De Vergilio in informandis muliebribus quae sunt in Aeneide personis inventore

101쪽

sibi velit insigi opinionem illam, discessurum quondam

retardala minueretur aerumna speratusque dolor hebe

Quale autem revera genus ii qualis intima, ut ita dicam, ejus dolori natura quo proficiscens eam Aeneas assecturus sit, illud quoque mire perspexit eruditissimus animorum humanorum indagator Vergilius. Propter hoc enim sibi necessario abjiciendam esse vitam Dido sentit, quia solitudi=ὶem horret. Nempe et aliquem amare et ab aliquo amari Didoni opus esse jam prius praemonii fuimus, neque ei Orori Sufficere amicitiam quod quidem, eo quo Annae indolem informavit modo, praeclare intellectum nobis facit Vergilius. Adveniente igitur Aenea, praecipiti quodam impetu obviam lactio advenae sese ulit, et cum quadam essuSione sui u nihil sibi ipsa miserae reliquit, D XSlincto Pudore, conculcata sania, neglectis regni Osficiis . . . e suaque ei omnia ducenda, imperanda habenda dedidit. Nunc vero cum ista omnia ille jam habere nolit, priore olim Dido amore decepta alter iterum decipitur, solaque rursus in se ipsam postridie recidet. Quod autem adeo reformidat mulier imbellis', ut ne uno quidem momento veniat ei in

existimandum sit. Ita enim Envius inane I sine officio coeeundi, i, vel verecundius ViXDERLici tempus quo nullum amori commercium regina expetet. n ametSi iste sensus supplementum quoddam prol)ationis huic laujus dissertationis parti adlaturus sit, tamρ potiorem sequor anonymi commentatOris apud SERHuu explanationem tempus quo vacuus et otiosus niseneas suturus est. Vel etiam istam tempus inane, ... quasi non magnam rem. s. COXINGTON, L LDEWΙG-S II LPKR, APPES, ORBIGER Templi tria te St, quo

Dum tempore et Sulartiter edisco tristia OSSe pati.

2. Quantum adhuc etiam Dido Aeneam diligat, Vergilius v. 309 sqq. 429 sqq. significat. His repetitum istud demonstrat non fictum esse timorem quem super Aenea, illa anni tempestate profecturo concipere se Dido adfirmat. 3. C IV, 45 taedet coeli convexa luseri et 50 falis exterrita Dido. Bis se ab amat viro derelictam videt, et iustantem eandem, quam jam prius

102쪽

mentem, instaurandam esse ei, en ea profecto, Vitam, quam antea degerit , iam eis et regnum curandum, et urbs constituenda, et Anna amica supersit. Sed si a melius quam ego possim expressit poeta, illo Didonis considio somnio, quo solithidinis istum quasi puerilem, olentissimum tamen, metum, iam vivide repraesentavit

Agit ipse urentem

in somnis ferus Aenea SN semperque relinqui sola sibi, Semyer longam incomitata videtur ire viam et livios deserta quaerere terras.

Nunc autem nobis inquirendum quid in his querelis aut precibus ab Euripidis Medea, polloniique Dypsipyla Catullique Medea Vergilius extraxerit. Namque ibi nihil

omnino X homerica Calypsono vel Circa ducendum suisse perspicuum est. Sed de aliis quoque paucisSima. Irascitur enim sive Apolloniana, sive Euripidea Medea Ρ0iius quam dolet. Nec mirum quippe cui ut nimia superbia apud uirumque poetam in Sit, parumque animo insitus sit apud Apollonium saltem erga da sonem amor, is nimium graves ulciscendi causae apud Euripidem praecipue dereliciae asonis uxori suppetant, quam ut descendero ad illa postulanda possit quae Dido contra perpes Suram se libenter declaret, dummodo vel antillum annuerit en eas oranti Medeam igitur, tum ab Euripide,

experta St, calanaitatem stiaeulsa stupet Idem assectus e vers. 586 sqq. eminet

Regina e speculis ut primum albescere uicem vidit et aequali cluSSem procedere veli S, litoraque et vacuo Sensit Sine remige I O PLUS ...

