장음표시 사용
271쪽
x DE INVENTIONErlla licet uim rei,qual.s Cr quanta sit, cognoscamus. Uripo se :lumma liqueam materiam nece, e 6t. corpus morrat se aliquo tempore interire nec sie e huis ita necesse,ut ius ea postulat, qui modo describebamus, necesitudinureui nulla ni re idi psis, quae ne 'mutari,nes leniri potnt. Hi tu modi necesitudines, cu in dicendi rationes inricident,recte nece itudines appellabuntur. Sin aliquae res incidet disticiles, in illa seuperiori posit ne feri, quaesitomne considerabimus. Atq; et ii hoc limbi uideor uidere, esse
qua da cu adiunctione inccsitudines,quasdam simplices et ab olum. Nam aliter dicere solemus,nec be est casia linenses sie dedere Annibali aliter aute, nece e di cinio Iinum uenire in Annibal s potestite . illic in superiore adisiunctio est haecinisi malint di me perires enim id malunt,no est necesse. Hoc in larius no item, propterea quod siue uolint cassiliu ensies sic dedere, sive 'me perpeti atque ita perire,necesse ni casilinu uenire in Annibal apotntite. Quid igitur pescere potest haec nec itudin ps di;tributatio Prope dici,plurima, cu is locim nec itudinis uidebitur in curerere. Nam ea supplex erit necesitudo,nihil critquod multa dicamus, cu eam nulla ratione lenire posjuramus. cum aute ita necessee erit,ut aliquid ellugere aut adipisci uelimus, tum adirectio illla quid habeat utilitatis dii quid bonotitis,erit confiderandu. Nam si uelιs attedere, ita tamen ut id quaeras,quod conueniat ad ustum ciuitatis,
reperias nulla ese rem,qui lacere necesse sit, nisi propter:
aliqua causam,qui adiunctione nominamus. Puriter auteiuueniss ese multas res necesitudinis,ud quas sinalis aduiunctio non accedit. Quod genus, ut homines mortales nee be est interire lite adiunctione: ut cibo utantur, non
nec sic est,nisi cum illa exceptione, tra quam, si nolints me
272쪽
L I B E R II. alfme perire Ergo,ut dixi,i ud quod adiungitur, semper cuiusmodi sit, erit considerandi . Nam omni tempore id pertinebit, ut aut ad bonemrem hoc modo exponenae
mus uiuere: aut ad incolumitatem hoc modo, nece*c est yi incclumes usi us esse aut ad conroditatem hoc modo, necesse elidis ine incommodo uolanus uiuere. Ac summa
quidem mec situdo uidetur esse hone=titis, is proxima
incolinitatu,tertia ac lausima conrodimus quae care bis duabus nunquam poterit contendere. Hasce autem inter
se saepe necesse est coparari, ut quanquam praestet honeaestis incolumitati, tamen utri possimum confiuledum id, deliberetur. Cuius rei certum quiddam praebcriptu uide tur in perpetuum dari posse. Nam qua in re feri poterit, ut cum incolumitati consuluerimusquod fit in praesentia
de honestite delibatum, uirtute aliquando Cr industria recuperetur,incolumitans ratio uidebitur habeda cu aut id non poterit, hone)tius. i ta in eiu modi quoq; re,cum incolumitati uidebimur consulere,vere poterimus dicere, nos bonewtμ rationem habere, quoniam sine in Iureiaetate eum nullo tempore postumus adipi ci. Qua in re uel concedere alte uel ad conditionem alterius descendere. Cr in praesentia quiscere, atque illud tempus expeclare oportebit. t m como ditans ureo ratione, nodo it ud attreae tur,digna ne causa uideatur ea,quae ad utilitatem perrtinebit, quare aut de magnisicentia, aut de bonemre quiddam derogetur. Rique in hoc loco nubi caput illud
videtur ege, ut quaramus quid sit illud, quod si adipisci
aut fugere uelimus, aliqua res nobis sit nec paria, hoc est,quae sit adiunctio, ut proinde uti quaeque res eriti Idisboremus T grausimam quanque causam urbementi iis
me necessariam iudicemus. Asectiori a G
273쪽
