장음표시 사용
161쪽
a DE INVENTIONEnctus arrogἀns Cr intolerabilis,ut bta rebus magis videantur,quam cause suae confidere. In contemptionem adduis centur,si eorum inertia,negligentia, naui desidio in Didium,er luxuriosim otium projrretur. Ab auditora perfolia beneuolentia captabitur,si res ab las siniteris pienter, mansuete gestae prostrentur, ut nequa Fentatio
nimia signiscetur:et si de his quum honesti existimatio,
quantas eorum iudici, et autoritatu expectatio sit,oncndetur. Ab ipsis rebus,si nostri causam laudando extotilemus, aduersariorum causam per contemptionem deprianaemus. Attentos autem emugs demor trabimm ea, quae dicturi erimus,magna,noua, incredibilia 6be,aut ad omnes,aut ad eos qui audiunt,aut ad aliquos illestres homines,aut ad deos immortares,aut ad summam re .pe tinere: er si pollicebimur nos breui nonrum causam de imonstraturo atque exponemus iudicationem, aut iudicum . tiones,si plures erat.Dociles auditores sciemus,si aperinte Cr breuiter summam causae exponemus,hoc e1 in quo consistit controuersia. Nam et cum docilem uelis ycere, simul auctum scias oportet. Nam is maxime docilis est, qui attentifimes paratus audire. Nunc insinuationes quemadmodum tractavi conueniat, deinceps dicendum uidetur. I nsinuatione igitur utendum est, cum adnurata bile genus cause est,hoc est,ut ante diximus,cum animus auditoris instInus 6t. t d autem tribus ex causis fit maxim
i mes aut inest in ipsa causa quaedum turpitudo, aut si is
ijs,qui ante dixerunt, iam quiddam auditori persiuasuem uidetur, aut eo tempore Iocim dicendi datur, cum iam illi, quos audire oportet, deni fiunt audiendo. Nam ex hac quoque re non minus, quum ex primis duabus in oratione nonnunquam animus auditoris offenditur. si cau
162쪽
L I B E Rsi era e turpitudo contrahet offensionem, aut pro eo in quo ostenditur,aliam hominem qui diligitur, interponi oporte aut pro re in qua ostenditur,aliam rem quae pro abatur,aut pro re bo ne aut pro homine rem,ut ab eo quod odit, ad id quod diligit auditoris animios truduc tutior disimulare id te destnsura, quod exinmeris deis sensium&Deinde,crum iam mitior ictus erit auditor, inogredi pedetentis in de sisne Cr dicere ea quae india gnuntur aduersurij, tibi quos indigna videri. Deinde, em lanieris eum qui audiet, demonstrare nihil eo si ad te pertinere, Cr negare te quicquam de aduersarijs esse dictim ,neque hoc,neque illud, ut neque aperte Iesu eos qui diliguntur, Cr tamen id obscure Sciens, quoadpo alienes ab eis auditora voluntatem, Cr aliquorum iudiciis simili de re,aut autoritatem proferre imitatione
dignam.Deinde, t eandem, aut consi Iem,aut maiora rem,aut minorem agi rem in praesentia demonstrare. Sin
oratio aduersariora fidem uidebitur auditoribus ste se,ias ei qui intelligit quibus rebus fides fui, facile erit cognitu,oportet aut de eo quod aduersa ij sibi Artagia
mi putarint, Cr maxime ij qui audierint, probarim, privium te dictum polliceri,aut ab aduersarij dicto exis discer ab eo potistim ,quod ille nuperrime dixerit. aut dubitatione uti quid primu dicis,aut cui potifimum
loco restondeus, cum admiratione. Nam auditor cum
eum quem aduersarij perrurbatum putant oratione, via det animo si fimo contradicere paratum, plerunque se potius temere assensisse, quam iam sine causa consedere arbitratur. Sin auditoris studiu defatigatio ab alterinduit a Musa, te breuius quam paratus fueris esse dicturi rura comodum est podiari,non tura aduersarium.
