장음표시 사용
211쪽
w4 D E INVENTIONE Quorum igitur generum fines er exitus diuersῖ fures,
eoru praecepta eadcm hbe non possunt. N eque nutu Medicimus,no:: ea di incidere costitutiones uerutamen oratutio quaedam ex ipso fine Cr genere cause nascitu, quae pertineat ad uitae alicuius demonstratione,aut ad senteistiae dictione. Quare nunc in exponedu controuers s in iudiciali genere causaru er praeceptoru versabi nur. Ex
quo pleras tu caetera quos casiarum generasimili inrupliciti controuersia nusta cum difficultate transstrentur: post autem separatim de reliquis dicemus. N unc a cotiisiecturali constitutione proficiβ uir, cuius ex Eplura sis hoe exposita: In itinere quidam proficiscente ad mere eum quedam, Ex secim aliquantu nummoriι stretem est comitatus cim hoc,ut ῆre fit,in uia sermone contulit,ex quo simu es ut illud iter similiariuη facere uellent. χισα
re cum in quadam tabernam diuertissent, sin I canare,er in eodem loco somnum capere uoluerint. Coenuti dias cubuerunt ibidem. caupo aute nam ita dicitur poct ii tientiam, cum in alio mulcscio deprehensius esseet cumissum alteris,uidelicet qui nummos haberet, animadueristi Jet, noctu postquam illos arcilius,ut si iam ex Iasiluis dine dormire sensi accesit, et alterili. eorum, qui sine
nummis erat, ludium pro ter appositum e vagina edi xit, Cr istum alterum occidit, nummos abstulit, gladium
cruentu in uaginam recondidi ipse sese in lectum suum recepit. Ille autem, cuius gladio occilla erat facilio hoante lucem furrexi comit 3 illum siuam inclamauit semel Cr styint illium sonino impeditu non restondere exsiliis nauit,ipse gladiam, Cr caetera quae secum attulerat,s stulit, olus princtas est. caupo non multo post conclau
muit homine esse occisum,er cum quibusda diuersoria
212쪽
LIBER II. xysλη illum, qui ante extera consequitur:in itinere bor, nem comprehedit,gladium eius euagina educit, reperit crueritu: homo in urbem ab illis deducitur,ac retis fit. In hac intentio est criminis,occidini. Depulsio, Non occiis di. Ex quibus constitutio est. Quaestio eadem in Gnieacturali, quae iudicatio, 6cciderit ire. Nunc exponemus iocos,quora pars aliqua in omne coniecturalem incidit
trouersiam. Hoc autem ex in horum locora. positioisne,Cr in caeteroru oportebit attendere,non omnes in otimne causum conuenire. Vt enim omne nomen ex aliquiae
busnon ex omnibus literis scribitur: sic omnem in ciuissam non omnis argumentora copia, sed eoru necessaria pars aliqua conueniet. Omnis igitur, ex calis ex pers ra,ex ficto ipso,coniectura capienda est. causa distria huitur in impusione ex in ratiocinatione. Impulsio est, quae sine cogitatione per quadrin lectionem animis cere Hiquid hortatur,ut amor, iracundia, aegritudo,utariolantia,σ omnino omnia in quibus animus ita uidetur
lectus' isse, ut rem perspicere cum consilio er cura non poturaitim id quod fecit, impetu quoda animi poistius,quam cogitatione Ircerit. Ratiocinatio autem, est diligens er coisderata aciendi aliquid, aut non facie di excogitatio.Ea dieitur tum interfuisse, cu aliquid βαciendum, aut non faciendam certa de causa uiresse, dia
secutus essὶ animus uidetur,ut si amicitiae quid causa fisctum diretur, si inimici idciscendi, si metu3s glorisI . .