quem locum unus praeclare illustravit Enni Rau Cur ii sensit Nam ubi viuerat classem provectam, litora et portu esse vacuos ipse intellegere poterat. Sensit nimirum est si cum tacito ac gravi maerore cernit , Et est talis solitudo ubi paulo ante grata et illaris erat frequentia, ad sensiDn tri Stissima. 1. Cf. IV, 550 Degere in iri ferae. - De verbis istis, quorum Sensus in multam disceptationem venit, Vide in Da XII. 2. Alteram quoque moriendi esse causam Didoni Vergilius mouet amam scilicet IV, 321-322 cs. 1 3 sqq. 19 sqq. in . Sed illam obiter tantu in modo attingit, neque Didonem dignitas sua praecipue ad voluntariam sui necem adducit, sed dolor. s. IV, i Ergo ubi concepit urias evicta dolore. - Disputabitur in ra num inesse quandam Didoni peccati conscientiam Vergilius voluerit.

103쪽

cum ab Apollonio informatam si nobis mente reprae Sentare voluerimus, indignantem videbimus quod delusa contemptaque uerit, stomachantem, denique urentem lacrimas , vero illas, et u gemitus is et u fletus is quibus Didonem saepius indulsiss0 vol inter commolos irarum

aestus Vergilius secit, quis Medeae pictor aut Sculptor, lecto Euripide vel Apollonio', adfingat

Catullianae quidem Ariadna non desunt lacrimae, nisi magi proprio lacrimula dicenda sint. Nam etiamsi illa in mulio horridiore condicione si quam Dido Utpote cui vera intentetur in deseria insula solitudo , - tamen nihili minus alie dolere, mulio minus sincero lamentari videtur Iam re Pioduli is ut Catullianum verbum ii Surpem singulius ex illius oro exeunt, ut nunquam Vere credere illa videatur se jam nunc u dilacerandam soris, alitibusque praedam is projici. Loquitur quidem riadna de instante morte, sed longe abest ut veliti Dido, Praematurum Xitum unquam optatam liberalionem acciat

inquit ejus nutrix. s. 1 L 1 2 797. De caedibus ab ea patratis, v. 167, 486 de ma , ici artibus, v. 285, 292. Itaque vix subindicatur dolor Hu v. 24, 30. Vi apparent rara amissi asonis amoris desideria v. 496, 9 . s. 588). Idem sere potest animadverti in Apolloniana Medea, itando Argon, IV v. 350393 queritur quod das comitesque sui lubitent num ipsam sint relicturi. Du

dolet, non lamentatur, sed suorum ultionem ante omnia reformidat, prodituro et ingrato heroi irascitur, immo magicae suae potentiae memor atrocibu minis

indulget v. 381 sqq. :

Quantum prolii beat magi ea illa sedea potentia, - qua quidem aeViu Utitur, Hue misericordia legentium ei concilietur, stendit . G1RAR , Elude Sui' laci oesi V ecque p. 332-335. 3. Cf. LX iv, 136, 202 249. - Sensu etiam arere ejus querelae videntur, nec satis intelleguntur v. 18 sqq. 4. LXIv, 132. - s. 61 maestis Minois ocellis. b. LXlV, 152-153.

104쪽

Bacchum potius adventantem Ariadna subaudii , consolaturamque u melioris mariti pompam non ita procul adspicit. Neque adeo u Xiernnia malo is est, Sive ut mulieres universas quae Sint in Orbe terrarum, longa nimis Oratione, admonere supersedeat , ne jam insidis viris considant sive ut in circumjecios luctus procurrens, bellula nunc etiam muliercula, non aliollat

Ita sui mythologicis ornamentis circumdata illa Minois

silia sub tua ut seria videri non OSSit, nec eram mi Sericordiam commoveat, neque humanum Onei.

Unum lamen o Catullo Vergilius decerpsisse mihi videtur

Si tibi non cordi suerant conubia nostra . . . at in men in Ostrus potuisti ducere sedes, quae tibi jucundo famularer serva labore' etc.

