De Vergilio in informandis muliebribus quae sunt in Aeneide personis inventore

111쪽

CAPUT TERTII M. 9l on tamen Didonis. Λ no a n nil O linit S tutan antea aestimantis, rursusque Sychaeo amorem suum paulatim

reddentis, illa quasi conversio et commutatio facit ut omnino jam ex animo sejus se ei dant violenti illi, quibus

cumque riu e X aestuare illum vidimus, adsectus. Quod testantur ipsa extrema vergilianae Didonis verba Neque enim me iis constat, recentem ejuM ac Vehementem in enseam iram ita plane e XStine lam S Se ut, anticipatis quodammodo christianae religionis sensibus, Dido moriens proditori ignoscat Minime rose elo supremumque latilum mula lura crudeli lardan Vel adhuc maledicit, ultionisque uno etiam cogitatio animo

obversatur. Verum it id superstili satisfacit irae, quod etsi derelicta et contempla et jamjam moritura sit, derelinquente Aenea ac vivente et impunito antecellere tamen sibi ipsi conscia est

Moriemur inultae, Sed moriamur, ait Sie, sic juvat ire sub umbrasi

Num rursus en eam non jam amat Longe prosecto abest ut tantum Vergilius contra verisimilitudinem peccaverit Verum enimvero Sque permanere et animo ejus haerere Aeneae amorem tum illa ipsa verba denuntiant

Dulce exuviae dum sata deuSque inebat, accipite hanc animam;

tum ardentia illa quae si dulcibus exuviis sigit oscula β:

xVIII, 6 TIM LOCR., si'. 23ὶ Sic quodammodo satisfacit Didoni, cujus, sicut dicit AusoMus Dio . in idus mauinem , u damna pudicitiae uinxerat et illa tam famae v qua sola sidera ad il)at IV, 21 D, injitriam quasi corrigit Cf. de Sensu istius versus 321, Kvic ALA, Helle Belli clue,s . 103, et ORω-ER. J1. IV, 651. Cf. 618, 496 50 sqq.

2. Longe enim abest uti quivi ad Sentia de IV, b os impressa toro scilicet percita furore, salute desperata et morte jam vicina. Non enim is serat jam mentis halbitus, ut exosculari illas exuvia velle videri OSSit, neque verba quae ellatur, tale quid arguunt. . . u Quidni Iulio rectius vicΑL neue ei-trsige, p. 211ὶ qui tales, quale prae Sumit eFniu S, en Su paulo ante convenisse Didoni judicat v. 642 6 6 , tum vero furori in locum passem quandam et serenitatem successisse sapienter animadvertit. - Errat quoque ORBIGER dicens prae animi clolore in torum incubat D s. p. 92 n. 1.

112쪽

Verumtamen illa curas is simul reeordatur, quibus et ineunte, et ei genio, et X eunte amore isto, VeXa in suis, eoque minus desidera amissam felicitatem quani tot et laniis corbis alibus commixtam ei quasi adullera iam X-

peria sit

Accipit hanc animam, meque hi eaesoluit curὶS.

Hactenus sano vivit amor ita vero vivit ut eum quadam satietate vitae vel aegra quadam lassitudine animi valde imminutum perspicuo intellegamus. Adsecius igitur illos, quibus currime conlurbatam Didonem prius monstravit, non commisit poeta ut postremo

1. IV, 659. nvius duplicem horum verborum explanationem profert, quarum istam probo u . . . applicito ore ad lectulum, ... quasi amatrix, ut v 82 stra tisque relictis ii cubal , - vini autem imitatio ire Her. X, 1 sqq. ea interpretatio, quam anteponendam enseo, confirmatur. 2. Aen. IV, 25 Quid moror qui RAM1 in hac terra, . . in Africa; largiorem Pgo sensum in hac vita, vel quid moror mihi ipsa manus in

prae sero; - IV, 45 Morte in orat; audet caeli convox a tueri qui versu Rintellegendus est quasi si Dido Morti precetur ut ad vi nitit c s. vre ALA, Phl., p. 129 et frui I x i. h. v. t. II, p. 11 IV, 92 Quaesivit coelo lucem ... - s. Supra, P. 1-52 cum notis s. quoque IV, 49 his, ger