pecuniae,si denique re omnia generatim amplectamur, alicuius retinendi, gradi,adipiscendi ue commodi: aut contra reqciendi, diminuendi, deuitandi ve incommodi causa. Nam horum in genus alterutrum illa quoque
213쪽
DE INVENTIONEWirindi incomodi causa,aut maioris adipiscendi comoasuscipitur: aut commodum aliquod maioris ad scendi
modi,aret maioris uitandi in comodi praeteritur Hic t
sicut aliquod fundamentii est huius costitutionis:nam nihil βctum esse cuiquam probatur, nisi aliquid, quare sectum sit, ostenditur. Ergo accusator, cuni aliquid λαpulctone Actum esse dicet larum impetu Cr quandam coamotionem antira,a Gionenis uerbis Cr sestetitqs amostilicare debebit, Cr ostendere quanta vis amoris ii, quanta animi perturbatio ex iracudia fiat,aut ex aliqua causa euram,qua impulsum aliquem id 'cisse dicet. Hiem exemplora commoratione,qui simili impulsu aliquid cornuferint, litudinum collatione, cr ipsius animias ctionis explicatione curandum est,ut non mirum uia deatur, si quod ad sciniis tali perturbatione commotus animus accelerit. cum aute non impulsione,uem ratiorucinuisone aliquem comisisse quid dicet,quid commodi sit secutus, aut quid incommodi figerit,demonstrabit, er id augebit quammaxime potσit,ut quoad eius fieri posit, idonea quimaxime causa ad peccandum hortata uideris tur. Si gloriae causa, quanta gloriam consecutura existia mariti item si dominationis,si pecuniae iamcitis,si in micitiaru,Cr omnino quicquid erit quod causae fuisse diacet,id summe augere debebit.Et hoc in magnopere conae sederare oportebit, quid in i restate modo, uret etiam vehemetius,quid in opinione eius que arguet iterit. Niribit enim restri non fuisse,aut non esse aliquid comodi durincommodi, si ostendi potest ei uisum esse qui arguatur
I I am opinio duplicito filii bomines, eum aut res alijα modi est ac putatur,aut non is euentim est,que arbitrati
. Res alijmodi est tum, cum aut id quod bonum est,
214쪽
LIBER I I. malum putant:dut cotra, quod malum est,bonu aut quod
nec mesum est,nec bonum,malim aut bonis: aut quod inali ,aut bona est,nec malam,nec bonum. Hoc interulecto,siquis negabit ullam ese pecuniam fratris,aut amia riuiti,aut denis ossicio suo antiquiore aut suaviorem,no erit hoc accusatori negad '. Nam in eum culpa Crsummu odium transfretur, qui id quod tam uere Cr pie dicetur,negabit. Verum illud diccndu erit ili non esse iis uictum,quod sumi oportet ex ijs, quae ad persona pertianent de quo post dicendum HL Eventus aute tum filii, cum aliter accidit,atq; ij qui arguuntur,arbitrati e e diis euntur:ut siquis dicatur alium occidisse ac uoluerit,quo aut fmlitudine,aut fusticione,aut domonstrationes φιdeceptws sit: aut eum necasse, cum temmcnto non sit haeres,quod eius teminentor se haeredem arbitratus sit. Non enim ex eventu cogitatione 1 cctari oportere, sed qua cogitatione er De ad maleficium prosectus sit,conin Dderare:σ quo animo quid qui que sciat, non quo casuntatur,ad rem pertinere. I n hoc autem loco, caput illud
erit accusatori, si demonstrare poterit, alij nemini cauosam fulsee friendi. secundarius mittam, aut tam idonea nemini siti fuisse aliis quoq, causa endi uidebitur,aut potestis alijs defuisse demonstranda est,aut scultas, aut noluncis. Potestis,si aut nesci*e,aut non astrisse,aut corascere aliquid non potuisse dicetur. Faculms,si ratio, adriiutores,adiumenta, Cr caetera quae ad rem pertinebunt,