163쪽
i 6 DE INVENTIONE sin res dabit,non inutile est ab aliqua re noua aut ridiacula incipere, aut ex tempore qgae nata sit, quod genus, strepitum,acclamatione,aut iam parata, quae uel apoloragum,ues mulum,uel aliquam contineat irrisionem:aut iret dignitas adimet iocandi 'cultatem,aliquid triste,n uin horribile tatim non incomodani est in cere. Nam ut cibi satietas Cr Alidium, aut subamara aliqua re rea leuatur,aut dulci tati tur sic animus destibus audiendo,dut admiratione integratur,aut risu renouatur. Ac separaratim quidem,quae de principio er insinuatione dicenda uidebantur, haec stre junt. Nunc quiddam breuiter Crcommuniter de utros praecipiendii videtur. Exordiuan, sententiarum Cr grauitatis plurimam debet habere, eromnino omnia quae pertinent ad dignitate, continere in se,propterea quod id optime sciendum est, quod oratoarem auditori maxime comendat. Splendoris, er sditu retis,er cocinnitudinis minimum,propterea quod ex his
si bicio quaedam apparationis atq; artifciosae diligenatis nascitur,quae maxime orationi sidem, oratori adimit autoritate. Vitia uero haec sunt certi ina exordiorum, quae summopere vitare oportebi uulgare,coman con mutabile,longum,separatu, translatu,contra praehra Vulgare est,quod in plures causti potest accomodari,ut coxenire uideatur. Comune est,quod nihilo minus in hac quam in contrariam parte cause potest couenirn conmmutabile,quod ab aduersario potesὶ lauiter mutatum ex contraria parte dici. Longa est,quod pluribus uerbis aut
sentet s ultra quam satis est producitur. Separatu, quod non ex ipsa causa ductum est, nec sicut aliquod in bruannexu orationi.Translatii est,quod aliud coficit,quam
vi genus postiari:ut siq*s docilem sciat auditorem,
164쪽
LIBER I. τε eum benevolentiam causa desiderariduis principio umtur,cum insinuationem res postulat. contra praecepta est,quod nihil eorum licit, quorum causa de exordijs praecepta tradunturiboc est, quod eum qui audit, neque beneuol , nos attentum, neq; docilem licit:aut, quo
profecto nihil peius est, ut contractiscit. Ac de exordio quidem satis dictum est.
N A R R A T I o, est rerum gestam,aut vi gestarum expositio. N arrationu tria sunt genera. Unum genus est, in quo ipsa causa,Cr omnis ratio controuersiae contine tur. Alterum,in quo digresio aliqua extra causam, aut criminationis,aut similitudinis,aut deli Dionis no alleis nae ab eo negotio, quo de agitur, aut amplificationis causa interponitur. Tertium genus est remotum a ciuia Iibus causis, quod delectationis eausa non inutili et exercitatione dicitur,cr scribitur. Eius partes fiunt duquarum altera in negotijs, alteTa in personis maxime versatur. Ea quae in negotiorum expositione posita est. tres habet partes Obulum,bictoriam, argumentum. Farabula est,in qua nec verae,nec uerisimiles res continentur.
cuiusmodi est: Angues ingentes alites iuncti iugo. Hirastoria, est gesti res,ab aetatis nostrae memoria remota. quod genus. Appius indixit carthaginensibus bellum. Arguments,est ficta res,quaerimen fieri potuit. Huiusmodi apud Teretium: Nam is postqua excesit ex epheo bis Sosia. Illa autem narratio,quae uersatur in personis,eiusmodi est, ut in ea simul cum rebus ipsis person rum sermones er animi perstici posset, hoe modo: Venit ad me sepe clamcitis, Quid agis Mitios cur perdis adolescentem nobis s cur amats
cur ponti curta his rebus f plus figuriss
165쪽
vestitu nimio indulus, nimii ineptus es. Nimium ipse durus est,praeter aequum Cr bonum. Hoc in genere narrationu muta inesse debet niui. ras consecta ex rerum uariente,animoru disimilitudine, grauitate,lenitate λ met'fusticione, deisderio, distamulatione,errore,nlisericordia,'rtunae commutatione,
insterato incomodosubita laetiti iucundo exitu rerum Verum haec ex his quae postea de elocutione praecipis tur, ornamen sudiutur. Nunc de narratione ea, quae caua se continet expositione,dicendu uidetur. Oportet igitur eum tres habere res,ut breuis,ut apem,ut probabilis fit.
