장음표시 사용
131쪽
AD H E R E N NIVM de qua planius paulo post suo loco dic usmune breuiter ad hanc rem quod salta sit attingemus, in qua conflituetur alicuius personae oratio accommodata ad dignita
tem hoc modo,ut quo facilius res cognosci posit , ne aseum siententia recedamus: Sapicns,qui omniare .caustsuscipienda pericula putabit, sepe ipsiesiecum loquitur: N on mihi soli, sed etiam atque adeo multo potiug natus sum patriae:uita quae Iato debetur, saluti patriae potifima soluatur. Aluit haec me,luto,atque boneste produxit usque ad bane inte,munqt meus rationes bonis legibus,optimis moribus honestifimn disciplinis. Quid est, quod a me saritis ei persolui posit,unde haec accepta funis Quia haec lamquitur siccum sapiens, epe ego in periculis reipu. nullum ipse periculum fugi. Item mutatur res tractando, si truduriritur ad exuscitationem, cum Cr nos commoti dicere ui deamur,CT auditoris animum commovemus,sic: Quis est tam tenui cogitatione praeditus,cuius animus tantis angum
si s inuidiae continetur,qui non hunc hominem studiosistas e laudet,Cr sapient fimum iudicet qui pro salute paα
trie,pro incolumitate ciuitatis,pro reip.fortunis,quamuis
magnum atque atrox periculum studiose suscipiat, Cr Itabenter subcat.E quidem hunc hominem magis cupio satis laudare,quam posis, idems hoc certo scio uobis omniabus usu uenire. Eadem res igitur his tribus in dicendo commutabitur rebus,uerbis,pronuntiando,trumndosed re estudo duplicitersermocinatione, Cr exustitatione. Sed de eadem re cum dicentus,pluribus utemur commutationibus. Ndui cum rem simpliciter pronuntiauerimus, rationem
poterimus stubiicere. Deinde duplicem, uel sine ratiovinibus, uel cum rationibus pronuntiare sententium. Deis inde amre contrarium . de quibus omnibus diximus isurrborum
132쪽
LIBER IIII. Irs uerborum exornationibus. Deinde focile CT exemplum, de quo suo loco plura dicenim Deinde conclus nem, de quam fecundo libro, quae opus fuerunt, diximus, demonαρ antes argumentationem quemadmodum concludere oporteat.in hoc libro docuimus,cuiusmodi esset exornatio verbi, i coriclusioni nome est. Ergo huiusmodi uehementer ornata poterit esse expolitis,quae conmbit ex frequentibus uerborum exornationibus Cr sententiarum. Hoc modo igitur septem partibus tractabituri sed ab eiusdem senistentiae non recedamus exemplo,ut scire posis quam facile praeceptione rhetorica res simplex multiplici ratione re Etetur. Sapiens nullum pro replib. periculum uitabit, ideo quod saepe fit, ut cum pro rep. perire noluerit, necessario cum rep. pereat. Et quoniam punt omnia commoda a patria accepta,nullum incommodum pro patria graue pumrendum est. ergo qui lugiunt id periculum,quod pro rep. subeundum est,stulte aciunt. Nam neque ellugere incomae moda possunt, Cr ingrati in ciuitatem reperiuntur.At qui patriae pericula suo periculo expetunt, hi sapientes putandi fiunt, cum Cr eum quem debent honorem reipub. retadunt, Cr pro multis perire malant, quam cum inviatis. Etenim uehementer est iniquum, utim quam a nam tura acceptam propter patriam conseruauem ,inaturae, cum cogar,reddere: patriae, cum roget, non dare: Creum posis cum summa virtute Cr honore pro putria interire, malle per dedecus Cr ignauiam uiuere : ercuam pro anticis Cr parentibus Cr caeteris necessurijs adire periculum uelis, pro republica , in qua Cr hocer illud sanctifimum nomen patriae continetur, nolle in discrimen uenire . Itaque uti contemnendus est, qui in nauigando se quam naxis mauult incolumem: iri H α Mimpe