defuisse alicui demonstitabuntur. Voluntas, si animus aditibus Actis uacuus er integer esse dicetur. Postremo quas ad desensionem rationes reo dabimus, iis accusator ad alios ex culpa eximendos ubi tetur. Verum id breui Ariendum est σ in unum tritam sunt conducend ut ne N s alterivo
215쪽
alterius destndendi causa hune decusare sed huius seu sandi causa destndere alterum uideatur. Atq; accusatori ruidrin haec stre sunt in causa Iacienda noderatrina. Destnsor autem ex contrario primum impulsonent aut nullam Iulbe dicet,aut si fuisse concedet, extenuabit, er paruulam quandam luisse demonstrabit, aut non ex ea solere huiusmodi βm nasci docebit. Quo erit in loco monstrandum, quae uu er natura eius fit asectionis, qua impulses aliquid reus commisise dicetur: in quo erexempla ex finalitudines erunt prostrendae,er ipsa dii genter natura eiusalyctionis quamleusime quietifima ad parte explicida,ut er res ipsa a Acto crudeli et tum
bulento ad quodda initius er tranquillius traducatur,eroratio tamen ad anima eius sui audiet,er ad animi qM-dam inti uberis accomouet in Ratiocinationta aures iciones infirmabit,si aut commodum nulliu *isse,aut paruu,aut alijs magis fuisse, aut nihilo sibi magiis quam
alijs,aut incomodum sibi maius quam comodiam dice ut nequaquam fuerit illius comodi, quod expetita dicatur. nagnitudo,aut eueo incomodo quod acciderit, aut cum illo periculo quod subeatur, comparanda: qui omnes loci similiter incomodi quos uitatione tractabuntur. Sin a
cusator dixerit, eum id esse secutum, quod ei uis sit commodum,aut id fugithe, quod putarit esse in modum, quanquam in Alba fuerit opinione, demonstrandum erit destrisori,nemine tante esse stultitiae, qui tali in re posteneritatem ignorare. Quod si id cocedatur,isscd non conacessum iri,nec dubitassee quide hunc quid eius iaeris e et, sed id quod β sim luerit, ine ulla dubitatione pro his quod uersi pro uero probasse. Quod se dubitauerit, 'mi ni fuisse ament indubia abe impulsum certii in peris
216쪽
LIBER I L alam se comittere. Quemadmod- autem accusitora ab alijs culpam dimouebit,dsnsonu locu utetur: sic ijs locre,qui accusatori dati ira utetur rem c- in alios ab se crimen uolet trans me. E x persona autem coniectura capietur,' ex res,quae person attributae siunt, diligenaeter cons derabuntur, quis omnes in primo libro expotasu sis. nam Cr de nomine nonnunqua aliquid susticiorunis nascitur. N omen aute cum dicimas, cognome quos intelligatur oportet. De hominio enim cci ta Cr proprio vocabido agiturriui ct dicamia idcirco aliquem caldum nocari,qu)d temerario er repentino con uio fit: aut ii ea de re hominibus Graecos imperitis uerba dedissiquod
clodia aut caecilius,aut Nutius uocarentur. Et de nataturulicet aliquantulum ducere fusticiori . omnia eniis haec,uir an mulier, huius an illius ciuitatis sit, quibus sit
maioribus, quibuη consanguineis, qua aenisequo animo, quo corpore,quae naturae fiunt attributa, ad aliqua coniniecturam aciendum pertinebunt. Et ex uictu multar tr huntur busticiones,caem quemadmodum, Cr apud qllos, er a quibus educatus Cy eruditus si quaeritur, er quia busiam uiuat,qua ratione uitae,quo more domestico uirinat. Et ex fortuna sepe argumentatio nascitur, cum siem 3 an liber, pecuniosus an pauper, nobilis dii noabilis, foelix an in Delix, priuatus an cum potestite sit, aut fuerit, aut futurus sit, conbderatur: aut denique aliquid eorum quae ritur , quae fortunae esse attributi intelliguntur . Habitus autem , quoniam in aliqua perstrea Cr constititi animi, aut corporis absoluti ne consistit: quo in generes uirilis, scientia, Cr quae contraria fiunt, res ipsa causa posita docebit ecquid
