장음표시 사용
381쪽
cem pro renda est Legendi etiam poetae, floria,oninium bonaris artium scriptores legendi Cr peruolutandi,CT exercitationis causa laudar ιδ,intc reandi,corrigendWuituperadi estilendi:dilbu- dams de omni re tu contrarias partere, Cr quicquia erit in quas re quod probabile uideri posit,eliciendi ais dicendum. Ferdiscendam ius ciuilla,cognoscidae leαges,percipieda omius antiquitas , fienatoria consuetudo, disciplina reip.iura sociorωm, foedera, pactiones,caustiraperti cognoscenda e .libandus est etiam ex omni gemnere urbamin Dcetiarum quidam lepos, quo nnquam sale pedi ergatur omnta oratio. Estudi vobis omnia
quae seimebam, q-jortasse si que iis pure similias
arripus etri ex aliquo circulo adem uobia percontantiis
bus re1pondi ei. Haec cara crassus dixisset lentium sconsecutum. Sed quanquam satis qs qui aderant,ad id quod erat propositu,dictum uidebatur,tamen sentiebant
celerius ese imito,quam ipsi verent, ab eo peroratum. Tum Scaevola , Quid est Cotta, inquit,quid tacetiss nia hilne uobps in mentem uenit,quod praeterea a crasso rea quiratus Imo id mehercule,inquit,ipsum attendo: ta tus enim cursuε uerborum fuit, Cy sic euolauit oratio,in eius vim ais incitatione astexerint,vestigia ingressumsuix uiderim,CT tanquam in aliquam locupletem ac restro ' tam domu uenerii non explicata ueste, neq; proposito argento,nes tabulis er signta propalam collocatis , sed hi, omnibu3 multιS magnocios rebus cottaractis acres' eonssi sic modo in orationc Erasi diuitias ac orna taeius ingen per quaeda inuolucra ais integumenta perali exi sed ea cumcontemplari cupere,uix spiciendi pototis init: un nes hoc possum dicere,ineomnino ignou
382쪽
L I B E R I. HIrare quid postidea nes plane nosse ac vidisse. Quin tu gitur secta ide,inquit Scaeuola,quodsceres si in aliqui domum plenam ornamentora illam uenisestsi ea seposiota,ut dicta,essent,ius valde ste landi cupidus ectes,non
ubitares rogare domnum ut pro fini iuberet,praesertim Ii ehes 'ruliariis liter nunc petes a Crasso,ut eam copiam ornamentora suorum,qua connructam uno in Ioco quasi per transienna praetereuntes rictim a eximus,lalacem prostra ex suo quids loco collocet. Ego uero, inquit Cotta,a te peto Scaevola:me enim Cr hunc Sulpiatum impedit pudor ab homine omnia grauistino,qui genus huiusmodi dis viationis semper contempsierit, haec, quae isti sesitan puerorum elementa videantur,exquir αre: sed tu hoc nobis da Scaeuesa Cr perfre,ut crassus Hec,quae coarmuit,Cτ perangusὶe rexrsit in oratione sua, dilatet nobis atq; explicet. Ego mehercule, inquit
Mutius,antea vestra magιS hoc causa uoleba,quam mea.
Nes enim tantopere hanc a Crasso dili Matione deoderabam,quantopere eius in causis oratione delectorinunc Mero crasse mea quos etiam causa rogo,ut quonia tanis tum habemus oti ,quantum iandiu nobta non colli ne grauere exaediscare id opusquod instituisti. Formi enim totius negotij opinione maiorem melior si video,qua uehementer probo. Enimuero,inquit crallus, rari fatis non queo etiam te haec Scaevola de6derare,quae neq;
ego teneo,uti ij qui docent, neq; fiunt eius generis, ut si optime tenere,digna egent im sapientia ac tuta auribus.ssin tu,inquit ille, si de inis communibus er peruagatis uix huic aetati audiendum putus,etiam ne icta negligere posminu quae tu oratori cognoscenda esse rixaeti de naturιs hominHde moribus,de rationibgs 's,quibus hominum
383쪽
nin mentes Cr incitarentur Cr reprimerentum,de hist ri de antiquitate,de adminimatione reip. denis denori