mana, mali oneras ... tales Q tangsere curas Scilicet, iit opinor, Omnia

mala omnesque ianimi dolores, quae si in istiusmodi, nempe quae amori cornitari poetae semper finxerunt Eelix sane Dido sui amatis, non amo secuta ejus selicitas fuit v. 296-298ὶ Male o MX0To v et alii re tales nec tangere curas D domsere valore Olunt ac si sine crimine , velut si culpam, quae umori Suo ineSSepotuerit, Dido hoc in loco significet. Non tamen de iis quae in ori quasi connexae haerere putantur curis plane idem sentit Dido atque antiquae heroides. Namque Medea, sicut et imae illa, amorem morbum esse censet a saevis iis immissum de quo v. iniser multos ali 0 S INTE-BEUVE, Porti'. coni. t. V. p. 386). Dido vero tum demum cum moritura est exclamat Medeam Euripidis, v. 93, Catullique Ariadnam, v. 1ῆ11 6 secuta :

Felix heu l linium felix i litora tantum nunquam Dardaniae tetigissent nostra carinae IV, 657-658).

Atque vel hoc in loco testatur quam Sit menti suae placens etiam tum, nisi amati Viri, Saltem amoris memoria Dulces exuviae dum sata deusque sinebat IV, 65 l), quibus verbis significat se quasi donum dei hunc amore in etsi talia in seliciter desierit, existim ire.

113쪽

totos aboleret aut iam facile et repente Ompe Sceret, quam in prinio Aeneidis libro Iuppiter

dicto citius, tumida aequora placat et cunctus pelagi cecidit Pngor.

Persiani ergo iidem tunc etiam in Didonis mente sensus, - idque naturae prorsus consonum est mitigati Vero Xtenuatique persi an et si Ou Omnino lucida, pacata salieni Dido de vita decessura est. Quod nempe ut piam maxime sint alis que esse appa reat morientis reginae animi habitus, propter ii Oc, credo, poeta voluit Omnino ad postremum evanidam iacere illam admissi erga Sychaeum ei uri conscientiam, qua et initio, et in media quarii hujus libri parie , sollicita iam Didonem vidimUS. Hanc autem admissi cujusdam male saei conscientiam ei cum attribueret, Vergilius sateor, se quebatur Apollonium apud quem Medea se ipsam arguit quod, cum Jasonem a Jjuverit et ama erit,

impulsa egerit' Sed in hoc ab Apollonio discedit noster,

1. Manifestius etiam in sexto eneidis libro 450-474 novus ille animi ejus habitus apparebit. Ubi enim primum Aeneae Dido it obvia, in breve temporis spatium pristinae irae quasi scintillae quaedam excitatae refoventur ardentem et loro tuentem J; mox vero u Fixos oculos a De S tenens Vultuque rigido, sese corripit atque u inimica , in nemus refugit. Necdum magis in praecordiis tunc temporis movetur illa

quam si dura silex aut stet Marpesia cautes. Nonnihil tantummodo odii, multus supere S contemptu S.

Catullianam vero Ariadnam nulla subit poenitentia, nec tantillum se putat esse Sontem. s. CouΑT, tude sui Catulle, p. 32 i. - Di illari igitur ab Apolloniana Medea Dido quod Medeae conscientia vel in amori initio vehementer angitur, maeret ac remordetur disssor autem ab Ariadna quam Catullus adumbravit, quod Ariadnae animi nunquam interpellatur tranquillitaS. Did autem, quando amare

114쪽

94 PARS TRIOR.

quod jam uno nos sint ut praemon et non multum sibi ipsi sontem videri Didonem. Namque iis ipsis verbis quibus illa se incusat, iisdem sere una Xeusatur

Non licii it thalami expertem Sine crini in vitam degere more ferae,

quo scilicet, ut sapienter observat uini ilianus , u erumpit ejus ad se eius is infima quo sententia, u ut sine halamis vitam non io minum putet, sed serarum .

