장음표시 사용
291쪽
s ADTREBATIVM rei uxoriae, in quo est, Quid aequius, melius, parati esse debent. Illi enim dolum malum, lili sidem bonum, illi aequum bonum, illi quid socium socio, quid cum qui nogotia aliena curasset,ei cum ea negotia suilbent, quid
eum qui mandasset,eumue cui mandatum esset, alteram alteri praestare oporteret, quid uirum uxori, quid uxoα rem uiro , tradiderunt . Licebit igitur diligenter coagnitis argumentorum locis, non ηrodo oratoribus er
philosophu, sed iuras etiam peritis copiose de consuli tionibus fui, dilutare. Coniunctus huic causari Ioaco locus ille est, qui e citur ex causis. Vt enim cauis
sa ejectum indicat, po quod ellectum est, quo fuerit
causa, demonstrat. Hic Iocus suppeditare solet orat ribus er poetis, sepe etiam philosophis, sed ijs qui oris nate ex copiose loqui possunt, mirabilem copiam diacendi, em denuntiant quid ex quas re sit luturum
causarum enim cognitio, cognitionem euentorum s cit . Reliquus est comparationis lacus, cuiuε genra Crexemplum supra positum est, ut ceterorum: nunc αα plicanda tractatio est . comparantur igitur ea quae aut maiora, alit minor aut paria dicuntur, in quibus θω ctantur haec, numerus, hecies,uis, qt edam etiam ad res aliquo aflectio. Numero sic comparabuntur,ut pI ra bona paucioribus bonis anteponantur, pauciora mariti mutis pluribus, diuturniora bona breuioribus, Io ge Cr late peruagata angustis, ex quibus plura bona propagentur, quaeq; plures inritentur,Cr sciant. Speincla autem comparantur, ut anteponantur qua propter
se expetenda fiunt, ijs quae propter aliud: er ut innata ars infiα, asymptis Cr aduetitiis: integra, eon in M: iucunda, minus iucundis: honesta, ipsis etiam Mis
292쪽
Υo P Ic A. libus: procliuia, laboriosis: necessaria, non necessarijs: sua, alienis: rara, vulgarib s: desdiderabilia, ijs quibus
facile carere posiH:persem,inchoatιS:tota,partibus: raritione utentia,ratiotin expertibus uolanturia,necessariis: animat inanimans:naturalia, non nati ratibus: artifisciosa, non artificiosis. Vis autem in comparatione fecernitur, espciens causa grauior, quum non esciens:
quae seipsis contenta fiunt,melior quam quae egent alijs: quae in nosti a,quam quae in aliorum potestate fiunt: 1yis bilis,incertia: quae eripi no possunt, s quae possunt. Africtio aute ad res aliquas est huiusmodi, principum commmoda maiora, quam reliquorum, items quae iucundiorira,quae pluribus probata, quaeab optimo quos laudata. Atq; ut haec in comparatione meliora, sic deteriora quai s sunt contraria.Parim autem comparatio nec elatio nem habet,nec subausionem:est enim aequalis. Multa auritem sunt quae aequalitate ipsa comparantur, quae ita freeoncluduntur: si consilio iuuare ciues Cr auxilio,aequa
in laude ponendum est, pari gloria debent esse ij qui consulunt, Cr ij qui destridunt:at quod primum est,ita
quitur igitur. Perlicta est omnis argumentorum inueaniendorum praeceptis,ut cum prostitus sis a definitioinricia partitione, a notatione, a coniugatis, a genere, astrina, a similitudine, a dijerentia,a cotrariis, ab adiunactis, a consequentibus,ab antecedetibas, a repugnatibus, a causis,ab ellectis, acoparatione maioru,minoru,pam,
nulla praeterea sedes argumenti quaerenda sit. sed quotaniam ita a principio divisimus, ut alios locos diceremus in eo ipso,de quo ambigitur, haerere, de quibus satis est dictum: alios assum extrinsecus, de ijs pauca dicamus:
es ea nihil omnino ad uestras distuntiones pertinent,
293쪽
