit militesque appellat, neu Se neu Pompeium Sentem imperatorem suum adverSariis ad Supplicium tradant, obsecrat. Fit celeitrer concursus in praetorium. 2Postulat, ut iurent omnes Se exercitum dueesque non deSerturos neque prodituroS neque sibi Separatim a reliquiS consilium capturoS. Princeps in hapo verba iurat 3

ipso; idom ius iurandum adigit Afranium; Subsequuntur tribuni militum conturionesque; centuriatim producti milites idem iurant. Edicunt, penes quem quiSque Sit Cae- 4 SariS miles, ut producat; productos palam in praetorio interficiunt. Sed pleroSque ii, qui receΡerant, celant noctuque per vallum emittunt. Sic terror oblatus a 5 ducibus, crudelitas in Supplicio, nova religio iurisiurandi spem praesentis deditionis sustulit mentes que militum convertit et rom ad pristinam belli rationsmredegit. 77. Caesar, qui militeS adverSariorum in castra per tem- 1Ρus colloquii venerant, Summa diligentia conquiri et remitti iubot. Sod ex numero tribunorum militum centurio- 2 numque nonnulli Sua voluntate apud eum remanSerunt. Quos illo postea magno in honore habuit, centuriones in priores ordines, equites Romanos in tribunicium restituit

honorom.

78. Prohibebantur Afraniani pabulatione, aqua - 1bantur ne gre. Frumenti copiam legionarii nonnullam habebant, quod dierum septem ab Ilerda frumentum iussi erant efferre, caetrati nuXiliareSque nullam, quorum erant et facultates ad parandum exiguae et corpora in-Sueta ad Onera portanda. Itaque magnus eorum cotidie 2 numeria S ad CaeSarem perfugiebat. In his erat angustiis res. Sed ex propositis consiliis duobus explicitius videbatur Ilerdam reverti, quod ibi paulum frumenti

70쪽

DE BELLO CIVILI

roliquerant. Ibi se reliquum con Silium eXplicaturos con-3 fidebant. Tarraco aberat longius; quo Spatio plureS rem POSSe cnSUS reeipere intellegebant. Hoc probato consilio 4 ox castris proficiscuntur. CneSar equitatu PraemiSSO, qui 29 Iuli. noriSSimum agmen carperet atque impediret, ipse cum legionibus subsequitur. Nullum intercedebat tempuS, quin extremi cum equitibus proeliarentur. 1 79. Genus erat hoc pugnae. E editae cohortes noviSSimum agmen claudebant pluresque in locis campestribus 2 Subsistebant. Si mons erat ascend0ndus, facile ipsa locinatura periculum repellebat, quod eX loci S Superioribus,3 qui anteceSSerant, SUOS RScendenteS Ρrotegebant; cum vallis aut loous declivis suberat neque ii, qui anteceSSerant, morantibus opem ferre Poterant, equites Vero eX loco Superiore in aversos tela coiciebant, tum magno erat ino periculo res. Relinquebatur, ut, cum eiusmodi loci S esset approΡinquatum, legionum Signa con Sistere iuberent magnoque impetu equitatum repellerent, eo Summoto resente incitati cursu sese in vallos universi domitterent atque item transgressi rursus in locis Superioribus ConSiSterent. 5 Nam tantum ab equitum suorum auxilio aberant, quorum numerum habebant magnum, ut eos SuperioribuS Perterritos proeliis in medium reciperent agmen ultroque eoStuerentur; quorum nulli ex itinere excedere licebat, quin ab equitatu Caes is exciperetur.

1 80. Τali dum pugnatur modo, lente atque paulatim

proceditur orebroque, ut Sint auxilio suis, subsistunt; 2 ut tum accidit. Milia enim progressi quattuor vehementiuS-que peragitati ab equitatu montem excelSum o iunt ibique una fronto contra hostem castra muniunt neque 3 iumentis onera deponunt. Ubi Caesaris castra pΟSitis tabernaeulaque constituta et dimissos equites pabulandi CRUSta animadverterunt, Sese subito proripiunt hora circiter sexta eiusdem diei et spem nacti morae discessu noStrorum4 equitum iter facere incipiunt. Qua re animadverSta