Λique insuper in hoc quoque apparet quam bona fide

Dido, volente Oela, non credat se Aeneae amori indul-

incipit brevi a se avertit et abjicit omnes quibus cohibeatur animi sui impetus cogitationes; - Dido, ubi primum proditam e Sentit, meritam culpae suae erga uanos conjugis poenas se nunc perSolvere agnoscit Dido moritura sibi ignoscit seque miseram, non Ver gravi alicujus culpae consciam judicat. Neque sunt illa leviora adsectuum discrimina quam ut notentur cum in hacacula depingendi subtilitate et ars Summa poetarum et lectorum, nostri praecipue temporis, summa Oblectatio ponatur. 1. Inst. r. IX. 2. 61. - De multis quae hujus loci proposita suo re inter- prolationibus, vel etiam textus immutationibus, v. EORRIGER. Memorandum tamen primum est illud quod credo. EERi KAM attulit Cur mihi non leuit vivo remore ferae, sine matrimonio et cum quolit et concumbere n. . . liam quoque explanationem nuper exhibuit . EX RY Aen. t. II, 92 The vita ferarumis the innocent, has te and simple life n Quam tamen non probo, propter circumjacentium verborum Sen Sum.

2. Nescio an sere idem se usus subsit Q versu 552,

non servata fide cineri promi Ssa Sychaeo.

in quo reperire est, simul atque objurgationem, tacitam quandam sui excusationem cineri. - Cf. IV, 34 Annae dictum cinerem . . . credis curare . 2 versibus 596-597

Infelix Dido nunc te saeta impia tangunt tum decuit cum Sceptra dabas,

ubi subostenditur illam non tam peccati, ut ita dicam, moralis conscientia exagitari, quam erubescere quod regiae suae dignitatis suerit oblita. Primo culpa, secundo, et in eadem sententia, imprudentia designatur. Hao cum illa cogitatio, quanquam in Oratione conneXa, non Omnino consonat atque in totum sententiam respicienti videtur Dido magis contracti a se dedecoris pudore quam adlatissae ci/lpae senilentia assici. Quantum nunc attinet ad sensum verborum tacta impia n, de quibus controversia est, neque ego plane piseris tu 3 comm 'ntatoribus suffragor, v facta sola re Aenea n intellegentibus, neque tamen probo . HEXAY, u facta Didonis unius putantem. Sed utrumque sensum iisdHm vel his includi censeo, sic nempe enarrans Dii Nunc te facta myia g0neraliter dictum implete, a delovante. te crime tangunt cum erga te Aseneas myte agit clim vero tu ipsa te impiam erga Sychaeum i es tabus, decuit impietati et pietati esse mem0rem, hanc sequi, illam horrere. D

115쪽

gentem aliquid peccasse, scilicet quod illa proditionis remali viri sucia certior cum mulio majore vehementia fiduciaque Deos invocat quam quaevis una derelictarum apud pristinos poetas heroidum. Nam incerium quoddamo dubium Apollonianae Medeae verbis inest, Iunonem et Justitiam timidius oranti sibi autem ipsi Euripidea Medea potius quam iis considit, eosque potius ullionis suae testes quam ultores appellat: - Catulliana denique Ariadna frigida voce Deos compellat, qua Si coacto et inutili neglegenter fungatur ossicio' - neque illarum

ulla tanto servore vel ianta gravitate, quanta vergiliana Dido , coelum omne in suae injuriae consortium Vocat. Ubi primum os aperit, Aeneae prosecturi consilium PO- Duntiat esse si nesas atque adeo sibi lini persuasit Deo suo amori savere, ut nunc illius in mentem non veniat, O nunc istud nefarie ruptum si conjugium , aeq/tis adspicere oct/lis. Quod si paterentia impunitum, Usquam tutam is in posterum sore si idem B declara audacter nec Iunonem solam appellat, Sed Jovem ipsum, Solemque Hecatenque I ac postremo, etiam quando

vidit turicremis cum dona imponeret aris horrendum dictui latices nigreScere Reros, 1 Aryon. IV, 372-373, 381-383, 387-388

Non tamen ante milii languescent lumina morte quam justam a Divi exposcam prodita naultam Coelestumque idem postrem compresse hora.

Cf. v. 134 neglecto numine divum.

3. Aen. IV, 306, 3I1-3I3, 3 6 sqq. 38 sqq. 386 sqq. 453 sqq. 519-520,

590, 60 sqq. - Dido non a iis certior acta os sutis taliae regno Aenseam necessario sestinari. Non hoc ei Mercurius ab Iove missus aperuit; neqiae Sic explicari debet illud libri primi ne fati nescia Dido I Piiiii, us urceret. n s. de hoc versu luculentas enari itiones quas I tDΝKR, L I, E lGi, Vu ALA Verg.