habitae sint,aut pleruns haberi soleant,habenaee uideantur esse ut ad hostes transire turpe vidctur esse, at no illo animo quo Visbes transiit: π pecuniam in inare de reare inutile,a no eo consilio quo Aristippus fecit. Sunt igitur res quidi ex tempore, CT ex consilio, non ex sua naritura considerandae quibus in omnibus quid tempora potant, aut quid personi4 dignum sit, chiderandum est: σnon quidsed quo quids animo, quicu, quo tepore, quandius at,attendendu nt. His ex partibus ad sententiam dicendam,locos sumi oportere urbitramur. Laudes autem
Cr uituperationes ex his locis sumentur, qui loci persorusonis fiunt attributi, de quibus ante dictu est. Sin daribuisgius tractare quis uolet, partiatur in animum Cr corpus er extrari s res licebit. Animi est,uirtus, cuius de paro itibus paulo ante dictu est. corporis,ualetudo,dignitas, vires,velocitas. E xjur ,honos,pecunia,ustinitas,'gerinus, amici, patria, potentia, Cr caetera quae simili essie in genere intelligentur. Atq; in his id quod in omnia ualet. ualere oportebit contraria quos, qu et qualia sint, intelligentur. Videre aute in laudando Cr in uituperido oportebit,non cun quae in corpore,aut in extrari s rebus habuerit is, de quo agetur, quam quo pacto his rebus Uus sit. Nam fortunam quidem inlauda*o stultitia, m iis rara βρονbia est. are ldu onesta, gruibreporatio uchomens est. Nunc quoniam omne in cause genus argumentandi ratio tradita est, de inuentione mi, via ac maxima parte rhetoricae sulps dictu, uidetur. Quaure quoniam er una pars ad exitum hune ab βuperiore i libro perducta est, ex hic liber non parum continet litera ruinum,quae restitit in reliquis dicemus.
274쪽
RONIS AD c. TREBA αT I V M TOPIc A. A I O R E s nos res scribere ingressos c. Trebati,σ ijs libris,quos breui tempore satis inultos edidimus, digniores, e cursu ipso reuocauit uoluntas tua. Cum enim mecum in Tusculano esses, in bibliotheca separatim uters nostrum ad uumstudium libellos,quos uellet, euolueret, incidini in Minotelis T opica quaedam, quae fiunt ab illo pluribus libris explicata. Qua
inscriptione commotus, continuo a me eorum librorum sententiam requisiisli. Quam tibi cum exposui)lem, disiciplinam inueniendoriam argumentoria: m,ut sine ullo errotare ad eum rationem,uia perueniremus ab Aristotcle inuenta,libras illis contineri:uerecunde tu quid in omnia, sic diamen ut jacile cernerem te ardere studio,mecin ut tibi illa traderet egisti. cum autem ego te non tam uitandi lataboris mei causa,quam quod interesse tua arbitrarer,uel ut eos per te ipse legeres, uel ut totam rationem a doci fimo quodam rhetore acciperes hortatus es , utrunq; ut a te audiebam, es expertus. Sed a libras te obscuritas reiccit. Rhetor autem ille magnus,lit opinor, Aristotelica se igito rare retondit. Quod quidem minime sum admiratus,eum
philosophum rhetori non esse cognitum, qui ab ipsis phiis
Iosophis,praeter admodum paucos, ignoretur. Quibus cominus ignoscendurm est,quod non modo rebus iis, quae ab
illo dictae et inuentae sunt, allici desuerunt: sed dicendi R quoque
275쪽
x1s AD TREBATIVnquoque in Gedibili quadam cura copia, tum etiam fiuauiistite. N on potui igitur tibi Fin; hcc rogi ti, Cr tamen uerenti ne mihi grauti esses facile enim id cernebum deo bere diutius,ne ipsi iurι, interpreti sol uideretur iniuria. Etenim cum tu nubi, meis I, multa saepe cauisses, ueri trasum,ne si ego grauarer,aut ingratum id,aut superbo uideretur. Sed dum luimus una, tu optimus es te lis, quam suerim occupatus. Ut autem a te disce, i in Graeciam proiificiscens, clini opera mea nec respub. nec amici uterentur,
nec honeste inter arma uersari possem, ne si tuto id qui.
