장음표시 사용
151쪽
r34 DE INVENTIONE tia, fictum quoddam constituisse de oratoris rimis , σnon quid arased quid ipse poste exposuisse: nunc uero ea
ius est in homine, ut ei inuito Rhetoricam citius quis adis emerit, quam Philosophiam concesserit. Neque eo dico, qu id eius res,quam edidit, mihi mendosisime scripta uia 'deatum. Nam sani in ea uidetur ex antiquis artibus ingeniose Cr diligenter electas res collocase,Cr nonnihil ipse quoque noui protuli se uerum oratori minimum est de arte loqui,quod hic ficit: multo maximum ex arte dicere, quod eum mnime potuisGomnes videmus. Quare materaria quidem nobis Rhetoricae uidetur ea, quam Aristoteli uisam ese diximus. Partes autem hae fiunt,quas plerique dixerunt,inuentio,dilbositis,elocutio,memoria, pronun
tiatio. I nuentio, t excogitatio rerum uerarum, aut v
rictimilium,quae causam probabilem reddunt. Distositio,
est rerum inuenturam in ordinem dictributio. Elocutio, ect idoneorum uerborum er sententiarum ad inuentiorinem accommodatio. N emoria, ima animi rerum ac uerborum ad inuentionem perceptio. Pronuntiatio, est ex rerum Cr uerborum dignitate, uocis er corporis moαderatio. Nunc his rebus breuiter constituita, eus rationes,
quibus ostendere posimus genus, Cr officium, Cr finem
huius artis,aliud in tempus dejrremus. Nam Cr multorum uerboriam indigent, er non tantopere ad artis descripti nem,Cr praecepta tradenda pertinent. Eum autem qui aratem Rhetoricum scribat, de duabu3 reliquis rebus , dem teria artu, ac partibus scribere oportere exinimamus. Ac mihi qui uidetur coniuncte agendum de materia ae partibus. Quare inuentio, quae princeps est omnium paratium,potifimum in omni cadisarum genere, qualis debeat esse, noderetur. Omnis
152쪽
LIBER i. mo MNi s res quae habet in epositam in dictione, tdisceptatione aliquam controu am,aut ficti, aut nomin S, aut generis, aut actionsi continet quaestionem. Eam igitur quaestionem,ex qua causa nascitur, constitutionem
appellamus. constitutio, est prima conflictio causarum, ex depugione intentionιs prostm,hoc modo: Fecia nonyci,aut iure lici cum icti controuersia ci quoniam coniecturis causa firmatur, constitutio coniecturalis appellaritur. Cum autem nominis, quia uis uocabuli donienda uerbis H,constitutio definitiva nominatur. Cum uero qualis sit res quaeritur, quia Cr de vi Cr de genere negoti conmtrouenia est,constitutio generalis uocatur. At cum causa ex eo pendet, quod non aut is agere uidetur quem oporαtet,aut non cum eo, qui cum oportet, aut non apud quos, quo tempore, qua lege, quo crimine, qua poena oportet, translativa dicitur constitutio: quia uetio translationis et commutation;s indici e uidetur.Atque harum aliquam in omne causae genus incidσe necesse est. Nam in quam non
incidest,in ea nihil esse potπit controuersiae. Quare eam nec causam quidem conuenit putari. Ac facti quidem conis nouo sta, in omnia tempora potest distribui. Nam quid actum si potest quaeri,hoc modo : Occidoeitne Aiacem Vlasses. Et quid stat,boc modo:Bono ne animo sint a Pop. Roma. Fregellani. Et quid futurum sit,hoc modo:Si carthaginem reliquerimus incolumem, num quid sit inocommodi ad rempublicum peruenturum. Nominis conmtrou a est, cum de feto conuenit, er qumtur id quod facti m est, quo nomine appelletur. Q in geonoe necesse est ideo nominis ese controuerpam, non quod de re ipsa non couentu non quod de ficto non cono
s e sed quod id, quod si tum A aliud alij uideatur 4be,
153쪽