AD TREBATIVM sed tamen totam rem perficiamus, quandoquidem coepiamus. N eque enim tu is es,quem nihil iis ius ciuile deleis tet: quonii ad te haec ita scribuntur,ut etiam in aliotarum manus sint uetura,detur opera,lit quamplurimu ijs, quos recta studia delectant,prodesse po1simus. Haec ergo arguinctatio quae dicitur artis expers, in testimonio pompti est. T estimonium autem nunc dicimus,omne quod ab aliqua re externa furiatur ad faciendum fidem. Persona autem non qualiscunque testimonij pondus haberi ad fraciendam enim Adem austoritas quaeritur. Sed authoritate aut natur aut tempus afri. Naturae authoritas in vim tute inest maxime. In tempore autem multa sunt,quae asestrant authoritatem,ingenium,opes, Ctώ, fortuna, ars, usus,nec ita , concursio etiam nonnunqum rerum frotuitarum. N am Cr ingeniosos Cr opuletos,Cr aetatu systio probatos, dignos quibus credatur,putant: non recte
striissed uulgi opinio mutari uix potest,ad eamq; omania dirigunt, Cr qui iudicunt, cr qui existimant. Qui
enim his rebris,quas dixi, excessunt, ipsa uirtute uidetur excellere. Sed reliquιs quo trebus, quas modo numerassi,
quanqui in ijs nullas ecies uirtutis est: tamen interdum confirmarur fides,si aut ars quaedam adhibetur: magna enim est uis ad persuadendum scientiae aut usus.Plerunt enim creditur ijs qui experti sunt. Facit etiam nec stas fide, quae cu a corporibus, tum ab animis nascitur: N anter uerberibus,tormentis, igni latigati, quae dicunt, ea uidetur ueritas ipsa dicere, π quae a perturbationibus animi sunt, dolore,cupiditate,iracundia,metu, quia necesiantis nimbubentias runt authoritat cr fiam . cuius generis etiam illa sunt,ex quibus nonnunqua veruem ulux ita pi criti somnus,imprudenti Vinolentia, infaunis.
294쪽
tineret, ignari:CT per somnu, uiuu,insania, ita sepe pates B, bunt. Multi etia in res odiosus imprudeles inciderunt, ut Stalerio nuper accidit: qui ea locutus est bonis uiris subauscultatibus pariete interposito , quibuis patef*ctιs,in iudicuos prolatri,rei cupitalis iure damnatus est. Huic simile quiddam de Lucedaemonio Pausania accepia binus. Eoriclinio aute fortuitora talis est, ut si luteruentam 6ὶ casu,cu aut ageretur aliquid quod proferendum non seci, aut diceretur. I ii hoc genere etia illa est in Palameridem coniecta suspicionum proditionis multitudo: quod genus reputare interdum ueritus uix potest. Huius et ii generia est ima vulgi quodda musstitudinιs testimonium. Qise aute uirtute fide sicivi, ea bipertita sunt. Ex quiubus altera natura ualet, altera indi tria. Deoru enim uirium natura excellit, hominu aute industria. Diuina haec fere sunt testimonia. Primu orationis , oracxla enim ex eo
ipso appellata fiunt, quod inest inbbs deoru oratio. Deiunde reris,in quibus insunt qua, i opera diuina quaedi. Prininum ipsie inundu s,eiusi; omnis ordo et ornatus: deinceps aerei uolatus uuiii atq; citum deinde eiusde aeris soni itus CZ ardores, multar is rora in torra porteta,atq; etiam per exta inuenta pr.esensio. dornae tibiis quos multa
signiscata uisis, quibum ex locis sumi interdat solet ad fodem jacienda testimonia deoru . I ii homine uirtuis, opianio ualet plurimI. Opinio aute eit, non modo eos uirtute
habere qui habeat,bed eos etia qui habere videatur. Itas quos ingenio, quos studio, quos doctrina praeditos uidet, quorunis uiti constantem Er probati, ut Catoni ,LCIq, Scipioiari,aliorumq; pluriu,rentur eos cse quales se ipsi velint. Nec solii eos ceribent tales esse, quι in honoribimS 3 populi,
295쪽