Quod quidem cum illis quarii libri supra memorali Versibus comparandum est, ubi secum Dido quid adiura sit reputans inducitur. Quod tamen assumptum Vergilius non commisit ut crudum prorsus neque immulatum redderet. Sunt enim cogitationes quaedam, qua S, eiSi avehementer commoto animo admissas, verbis lamen patiam proferre vi audeat quivis. Quanquam igitur ad omnia paratam esse Didonem suspicari nobis licet, abestia me ut nomen saltem sum utilii non horreat ac tanto

1. Ogidianae Ariadnae Fast IlI, 46 sqq. Catulliana persimilis est:

Jam bene periuro mutarat conjilge B elium . . . Sorte tori gaudens. iiii nebam rustica 3 dixit;

Utiliter nobis perffidus ille suit. 2. LXIV, 165. 3. LXIv, 143 Sqq. 4. OvID. Her. II, 79. 5. LXiv, 130. - Cf. COUAT, Et sur Catulle, p. 220 sq. 233. 6. LXIv, 158 Sqq. - ELLIS, Coinui on Catullus, p. 311, recte consert uni-

105쪽

CAPUT TERTIUM. 85 minus deceat jam muturam aetate mulierem, eandemque reginam, se ipsam sibi ultro ingere in posterum v can

dida permulcentem n Aeneae tanquam Ariadnam Thesei

liquidis vestigia lymphis, Aeneaeque lectum purpura e Ste D consternentem . . .

Tantas iamque flagitiosas rerum suarum mutatione animo Sine pudore praecipere homericarum seminarum est; sunt Vergiliana fastidiosiore S. De Apollonio quoque mutuari aliquid Vergilium animadvertere est, scilicet illud Hypsipylae a Jasone de- Sertae

Sed neque illud tale proseri quale invenit. Nam cum sicco quodam laconismo hoc de Hypsipylae ore votum excidit, atque utpote quod uno tantum verbo, et illo proprio, enuntiatum sit, inurbanum nescio quid et agreste habet . Vergilius contra spem eandem, pluribus explicatam VerbiS, eo ipso extenuat, illamque pariendi appetentiam non υ siti orum, Apollonii instar, vocabulo significat sed illa lepidiore mulieris, jamdudum matris factae imagine Ornatam dissimuhit

1 Ii sere unum est, quo Didonis cum enea amor asonis cum Hypsipyla amorem in Aroon primo libro narratum reserat Perperam CoXINGTON, Introd. , p. xxxvri imitatum fuisse Vergilium dicit hunc l0cum Apollonii, etiamsi satetur illud actum suisse si in Der uis erent colours. 2. Argon. I, 99. 3. Quod viDius Heroid. vi I, 135 repetit, sed mutata et viliata

Forsitan et gravidam Dido, Scelerate, relinqtIAS, parsque tui lateat corpore clauSa meo.

Ovidiana igitur Dido metiri ne filium Su Sceptura Sit ex Aenea, non Sperat. 4. Niliit liud ex antiquis poetis iis in locis in rem suam convertisse Vergilium arbitror, etsi insuper conterantur a pleri Sque commentatoribus cum Aen. , IV, 320-326, 34-536, loci sequentes SOPH. El. 812 Sq. : ...NU δὲ ποῖ με χρη 10 .:ιV M6vη γαρ εἰν t, . . . .

106쪽

DE FURENTIS DIDONIS IMPRECATIONIBUS ET IRA

Nescio vero an illi Didonis doloniis et ad subnailiendos animos nimio dolore Oaeiae lam accuratae descriptioni, Optime con Sonet ea, quae equitur nec minus luculentae Si reginae furorum X plicatio. Maestus enim ille dolor ei illa alii ita mensis quasi prostratio iam bene tum ejus ipsius indolis accommodata, cum humanae omni naturae consentanea nobis videntur, ut vi credere possimus eandem illani mulierem paulo post de bacchari usque adeo osse. Quamvis vel maxime inier se discrepantes adsectus propiores alii aliis revera erum Pere Oleant, quamvis essera sit Dido

mentem que insania mutet;

quamvis etiam Vergilius, ea qua est sollertia, per lenta demum incrementa secerit illam ad extrema furoris ad-

Quo nunc me vortam quod iter incipiam ingredi ΤDomum paternamne, anne ad Peliae filias AP0LL. IV, 3 8 Sq. πως ξOlidi optu ατα πατ*O ; . . .. denique CATULL. LXiv, 177-18M Nam quo me reseram ... Dictaeos- ne petam montes'. . . An patri auxilium perem, etc. At vero egomet, quamvis in ista similium locorum collatione delectentur docti Viri es. ISSOT EICII HOFF, PATI X, CONIX ITO X HE XRY - imitationes illas non appello. Quippe cui non in mentem veniat, ei Sonae oujuslibet πυρια describenti liae illum inducere dicentem ii Quo me vertam ... , Cur non et hic citatur, tanquam si Vergilius meminisset, Cati Graeelii apud Ciceronem De Orat , III, 56 exclamatio interrogationis hujus ne sormam quidem recordari Vergilium necesse suit, ut Didonem Se ipsam id interrogare saceret sententiarum saltem et rerum, quae in hac interrogatione apud priore p0etas insunt, quaeque praecipuae sunt, nihil ille Omnino excerpsit.

