장음표시 사용
311쪽
ORATORIAE maxime,quae etiam in reliquis stre dicedi partibus, qua partim suiu necessaria, partim sunt as pia ad ornariodum. Nam ut dilucide probabiliter narremus, necessarium est ted assi inius etiam suauitatem. Ergo ad dis lucide narrandum eadem illa superiora explicandi crissultrandi praecepta repetemus, in quibus est breuinGeus saepsime in narratione laudatur, de qua supra diactum hi. Probabila dure erit,si personis, si temporibus, si locis ea, quae narrabuntur,consentient, si cuilis'; factier euenti causa ponetur,si temta dici uidebutur, si crum
hominum opinione,autoritate, si cum lege, cum more, cum religione coniunctis probitas narrantis significa bitur,si antiquitus memoria,si orationis verita Cr viatae stis. Suavis autem narratio est, quae habet admirami. tiones, expeditiones, exitus inopinatos, ct interpositos motus animorii,colloquia personaru, dolores,iracudius, metus,laetitias,cupiditates. Sed tum ad reliqua pergamus. C. F. N empe ea sequutur,quae ad facienda fidem pertionent. c. Pata est: qgae quidem in confirmationem Cr inreprehensione diuiduntur. Nam in confirmando nostra probare uolinus,in reprehedendo redarguere cotraria. Quonii igitur omne quod in cotrouersiam ueni id aut
si necne Laut quid si aut quale sit, quaerituri.in priuino coniectura uale in altero definitio, in tertio ratio. c. r. Teneo Vtim dictributione. Nunc coniecturae locos quaero. C. P. In uerisimilibκs Cr in proprijs rem notis
posita est tota. sed appellemus docendi gratia uerisimila, quod pleruns itasiat:ut adolescentiam procliuiore esse
ad libidinem. Propriae autem notae urgrumentum, quod
nunquam aliters certum s declarat, ut fumus ignem. Uer limita reperiantur ex partibus, G quo in Mu
312쪽
pARTITIONES. astetanasionis: fiunt in personi in locis, in temporibus, inmis,in mentis,in rerum ipsarwm negotiorum s naturiris. I n personis naturae prima st)ectantur,ualetudinis, Agur uirium,aetatis,inarum, caeminaru: atque haec quiae dem in corpore. Animi autem, aut queadmodum ascti sunt, uirtutibusviiijs,artibus, inertijs aut queadmodum commoti, cupiditate,metu,uobtptate,molestia. Atque De quidem in natura stectantur. 1 n fortuna,genus, amiciati liber propinqui, astities,ope honores, pote,tites, diuitis,libertas,er ea quae sunt ijs cotraria. l n locis auistem,er illa naturalia, maritimi an remoti a mari, plani an motuosi,uues an asteri,salubres an pestilentesiopata ei an apricher illa fortuita, culti an inculti, celebres an deserti,coaedificati an ualli, obscuri an rem gestiria De st ijs nobilitati, consecrati an profani. I ii temporibus autem,praesentia,CT praeterita, Cr Iutura cernuntur. In his ipsis,uetusti,recentia, instintia paulo post, aut alia quando sutura. Infiunt etia in temporibus illa, quae temtaporis quasi naturum notant, ut hγems, uer , chas,a tuamnus:aut anni tempora,ut menctis,ut dies,ut nox, hora, sepestis,quae sunt naturalia. Fortuita autem, sacrificia,
sisti dies, nuptiae. l am fm euentus,aut consilii sunt,
aut imprudelis, quae est aut in casu, aut in quadam antomi permotione casu, cu aliter accidit ac putatu s t. Peris motione,cu aut obliuio, aut error, aut metus,aut aliqua cupiditatu causa permovit. Est etiam in imprudentia neoc itas ponenda. Rerum autem bonaru Gr malam tria sunt genera. Nam aut in animis, aut in corporibus, aut extra esse possunt. Huius igitur materiae ad argumenα tuam subiectae perlustrandae animo partes erunt omnes, cr di i quod agetur, ex sinsulis coniectura capienda.