DE INVENT.er idcirco alius alio nomine id appellet. Quare in huiusis modi generibus definienda res erit uerbia, Cr breuiter deae scribenda,ut siqvri sacrim ex priuato surripuerit, utrum .r,au sacrilegus sit iudicandus. Nam id cum quaeritur, necesse erit definire utrunque,quid sit fur,quid sacrilegus, ex sua descriptione ostendere alio noi ne illam rem, de qua agitur,appellari oportere,atque aduersarii dicat. Getaneris rit controuersia, Cr quid Actum sit, conuenit, Cr quo id Actum nomine appellari oporteat, coistit: Crmnen quantum,Cr cuiu modi, Cr omnino quale sit quaeis
ritur,hoc modo: Iustum an iniunum, utile an inutile, cromnia,in quibus quale sit id, quod Actum est,quaerituris
ne ulla nominis controuersia. Huic generi Hermagorus
partes quatuor supposivi deliberativum, demortarativi,
iuridicialem,negotialem. Quod eius,ut nos putamus, non mediocre peccatum reprehendendum uidetur uerum breαui,ne aut si taciti praeterierimus,sine causa non secuti eum puteinur:uulsi diutius in hoc conniterimus, moram atque impedimcntum reliquis praeceptis intulisse uideamur. Si deliberatio,er demonstratio genera fiunt causarum, non possunt recte partes alicuius generis causae putari. E adementa res alii genus esse,alij pars potest, eidem genus esseer pars non potest.Deliberatio aute Cr demonstratio,genera fiunt causarum. Nam aut nullum causae genus est, aut iudiciale solum, aut ex iudiciale, Cr demonstratiuum, cr deliberativum. Nuictum dicere causae ese genas, cum causas esse multus dicat, Cr in eas praecepta det, amenαtia est. Vnum autem iudiciale solum esse qui potests euum dcliberatio cr demolinratio, neque ipsae similes inter siesiit, er ab iudiciali genere plurimum disideant, er uim quaeque sinem habeat, quo refrri debeat. Relinae
154쪽
LIBER I. Iquitur ergo,ut omnia tria genera sint causari . Deliis beratio igitum Cr demonstratio non posJunt recte partes alicuius generis causae putari. Mala igitur eas generaliseo istulisti s partis ecte dixit. Quod si generas causae partes no possunt recte putari,inulto minus recte partιS c rasae partes putabuntur. Pars autem causae connitatio diomtibi. Non enim causa ad con titutionem, sed condituritio ad causam accommodatur: sita demonstratio er doliis boratio generis causae partes non posunt recte putari, quod ipsa fiunt genera. Multo igitur minus recte partis eius,quod hic dicit,partes putabuntur. Deinde sit confii tutio,cT ipsa,σ pars constitutioirta eius quaelibet,intentionis depulsio est, quae intentionis depuhis non est, ea
nec constitutis,nec pars constitutionis est. At si quae inistentismi depuhio non ei ea nec connitutis,nec pars costitutioius hi: demonseatio, er deliberatisines connia tutio,nec pars constitutionis est. Si igitur confistulis,er
ipsa cr pars eius intentionis depulsio est, deliberatio,Crdemo ratio, neq; conditutio, neq; pars confiitutionis est.Placet autem ipsi intelionis esse depulsionem Placeat
igitur oporte non esse connitutionem, nec partem cor stitutionis.Atque hoc eodem urgebitur, siue confituti nem primam causae accusatoris confirmationem dixerit, siue defensoris primam deprccationem. Nam eum eadem omnia incommoda sicquentur. Deinde coniecturalis caumsa non potest visit ex eadem parte, eodem in genere Crconiecturalis esse, Cr definitiva. Rusus nec definitiva causa potest simul ex eadem parte eodem in genere Crdonitiva esse Cr translativa. Et omnino nulla confiis tutio, nec pars conditutionis potest simul cr suam brabere,er alterius in se uim continere ideo quod unaquaeq:
155쪽
DE INVENTIONE ex se, Cr ex sua natura simpliciter consideratur. Astera
assumpta, numerus constitutionum duplicatur, non inconnitutionis augetur. At deliberativa causa simul ex eadem parte, eodem in genere Cy coniecturale,Cr genem ratem,σ d initivam,Cr translativam solet habere conis pitutionem, Cy unam aliquam, CT plures nonnunquam: ergo ipsa nec constitutio est, nec pura connitutionis.1 devi in demonstratione solet usu euenire. Genera iratur, ut ante diximus, haec causarum putanda sunt, non
partes alicuius constitutionsi. Haec rao constitutio, quam generalem nominamus, partes nobιs uidetur duas
hab , iuridicialem CT negotialem. I uridicialis est,in qua aequi CT recti natura, aut praemis, aut poenae ratio quaeritur. Negotialii ejt,in qua quid iuris ex ciuili more, CT aequitate fit considσatur: cui diligentiae praeessee apud nos iurisconsulti existimantur. Ac iuridicialis quiadem ipsa in duas distribuitur partes,absolutam et assum; ptiuam. Absoluta est,quae ipsa in se cotinet iuris,m inmiuriae quaestionem. Asumptiua est, quae ipsa ex se nihil firmi dat ad recusationem oris autem aliquid destnsionis assinit. E ius partes sunt quatuor, concesto, remotis
criminis, relatio criminis,comparatio. concesto est,cureus non id quod Actum est, defindit , sed ut ignoscatur
postulat. Haec in duas partes diuiditur, purgationem Crdeprecationem. Purgatio est, cum altum conceditur, culpa remouetur. Haec partes habet tres, imprudentium, si ,nec itatem. Deprecatio est,cum et peccasse,Cressulto peccasse reus se cotetur, CT ta me ut ignoscatur,
postulat:quod genus perraro potest accidere. Remotio criminis est,cu id crime qd'inscrtur,ab se Cr a filia culpa, ni et potemte in alim reus remouere conatur.Id duphra
156쪽
riter feri poterit, si aut causa,aut sectum in alium trans
fretur. Causa trans nur,cum aliena dicitur ut, Cr potestites . Factu aure,cu alius aut debuisse, aut potuisse facere dicitur. Relatio criminis est,quod ideo iurefctu dicitur, quod aliquis ante iniuria lacesierit. Coparatio 6 cum aliud aliquod Νctum rectam,aut utile contenctatur,quod ut feret, illud quod arguitur dicitur esse comanustum. I n quarta constitutione,quam translatiuum non amus, eius constitutionis est controuersia, cum aut quem,aut quicum,aut quomodo, aut apud quos,aut quo iure,aut quo tepore agere oportea quaeritur, aut omniano a id de comutatione,aut infirmatiue actionis agitur. Huius conitutiois Hermagoras inuetor esse existimatur,no quo no usii sint ea ueteres oratores saepe inuit sed quiano animaduerterint retis scriptores ea superiores,nec rem tulerint in numera conitutionu. Post aute ab hoc inuenta multi reprehenderunt,quos non tam imprudentia fili puramus res enim perspicua est quam inuidia atque obtreis tione quada impediri. Et conitationes quide,CT eam partes exposivimus,exempla aute cuiusq; generis tunc comodius exposliuri videmur, cum in unumquods eorum regumentorum copiam dabimus. Nam argumentandi ratio dilucidior erit, cara Cr ad genus, Cr ad exemplum causemita poterit accommodari. constitutione cause
reperta, stium placet cosiderare,utrum causa sit simplex an coniuncta: Cr si coniuncta erit, utrum sit ex pluribus
quaestionibus iuncti, an ex aliqua comparatione. Simis plex est,quae absolatam in se continet unam quaestionem, hoc modo: Corinth s bellam indicamus,an nons Conα iuncta ex pluribus quaestionibus, in qua plura quanimnαtur, hoc pacto: Vtrum Carthago diruatur, an carthaoginien
157쪽