133쪽
116 AD HERENNIVM uituperandus,qui in reipub. discrimine, suae, plus quam communi saluti constulit. N.iue enim stacta multi incoluismessuerunt,ex naufragio patriae saluus nemo pote1t enata ture. Quod hi bene uidetur Decius intellexibe,qui sed uouiue dicitur,π pro legionibu3 in hostes immiti)je meis dios,ami ituitam,at non perdidit: re enim uili ima erparua maximam redemit: dedit vitam, accepit patriam, umhit ammam,potitus est gloria, quae cum fiumina laude prodita uel tale quotidie magis enitescit. Quod si prorep. debere accedere ad periculum,er ratione demollir tum est,Cr exemplo comprobatum, ij sapientes fiunt ex pimandi,qui nullum pro salute patrim periculum uitant.1 n his igitur generibus expolitio uersatur,de qua produm Hi fumus ut plura diceremus,quod non modo cum causam
dicimus,adiuuat,Cr exornat oration sed multo maxiα me per eam exercemur ad elocutionis jacultatem. Quatare conuenia extra causam in exercendo rationes adhibetare expolitionis,in dicendo,uti cum exornabimus argumeti
. lationem,de qua diximus in libro fecundo. commoratio est,cum in loco frin imo,quo tota causa continetur, mactnetur diutius,Cr eodem sepius reditur.hac uti maxime cori uenit,er id est oratoris boni maxime propriis. Non enim
datur auditori pote)tis animum de re frausima dimouenis di. Huic exemplum sani idoneum fiub ci non potuit, protapterea quod hic locus non est a tota causa si aratus, sicut membrum aliquodsed tanquam sanguis, perluctus est per
totam corpus orationis. contentia est,per quam contraviria refrantur. Ea est in uerborum exornationibus int ante docuimus,eiusmodi: l nitrucis te placabilem, amicis inexo,
rubilem praebes. I ii sententiarum, huiusmodi: Vos huius incommoda lugens,ine reipubi calamitate utatur. Vos
134쪽
uestris frivmi dijditn,ine solus suis eo magis confidit.
Inter haec duo contentionum genera hoc intereri illud ex uerbis celeriter relatis conmt hic sentcntis contrariae ex comparatione re; crantur oportet. Similitudo, est ora . 'tio traducens ad rem quampiam aliquid ex re distari βα te. Ea sumitur,aut ornandi causa,aut proba d aut apertius dicendi,aut ante oculos ponendi. Cruomodo igitur quatuor de causis sumitu ita quatuor modi, dicitur: per contrarium,per negationem,per brevitatem,per collatiorin .ad unamquanquesumendae causam finalitudinis acri commodabimuε 1ingulos modos pronuntiandi. Cmundi causa sumitur per contrarum,sic: Non enim quemadmoridum in paustra qui taedas candentes accipit, celerior est in cursu continuo,quam ille qui tradit ita melior Impeis rator nouus,qui accipit exercitum,qu-m i e qui decedit: propterea quod defatigatus cursor ιntegro Iacem, hic peruritus in crator imperito exercitum tradit. Hoc sine βα lι satri plane, Cr persticue, Cr probabiliter dici porituit, hoc modo : Dicitur mιnus bonos Imperatores a melioribus exercitum accipere solere. sed ornandi causa siniae sumptum edi, ut orationi dignitas quaedam compararetur. Dictum edi autem per contrarium . Nor tunc si litudo sismitur per contra tum, cum ei rei quam nos probamus, aliquam rem negamus ese similem, ut paulo ante, cum de cursoribus diuerebamus. Per negationem dicetur probandi causa, hoc modo: Neque equus indomnlitus,quamu a natura bene compositus sit, idoneus potest ebe adeas utilitates, Cr aptus, quae desideruntur ab equo: neque homo indoctus, quamuis sit ingeniosius, ad virtutem potest peruenire. Hoc probabilius sectum est,