Stud. p. 102-103 attulerunt.

116쪽

jus a se ipsa stare ne paululum quidem Subdubitat . . . Vel re moritura , Deos iterum oesiatur is et

. . . Si quod non aeqhi foedero amantes curaenuine habet u Stuinque mem0rque precatur.

Verumtamen nusquam aperitus quam in novissimis verbis ista declaratu illius de suo amore ac de se ipsa opinio Tum enim praeteri iam vitam respiciens sibi ipsi bonae conscientiae cum minime lecta superi,ia reddit ses- limonium

Vixi et quem doderat cursum fortuna erogi; et nunc magna mei sub terras ibit imago.... Felix, heu l nimium felix, si litora tanti imnunquam Dardaniae tetigisSent nostra carinae.

Infelieem igitur so suisse saletur sontem Vero, incet, neque profecto credit. Quippe quam malum, ut in dicam, adierit volentibus iis non illa malum adiit sponte Sua. Nuper quidem Didonem si satis exterritam ostendebat Vergilius nunc - quasi menti ejus divina quadam revela tione, clara lumina praepandantur refectaeque praeteritorum Venilium rationes paleant, intellegentem illam ostendit quantum elicii alis ipsi si sala deusque D imperiiVerint, quantum rursus calamitatis Oblingere decreverint. ii Culpae , Vero istius, quam ineunte amore suo ipsa Ominabat, nullam hie mentionem laeti. Nulla ei superest peccati alicujus conscientia, qua morien contuΓb iras... Atqui ita quoque, ni fallor, suam erga Didonem benevolentiam poeia lorum declaravit, cum si salutem n fuisse

1. IV, 450. I. . u malis suis, Iniseria sua consternata, quam in satis Sse nunc intellegit. RHIGER. Sic KvicALA, Phlur. p. 28. - Ea territa I VICALAdicit eaeciliata turbiata. HEv NE, in h. l. extorritus de iis dicitur qui conster nati subito aliquo casu et mente alienali insaniant , Minime recte VI ALA, D que Omnem sensum reddit Eux terror proprie significatur his verbis, luasi potentiore num iri se domitam sentia et prostrii tu i Dido.

lioli licui ilialani experten Sine ei. iii ne it Ana.

117쪽

ciulpam ejiis nobis in memoriani opportuniSSime revocet , et quasi tacito lectorem quemque severiorem ad ignoScendum peritissime deducat.

Quid oro in isto luarii libri sine prioribus poetis Vergilius debuerit, non ego quidem video. Quis enimani Vergilium poeia illas contrariarum cupiditatum dis

crepantiumque Studiorum, una tamen eodem in animo versantium, conjuneliones aut descripsit, aut etiam perspexit Quis seerelas illas ac leves adsectulum quorundam, animis pertinaciter adhaerescentium, et inanilitationes et imminutiones 3 Ex iis semineis ersonis, quas antecedentes poetae in pari conditione, qua Dido est, collocaverunt, ecqua reperitur eui innius iisque permaneat invisi proditori amor, quamve similis Subeat erga virum istum, quem nuper Supra celero mirata sit, contemptu. Ecqua nobis occurrit quae, Didonis instar, verae Solidaeque ultionis voluptati suam ipsius mortem praeponat Lilla nee irum, ante Didonem, est, hine deni liuo iam Sineerum

vitae fastidium aut iam insolitam moriis appetitionem et diciis et re doctaret Uuae cuneia ne iani illum quidem attigit hiis piam alius in antiquitate scriptor sed haec

omnia omnino Vergiliana sunt r.

1. Vergilius et ipse profitendum censet non merita morte periisse Didonein

2. RIBBECK, GeSch. d. rom. Dicit funu, I, p. 63, e historicis latinarum litterarum recentissimus, bene agnoscit quantum ab Alexandrinorum Sentiendi dicendique sorma quartus ille liber dis Ierat. Neque enim Callimachum, neque eos qui post eum seripserunt, materiam Vergilio suppeditasse confitetur. Plus autem ex Apollonii, - cum multis criticis, inde 'Euvio ed.Thilo t. I, p. 459 et u ACROBIO l. V cap. XVil usque ad aequales nostros, Medea deSumptum declarat , quantulum vero hoc sit, demonstrare conatus sum. - Nonnihil quoque Euripidi a Vergilio deberi sui ijicitii AHE K quid vero et quantum noumugis, ut opinor, api aret.