Breuis erit,si unde necesse est 'inde initium sumetur,er non ab ultimo repetetur,σ si cuius rei satis erit summa dixitFe,eius partes non dicentur: nam sepe satis est quod Actst sit dicere,non ut enarres quemadniodu sitfarum: er si non longius quam quod scitu opus est, in narrando procedeturi. t si nullam in rem aliam trafibitur,cr si ita dicetur,ut nonnunquam ex eo quod dicto sit, id quod dictil non sit,intelligatur:cr si non modo id quod obest, uerum etiam id quod nec obest, nec adiuuat, praeteribiatur:Cr sis mel unu quodq; dicetur, er si non ab eo in
quo proxime desitu erit,deinceps incipietur. Ae multos imitatio decipit breuitatis , ut cum se breues putent esse, iungit imi sint: cum dent operam ut res mutas breuiter
dicant,non ut omnino paucus res dicant, Cr non plures
quam necesse sit. Nam pleriis brruiter dicere videtur, qui in dicit: Accsi ad aedes,puerum euocaui: res ondit, Quaesiui dominum,domi negauit esse. Hic tametsi tot res breuius non potuit dicere, tame quia satis fuit dixisse,Dami negauit esse trem multitudine langus. Quare hoes s in genere uicinia est breuitatis imitatio , σ non minus
166쪽
minus rerum non necessaricis,quam verborum mulsit Ane supersedentim est. Aperta autem narratio poterit
esses ut quois primum gestum erit, ita primum exponnetur,G rerum ac tempora ordo seruabitur, ut ita nam
rentur,ut gestae res erunt, aut ut potuibe geri videbunαtur. Hic conis randu erit, nequid perturbate, nequid contorte dicatur,nequi in aliam rem trabeatur,ne ab utitinio repetatur,ne ad extremum prodeatisr,nequi quod ad rem pertinea praetereaturi Cr omnino quae praecepta
de breuitate fiunt, hoc quos in genere sunt coheruanda. Nam sepe res parum est intellecta longitudine magis,
quam obscuritate narration;s. Ac ue ιβ quos dilucidis utendum est, quo de genere dicendwm est in praeceptu elocutionis. Probabilis erit narratis,fi in ea uidebuntur
inesse e quae solent apparere in ueritate, se per soliarum dignitates seruabutur,si causae fctora extabunt, si viUefacultates faciundi uidebuntur,si tempus idoneum,fg ij satis, si locus opportunus ad eandem rem, qua de re narrabitur,fuisse ostendeturrisi res Cr ad eoru qui agent,
naturam,Cr ad uulgi rumore,Cr ad eorum qui audiunt, opinionem accommodabitur. Ac veri quidem sinatu ex his rationibws esse poterit. Illud autῆ praeterea cons dein rare oportebit,ne aut cum obsit narratio, aut caem nihil prosit,tunc interponaturi.aut non loco, aut non qxe admmodum causa postula narretur. Obni tuam, crum ipsi sui gestae expositio magnum excipit olorinonem, qliam argu mentando,Cr causam agedo leniri oportebit. Quod cum accideri membratim oportebit partes rei genae diis stergere in causam, Cr ad unamquamque constitim raαtione accommodare, ut uulneri praesto medicamentu sit,
er odiastitim destnsio mitiget . Nihil prodest narratio
167쪽
iuncem ab aduersarijs re exposita, nos bra nihil interis
est iterum,aut alio modo narrare:aut cum ab Vs qui duaediunt, ita tenerur negotium, ut nosti a nihil intersit eos alio pacto docere. Quod cum acciderit, omnino narraritionesupersedendum est. Non loco dicitur,cu non in ea
parte orationis collocatur, in qua res postulat: quo degenere agemus tuam,ci de distositione dicemus: na hoc ad distositionem pertinet. Non quemadmodu causa poripulat,narratur,cum aut id quod aduersario prodest, diis lucide Cr ornate exponitur,aut id quod ipsum adiuuat, obscure dicitur Cr negligenter. Quare,ut hoc vitia uitaretur, omnia torquenda sunt ad commodum suae causae contraria quae praeteriri poterunt, praetereundo I quae illius erunt, leuiter attingendo, ua diligenter, Crenoindute narrado. Ac de narratione quidem satis dictum uis detur.Deinceps ad partitionem transeamus. κster L habita in causa partitio, illustrem Cr perristimam totim licit orationem. Eius partes duae sunt, quarum utraque magnopere ad aperiendam causam, Creonstituenda pertinet controuersiam. Vna pars est, quae quid cum aduersarijs conueniat, CT quid in cotrouersia relinquatur ostendit: ex qua certum quidda designatur auditori, in quo animum debeat habere occupatum. Atitera est,in qua rem earum,de quitas erimus dicturi, breviter expositis ponitur dictributi: ex qua conscitur,ut
certas animo res teneat auditor,quibus dictis, intelligat Iore peroratum. Nunc utroque genere partitionis queis admota conueniat uti,breuiter dicendum videtur. Quae
partitio,quid coueniat, aut quid no conuenia ostendit: Me debet illud quod couenit,inclinare ad suae edusae e
168쪽
temnestra Agamemnone comenst. Nam hic uteri; Cr id posuit quod conueniebat ,σ tamen suae cause commodo consuluit. D einde, quid Strouersiue sit, ponendum est in iudicationis expositione quae quemadmodum inuenireatur,ante dictum est. Quae aurem partitio reru dinributaeontinet expositionem,haec habere debet breuitatem,ubα solutione,paucitatem. Breuitas est, cum nisi necessariumniinum ast itur vectu. Haec in hoc genere idcirco litia I hquod rebus ipsis, Cr partibus cause, non verbis,nes extrane i ornametta animus auditoris tenendus est.