313쪽
ανε ORATORIAE Est etiam gerim det mentorum aliud, quod ex facti ueis
p ijs sumitur,ut telum,cruor, clamor editws, titubatio, permutatio coloris,oratio inconstans,iremor, Cr eorsum
aliquid quod sensu percipi posit, etiam fi praeparatu ali
quid,si communitatum cum aliquo, si postea uisum, auis ditum,indicatum. Verisimilia autem partim singula mois Ment suo pondere, partim etiam si videntur este exigua per se,inultum tamen, cum sunt coaceruari, proficiunt. Ius in bιs uerisimilibus in uni nonnunquam etiam cerritae rerum Cr propriae notae. Maximam autem facit fidem adfiivilitudinem ueri,primum exemplum, deinde introis dum rei similitudo: ibula etiam nonunquam, etsi fit inocredibilιs,tamen homines commovet. C. F. Quid definiationis quae ratio est,er quae uias c. P . N on dubium esὶ id quidem,quin definitio genere declaretur, Cr proprio tale quadam, aut etiam communium frequentia, ex quiabus proprium quid sit eluceat. Sed quoniam de pro ijs oritur plerans magna dissensio,definiendum est saepe ex contrarijs , saepe etiam ex dissentibus, saepe ex paribus. Quamobrem descriptiones quos seunt in hoc generes
re aptae,CT enumeratio consequentium,in primiis comi nouet explicatio uocabuli ac nominis. C. F.sunt expoα
sita iamstre e quae defcto,quae s de Iasti appellatione
quaeruntur. N empe igitur ea restant, quae cum Actu conastet er nomen,qualia sint,vocatur in dubiu. c. p. Est ita ut dicis. C. F. Onae fiunt igitur in eo genere partess Q. P Aut iure Actu depellitur, aut ulciscedi doloris gratia,aut pietatis,aut pudiciti aut religionis, aut patriae nomine, aut denis nec iste,insciti casu. Nam quae motu animier perturbatioe Amsine ratioe sunt,ea destnsione cotra crimen,in legitimis iudicijs non habe in liberis discept ilans s
314쪽
PARTITIONE L M tmnibus habere possunt.Ηoc in genere, in quo quaesit
quaeritur,ex cotrouersia iure,Cr rectesne actum hi quis
ri solet quorum dis uritio ex locorum descriptione suis menda est. C. F. Age s rao, quoniam in cofirmationem Cr reprehensionem diuiseras orationis fidem, er dictum
de altero est,expone nunc de reprehendendo. C. P. Aut totum est negandum quod in arginentione aduersariussu mpserit,si Acta aut fisum esse posis dime, aut redura. guenda ea quae pro uerit litibus simpta sunt. Primu duribia sumpta esse pro certis. Deinde etiam in persticue sis eadem posse dici. Tum ex ijs,quae sumpserint,non esifici, quae velint. Acciam autem oportet adfingula, sic uniuersa stangenturi comemoranda sunt etiam ex pila, quibus simili in distulitione Geditum non fit:coqum da conditio cornunis periculis ingeniis hominum crimio
nosorum sit exposita uiri innocentium. C. F. Quoniam unde inueniuntur quae ad fidem pretinent habeo, queada , modum in dicendo singula tractentur expecto. c. P. Aringumentationem quaerere vid S, quae est argumenti exis,plicatio,quae sumpta ex ijs locis qui sunt expositi,con=cieda er distingueda dilucide est. c. r. Plane illuc ipsum desisdero. c. P .Est No ut supra dictum est explicatio. argumenti argumentiosed ea conscitur, cum sumpseris aut non dubia,uut probabilia, ex quibus id escias quod aut dubium,aut minus probabile pπ se videtur. Argumeαtandi autem duo sunt generu:quoru alterum ad fidem diarecto spectat:alictu se inflectit admotum.Dirigitur,cum proposuit aliquid quod probare sumpsit que ea, quibus utereturrinis his cosmatis,adpropositu sese retulit at pconclusit. Illa autem altera argumentatio, quasi retro er