119쪽

PARS IOSTERIOR

Be muliebrium Aeneidis personarum, in quibus itingendis minimum adjutus fuit Vergilius indole qua tamen inveniendi copia descripta fuerit.

CAPUT PRIMUM

Nunc autem ad eas personas accedamus in quibus delineandis multo minus feliciter rem ossisse Vergilium dicitur, scilicet ad Laviniam Creusam, Annam, Camillam Amatam Tametsi autem subsidii parum, ut hasce personas confingeret, ei fuisse, Obiter ac summa lim concedatur a plerisque criticis , - ob id ipsum languidas inanesque illas esse contendentibus, lamen e re esse arbitror si priusquam fastidiosa eorum Opinio perpendatur, recognitum suerit quot et qualia quibus e sontibus percipere potuerit Vergilius. Ab initio nobis constare volo tam liquido quam sieri potest computatum, rerum alatino poeta aliis debilarum, vel ipsius propriarum ratiOnem. 90rtet enim, si vituperatorum Aeneidis sententiae contradixerimus, iis non relinqui istius conjecturae persu-gium videlicset quod Vergilius nonnulla de fontibus minus apparentibus ortasse X Pa Xerit.

l. Vide supra Prosem. p. 5-I, cum Oti S.

120쪽

PERPAUCA DE AMATA, CAMILLA, CREUSA, ANNA, LAVINIA VERGILIO TRADITA FUISSE.

Illud auloni de mala traditum ab antiquis, siculi

Ceri comperi uim S, Ceel erat, eam nempe uxorem Latini

regis Venilia Nymphae qua vel Jani, vel , eptuni con-ju haberetur sororem, duo peperis Se silio unamque siliam Laviniam. Quam quidem ab mala Turno ne poliani destinatam postquam re Latinus eneae nuper in Italiam appulso vel promiseris, vel nuptum colloca veril, tunc irata mater filios suos cum patre sentientes Piu Sobcaecat, deinde obtruncat, Turnum ad bellum contra Trojanos invadentes concitat, eoque devici Se ipsum inedia interimit . De Camilla ipsa quidlibet e latinis sabulis assumpsisse Vergili ulti nullum liciorem alaenius'. 0Mici lanium- modo pol si illinc tamen una hausisse de fugiente uelabo narrationis vel summam vel Salleni arte aliqua S,

tatoribus nonnulla de in ita :irrantur quae cur Vergilius non omnia pariter acceperit, infra disseretur de Amata . - DioxYA. Ain ARX. I, i, eandem sere quam iii Aeneides personam ossisse Amata tradit 'Al1ατη ταμυξυVO G qc... Cf. ΑΓ REi it 'M Vi TOREM, De Ori yi ieientis romanae, ed. Bari ou 1 33, p. 21ὶ quaedam de matu ex Catone et Pisone X cerpentem. 2. pisodium hoc a poeta ex antiquis taloi um iistoriis seu tabulis conteXuisse putandus sest. D HE, Ag, Excurs ad lib. XI. Idem auctor suspicatur in instratum fuisse apud Volscos Camillae sepulcrum, ex Aeneidos XI, v. 59159 l.

D Camillae sive Casmillae nomine vide VARRO XEM, De Linoua Latina, VI, 3; Vll, i DLLTA Acutu Vita limae vii PRELLEn, sim Mytho . I. 203 II, 29. - De comitibus Camillae, Larina, Tulla, Tarpeia, ceu V. PRELLER, ibid. I 55. 2 96 3 l, 387, 31 li 26 2I. 3. Vi l. KR v. in Ieri. XI, 6 u ... Pulsu fuerat a gente Volscorum, quae etiam ipsa Etruscorum potestate regebatur quod Cato plenissime insecutus est et b0 vid. STRABO XEu, VI, 265 40 B) et ANO N. p. SERV., in Aen. XI, 40