z AD TREBATIVM popis ais in rep. sititur,sed cr oratores cr philosophos,Cr poetas, Cr historicos,ex quoru et dictis ex scriptita saepe authoritas petitur ad Iacienda side. Expositis omnibu; argumetandi locis, illud prima intelligendu est, nec ulla esJe dii untione,in qua no aliquis loci s incurarat,nec stre omnes locos incidere in omne quaestione,Crquibusd4 qi stionibus alios, quibus di esse alios aptiores locos. Quaestionu duo sunt genera:altera insinitu,altem definitu. Desinitu est, quod . Pura Graeci, nos canti Ionitu,quod si v illi appedit,nos propositu possumus
nominare. causa certis persolus,locu,teporibus, actionibus, negotijs cernitur,aut in omnibus,aut in plerisis moram. Propositum aute in aliquo eom,aut in pluribus,nec tame in maximis a tas propositu pars cause est. Sed omnius quaestio earu aliqua de re est, quibus cause continentatur,aut uir aut pluribus,aut nonunqua omnibus. Quem pionii aula,quacunq; de resin duo sunt gener renti coragnitionis,altem actionis. cognitionu sunt bae, quarum
mi est sciet Ut si quaeratur a natur ne ius prostri siau ab aliqua quasi coditione bomina Cr pactione. Actionis aute huiusmodi reepta fiunt:sit ne sapietu ad rep.a cedere. cognitionis quaestiones tripartitae sunt, cu an sit, aut qui fit, ut quale sit,quaeritur. Hora primu coiectuαra,secundu definitione, tertiu iuris cir iniuriae dis inctiorine explicaturi coiecturae ratio in quatuor partes distria buta est. Quam una est, in quaeritur,sit ne aliquid. Astear unde ortu sit. Tertia quae id causa licerit. Quarta, in qua de mutatiae rei quaeritur,sit nec ne sit: Ecquidnahonestu Lecquid aequiu re uera,an haec tantu in opinioe sint: Vnde aure sit ortu,ut cu qucritur,natura an doctrina possit esciuirtus. causa aute escies siqvi cu quaeris
296쪽
tu quibus rebus eloquentia liciatur. De comutationesci Positne eloquetia comutatione aliqua couerti in inaefantiam. cum autem quid sit quaeritur,notio explicanda est,er proprietas Cr di icto Cr partitio. Haec enim sunt definitioni attributi. additur etiam descriptio,qua Graeaci uocant. Notio se quaeritur, fit ne id sequum, quod ei qui plus potest,utile est. Proprietas sic: I ii hominem ne foliam radat, an etiam in belluas aegritudo. Diuisio Cr eoae pacto partitio,': Triabie genera borinorum sint. Descriptio, Qualis sit auaras, qualis assereritato ceteras eiusdem generis, in quibus natura et uita deseribitur. cum autem quaeritur , quale quid sit, aut simpliciter quaeritur aut comparate. Simpliciter, Ex peis tenda ne sit gloria. comparate, Praeponenda ne sit diavit s gloria. simplicium tria genera fiunt, de expetenado fugiendos, de aequo Cr iniquo, dehonesto Cr tu
pi. comparationum autem duo, unm de eodem cratio, alterum de maiore Cr minore. De expetendo Crfugiendo,huiusmodi: si expetendae diuitiae, si hienda
paupertas. De cquo Er iniquo: Aequum ne sit ulcia sci a quocunq; iniuriam acceperis. De honesto Cr turripi: Ηοii sim ne sit pro patria mori. E x altero aut mgenere quod erat bipartitum,ungm est de eodem cir alio: ut si quaeratur, quid intersit inter amica Cr assentatore, regem CT orannum. Alteru, de maiore Cy minore: ut si quWatur, eloquentiasne pruris sit, an iuris ciuilis scientatis. De cognitionis quaestionibm hactenus. Actionis rellis quae sunt,quaru duo sunt gener rizm dirimissi, alteri rum ad motu animi gignensu, vel sedandre, planesi e totillensi. Ad officium sicut cum quaeritur si cipicii te sint
liberi. Ad mollendos animos, cum sunt cohortationes ad
297쪽