tra prius sumit quae Mult, eas comat:deinde id quod T I propon
315쪽
αν 8 ORATORI Agproponendum sui permotis animis iacit ad extremussigautem illa uarietas in argumentando, Cr no iniucuda dias tinctio:ut cum interrogamus nosmetipsos, aut percutiactamur, aut imperamus,aut optamus , quae sunt alijs compluribus sententiarum ornamenta. Utare aute fundiis tudinem poterimim,no semper a propositio ordientes: ersi non omnia co*mando distutabimus, breuiters interis dura, quae erunt satis aperta,ponemus: quodq; ex bis e p. cietur,si id apertu fit,non habebimus necesse semper cono
cludae. C. F. Q vid illa quae sine arte appellantur, quae iamdudum assumpta digilli, ecquoiram modo,ecquonam loco artis indigenis Cicero Pater. illa ureo indigent, er nec eo dicuntur sine arte, quod ita sunt, sed quod ea non parit oratoris ars, sed foris ad se delata, tamen arte tractat, Cr maxime in testibus. Num de toto genree t fium, quam id fit infimi saepe dicendum est,CT argumenta mum esse propria, testimonia uoluntatum: utenm
dum s cst exemplis,quibus testibus creditum non sit crde singulis testibus,si natura uani, si leues, si cum igno. inini sistes metus iracundia, sit mimicordia impiilsi, si praemios gratia adducti, comparadi, superiore croautoritate testium, quibus tamen creditum non fit. Saepe etiam quaestionibus resistendi est, quod er dolore βι-gientes imiti in tormentis ementiti persaepe sunt,moris maluerunt als fatendo, quam insciido, dolσα Μμ ti etiam suum uitam neglexerat,ut eos qui bis chariores, qu in ipsi sibi essent,liberarent. AIq aute aut natura comporis, aut conbuetudine dolendi, aut metu supplicij, aut mortis,uim tormentorum pertuisunt. A lis ementiti sunt in eos quos oderant. Atq; haec exemplis 'manda sunt.
est obscuram, quin, quoniam in virus parte μηt
316쪽
τxepta r lieni ad coniectura Iacienda loci,in eontrariis Ontraria sint sumenda. Atque etiam incurrit alia quaedam in testibus er in quaestionibus ratio. Saepe enim ea quae dicta seunt,si aut ambigue, aut inconstanter, aut incrediabiliter dicta sunt,aut etiam aliter ab alio dicta, subtiliter
reprehenduturi C. F. Extrema tibi pres restat orationis,
qui positi in perorando est, de qua sane uelim audire.
C. P. Facilior est explicatio perorationis. Nam est diuisa in duas parteia,amplificatione, Cr enumerationem. Alimgendi autem Cr hic est proprius locus in perorando: eriti cursu ipso orationis declinationes ad amplificandum dantur cofirmata re aliqua,aut reprehesa. Est igitur umαplisicutio,grauior quaedam affirmatio,quae motu animoαrium conciliet in dicendo fidem. Ea σ uerboriam genere conjicitur,cr rerum. Uerba ponenda sunt, quae vim b beant illustrandi,nec ab usu sint abhorretia, graui pleonasonantia,iunm, acta,cognominam, non vulgata, suo perlata,in primus translat nec in singulis verbis,sed in continentibus solum,quae dicuntur sine coniunctione, ut plura videantur. Auget etiam relata verba,iterari, duplis cm,Cr ea quae ascendunt gradatim ab hi ilioribMaembiri adsuperiora, omninos semper quasi naturalis,er no explanata oratiosed grauibus referta uerbis ad auged
accommodatior. Haec igitur in uerbis,quibus actio vocis, uultus, Cr gestus cogruens,Cr apta ad animos permove-dos accommodata est. sed Crin verbis,Cr in actione cauαμ erit tenenda,er pro re agenda. Nam haec,quia uidenαtur perabsurda,cim grauiora sunt, quam causa,diligetersere,quid quemq; decea iudicandum eis. Rerum ampliapeatio sumitur eisdem locis omnibus quibus illa, quae diam sunt ad fidem, maximeque definitiones ualent co sobatae,