hic quoque locus I, Picionis Ostendat. Nam allictionis N 4 quidem
217쪽
aeo DE INVENTION nquidem ratio perspicua solet prae se gerere coniecturam,
ut amor,iracundia,molestia: propterea quod Cr ipsorum m intelligitur,CT quae res ham aliqsam rem cosequar tur, aciles cognitu sunt. studium autem,quonia est
dua Cr uehemens ad aliquam rem applicata magna cum voluntate occupatioscite ex eo ducetur argumentatio,
quam res ipsa deisderabit in causa. Item ex consilio suis metur aliquid fusticionis. Nam consilium, est aliquid faciendi,non siciendi ve excogitata ratio. I tem a Crcasus,Cr orationes, quae sunt omnia ut in confirmatiotam praeceptis dictis ni in tria tempora distributa, acile erit uidere,ecquid asterant ad coniecturam confirmat dam sulpicionu. Ac personis quide res eae sunt attributae, ex quibus omnium unom in locu coactss,accusatoris erit improbatione hominis uti. Nam causa ficti pari firmis tudinιs habet, nili animus rim qui insimulatur, in eunts picione adducetur,ut a tali culpa non uideatur abhorriruisse. Ut enim anima alicuius improbare nihil attinet, cum causa,quare peccaueri no intercesserit:sic causant peccati intercedere leue est, si animως nulli minin honeristae rationi astus osteditur. Quare vitam eiis,quem arriguit,ex ante Actia accusator improbare debebit,et osteridere, tuo in pari ante peccato collictum sit.Si id no poriterit,siquam in sinulcm ante fusticionem venerit,ac in xime sit feri poterit,simili aliquo in genere riusmodi causa aliqua comotin peccasse,aut in Cque magna re, aut in maiore,aut in minore:ut siqvps pecunia dicat inducta fecisse,pofit demonstrare, aliqua in re, eius aliquod mctum auari . Item in omni causa naturam,aut victum,
aut studium, aut fortunam, aut aliquid eorum, quae personsi attributa sunt, ad eam causam, qua commotu
218쪽
culparum,si ex pari sumendi Scutas non rei improbari re animum aduersari, oportebit:si auaritia inductum draguas stcoe,Cr a urum erum,quem accuses, demonstrare non posώs,alijs astinem esse uitijs doceas, Cr ex ea re nocte mirandum qui in illa re tu ιs,aut cupidus,aut petuαlans*m hac quos in re eum deliquisse. Qisantu enim de hone te er authoritate eius,qui arguitur, detractim est,tantrum de acutate totius est destnsionis diminutu αsi nulli linu poterit uitio reus ante admisso demonstraviri,locus inducam ille,per quem hortandi I udices erunt, ut ueterem Amam homnι, nihil ad rem putent pertinere. Num eum ante celasse,nunc manino teneri. Quare non oportere hanc rem ex superiori uiuastinarissed superi rem uitam ex hac re improbari, Cr aut potemtem ante peccandi non fuisse,aut causam. Aut si haec dici non poterunt,dicedum erit illud extremum, non esse mirrum, si nunc primum deliquerit. Nam necese est eum qui uelit peccare,aliquando primum delinquere.Sin vita ante acta ignorabitur, hoc loco praeterito, Cr cur praetereatur derimo Grato, argumentιs accusationem statim eonfirmare oportebit.Unensor aute primu m,si poterit, debebit uita eius, qui infit labitur, quum honestifimam demostrare. Id Actet,si ostendet aliqua eius nota er comunia osticia,
quod genim in parentes,cognato amico astines, necessarios: etiam quae magus rara ereximia sunt,si ab eo cum magno aliquo labore,aut periculo,aut utrasre,cum neracese no esset, seu caula,aut in rei .aut in parete aulin aliquos eoru,qui modo expositi sunt, scitis esse dicet. Deinde si nihil deliquisse,nulla cupiditate impeditum ab