aso AD TREBATIV Μdesindendam rem ad glorium,er ad laude, uo ex gea, nere sunt querela,incitationes, m erationesq; flebiles,
rursusq, oratio,c iracudium restinguens, tam metum eripiens,lum exultante latitiam comprimetis,tum aegri tudinem abstergens. Haec cum in propositis quaestioniabul genera sint,eadem in causas transleruntur. Loci auatem,qui ad quass quaestiones accomodati sunt,deinceps est uidendum.Omnes quidem illi,quos supra diximus,ad pleruis funised alii ad aliis,ut dixi, tiores. Ad conteae turum igitur maxime apri,quae ex causis, quae ex eli Elis, quae em coniunctis su mi possunt. Ad definitionem autem pertinet ratio Cr scientia definiendi. Atque huic generi finitimum est illud, quod appellari de eodem Crultero diximus: quod genus, Jrma quaedam definitionis est. si enim quaeratu idem ne sit pertinacia ex perseuerantia,definitionibus iudicandum est. Loci aute conuerinient in eius generis quaestionem consequentes, anteceridentes,repugnantes , adiunctιο etiam duobus ijs, qui si
mutatur ex causis er elyctis. Nam si hanc rem illa sequia turibanc autem non sequitur: aut si huic rei su anteceridit,huic non antecedit:aut si huic rei repugnat, illi non repugnat:aut si huic rei haec, illius alia causa est : aut si ex alio hoc,ex alio illlud efectu est ex quovis horum id, de quo quaeritur,idem ne an aliud fit,inueniri potest. Ad tertim genus quaestioni , in quo quale si quaeritur ,in
comparatione ea cadunt,que paulo ante in comparatiorinis loco enumerum siunt. l n illud autem gemri,in quo de expetendo fugiendos quaeritur,adhibentur ea,quae fiunt
aut animi aut corporis,aut externa,vel commoda vel it
commoda. I temas cum de honesto turpis quaeritur, ad animi bona vel mala, omni s dirigenda oratio est. cum l mir
298쪽
otem de aequo en iniquo disperitur, aequistis laci retia
gunturi.hi cernuntur bipartito,er , Cr in tributura parata tabet duas, tuitionem sui, Cr ulciscendi ius Institutio autem aequitans tripartita est. Vna pars Iogitima est, alimi conuenien tertia moris vetustite coninfirmata. Atq; etiam rursM aequitas tripertita dicitur esse Vita ad superos deos,altera ad manes, tertia ad homgnes pertιnere. Prima pietas, secunda sanctitas, tertia iustitia aut equitas nonnuatur. De propollio satis multa: dei ceps de causa pauciora dicenda siunt. Pleras enim sunt eι cum propitio comunia. Tria sunt igitur genera cauaesarum,iudicis,deliberationιs,laudationis. Quarum fines
ipsi declarant,quibus utendum locis sit. Nam iudici filiunt ius, ex quo etiam nome. Iuris autem partes tum expori sitae, cum aequitatri . Deliberandi finis utilitas, cuius haparte quae modo expositae rerum expetendarum. La
dationis fms,honestas,de qua item est ante dictum. Sed definitae quaestiones a suus quaeque locis, quoi proprijsii tituuntur in accusationcm dentisionem I partitae. inquibis existunt haec gener ut accusator persona arguat icti,defensor aliquid opponat de tribus, aut non esses cirum:aut si sitfactum,aliud elas acti nomen esse: aut tu re esse actu . t tis aut inficia se aut coiecturalis prima
appelletur, finitiva alter tertia, quiuis molestam norimen hocsit,iuridicialia uocetur. Harum causar m pro pria argu menta ex ijssumpta locis, quos exposuimi. in praeceptu oratorijs explicata sunt. Restatio autem ac in
sationis,in qua est depulsio crimins que Graeci Hum diacitur, Latine appelletur Him in quo primu in diu quasi ad repugnandum congressa defensio. Atque etiam in Orib.erationibi s. ex laudationibus ijdem exiistunt status.
