장음표시 사용
261쪽
scriptum aliquoi inducere per ratiocinationem, de qua
posi dicemus. Quacunque autem in re,qua ui lauiter proistabili scripto ipso se dHenderit,etiam cum aequitate causa abudabit,necessario multum proficiet,ideo quod si id quo
nititur aduersiriorum causalubduxerit, omnem illam civi Mim cr acrimoniam lenierit ac diluerit. Loci autem comes munes certus ex albumptioni4 partibus in utrunq; partem conuenient. Praeterea eius qui a scripto dicet, leges ex se non ex eius qui contra coni sierit utilitate stillari opomtere, er legibus antiquius haberi nihil oportere. Contra scriptum,leges in consilio scriptoris cir utilitate cominumni,non in uerbps coiisistere. Quam indignum sit aequitiorem literri urgeri,quae uoluntate eius qui scripserit,dei nodatur. Ex contrarijs autem legibu3 controuersia nasciatur,cum inter se duae uidentur leges, aut plures distrepaure hoc modo:Lex,Qui orantium occiderit, Olγmpionio carum praemum capito, ex quam uolet sibi rem a magia pratu deposcito, ex magi iratus ei concedito. Et altera lex Tγranno occiso quinque eius proximos cognatione, magictratus necato. Alexandrum, qui apud Phoeos in Theoalia tγrinidem occupara uxor sua, cui T hebe notmen fuit,lio tu,cum simul cubaret,occidit. Haec filium burim quem ex oranno habebat , ibi praeniij Ioco deposcit.
Sunt qui ex lege puerum occidi dicant oportere. Res in iudicio est. In hoc genere utranque in partem ijdcin loci,cq eadem praecepta conuenient deo quod uterque suam legem confirmare,contrariam infirmare debebit. Frimum igitur leges oportet contendere, conoderando utra lex .d maiores, hoc est ad utiliores, ad honestiores ac magis
secessarius res pertineat. Ex quo conficitur, ut si lcgcs duae, Ut si plures, cui quotquot erunt, conseruari non
262쪽
L 1 B E R II. a sto'nt,quia discrepent inter sie: ea maxime construanda
putetur, quae ad maximas res pertinere uideatur. Deinde utra lex posterim lata sit. Nam postrema quaeque graui:*sima est. Deinde utra lex iubeat aliquid, utra permittat. Fum id quod imperatur,nec sariis: illud quod pernutatitur,uoluntarim est.Deiride in utra lege, 1i non obtemoperatu insis,poena asticiatur,aut in utra maior poena jt tuatur. N am maxime conseruanda est ea, quae diligenti iama ex sancta est. Deinde utra lex iubeat,utra uetet. N amsaepe ea quae uetat, quasi exceptione quadam corrigere uidetur illam quae iubet. Deinde utra lex de genere omni, utra de parte quadam,utra communiter in plures, utra in aliquam certam rem scripta uideatur. N am quae in partem aliquam,Cr quae in certam quandam rem scripta 6t, promptius ad causam accedere uidetur, CT ad iudiciam magis sertinere.Deinde ex lege utrum statim feri ne sesit, uαtruam habeat aliquam morum Cr fissilentationem. N am id quod 1iatim faciendum sit,perfici prius oportet. Deinde operam dare, ut si lex ipso scripto videatur niti. Conatraria autem aut per ambiguis,aut per ratiocinationem,
aut per depnitionem induci, quo sanctius er firmius id uirudeatur epe,quod apertius descriptum sit. Deinde suae Ierigit ad scriptum,ipsum sententium quoque adiungere, nαtrarium legem item ad aliam fiententiam traducere, ut sifcri poterit,ne discrepare quidem uideantur inter be. POMjbremo jaceres causa dabit lacultatem, ut nostra ratione utras lex conseruari uideatur, Cr aduersariorum ratio. ne,altera sit nec suris negligenda. Locos autem commuanta,CT quos ipsa causa der,uidere oportebit, Cr ex utiliantia Cr honestatu ampli)sin s partibus sumere, demo strantem per amplificationem ad utrum potius legem a