219쪽
in DE INVENTIONE impune aliquid sciendi minus bonecte βιisse dicetur,malandis ei Aciendi demonrabitur ab uilbe. Hoc aute ipsum genus erit eo firmius, si eo ipso in genere quo arguetur,
integer antea fisse demoni rabituri. ut si,cu avaritiae causastcisse arguatur,minime omni in vita pecuniae cupidus fise doceatur. Ηιc illa magna cii gratote inducetur inadignatio,iuncta conquestioni,per quam imberum facinus 4be,cτ indigustin demonstrabitur,cu animus omni in uian suerit a uitys remotisimus,eam causam putare, quae homines audaces in flaudem rapere soleat,cαὶ λῆ quophominem ad peccandum potuisse impellere: aut iniquum esse,Cr optimo cuis pernici fimum, non uitam honeis ste actam tali in tempore, quam plurimum prodesse, sed
subita ex criminatione,q confingiscite positi. non ex anti' acta uita, quae nes ad templis fingi, neq; ullo modo immutari post 'cere iudicit . Sin aute in ante acta uian aliquae turpitudines erunt,aut Aso uenisse in eum exiis stimationem dicetur,aut ex aliquora invidia, aut obtre Etatione,aut fa opinione: aut imprudentis, necesit diri aut persuasion adolescentiae, aut alicui no malitiori
se animi allectioni attribuentur, aut disimili in genere
vitiorum,ut animus no omnino integer, sed a tali culpa remotas esse uideatur. Ac si nullo modo vitae turpitudo, aut insimia leniri poterit oratione, negare oportebit de vita eius er moribus quaeri,sed de eo crimine, quo de araguatur: quare ante Actu omisis, illud quod instet agi oportere. Ex fcto autem ipso fusticiones ducentur, si
totius administratio negoti, ex omnibus partibus pera tentabitur: atque hae fusticiones partim ex negotioso
paratim, partim commsiniter ex personis, atque ex neraiotio proficiscentgr. Ex negotio duci poterunt, I ras
220쪽
res quae negoti js attributae sunt, diligenter cono ratabimus. Ex js igitur in bac constitutionem conuenire uia dentur genera eorum omnia, partes generam pisaeque-Videre igitur prinum oportebit,quae sint continentia cur ο negotio,hocht,quae ab res araritio posuerit. Quo in loco satιs erit diligenter conodreare,quid i ante remictι , ex quo hi es perficiendi nata, er sciendi secutas quaesita rei utari. quid in ipsa re gπenda, quid postea coasecuta sit. Deinde ipsius est negotij gestio pererumnia.
Nam hoc genus earum rem,quae negotio attributae sunt, secundo in loco nobis est expositum. Hoc ergo in generestembitur locus, tepus,occasio, Acultas, quorum unius aecula'; uta diligenter in confirmationis praeceptis expiae ita est Quare,ne aut hic non admonuisse, aut ne eadem iterum dixisse videamur, breuiter demonstrabimus, quid quas in parte confγderari oporteat. In Deo igitur opaportunitas,in tempore longinquitas,in occasione comori
dicis ad sciendum idone in Aculante copia er potestus eam rem, propter quas aliquid milius sit, aut sine quia bus omnino confici non potest, confoederanda est. De inde uidendum est, quid adiunctiam sit negotio,hoc est , quid maius,quid minusquid aeque magnum sit,quid simile:ex quibus coniectura quaedam ducitur,si quemadmorudiam res maiores, minores, aeque magnae, similes, Mi soleant,diligenter conis rabitur. Quo in genσe euenintus quoque uidendus erit. hoc est, quid ex unaquaqgere soleat euenire , magnopm conisdreandum est, ut metus, Ietitia, titubatio. Quarta autem pars mi ex ijs, quas negoti s dicebamus esse attributas , consectistis. In ea quaeruntur ea quae gestim negotium consepta, aut ex interuallo consequuntur. In qua videbimua GPae