107쪽

scendere , viciamen in mentem nobis Venire potest, se minam hanc, Aeneae adeo et animo et corpore devolam, mortem ei crudelem atque ignobilem primo piare

Spero equidem mediis, si quid pia numina pos Sunt, supplicia tinusurum copulis;

immo etiam iam brevi tempore intermisso, deplorare quod nequeat

abreptum divellere corpus et undis Spargere, non OciOS, non ipSum absumere ferro Ascanium, patriisque epulandum ponere men SiS...

Quid sibi cruenta sin somnia volunt Tantaene tenerrimis animis irae Miliorem prosecto et moderatiorem Ariadna se Paestas quam minii tamen moderatam S Se, majore injuria laesam ei majorem in aerumnam demer-Sam, liceat. . . Quippe quae ab Eumenidibus postulata supplicia non uni certis verbis designare neque iam Sae Vis volis definire curei

Huc, huc adventate, meas audite querellas et , quali solam Theseus me mento reliquit tali mente, Deae Iunestet Seque SuOSque'.

Catullum lamon ibi Vergilius noluit sequi, Euripideamque aut Apollonianam Medeam referre potius habuit; quam tamen, cum natura superbissima sit, et ultionis appeten. , et sera, propterea magis verisimile est in ianias iratam debacchationes abripi.

1. Ipsis autem vocabulis quibus Dido Aeneam vicissim compellat, increscens ira significatur. IV, 323 hospes IV, 2 hostis. Nempe in posteriore versu non veteribus interpretibus adsentior qui apud En v. i. h. l. hostem interpretarentur tanquam advenum, pere9 im/m, hospitem. Hic me iii inisse decet Ati Diu. I xvI, 23i Quos nos hostes appella inuS, eo vetere Perduelle appellabant per eam adjectionem iudicantes cum quibus bellum esset. o. Supra, p. 23 n. 1.2. LXIV, 19 Sqq. 3. s. supra, p. 53 additam notam. Insuper his materna Euripidea Medeae superbia laeditur, quo magis es Ierari naturale St. 4. Aryon. IV v. 385-390

108쪽

Cur autem sic secerit Vergilius perspicuum est. Oportuit enim legentes paulatim adduci ad imprecationes istas, quarum nati totum de Didone πεισο6 6 compositum fuisse fieri potest ideoque paulatim et ipsum Didonem ad id uroris procedere ut ne immanissimae quidem eXactae ab Aenea poenae dium hujus et ulciscendi cupiditatem explorent, sed et insuper genti ab Aenea Oriae immensas dari strages appeteret. Carthaginiensium demum igitur cum Romanis suturae simillia iis memoria Vergilium, ut opinor, induxit ac compulit, ut adeo effrenate excandescenti Didoni eos in animum sensus, ea in Os Verba injiceret, quae quidem non omnino ab ejus indole dissona, non omnino tamen consona videantur. Sed quanto magis alio dolet Dido quam priorum poetarum Medeae et Ariadnae, tanto minus debuit irasci. Feris istis maledictis et conviciis praecedentes elegi nocent.

DE ULTIM QUADAM MORITURAE DIDONIS ANIMI IMMUTATIONE

Atque illud quoque declarat Vergilium romano poematis sui consilio laesendique Romanis desiderio fuisse coactum ut paulo plus aequo tibacchantem Didonem ingeret, quod discessuro ab illa lectori istam furibundae carnificis isiphoneam quasi imaginem unimam insigi et in

perpetuum haerere non passu Sit.

Intellegit enim ille excessisse a natura sua Didonem, atque in se postremo redire vult. Quae autem sit hujus conversionis alia, ut ita dicam, atque ima ratio, subtilissim detexisse Vergilium hic quoque latendum est.

Namque secretum eam Sensim SuhitSse Aeneae oraten

tum nobis ostendit, in illis primum versibus obscurius

Nec tibi diva parens generi nec DardanUS auctor, etc.