263쪽
DE INVENTIONE cedere oporteat. Ex ratiocinatione nascitur controu fa,cum ex eo quod si iam est,ad id quod nusquam so i-ptum est,peruenitur,hoc pacto: Lex,Si juriosius est,agnaui uni gentiliumque in eo pecunias eius potestas esto. Et lex Pater similias uti super finitia pecunias siua legali rit,ita ius ecto. Et lex, Si pater singlias intestato moritur, Amilia pecuniaq; eius agnatorum gentiliumq; es'. Quia dum iudicatus ecit parentori occidisse,cτ statim,quod ellugiendi potestis non fit, ligneae soleae in pedos inductae
sunt os autem obuolutum est folliculo , cr praeligatum: deinde est in carceron deductus,ut ibi esset tantister,d culeus in quem coniectus in profluentcin deferretur, conmpararetur. I nterea quidam eius similiares in carcerem mobulas allerunt, er testes adducunt. Heredes quos ipsie iuubet, cribunt,tabulae obsignantur. De illo postsupplicium sumitur. I liter eos qui haeredes in tabulis pcripti sunt, crinter agnatos de hereditate controuersia est. Hic certa lex,quae tectamenti sciendi ijs,qui in eo loco sint, adimat' potestatem, nulls profrrtur. Ex caeteris legibus, Cr quae, hunc ipsum supplicio huiusimodi a ficiunt, Cr quae ad teis
stimcnti sciendi pote/tem pertinent, per rutiocinatioin nem uenietidum est ad eiu modi rationem,ut quaeratur,tabueritne te timenti sciendi pote titem. Locos autem iii hoc genere argumentandi bos,Cr buti modi quosdam sisse arbitraimr.rrimum eius scripti,quod prostras, lauda- tionem ex confirmationem. Deinde eius rei qua de quae- ratur,cum eo de quo constat collationem eiusmodi, ut id de quo quaeritur,rei de qua connet, simila esse videatum. - Postea admirationem percontatione, qui feri posit, ut qui hoc aequum ese concedat, illud neget, quod aut quius, aut eodem hi in genere. Deinde idcirco de hac re 4 nihil
264쪽
nilit ese scriptum,quod cum de illa esct scriptis,de baore u qui scribebat, neminem dubitaturum ambitratus sit. Poctea multιs in Icgibus muta esse praeteriri,quae idcirco praeterita ncino arbitretur,qucd ex caeteris,de quibus scriptum sit,intel digi positit. Deinde aequitas rei domonstranda est,ut in iuridiciali absoluta. Contra autem qui dicet, si vilitudinem infirmare debebit quod sciet,si delironfirabit i ud quod confratur, ab eo cui confratur diuo sum esse genere,natura,vi,magnitudine, tempore, loco, per omna,opinione: si quo in iis ero illud quod persi,vilitudia non afriwGCr quo in loco illad cuius causa alliretur, baberi conueniat,ostendetur. Deinde quid res cum re disis rat,dem riserabitur,ut non idem uideatur de ulraqqe ex
fimari oportere. Ac si i equoq; poterit ratiocinationiabus uti, sidcin ratiocinationibu3, quibus anti praedictum est,uteturis non poterit,ncgubit oportere quicquam,ti quod scriptum sit,conis derare,periclitari omnia iura, si malitudines accipiantur,nihil esse pene, quod non alteris te esse uideatur: multis disimilibus rebus, in unamra quanq3 rein tantum singulus ese leges: omnia posse inter se ues s illa ι Adfinalia demonstrari. Loci comamnes aratiocinatione, oportere coniectura ex eo quod scriptum sit,ad id quod non sit scriptum pervcnire: Cr neminem posse omnes res perscripturam amplecti, sed eum commodisime scribere, qui curet ut quaedam ex quibusdam inmtelligantur. contra ratiocinationem, huiusconori conraiecturam diuinationem se, cir stulit scriptorta esse non posse omnibus de rebus cauo e quibus uelit. Definitio ea, cum in scripto uerbum aliquod est positum, cum ius de ui quaeritur, hoc modo: Lex, Qui in aduerissa tempestile nauta reliquerint , omnia anmttunto:
265쪽
eorum natus Cr onera fiunto, qui in naui remanserint. Duo quidam,cum iam in alto nauigarent,Cr eorum alteririus nauis,alterius onuK qjet,naifragum quendam natanistem, Cr manus ad be tendentem ammaduerterunt: nuberitaeordia commoti,nauim ad eum applicauerunt, honnitent
ad se fuctulerunt. Postea aliquanto,ipsos quos tempotis uehementius iactare coepit, usqueades ut domnus nautis, cum idem gubernator te in scapham coniugere σ inrude juniculo qui a puppi religatim scapham annexam trais hebat,naui,quoad posci, moderaretur: ille autem cuius merces ci ant,in gladium in naui ibi in inc beret. Hic ille naifragus ad gubernaculum accesti, Cr naui, quoad potuit,est opitulatus. Sedatis autem fluctibus, Cr tempe. tite iam commutata,nauta in portum prouehitur. Ille auritem qui in gladium incubuerat,ieuiter saucius acile est ex uultlere recreatus. Nauim cum onere horum trium suam quisq; e e dicit. Hic omnes scripto ad causam accedunt,et ex nonnius ui nascitur controuersita. Nam Cr relinquere nauem,CI remanere in naui,denis nauis ipsa quid sit,deis snitionibus quoitur. Iisdem autem ex locis omnibus,qui bus definitiva constitutio tractabitur. Nunc expositis ijs argume rationibus,qus in iudiciale causarum genus a commodantur, deinceps in deliberatiarum genus σ derimonstrativum argumentandi locos Cr praecepta dabimus, non quo non in aliqua constitutione omnis semper causiuersietur , sed quia proprii tant*m harum causarium quia
dum loci fiunt, non a costitutione separati, sed ad facthorum generum accomodati. N am placet in iudiciali vis nere finem esse aequitatem, hoc ni partem quandum hola nectatis. In deliberativo autem Arinoteli placet utilitantem,nobis er honestatem Cr utilitatem. In demon nro
266쪽
LIBER II. α 'tiuo autem,honestitem. Quare in hoc quos genere ca se quaedam argumentationes communiter ac si liter reueri utitur quaedam separatius ad finem,quo restret mnem rationem oportet, adiungentur.Atq; uniuscuiusq; constitutionis exemplum supponeremo grauaremur,ni iillud uideremias, quemadmodum res obscur dicendo forent apertiores,sic res apertas obscuriores feri oratione. Nunc ad deliberatiotita praecepta pergamus
R E R. U Μ expctendam tria genera sunt: Pm iret mmerus uitandarum ex contraria nune. Nam i quid tquod ua ui nos adiciat ad fies non emolumento captan aliquo,sed trahens sua dignitate quod genu uirtus emtia,ueritas 4t.RIiud aute no propter bua vim Cr natura,
sed propter puctu atq; utilitatem petenta:quod pecuniant. Est porro quiddi ex horum partibus iunctu quod Crsua u Cr dignitate nos iductos ducit, et prae se gerit qua
dum utilitare,quo magri expetasu ut a citi bona exim
jumatio.Atq; ex buborru contraria Iacile tacetibus nobis intelligentur. Sed ut expeditius ratio tradatur,ea quae posuimus, breui nominabuntur. Nam in primo genere quae sunt,bone1ti appellabuntur. Quae aute in secundo,utilia. Haec aute tertia,quia parte honemus continent, γ' quia maior est uta hone)tius, iunctae res omnino ex duplici ge nere intelligentur sed in meliore partem uocabuli constαrantur,. honem nomnentur. Ex Frs illud conficitur,ut appetendam rerum partes sint bonems Cr utilitas, via tandam turpitudo et inutilitas. Ηta igitur duabus rebus duae res grandes sunt attributae, nec studo cr alyctio:
quam altera ex v altera ex re Cr person s consideratur.