299쪽
Nam er negantur sepe ea Iutura, quae ab in senatentia dicta sunt stre,sii aut omnino feri no possunt, aut
sine mina discutate non positit. In qua argumentaratione stitia coniecturalia existit. At cum aliquid de utilia esichonemi quinte diseritur,de que iis rebus,quae his sunt contrarie, incurrunt mim aut iuria, aut nominis: quod idem contingit in laudationibus . N am aut negari potest id Actum esse, quod Iaudetur: aut non eo nonane afficiendum,quo laudator ascerit: aut omnino non esse laudabile,quod non recte, non iure Actum sit. Quibus omnibas generibus usus est nimis impudenter caesar conistra catonem meum. sed quae exstitu contentio escitur, eum Graeci vuον, hi uocant hi placet i quoniam quiridem ad te scribo,qua de re agitur,uocari. Quibios autem hoc, qua de re agitur,continetur, haec continentia uocentur quasi irmamenta destinonis, quibus sublatu destii onulla t. sed quoniam lege firmius in controuersi s disceo
prenda esse nihil debet,danda est opera, ut legem adluatricem cr testem adhibeamus. I ii qua re alii quasi stati s . existunt noui, sed appellantur legitimae disceptationes. Tin enim destnditur non id legem dicere, quod adue sarius uelit,sed aliud. I d autem contingit, cum script ambiguum sit,ut duae disterentes sentetiae accipi positit. T in opponitur scripto uolutas scriptoris, ut quaeratur,
verba neptus,an sententia ualere debeat. Tin legi lex contraria affertur. Insunt tria genera quae controuerasiam in omni scripto Acere possunt,ambiguu, discrepanatia seripti er uoluntatu,scripta contraria. Iam hoc perasticum est,non magis in legibus,quam in totimentis,is stipulationibus, in reliquis rebus quae ex scripto agum tu posse controxersus easdem existere. Horum trafflationes
300쪽
Eones in aliis libris explicantur. Nec sola m porpetve ctiones, sed etiam partes orationis ijsdem Iocis adiuuanatur, partim proprijs,partim comunibus:ut in principijs, quibus ut benevoli,ut dociles,ut atteti sint qui audiant, esciendum est proprijs locis. It in narrationes, ut ad suos fines specten id est,ut planae sint,ut breges,ut erim
dentes,ut credibiles, ut moderat ut cum dignitate. Eic quanquam in tota oratione esse debent,mans tamen sunt propria narrandi. Que autem consequitur narrationem
fies ea per uadendo quoniam incitur,qui ad persuadet dum laci maxime ualeant,dictum est in ks, in quibus de omni ratione dicendi. Peroratio autem er alia quaedam habet,er maxime amplificationem: cuius esectus is deis bet esse,ut aut perturbentur animi,aut tranquirenturi Crsi iti iam allecti ante sunt,ut augeat eoru motus, aut seridet oratio. Huic generi is quo er nubericordia,σ iram dia, Nodiu,Cr inuidia,σ caeterae animi asectiones peretvirbitur,praecepta suppeditantur alijs in libris,quos poteris mecim legere,cum uoles. Ad id autem quod te velle sensera cumulate satis actum esse debet uoluntati tum Nam ne praeterirem aliquid, quod ad argumentum in omni ratione reperiend- pertineret, plura quam a te
desiderari erant, complexus, seris quod sepe libris
rudes venditores solent,ut eum aedes fundum ne uenindiderint, rutis eae sis receptis, concedant tamen
aliquid emptori, quod ornandi causa apte, er Ioco positum esse uideaturi sic tibi nos ad id quod quasi mancipio Dore debuimus, ornamenta quodam uolutam non debis