dein mιbi liceret ut ueni Veliam, tuas Cr tuos uidi,admonitus huius aeris alieni, nolui deesse ne tacitae quidem farigintioni tuae. Itaque haec, cum mecum libros non habeae rem, memoria repetita in ipsa nauigatione conscripsi, tiηbis ex itinere misi: ut mea diligentia mandatorum tuom
ri ,te quoque, etsi admonitore non eges, ad memoriam nostraerum rerum excitarem. Sed iam tempus est ad id, quod instituimus, accedere.
C v M omnla ratio diligens disserendi duas habeat potes:unum inueniendi, alterum iudicandi: utriusque priri ceps,ut mιbi quidem uidetur, Arinoteles fuit. Stoici autem in altera elaborauerunt. Iudicandi enim uius diligenter persecuti sunt, ea scientia, quam Dialecticen appelllant. Inueniendi uero artem, quae Topice dicitur, quaeq; ad uosum potior erat,m ordine naturae certe prior, totam relictquerunt. Nos autem, quo uiam in utraque summa utilitasset, Cr utranque, si erit otium, persiequi cogitamus, ab ea, quae prior H,ordiemur. Vt igitur earum rerum quo
absconditae fiunt, demousseato CT notato loco facilis inuentio es sic cum peruen igare argumentum aliquod uomlumus, locos nose debemus. Sic enim appellatae ab Arta
276쪽
T O P I C A. a1 porcle fiunt bae quasi fedes,e quibus argαmenta promum tur. Itaque licet definire, Locum ζbe regetinenti sic
dem: Argumentum autem, rationem , quae rei dubiae
faciat fidem. Sed ex his locis, in quibus argumenta inruclusa hunt, alii in eo ipso, de quo agitur , haerent: alij
sumuntur extrinsecus. In ipso, tum ex toto, tum ex partibus eius , tum ex nota, tum ex his rebus , quC
quodammodo affectae fiunt ad id, de quo quaeritur. Exαtrinsecus autem ea dicuntur, quae abctunt, longes ditiuum Ela fiunt. Sed ad id totum, de quo disseritur, tum deis finitio adhibetur , quae quasi inuolutum euoluit id de
quo quaeritur. Eius argumenti laus est formula : Ius ciuile est, aequitus constituta ijs qui eiusdem ciuitatis sunt ad res suas obtinendus. Eius autem aequitatis utimlιs est cognitio, utitu est ergo iuris ciuilis scientia. Tum partium enumeratio, quae tra latur hoc modo : Si neque censiu, neque uindici, nec te)timento liber Actus est, non est liber: neque est ulla earum rerum, non est igi tur liber. Tum notatio, cum ex ui uerbi argumenα tum aliquod elicitur, hoc modo: cum lex Aelia Seliistia ut iduo uindicem Uiduum esse iubeat , locupletem iubet locupleti Locuples enim Viduus, ut ait Actius, appellatus ab arre dando. Ducuntur etiam argu metirata ex ijs rebus, quae qqodammodo allectae sunt ad id de quo quaeritur. Sed hoc genus in plures partes diis stributum est. Num alia coniugata appellamus, alia ex genere, alia ex krinula,alia ex sim litudine, alia ex distasirentia,alia ex contrario, alia ex adiundiis, alia ex antatecedentibus, alia ex confiequentibus, alia ex repregnantatibus, alia ex caulli, alia ex este lis,alia ex comparatione nraiorum,aut partu, t minorum. coniugata dicuntur, R x qi
277쪽
αιο AD TREBATIVNquae fiunt ex uerbis generis eiusdem. Eiussem autem granern uerba fiunt,quae orta ab uno uarie conrnis tantur,ut