De utras pli apertius perscribemus. Nunc hone, titurationes pristis explicemss. Quod aute rem,aut aliqua I ex par
267쪽
α o DE INVENTIONE ex parte propter se petitur,honestu nominabimus. Qua re cam eius duae partes sitit,quaru altera 1implex, altera
i di, sit implice prius co dc emus. Est igitur in eo genere omnes res una ui atq; uno nomine amplexa virtus. N a uirtus est anivii habitus natuxa modo xationi soberi et si Quam0bre omnibus eius partibus cognitta, tota uia erit
simplici, bonem tis cossiderata. Habet igitur partes quam
tuor prudentiam,ivilitiam υrtitudine,temperitiam. κ.. xii cst,per quam animuε repetit illa,qου summi. Φ
Ea cutia ψὶ,ρ q m M pc luci quae sun Γroiadon est, per quam sutupi. aliquid uidem an tori m μIM h. Iuditia, est habituέ unisu somuni utilitate ebseruum, suam cuis tribusns dignitate. E ius initium est ab natura prosectum:deinde quaeda in consuetudine ex utilitans raritione uenerunt: postea res Cr ab natura pro clas,Cr ab con uetudine probatas, Icgum metus Cr religio sanxit. Natura iussit, quod 35 opis io gonuit, scd quaeia linam
268쪽
LIBER II. Asrtia fiunt ieratur. Con uetudine ius est quod aut liuiato innatura tractum aluit in matres ,εib u 9 Lut religioα nem: aut si quid eoru quae ante diximus, ab natura profactum, maius Actum propter consuetudinem uidemus,aut quod in morem ueti tis uulgi lapprobatione perduxit: quod genus pactu,pariiudicatu. F. m e liqued intre
M stibilem eo parat autori rete. Atq; haec omnis propter se solum,ut nihil adiungatur emolumenti, petenda fiunt.. Quod ut demo iretur, neq; ad hoc nono in titutu pertiri et,Cr a breuitate praecipieri remotu es P.Propter se auteuitanda fiunt,no ea modo,quae his cotraria sunt,ut sortitum'. diu i
269쪽
dini ignauia, Cr iustitis iniustitia: uerumetiam iga, que propinqua uidentur Cr Mnitima eoe,abbunt aure longis fine quod genus fidentiae contraria ni di dentia, e re uitium qi. Audacia non contraris, sed appositu 6 ac propinquam,σ tamen uitium di. Sic unicuis uirtuti polutum uitium reputetur,aut certo iam nonaue appellamitae,nitima hii superstitio,quae religioni propinqua est,
aut sine ullo certo nonane. Quae omnia item uti cotraria rerum bonaru in rebus uitandis reponemum. Ac de eo quiadem genere hone1titta, quod omni ex parte propter se peritur utis dictu eii. Nunc de eo,in quo utilitas quos ad iungitur, quod tume horretium uocamus,dicendu uidetur. Sunt igitur inulta,quae nos in dignitatriti stultu quos suo ducunt ad se quo in genere 6l gloria, dignitas,ampli
libus causis loquimur, is uetus ad anmcitiam adiungimus, ut eorum quos causa petenda uideatur: ne ne qui nos de omni unacitia dicere existinant,reprchedere incipiat: quanquam fiunt qui propter utilitatem modo potenda putant ana citia sunt 'ut propter se solum unt qui propter
se Cr utilitatem: quom qivid ura inime coiistituatur, alim Iocus erit considerandu3. stac hoc sic ad usium oratoria relinquatur, utraηψ propter rem anacitia epo e pete di. Amicitiarum autem ratio, quonian urtim sis meligioαnibus iuuet partim non sunt: er quia partim uetere
270쪽
LIBER II. a sint, partim nouae, partim ab illorum, partim ab nonrobeneficio pro ictae,partim utiliores, partis inus utiles, ex causarum dignitatibus,ex tempora opportunitatibus, ex Uicijs,ex religioibus,ex uetustitibus habebitur. Uti, Iitas aure,aut in corpore posita est,aut in extrariis rebus quare tamen rem multo maxima pars ad corporis comoedum reuertitur ut in rep. quaedi fiunt, uae ut te dicam)ad corpus pertinet ciuimus,ut agri,portus,pecunia,clasest nautae,nalites,sorij:quibus rebus inco militem ac IAbertate retinent ciuitates. Alia uero quae iam quiddi murigu amplum,Cr minus nec friu conficiunt,ut urbis egregia exornatio atq; amplitudo, ut quaedi excellens pecudinis magnitudo,amicitiara ac societatu multitudo. Quiabus rebus non illud solsi conficitur,ut uiue et incolumes, uerumetia ut amplia atq; potentes sint ciuitates. Quare utilinus duae partes videntur esse,incolumitas Cr potenatia. Incolumitas V Aluεμ festa ait in togWa consim fio Potella. 19 ad μι susismandri, - iεις obliuidaue id , ἀμ- ρ tim μεμIms. Atq; in ijs omnibus que ante dim