, DE INVENTIONEginiensibus reddatur,an eo colonia deducatur. Ex coras paratione, in qua per contentionem, utrum potius, aut
quid pol imum sit quaeritur,ad hunc modii: Utrum σαercitus in Macedoniam contra Philippum mittatu r, qui socijs sit auxilio, an teneam in Italia,ut quam maximae contra Annibalem copiae sint.Deinde cosiderandum est, an in ratione,an inscripto sit controuersia. Num scripti controuersia est ea, quae ex scriptionis genere nascitur. Eius autem genera quae fiunt separata a constitutionibus, quinq; furit. Nam tum uerba ipsa uidentur cum sententia
scriptoru disidere, tum inter sie duae leges aut plures dimscrepare, tam id quod scripta est, duas aut plures res βαgniticare: tum ex eo quod scriptum est,aliud quos,quodno scriptum est, inueniri:tum uti uerbi quasi tu de nitisua confiitutione,in quo posita sit,quaeri. Quare primum genus de scripto Cysentetia, secundum ex contrarijs lemgibus,tertium ambiguum,quartum ratiocinatiuum,quintis diffinitiuum nominamus. Rutio est aute,cum omnis quae tio non in scriptione, sed in aliqua argumentation consistit. Rc tum considerato genere cause, Cr cognita connitutione,cumsimplex can coniuncta sit intellexerim,Cτ scripti an rationis habeat controuersiam uideris,dcinceps erit uidendum,quae quaestio,quae ratio,quae iura dicatio, quod firmamentum cause sit, quae omnia a conrupitutione proscilicitur oportet. Quaeritio est ea,quae ex conj ictione causarum gignitur controuersia,hoc modo: Non iure fricti,iure lici. causarum autem haec est conmflictio,in qua costitutio coistit. Ex ea igitur nascitur cotrouersia,qui quaestione dicimus,hoc modo: Iurene 'cerit. Ratio est eu,quae continet causam,quae fifubti risit, nihil in causa controuersiae relinquetu hoc modo:ut domcendi
158쪽
LIBER I. 1 1eendi eausa in Acili et peruulgato exempla conitimus: Hessi accusetur matricidis,nisi hoc dicat, Iuresci issa
enim patrem meum occiderat,no habet definsionem,qua sublat omnis quoque controuersita fiublata sit. Ergo eius cause ratio est, quod illa Agamemnone occiderit. Iudia ratio est, quie ex infirmatione Cr confirmatione rationis nascitur controuer a. Nam sit ea nobis exposita ratio, quum paulo antc exposuimus. Illa enii inqui patre occiderat. At non,inquit aduersarius,abs te filio matre necari oportuit potuit enim sine tuo scelere illiusfctum punirn Ex hac deductione ratiotita, illa summa nascitur contro nes quam iudicationem appellamu3. Eu est huiu modi: Rectum ne fuerit ab Oreste matre occidi, cu illa oneris patrem occidisset. Pirmamenta,est misima argumenis
ditio destillioris, Cr aptifima ad iudicationem, ut si uelit Orestes dicere,eiu mori animum matris suae uisse in pari trem suum,in stipsium,is sorores,in regn-,in fina gerineris cr smiliae, ut ab ea poenas liberi fui potifimum petere debuerint. Et in caeteris quidem constitutionibus ad hunc modum iudicationes reperistituriis coniecturali autem confiitutione,quia ratio no est fctum enim no conreditur no potest ex deductione rationis nasci iudicatio. Quare necesse est eandem esse quae lionem cr iudicatiori nem,ut um est,non est,fctum ne sit. Quot autem in
causa confiitutiones aut eorum partes erunt,totidem noeesse erit quaestiones, rationes,iudicationes, firmamenta reperiri. Hri omnibus in causa repertis,tunc den' finis gulae partes totius cause cor derandae fiunt. Nam non ut quidque dicendum primum, ita primum animaduertenaedum uidetur.ideo quod illa quae prima dicuntur, si uebeo