109쪽

in istis deinde manifestius

En dextra sideSque quem Segum Iliacos niunt portare Penate S, quem subiisse humeris consectum aetate strentem, etc.

Quid his verbis significatur, nisi Didonem putavisse illius herois ingenio, quem oneris silium dicitiarent et de quo

iam laudabilia narraronitar molle ac tenerum aliquid inesse belli eamque illius, vel nulli imparem sortitudinem, non tamen foedari inhumana ista ferreaque suorum commilitonum duritia ... Ece autem celeris eum plane imilem comperit: quippe qui non modo devotissimae sibi mulieris amorem vomissis regnis anteponere non 3leat, Didonemque suam, reviviscente subii ambitione, de Serat, sed et aequo animo et u ovans is deserere videatur

Nummotu ingemuit nostro Num lumina flexit' Num lacrimas victus dedit aut miseratus amantem est'Jam igitur evanescit ex oculis ejus eximius ille ne persec- tu heros, quem raris et peculiaribus animi dotibus viros omne omni modo antecedentem sibi Dido amabili errore fingebat Corruit salsa illa species, qua dehisa suit; et fuisse dolet, et nunc resipiscens mendaci personae iras citur, iuuitiaeque ipsa suae, Pupia saScinatione Suce enset'. Inde sit ut si abolitus , nuper a Cupidine Sychaeus jam in Didonis animo quasi resurgat

Tunc exaudiri voces et verba voeantis visa viri, O cum terra ObScura teneret. . .

Neque ille resurgit et urget admissi ab uxore periurii

1. De ironi quae Dicionis questibus inest, es. IV, 376- 81, quae v. I et 356 respondentὶ 427, 32.

110쪽

tilior ' neque infidae conjugi tale dicit, sed illa in v Mocat quasi ignoscat et ad se miserana rursus celat animulam ... Neque semel Vergilius Significat, quomodo paulatim in Didonis animo Sychaei renovetur memoria reconcili se iurque gratia. Nam Sychaei nutricem arceneo ipso tempore inducit quo vim uno vitae regina jam jam illa iura est' et os ultima inter homines arce quam Dido alloquatur. Denique, inter ipsa re novissima Verba, Didoni ultimum solacium est, quod si poenas inimie a

Duplici igitur modo in quarto libro sui eiur poeta, sibi ipsi, qui secerit utrumque, enen in Didoni parem non videri. Postea autem idem it id quam lanissime in sexto libro testatur, quando in Inseris conversari cum Schae ODidonem fingit, cujus quidem Olus

aequa Sychaeu amorem a. 1. Ceterum e IV, 15 sqq. videtur posse coiijici, nunqu3m Didonem Sychaei memoriam colere destitisse

Pra, terea sui in tectis de marmore templum conjugi antii sui, miro quoi lionore colebat, velleribus iiiveis et se Sta Po)iue revit ictu ul.

Haesisse jam lio in loco En vicu ipsum videmus am albat eneam, utique non coleret exstinctum maritum. s. vlcALA, iklia un9, p. 133 sqq. Explanandumne est, quasi Sit quod alatea colebat uer sollen ii an ueh-men classi ido, rota dei Liebe tu Aeneas unu rosa uer non servata fides v. o2 , docti die ei Ohnhei conjugis templum colere uni sesta fronde revincire eib hieto Huic equidem opinioni libenter adsentiar satis enim Dido particep est adsectuum lioruli qui ad recentiora tempora mugis pertinere Videntur, ut arrii tremur animum ejus plura, vel plane contraria, una continuisse et conciliasse. 2. duod nutrices Didonis et Sychaei in narratione in suam acciverit Vergilius, cauSa SSe potest quia in antiqua, cujus summam tantummodo per ustilium habemus, de Didone Tyro fugientis sabula Didonis nutrix aliqua parte gerebat. Illam a Pygmalione sublatam fuisse sorsitan Orajici poteStin. 3. Aen. VI, 4 4. - s. SILIus, Pun. VIII, 146

Me quoque sors dulci quondam vir notus amore ex Spectist cura cupien aequave priore S.

Minus bene, aut saltem minus Vergilio convenienter, vi DIUS, Ner. VIl

Sychaeo ad quem me miseram, plena pudori eo.

Sic quoqt: viam Vergilius invenit, qua rediret ad vertim historiam de Didones interim eule ut Sychaei idem servaret C s. SERvIu M in Aen. IV, 36 JUSTII.,