317쪽
di ORATORIAE globat ετ consequentium frequentatis,eT contrariarp, cr disti vilium, π inter se pugnantium rerum collictio: Cr caumer ea quae sunt de ca fis oris, maximes similitudines er exempla: Actae etiam personae, muta denis loquantur,omninos ea bunt adhibenda, si causa patitur,
qua magna habentur, quoru est duplex genus. Alia enim magna natura uidentur,alia Uu. Natura, ut caelestia, ut diuina, ut ea quorum obscurae causae, ut in terris mulos
admirabilia quae fiunt:ex quibus similibu D , si attedas adaggendum, permulta suppetunt. Vsu, quae uidentur horiminibus aut prodesse aut obesse uehementius: quora sunt
genera ad amplis dum tria. Nam aut charinte mouenatur homines,ut deorum,ut patris,ut parentum taut uinoare,ut si utrum, ut coniugum,ut liberorum,ut ιliarium: authonemre,ut uirtutum,maximes earn quae ad com nionem hominu er liberalitatem valent.Ex ijs Creoborisentiones sumuntur ad ea retinenda,eπ in eos, a quibus ea uiolata fiunt,odia incitantur,ex miseratio nascitur. Prois prius locus augendi in ijs rebus aut motis,aut amittendi
periculo. Nihil est enim rem mistrabile, quam ex beato inser Et hoe totum quidem moueat, si bona ex Iortuna ais eadat: a quorum charitate diuellatur , quae amita tu aut amiserit:in quibus mulis sit, suturm uesit, exprio
matur breuiteri cito enim arescit lacrγma, praesertim in alienis malis. Nec quicquam in ampliscatione nimis enuis eleundum ei minuri est enim omnps iuiligentia,hic autem
Deus grandia requirit. Illud iam est iudicij, quo quas in
causa genere utamur augendi. in illis enim causs quae ad delectatione exornantur, ij loci tradidi sunt,qui mollere possunt expectationem, admirationem, voluptatem. In cohortationiUM autem bonorum ac malorum enumcra
318쪽
PARTITIONES. soationes ero ualent plarimum. In iudiciu decusaritorι stre,quae ad iracundiam:reo plerans, quae ad rasea ricordium pertinent. Nonnunquam tamen accusator mi seiricordiam mouere debetM destnsor iracundiam.En meratio reliqua est,nonnunquam laudatori, suasori non scpe, accusatori saepius,quam reo necessaria. Huius ipsa tempora duo sunt, si aut memoriae dissidis Gram, apud quos agas,vel interuallo temporis, vel Iongitudine oraritioius , aut stequentatis firmamentis orationis, ex breauiter expositis,uim est habitura causa maiorem . Et reo rarius utendum est,qu)d ponenda sunt comari quorum dissolutio in breuitate latebit,aculat pungent. Sed erit in enumeratione utandum,ne ostentatiomemoriae suscepta, uideatur es puerilis. t d effugiet, qui non omnia minima repetet,sed breuiasingula attinges, pondera reris ipsa
comprehendet. C. F. α U O N I A Μ π de ipso oratore, er de ordistione dixisti,expone eum mihi nunc, quem ex tribus exatremum proposuisti quaestionis lacum. C. P. Duo sunt, ut initio dixi, quaestionum genera:quorum alterum finiatum teporibus er personis,causam appello. Alterum ii finitum,nullis nes personis, nes temporibus notatum, propositum uoco. Sed Ut confiuuatio quasi pars causaqucdum ex controuersiae. Inest enim infinitum in desiis nito, ad illud tamen restrantur omnia. Quamobrem prius de proposito dicamus, cuius genera sunt duo. corignitionis alterum,eius cientia est sinis,ut uerine sintsensus ulterum actionis, quod refertur ad liciendum quid,
ut si quaeratur quibus olyrijs amicitia colenda sit.Rursuo superioris genera sunt tria:Sit nec ne,quid fit, quale sit. ὀit necne,ut inin natura fit, in more. Mid autem sit.