pro ipso iure ciuili hanc enim ego omne scietiam Cr copiam rerum in tua prudentia sciebam inessee: in oratoris uero instrumento tam lautam supellectile nunquam uia deram. Potes igitur,inquit crusus ut alia omitnm ii numerabilia Cr immensa,σ ut ad ipsium tuum ius ciuile
ueniam oratores putare eos,quos multaε horas expem vit,cum in campum properaret,Er ridens Cr stomachus Scaeuola,cu ΗγHeus maxima uoce plurimis verbis a M. crasso Prael. ntederet,ut ecque defendeba causa cudere liceret:cn.autem Ochiuius homo Co utaris non minus longa oratione recusaret, ne aduersarius causa eaderet,
ac ne is,pro quo ipse diceret,turpi tutelae iudicio atq; oamni molenta, stultitia aduersarii liberaretur. Ego uero istos,inquit memini enim mihi narrare Nullum non modo oratoris nominesed ne foro quidem dignos put rem. Atqui non defuit illis patronis,inquit crassus,clom quentia,nes dicendi ratio aut copia, sita iuris ciuilis prudentia quod alter plus lege agendo petebat,quam quan tum lex in x ii.tabulis permistrat:quod cum impetrasset,eausa eaderet:alter iniquum putabat plus secum agi,
quam quod esset in actione: nes intelligebat, si ita esset
actum,litem aduersariu perditurum. Quid bis paucis die bivis nonne nobis in tribunali 'ompe Prael. urbanis miliaris nostri sedetibus,homo ex numero distriorum populabat,ut isti,unde peteretur,uetus atq; usitata exceptio
daretur,cuius pecuniae dies fuisseis quod petitoris causa comparatum esse no intelligebat:ut si ille inficiator proobasset iudici ante petitam esse pecuniam, quam esset carapti deberi,petitor rgsus tam peteret,ne exceptione e clade
384쪽
LIBER I. 36 Μ cluderetur, quod ea res in iudicium antea non venisset. γ mia rao hoc turpius,aut dici potest,qum ea m. α qui hanc personam susceperit,ut amicorum controueras pus causus tueatur aborantibus succurrat, aegris meis di deatur, fictos excitet,hunc in minista tenustataq; re , bws ita labi,ut alijs mstrandus,es s irridendum esse uideale tins Equidem propinquum nostrum P. Cra fium illum dii uitem, Cr multis alijs in rebus eligante hominem Cr oras natae praecipue in hoc 'endum Cr Iaudandum puto,
a quod c- P. Scaeuola stater esetfolitus est ei persaepe dii cere, neq; illum in iure ciuili satis illi arti facere posse, a rict dicendi copiam assumpsi bet:quod quide hic,qui meisi, eum C O s .*it lius eius est consiecutusmes se ante era, sus amicorum trai, atq; agere coepisse,quam ius ciuin Ie didici siet. Quid uero ille M. Cato nonne Cr eloquenαι, tia dirim Ait quatimin illa tempora, atq; illa aetas in hae, ciuitate ferre maxima potui Cr iuris ciuilis omnium peis', ritifimus Uerecundius hac de re ii dum loquor,quod rit ud6t uir in dieedo summus,quem ego unam oratore mavi, xime admirorsed tamen idem hoc semper ius ciuile conis tempsit. Veraem,quonia sententiae atq; opinionis meae uot. Limi esse participes,nihil occulmbo,er quoad potero, a vobis exponam quid de quaq; re sentiam. Antonii inos, credibilis quaedam Cr prope singularis,er diuina uis inis i genis,uidetur eui,si bacficientia iuris nudata sit, posse fieν scite caeteris armis prudentiae tueri atq; defindere:quam, obrem hic nobis sit exceptus, ceteros uero non dubitata j bo primum inertiae condemnare sententia mea,post etia, impudentiae. Nam uolitare in foro , haerere in iure,aci, Prael.tribunalibu iudicia priuata magnam reriam obire,
385쪽
ssa DE ORATOR Eretur:iactarese in causis cent iralibus,in quibus u uscapionsi, tutelarum,gentilitatu,agnationum,alluuionu, circunluvionum,nexorum,mancipiorum,parietin,luminum,stillicidiorim, testimentorim ruptorum aut ramae rum,caeterarumq; rerum innumerabiliu iura uestitur,