135쪽
ras AD HERENNIVM ctrina comparari, quoniam nec equos quidem indomitra idoneus posit esse:ergo sumptum hi probandi causa. Dirictum est autem pernegationem id enim perstimum hi de primo similitudinis uerbo. Apertius dicedι causa si litudo dicitur per breuitate,hoc modo:in amicitia gereda imcut in certamine currendi no ita couenit exerceri,ut quoad
nece)je sit,peruenire positised ut productus studio, Cr uioribus ultra facile procurras. Num hoc sinale est,ut apo tim intelligatur ala ratione acere qui reprehendat eos, qui uerbi causa posὶ mortem amici liberos eius custodiant: propterea quod in cursore titu uelocitatis esse oporteat,ut elleratur usque ad finem: in amico tantum beneuolentiae pudium, ut ultra quam amicus sentire posit, procurrat amicitiae studio. Dictgm autem si te est per breuint . Non enim ita ut in caeteris rebus res ab re separari est, sed
utraeque res coniuncte Cr confuse pronuntiatae. Ante ocuritos ponendi negotij causa, umetur sinulitudo per collationem, sic: Vticitharoedus,cum prodierit optime nectitus, palla inaurata indutus,cum chlan de purpurea coloribus unqs intexta, Cr cum corona aurea magnis fulgentibus gemnis illuminam,citharam tenens exornatis imam, mer ebore diuinctam, ipse praeterea forma Cr speciesit, er stitura apposita ad digii tem,l cum magnam popuα
Io commouerit his rebus expectationem, repente Milentio fcto,uocem emittat acerbifimam ctum turpifimo corporuris motu,quo melius ornatus, Cr magis fuerit expectatus, eo magis derictus Cr contemptus ei citur .ita siquis in excelso Ioco,ta in magnis ac locupletibus copijs collocatus ortunae muneribus,ta' naturae commodis omnibus abundaribi si uirtutis er arti et, quae uirtutis magidrae sunt,ege; bit: quo magis caeteris rebus erit copiosus,G ietariS,G expe
136쪽
expectitus,eo vehementiuε derisius, Cr contemptus ex omanni conuentu bonorum e cietur. Hocsinule exornatiora
ne utriusque res, Cr alto tu inscitia artisic ,alterius stulo titia sinali ratione collata, iub pectu omnium rem ubi est. Dictum autem hi per collationem, propterea quod proposita sinulitudine,paria sunt omnia relata. In nullisbus obseruare oportebit diligenter,ut cum rem at ramus finitem,cuius rei causa similitudinem attulerimus, uerba quoque ad si litudinem habeamus accommodum. id est huiusmodi: Ita ut hirundines aestiuo tempore praesto fiunt, rigore pulse recedunt:ex eadem similitudine nunc pertranslationem uerba sumitatu, ita 's amici sereno uita tempore praesto fiunt mutatque Demem fortuitae uideo rint,deuolant omnes. Sed inuentio similium scius erit,sioquiffibi omnes res animatu er inanimatas, mutas Cr Ionquentes,strus Cr mansuetas erreares,CT coelectes,CI maritimus,artificio, fu,natura comparato, usitatu, atque inusitatus, requenter ante oculos poterit ponere, Cr exhin aliquam uenarisinulitudinem,quae aut ornare, aut dorucere,aut apertiorem rem scere, aut ponere ante oculos
posit. Non enim res tota toti rei nec be es simius fit, sed ad sum ad quod coferetur sinulitudine habeat oportet. Exemplum, est alicuius foli, aut dicti praeteriti cum . certi aut oris non ne propositio. Id sumitur ijsdem de causis,quibus sin alitudo. Rem ornatiorem scit, cum nullius rei nisi dignitatis causa sumitur. Apertiorem,cam id quod si obscurius,magre dilucidum reddit. Probabiliorem,cum magis uerisimilem Acit. Ante oculos ponit, cum expriαmit omnia persticue,utres rim prope manu tentari possit . Vniuscuiusque generis singula subiecit sicinus exemupla,nisi exemplum quod genus estet in expolitione demon