319쪽
ORAT O R I A Est ne ius id quod maiori parti sit utile. Quale autem sit,
iuste uiuere sit nec ne utile. Actionis aula duo fiunt geis nera. Vnum,ad persequendu aliquido aut declinansu ut quibus rebus adipisci gloriam post tui quomodo inutis dia uitetur. Alteru, quod ad aliquod comodum usum. preferturriui quemadmodu sit respub . adminiviranda, aut queadmodum in paupertate uiliensi. Rursus aute ex coaegnitionis conμltatione,ubi sit,nec necti,aut uerit futis iramue si quaeritur,unu genus est qtustionis, posit ne
cto uirtus pariatur,naturane, an ratione,anufiu. cuius
generis sunt omnes, in quibus ut in obscuris naturaliabus j quaestionibus, cause rationes 3 rerum explica tur. Illius autem generis, in quo quid sit id de quo agritur, quaeritu riduo sunt genera:quora in altero distula dum est,aliud an idem sit, ut pertinacia er perseueranistia. In Atero ratem, scriptio generis alicuius,eν quasi imago exprimenda est,ut qualis sit auarus, aut quid sit superbia. Tertio autem in genere, in quo quale sit quae ritur,aut de bonestite,aut de utilitate aut de aequirite diacendu est. De bone late sici ut Honestum ne fit pro amaeo periculum aut inuidiam subire. De utilitate autem sic:
ut sit ne utile in repub. administranda versuri. De aequiritate uero sicci ut sit ne aequa amicos eo natis anteferre.
Atq; in hoc eod e genere, in quo quale sit, quaeritur,ex ritur aliud quodda dilutandi genus. Non enim simpliaeiter solum quaeritur quid bonestum sit,quid utile, quid aequa sed etiam ex coparatione,quid honestiusquid uti alius,quid aequius,dis etiam quid bonestifimu, quid utio
320쪽
'utiyimi sit dignitas uitae. Ais ea quidem, quae dixi,
cognitionis sunt omnia. Restini actionis cuius alterum
est praecipiendi genus, quod ad ratione Uicij pertinet. ut queadmoda colendi sint parentes. Altera autem ad se
dandos animos,e oratione sanandos,ut in consolandis moeroribus,ut in iracudia coprime id aut in timore totilendo,aut in cupiditate minuenda. cui quide generi coatrarion est disturendi genus ad eosdem Hos animi moistus, quod in amplificanda oratione sepe faciendum est, vel gignendos,vel concitandor. Atq; fere bee est partitio
consultationu. C. F. cognoui sed quae ratio est in his inaeueniendi er dilboned requiro. C. P. Quid tu aliam ne censerier non eandem esse quae est exposita,ut ex eisdem locis ad fidem,er ad inueniendum ducitur omnias cotilocandi autem quae est exposita in alijs ratio, eadem hue transferturi cognita igitur omni distributione proposutarum consultationu, causarum genera re tint omnino. Et eam quide forma duplex est,quaru altera delectatiota ne sectatur aurium:alterius ut obtineat, probet er et
elat quod agit,omnis est suscepta cotentio. Itis illud fuisperius exornatio dicituri. quod cum lutuam genua esse pootest,sanes uar n,unu ex eo delegimus,quod ad laudata dos claros uiros suscepimus,cT ad improbos vituperanis dos. Genus enim nullu est orationis, quod aut uberius ad dicendum, aut utilius ciuitatibus esse posit, aut in quo magis orator in cognitione uirtutum vitiorum s uerstintur. Reliquum autem genus causarum,dut in prouisione posteri temporis, aut in praeteriti disceptatione versaritur: quorum alterum deliberationis est, alterum iudiise . Ex qua partitione tria genera causarum extiterunt.
Vnis, quod a meliori parte laudationis est appellatum. deste i