cum omnino quid suum,quid alienum,quare denis ciuis an peregrinus,struus an liber quispiam sit,ignore ins
gnis est impudentie. Illa uero deridenda arrogantia est, in minoribus nauigiis rudem esse sie confiteri,quinquere,imes autem,aut etia maiores gubernare didicisci Tu mihi eum in circulo decipiare aduersarij stipulatiuncula, Teum obsignes tabellas clientis tui,quibus in tabellis id sit scriptu,quo ire capiatur,ego tibi ullam causam maiorem inmittenda putem citius hercule is,qui duoru sic moisru nauiculi in portu euertori in Euxino ponto Argoia
nautae nauem gubernarit. Quid si ne paruae quidem cause fiunt,sed sepe maximae , in quibus certatur de iure riuili: quod tandem os est illius patron qui ad eas causas sine ulla scietia iuras audet accederes Q uae potuit igitur esse causa maioriquam illius militis de cuius morte cu domum allius ab exercitu nuntius veniset,CT pater eius recredita testimentu inutasset,er que ei uictim est cisthaerede, setq; ipsie mortuus es delata est ad centuuiros, cim miles domu reuenis egisseis lege in haereditatem paternam,testimeto exheres illius. Nempe in ea causa quaesitu est de iure ciuili,post ne paternorum bonorim exbaeres esse filius,quem parer testimento nes haerede, neq; exhaeredem scripsissere nominatim. Quid qua de re
inter N arcessos Cr claudios patricios centi uiri iudiearunt cu Marcelli ab liberti filio stirpe, claudij patriacii eiusde homnis ire te,gente ad se redissee diceret, . nonne
386쪽
non ne in ea causa fuit oratoribus de toto stirpis ac gentilitans iure dicendum mid quod item in centumuirali iudicio certatura esse a mimus s qui Romam in exilium veni' cui Romae ex a m esset ist ad aliquem quasi patronum applicui et, intestitos esset morisus, nonne in ea causa ius applicationis obscurum sane, Cr ignotum patefctum in iudicio atq; illustratu est a patronos Quid
nuper cum ego C. Sergij Auratae contra hunc nostra Antatonium iudicio priuato causam des isderem,nonii nis
nonra in iure uersata defintio olscam enim IM, Qtidianus aedes Auratae uendidiset, neq; struire quandam earum aedium partem in mancipq lege dixisset, defendeis bamus quicquid fuisset incommodi in mancipio id si uotis ditor scit et,nes declarasse praestire debere. Quo quideiu genere multaris noder N. Bucculeis homo hes meo
iudicio Iliatus,m suo ualde sapiens,Cr a iuris studio non
abhorrens, imiι in re quodam modo nuper errauit. Nam eum aedes L. Fufio uenderet,in mancipio lumina uti tum
essent, ita recepit. Fusius autem sivmlais aediscarimis plum est in quadam parte urbis,quae modo ex illis aedibus eoiici pose egilstitim cum Bucculeio,quod cuicunq; particulae coeIi officeretur, quatruis esset procul, munαri lamina putabat. Quid uero clarifima M. Curi causa, Cr M. Coponii nuper apud centu uiro quo concursu hominum,qua expectitione defensa est cum α. Scaevola aequaliS,Cr collega meus,homo omnium Cr distiplina tuaeris ciuilis eruditifimus, Cr ingenio prudentias acutisio mim,CT oratione maxime limatus atque subtilis,atque,ut ego soleo dicere,iuris peritorum eloquentisimus,cloquentium iuris peritifimus,ex scripto testimentorum iura deae pnderet,negare niti posthumus Cr natus,er antequa
387쪽
s o DE ORATORE in sium tutelam ueniret,mortuus esci, haeredem eum ege, pose, qui esset sicundum poshumum er natum Cr imo
tuum haeres innitutus: ego aut defenderem hae eum
mente Lise,qui intimentum stri Jet,ut si filius non esset.