137쪽
prasemus, cr causas sumendi se finalitudine aperuisse
mus quare noluimus,neque pauca,quo imnus intelligeremtur,neqgere inteaecta,plura conscribere. imago,ntfrimae cum Arma cum quadam similitudine collatio. Haec uis iratur aut lautis,aut uituperatiotus causa. Laucis causa, sic: ibant in praelim corpore tauri ualidi, in , impetu leonis acerrimi sitinere. Vituperationii, ut in odium, aue in inuidium,aut in contemptioncm adducat. Vt in odium,
hoc modo: Iste quotidie per j rum medium,tanquam iubatus draco serpit, iste tu rabido,circunsiectans hue ex taluc,sique reperiat,cui aliqxid mali sucibus a fare, quem ore attingere,dentibus insiccare, lingua astergere positi Vt in inuidiam adducat, hoc modo: iste qui diuitias suas iactat cui Gallus e Phogia,aut ariolum qui1 ii deprosus,ex oneratus auro clamat,CT Dierat. Vt in cotemptioαnem adducat,sic: Iste,qui tanquam cochlea abscodens,relatentui sic e tacitus,quo sit tutus, meditur man domo sua,. σ ut ertur. Elpeiis hi, cum exprimitur Cr efiigitur uerbis corporis cuiustiam frina, quod satu sit ad intellia gendum roc modo: Hunc dico ludices rubrum, breucin, incuruum, canum, sub typum, caesium, cui sane in gna di in mento cicatrix, ctquo modo potest uobis in mea moriam redire. Habet haec exornatio Gon utilitatem, si, quem uelis ostendere: tum uenullates breuiter Cr diluis. cide secta ni. Notatio est,cu alicuius natura certis descri bitur signis,quiescuti notae quae si,naturae fiunt attribuata. Vt si uella non diuitem, sied ostentatorem pecuniosum describere: ljle,inquies, ludices quise dici diuitem putate1Je praeclariι, prinis nuc uidete, quo vultu vos intueatur, non ne uobis uidetur dicere,Durem,si mihi molesti no essetis s cum uero sinistra mentum subleuat, exhtimat fie
138쪽
LIBER III I. orgemmae nitore, er auris landore lectus omniurni pedij cringere. Cum puerum resticit hunc unum, que ego nomu uos non arbitror noui Je,alio nomine appella deinde alio atque alio: Pleus tu,inquit, ueni Sannio,nequid iiii Barbari perturbet, ut ignoti qui audiunt,anu putet rigide mi it .ci dicit in aure,aut ut domι lectuli sternatur,aut ab auliculo rogetur Aethiops, qui ad balneis ueniat, aut Asturconi locus ante odium sevum detur, aut aliquid stagiles.lsae choragia gloriae coparetur. Deinde exclamat, ut omncs audiant, V ideto ut diligenter enumeretur, si potnt ante nodem. sucr qui iam bene hormnis naturam nouit,tu ius plures mittas oportet, inquit,si hodie ius trans merari. Age,inquit, duc tecu Libanum Cr Sosiam. Sanne. Deinde casu ueniunt hostiles homιni, qui istum 1 lendide,dum peregrinaretur, receperunt ex ea re homo hercle sane conturbatur, sed tamen a uitio naturae non rece
dit.Bene, inquit,Acitu, cum uenitis: scd rectius scissens, si ad me domu recta abiissem. Id βcismus,inquiunt illi, si domam nouubemus. At istud quidem facile luit undeliabet inuenire. Verum ite mecum.bequuntur illis o it terea huius consumitur omnps in ostentatione. Quaerit in agras cuiusmodi frumentsint:negat se,quia uillae in cense sint,accedere pose,nec aedilicare etiam nuc audere, tam