sapiens, sapienter, sapientia: haec uerborum coniugatio se la dicitur, ex qua huiuscemodi est argumentum: Si compascuus ager est,ius est compascere. A genere sic ducitur: Quoniam argentum omne mulieri legatum est,non potest ea pecunia quae numerata domi relicta est, non esse legata. Forma enim a genere, quoad sium nomen retinet, nunquam stiκngitur. Numerata autem pecunia nomen argenti retinci, legata igitur uidetur. A forma generari quam intcrium quo planius accipiatur,partem licet,enuvi merare hoc modo: Si ita Fabiae pecunia legum est a uiro, si ei uiro mater imilias esset, si ea in munum non conuectnerat,nihil debetur. Genus est uxor .elim duae formae, una matrum amittis,earum,quae in manu an conuenerunt alteaera earum quae tanta modo uxores habentur. Qua in parte cum luerit Fabia,legatum ei non uidetur. A finalituridine,hoc modo Si aedes eae corruerunt,uitia uefecerunt, quarum usustructus legatus est, hocs restituere non deaebet,nec reficere,non magis quam struum renituere, si is cuius usiusjructus legatus est, deperisset. A disterentia: Non si uxori uir legauit omne argentum,quod fumi esset idcirco quae in nominibus fuerunt, legata fiunt. Murutum enim di fert in arcane positum sit argentum,an in
tabulis debeatur. Ex contrario autem fla: Non debet ea mulier,cui uir bonorum suorum usi p uctum legauit, cellis uiuarijs Cr olearijs plenis resictis, putare id ad sie perintinere. Vsus enim non abusius legatus est. Eu fiunt inter siecontraria. Ab adiunctis:Si ea mulier tectamentum fecit, quae se capite nunquam diminuit, non uidetur ex edicto
Fraetoris secundum eas tabulas possio dari: adiungitur
278쪽
TOPICA. Hrenini, ut secundum seruorum, ecundum exul , secunα dum puerulorum tabulas post io uideatum ex edicto duaeri. Rb antecedentibus autem, Cr coit equentibus, Cr r pugnantibus, hoc modo: Ab antecedentibus,Si uiri culpanctum in diuortium,etsi mulier nuntium rennsit, tamen pro liberta manere nihil oportet. A consequensibus: Si mulier cum luibet nupta cum eo,qui cum connubtiam non es et,nuntium remisit, quoniam qui nati fiunt,patrem non sequuntur, pro liberta manere nihil oportet. A repuraniantibus: Si pater finalias uxori ancillarum uso ruisectum legauit a filo,nes a fecundo haerede legauit, more tuo flio mulier usumfusum non amittet. Quod enim fieri
mei testamento alicui datum est, id ab eo inuito , cui darutum est,alori non potest repugnat enim rocte accipere,er inuitum reddere. Ab ejicientibus causis, hoc modo: Omnibus est ius parietem directum ad parietem conrini
nem adiungere,uel folidum, uel fornicatum. At si quis in pariete comuni demoliedo dani inycti proviseri no d bebit praejtire quod mis uiiij licerit. Non enim eius uiatio qui demolitus est,damni fellii est,sed eius opem uitio, quod ita aedificatiι est,ut fustendi no posit. Ab efctu reobus,hoc modo cum mulier uiro in manum couenit, omnia quae mulieris Lerunt,uiri sunt dotta non ne. Ex compara ritione aute omnia ualent,quaesiunt ei modi Q nod in re maiore ualet,ualeat in minoreuit si in urbe fines non regutur, neque aqua in urbe arceatur. Item contra : Quod in minore valet,ualeat in maiore, licet idem exemplum conravertere. Ite Quod in re pari ualet,ualeat in hac, quae parta:ut quonia usus authoritas fundi biennium est, it etianraediis. At in lege aedes non appellantur,m fiunt caeterarum omnium, quarum annuus est Uus ualeat aequitas,quae pari
279쪽
xsi AD TREBATIVMbus in causis paria iura deis derat. Quae autem extritis