menter uetis congruere Cr cohaereTe cum causa, ex cis cus
159쪽
r α DE INVENTIONE ducis oportet quae post dicenda fiunt. Quare cum iudita
cutio, Cr ea quae ad iudicationeni oportet inueniri arae gwmenta diligenter erunt artificio reperta, cura Cr coragitatione pertractata, tum denique ordinandae siunt caeriterae partes orationi S. Hae partes sex esse omnino notabis uidentur .exordium, narratio, partitio, confirmatio,
reprehensio,conclusio. Nunc quoniam exordium prinis ceps omnium esse debet, nos quoque primum in ratione exordiendi praecepta dabimus. EXORDIvM , est oratio animum auditoris idonee comparans ad reliquum dictionem: quod eueniet, si e beneuoli , attentum, docilem sicerit. Quare qui bene exordiri causam uolet, eum necesse est genus suae causae diligenter ante cognoscere. Genera causaru fiunt quinqhonestum,admirabile,bumile, anceps,obscurum. Honeyum genus hi, cui 'tim sine oratione nostra auditoris fuet animus. Admirabile, a quo alienatus est animus eorum, qui audituri fiunt. Humile, quod negligitur ab
auditore, Cr non magnopere attendendum uidetur.
Anceps,in quo aut iudicatio dubia est, aut causa cr horinestitu Cr turpitudinis particeps, ut beneuolentiam pa riui Cr offensionem. Obscurum, in quo aut rudi audiatores fiunt, aut discilioribus ad cognoscendum negotiis causa implicita est. Quare,cum diuersa sint genera cai sarum,exordiri quos distari ratione in unoquoque geranere necesse est. l gitur exordium in duas partes diuidiatur, in principium Cr insinuationem. Principium, est oratio perstime er protinus perficiens auditorem bone Iam, aut docilem,aut attentum. I nsinuatio, est omratio quadam disii latione ex circuitione obscure subiens auditoria animam. In admirabidi genere caris
160쪽
LIBER I. I 3 non omnino infini auditores eruti principio beneuolentiam comparare licebit: sin erunt uehemeter abalienati, conjugere necesse erit ad insinuationem. Nam ab iratis si pernicue pax Cr beneuolentia petitur, non modo ea non inuenitur, sed augetur, atque in laminatur odium. I ii humili autem genere cause, contemptionis tollendae eausu, necesse erit attentum e cere auditorem. Anceps
genus causes dubium iudicationem habebit, ab ipsa tuis
dicatione exordiendum est: sinautem partem turpitudiis ms,Cr partem bo nestatis habebit,beneuolentiam captare oportebit,ut in genus honestum causa tristata uideatur. cum autem erit honestim causae genus,uel praeteriri principium poterit:Cr si commodum fuerit, aut a narratione incipiemus, aut a lege, aut ab aliqua 'rim ima ratione nostrae dictionis:uel si uti principio placebit,beneuolenistiae partibus utendum est, ut id quod est augeatur. In
obscuro cause genere, per principium dociles auditores e cere oportebit. Nunc quoniam quas res exordio conruficere oporteat dictum est, reliquu est ut ostendatur quiabus quaeque res rationibus confici posit. Beneuolentia quatuor ex locis comparatur: ab nostra, ab aduersariorarum, ab iudicum persona, a causa. Ab nonra, si de nota
stria actis ex ossicijs sine arrogantia dicemus: si crimina
illam, Cr aliquas minus bonems fusticiones iniectis diis Demus: si quae incomoda acciderint,aut quae instent difficultates, prostremus: si prece ex obsiecratione humili de supplici utemur. Ab aduersariori autem, si eos aut in
odiu,aut in inuidit,aut in contemptione adducemus. I nodium ducetur, siquid eorum styurcesuperbe,crudeliter, malitiose fctum prostretur. In inuidiaindi uia eorum, potentia,diuiti cognatio, pecimis prostrentur, atq; eo