etsi in Tusculano quidem coepi insanire,er in issem lundameus aedificare. Dum haec loquitur,uenit in aedes quasedam,in quibus sodalitium erat eodem die futurii, quo Me pro notitia domini aedium ingreditur m hostilibus:Hic, inquit,habito:pen icit argentum quod erat exposit , ut it tricliniam si, alum,probat. accedit seruulus, dicit homini clarc,domininin iam ventumum, si uclit exire. Ita ne
inquit s E amus hostiles, Irater uenit ex Salerno,ego illi H I obuiam
139쪽
puero negotium dederus,ut uasa,vestimet pueros corrogaret. seruulus non inurbanus salta strenue Cr concinne comparat,ine hostiles domum deducit. Ait se aedes maximus cuidam amico ad nuptias accommodasse,nuntiat in terra puer argentum repeti pertimuerat enim qui contra inodarao Apagere,inqui aedes comodo mettiam dedi: argentum quos uultilamosi hostiles habeo, tamen utaritur licet,nos Sami s delectabimur. Ovid σο quae dcinde efficia narrons eiu modi est hominis natura,ut quae siti gulis diebus esticiat gloria atq; ostentatione, ea uix at imo sermone enarrare posim. Huiusimodi notationes,quae
describsit quid confientaneu sit uniuscuiusq; naturae,uehementer habet magnam delegitionem: totam enim naturaram cuiustii portui ante oculos,aut gloriosi,ut nos exempli causa coeperamus,aut inuid aut timid aut auari,an bitiosi,amatorii,luxuriosi uris,quadruplatoris:denique tu ius studium protrahi potest in medium tali notatiorine. Sermocinatio est, cum alicui personae ferino auriribuitur, Cr is exponitur cum ratione dignitatis, hoc paracto cum militibus urbs redundaret,Cr omnes timore oprapi si domi continerentur, uenit iste cum sago, gladio succinctus,tenens iaculum, quinque adolescentes homirinem simili ornatu subsequuntur,irrumpit in aedes subito, deinde magna uoce: Ubi estine beatim, inquit, aediussin dominus
140쪽
LIBER IIII. ris limitus' quin mihi praesto si s quid tacetis' His alij mnes lupidi timore obmutuerunt. Uxor illius in lic ita mi cum maximo fletu ad illius pedes abiecitbcsic Parce, inquit, Cr per quae tibi dulcifima fiunt in uita, inserere
nostri, noli extinguere extinctos. Fer mansuete friurinam,nos quoque suimus beati,nosce te esse hominem. At ille Quin illum mihi dans, ac uos auribus meis opploratare definitis e non abibit. Illi nunciatur interea uenisse tibiam, Cr clamore maximo mortem minari. Quod si uitant audivit, Ηe , inquit, Gorgia pediequa puerorum, absconde pueros,dentidesc ut incolumes ad adolescenistiam perducus. Vix haec dixerat, cum ecce i te praesto, Sedes,inqui audaxs non uox mea tibi uitam ademite: exripte inimicitias meus,Cr iracundiam satura tuo sanguine. Ille cum magno stiritu, Metuebam, inqui ne plane utactus essem nunc uideo in iudicio mccum contendere non uri,ubi superari turpiyimum est, uperare pulcherrimum: interficere me ιιι hoccidar equid sed uictus no peribo. At ille, In extremo uitae tempore etiam sententiose loqueris, neque ei, quem uides dominari,uis supplicares Tum
mulier, Imo quidem iste rogat cr supplicatsed tu quaeso
commouere, II tu per deos, inquit, hunc amplexare. Dominus est, uicit hic te, vince tu nunc animum. Cur non
desinis, inquit, uxor loqui,qui me digna non fiunt tace,Cr quae curanda sunt, cura: tu cessas mihi uitam, tibi Oaeninem bene uiuetidi stem mea morte eriperet Ille inuli, rem reppulit ab se lamentantem:isti nescio quid incipionisti dicere quod dignum uidelicet illius uirtute esci, gla dium in latere defixit. Puto in hoc exemplo datos esse unicuique sermones ad dignitatem accommodatos, quod oportet in hoc genere obseruare. Sunt item sermocinuistiones