Absolutio est,per quam omnia,quae incidunt in causam, genera,de quibus dicendu est,amplectimur. In qua paretitione uidendum est, ne aut aliquod genus utile pelinaequatur,aut sero extra partitionem, id quod uiti finissae turpifimum est,instratur. Pracitas in partitione semitatu si genera ipsa rerum ponuntur,nes permine cura partibus implicantur. Nam genus est, quod plures paristes amplectitur,ut animal. Pars est,quae subest generi,ut equus. Sed sepe eadem res alii genus , alii pars est. Nam homo animatu pars est. Thebani aut Troiam genus. Haec ideo diligentius inducitur praescriptio, ut aperte intellerim generali partitione, paucitas generum in partitione seruari posit. Nam qui ita partitur , Ostendam proopter cupiditatem, Cr audaciam, er auaritiam aduersaririorum omnia incommoda ad rempub. peruenisse, is non intellexit in partitione exposito genere, parrem se geoneris ada cuisbe. Nam genus est omniam nimirum libidinum cupiditas : eius autem generis sine dubio pars est auaritia. Hoc igitur uitandum est, ne cuius
169쪽
ι , DE INVENTIONEmilem partem ponas in eadem partitione. inio siquoa in genus plures incidet partes,id cum in prima partiti ne cause erit simpliciter expositum,distribuetur eo ten pore commodisime, cam ad ipsium uentu erit explicanis tam in cause dictione post partitione.Atque illud quoisque pertinet ad paucitatem, ne aut plura quam satis est
demonstraturos nos dicamus , hoc modo: Ostendam ad
versertos,quod arguimus,er potui beta re,eν uolui st, exsicissὸ nam 'cille ostedere satis est. Aut cum in campartitio nulla si ex cum simplex quidda agatur, tes istitamur distributione, id y perraro potest accidere. Ac sunt alia quoque praecepta partition quae ad hunc usum oratorium non tantopere pertinent, quae versantur in Philosophia,ex quibus haec ipsa transtulimus, quae conmuenire uidebantur,quorum nihil in caeteris artibus inueriniebamus.Atque tis de partitione praeceptis,in omni diaetione meminisse oportebit,ut CT prima quaeque pars,ut exposita hi in partitioncsic ordine trafiga απ omniabus explicans, peroratu sit, hoc modo,ut nequid post rius praeter conclusionem inferatur. Partitur apud Tearentum breuiter CT commode senex in Andria,quae coragnoscere libertum uesit: Eo pacto er gnati uita Ex consilium meum cognosces,Cr quid facere in hac re te uelim. Itaque quemadmodum in partitione proposuit, ita narrat primum gnati uitam: Nam ιs postquam ex fit ex ephois Sosia.
Liberius uitiendi fuit pote s. Deinde suum consilium,
Deinde quid Sosiam uelit Acere, id quia postremum posuis
170쪽
LIBER I. mposuit in partitisne,postremm dicit: Nunc tuum est oscium. Quemadmodum igitur hic er ad primum quis paratem primum acce1 it,Cromnibus absolutis, finem dicendiscit,sic nobis placet, er adfingulas partes accedere, Cromnibas absolutus, perorare. Nunc de confirmatione, do inceps,ita ut ordo ipse possidat,praecipiendum uidetur. CONFIRMATIO est, per quam argumenta do nomete cause Adem,eν authortatem,er Armamet adiungit oratio. Huius partu cem sunt praecepta, quα in singula eo arum genera diuiden r. Veruntamen noincommodum uidetur, quandam Dium,atque materiam uniuersum ante peminam, Cr co usam exponere omittit argumentationum: post autem tradere quemadmodum unumquodq; genus caumbinc omnibus argumenndi raationibus trurus, confirmare oporteat. Omnes res argu mentando confirmantur,aut ex eo quod personis, aut ex eo quod negotiis est attributum. Ac persona hia res ais tribuns putamus,nomen,natura victum ortunam, b bitum, ctionem,studia,consili Acta,casus,orationes.
N ome hi, quod unicuo personae datur, quo suo q-s
proprio,σ certo uocabulo appellatur. Naturam ipsam definire discille est Partes aute eius enumerare eas,quam rum indigemus ad huc praeceptionem, acilius est.Hae auutem partim diuino,partim mortali in genere versantiri mortalium autem pars in hominum, pars in bestiari genere enumeratur. Atque hominum genus, er in sexu conis ratur,virile an muliebre fit,Crin natione,patria,
cognatione,Cr Ente. Natione, Graius an Barbaru3. Paratria, Atheniensis an Lacedaemonius. cognatione, quibus maioritas,quom consanguineis. Aetate, puer an adom