bumuntur,ea maxime ex authoritate ducuntur. I tas Graeci tales argumentationcs uocant, id est dri sexpertes:ut si ita res ori deus, Quoniam P. Scaeuola id foritum ese ambitus aedium dixcrit, quod parietu communis tegendi causa tecium pro ceretur, ex quo in tectin eius, aedere qui protexi Jet,aqua d lucret,id tibi ius uideri. His igitur locis qui fiunt expositi,ad omne argimentum repori dum tanquam elementis quibusdam signiscatio crdemonstratio datur. Vtrum igitur hactenus satis est s tibi. quidem tam acuto Cr tam occupato puto. Sed quoniam auidum hominem ad has discendi epulus recepi, sic acciapiam,ut reliquiarum sit potius aliquid, quam te hinc paratiar non satiatum discedeme. Quando ogo unusqui, que eorum locoram, quos exposivi, sua quaedam membra baisbct,ea quam subtilisime persicquamur, ex primu de ipse definitione dicatur. Definitio, est oratio, quae id quod definitur,explicat quid fit. Definitionum autem duo sunt
genera prima. Vnaem earum rerum, quae sunt: alter ear ,quae intelliguntur. Ese ea dico, quae cerni tangi uepo jistit, ut fundum, aedes, parietem, si illicidium, mancta pium,pecud supellectilem,penu caetera, quo ex generare quaedam interdum nobis definienda fiunt. N on ele rurissus ea dico,quae tangi demonstrarive non possunt, cerni
tamen animo atque intelligi possunt: ut si usucapionem, si
tutelam, si gentem, i agnationem desinius, quarum rerum nul lum subest quo corpus,es t tamen quaedam confrinaritio insigniri Cr impressa in intelligentia, quam notionem voco: eu sepe in argumentando definitione explicanda, sunt. Atq; etiam definitiones,aliae fiunt partitionum, alia diuisionum. Partitionum,cum res ea, quae proposita est,
280쪽
TOPICA. a 6 cluasi in membra dilicrepitur: ut Isiquis ius ciuile dicat id je,quod in legibus, Senatuscinulti rebus iudicati iurisα
peritorum authoritate, Minti, magiaraturum, more,is quia
rite confictat. Diuillanum dulciu definitio firmis omnes complectitur,quae sub eo genere fiunt quod definitur, hoc modo: Abalienatio, sit elim rei qui mancipi H, aut tradiatio alteri nexu, aut in iure cepio, inter quos ea iure ciuili fieri possunt. Sunt Cr alia genera definitionum sed ad huis ius libri institutum illa nihil pertinent: tantum est dicenvidum, qui sit definitionii modus. Sic igitur ueteres praeciapiunt,cum βι- cris ea,quae fiunt ei rei, quam definire uralis, cum alijs com nia,usis eo per equi, dum proprium ejiciatur, quod nullam in ullam rcin trans irri p it. Vt
hoc, Haereditus in pecunia. comingvr adhuc, ni Ea enim genera fiunt pecuniae. Adde quod sequitur quae morte alimcuius ad quempiam peruenit: nondum en definitio. Nutatis enim moris sine hoeditate teneri mortuorum pecuniae posunt. Vnum adde uerbum, iure iam a communitate res
disiuncti uidebitur,ut sit explicata definitio, sic: Ha distus est pecunia,quae morte alicuius ad quempiam peruenit iure. Nondum est satis radde, nec ea aut legata tectumenrato, aut posse ione reteta: confictu est A tes ut illud,Gentiles fiunt, qui inter se eo de nomine fiunt. Non est fatis. Cui ab ingenuis oriridi fiunt. Ne id quide satis est. Quoru m torre nemo sieruitutem struiuit. Rbia etia nuc. Qui capite no fiunt diminuti. Hoc frose satis est. Nihil enim uideo Scaeuolam Pothicem ad hanc definitionem addidi see. Atq; haec ratio ualet in utroqgennae definitionu , siue id quod est, siue id quod intelligitur,defintcndum est. Partitionum
autem Cr diuisionum genus quale siet, octendimus: sed quid inter se disri planius dicendum est. I ii partitione