qui in tutelam ueniret, M. Curius e set haeres. Num destia fit uteri nostrum in ea causa,in autoritatibus,in exempl.s,in tritimentorum formulis, hoe est in medio iture cita uili uersari Omitto iam plura exempla euus in amplisisserinuntique fiunt innumerabilia:capitis nostri sepe potes icciddie ut cause uersientur in iure. Etenim si C. Naneimum nobili fimum atq; optimum virum ac confiularent, cim propter inuidiam Numantini foederis Paterpulaatus ex s. c. N uma tinis dedidist,eumq; illi non recepissent. posteaq; Μancinus domum reuenisset , nes in Senatum introire dubitasset,P.Rutilius M.filius Trib. pl. de Sen tu iusit educi,quod eum ciuem negaret se: quid memοαria sile e sici proditum, quem pater suus aut populus uel didit et aut Paterpatratus dedidiset,ei nullum esse pofiliaminium. Qnam possumus reperire ex omnibuη rebus cia uilibus causam contentionemq; maiorem, quam de omdine, de ciuitate, de libertate, de Opite hominis conseisiaris, praesertim cum haec non in crimine aliquo quod ille
posit inficiari, sed in ciuili iure eonfiaeret Similis in genere inferiore ordine , siquis apud nos struiset ex populo foederato , fiestq; Iiber et,ae postea domum reuerantisti, quesiturin est apud maiores nostros, num is ad suos postliminio rediiset, Cr amis fiet bane riuitatem. Quid de libertate, quo iudicium grauius ese nullum potestinonne ex iure ciuili potest esse contentio e cum qu
ritur, is, qui domini uoluntate census sit, si modo sit soliditura lustrum, sit ne liber. Quid quod usia memoriar trin
388쪽
L. I B E R I. 37sprium ueni ut paterfanalias, qui ex Hispania Romam uenfe cum uxorem p nantem in prouincia reliqui isset, Romaes alteram duxisset, neq; nuntium priori remissi siet , mortuuss esset intemto, Cr ex utras filius natus
fiet,mediocris ne res in controuersiam addum est s eum quaereretum de duobus ciuium capitibus,CT de puero,qui ex poneriore natus era Cr de eius matre quae si iudiciae retur,certis quibusdam uerbis non nouis nuptijs feri cum superiore diuortium,in concubinae locum duceretu maec igitur er horum similia iurasuae ciuitatis ignoratem,ererectum Cr celsum alacri,CT pyompto ore ac uultu hue ais illve intuentem, vagari magna cum caterua toto fro,
praesidium clientibus ais opem amicis, Cr prope cunctis ciuibus lucem ingenJ Cr consili fui porrigetem ais tenodentem,nonne in primis flagitiosum putandum est s Et quoniam de istudentia dixi, Bigemus etiam segnitiem hominum ais inertiam. Nam si egetim eognitio iuris magna ac discisis, timen utilitatis magnitudo deberet homines ad fuscipiendis distendi laborem impellere. sedo dij immortare,non dicerem hoc audiente Scaevola, nisii e dicere soleret , nullius sibi artis faciliorem eogntis tionen videri. Quod quidem certis de causis a plerisque aliter exinimaturi.primum quia veteres illi,qui huic scientiae praefuerunt, obtinendae atque augendae potentiae siue eausa peruu ni artem suam noluerunt: deinde post is quam est editum,expositis a Cn. Flauio primum actionibus, nudi fuerunt, qui illa artificiose digesti generatim inponerent: nihil est enim quod ad artem redigi posit,
nisi ille prius,qui illa tenet,quorum artem innituere uult, habeat illam scientiam,ut ex ijs rebus, quar- ars nonradum sit, artem escere posit. Hoc video, dum breuiter A A α uoluerim
389쪽
uoluerim dicere,di tum a me Ue paulo obscuriu/sed ex periar,Cr dicam, si potero, lanius. Omnia fare,quae fiunt conclusa nunc artibus,distersa Cr d ipati quondam μωrunt,ut in musicla numeri Cr uoces Cr modi. I n geom tria lineamenta smae,interualla,magnitudines. In astro
logia,cocli conuersio,ortus,obitus,motusq; oderium. In grammaticis poetrarum pertractatio,historiarum cogntatio,verborum interpretatio, pronuntiandi quidam sonus. In hac denis ipsa ratione dicendi, excogitare, ornare, de onere,meimi se,agere, ignota quondam omnibus Crdio usu late uidebantur. Adhibita est igitur ars quaedam extrinsitam ex alio genere quodam,quod sibi totum philosophi afumunt,quaerem dissolutam diuulsims conglutiundinet,CT ratione quadam constringeret. Sit ergo in iure
ciuili sinu hic, legitimae atq; usitatae in rebus causiss ciuuium aequalitatis conseruatio. Ttam fiunt notanda genera,er ad certum num in paucitat s reuocanda. Genus
autem in id,quod fui similis communione quadi, stecie autem disrenm , duas aut plures complectitur partes. Partes autem fiunt,quae generibus ijs,ex quibus emanant, subjiciuntur:omniaq;,quae sunt uel generam,uel partium nomina, definitionibus,quam uim habeat,s exprimend 7 Est enim definitio earu rerim,quae fiunt eius rei propriae, quam definire uolumus, breuis Cr circunscripta quaedam
explicatio. Hisce ego rebus exempla adiungerem, nisi apud quos haec haberetur oratio,cernere : nunc cople quod proposui breui. Si enim aut nubi jacere licuerit, quod iandiu cogito,aut aliu3 quistium, aut me impedito occuparit,aut mortuo escerit,ut primum omne ius ciuile in genera digerat,quae perpauca fiunt:deinde eorum generum quasi quaedam membra distentat,tum proprium cum
390쪽
LIBER I. 373MR uim definitione declaret,perstmin artem iuris ciuialis habebitis,inagri magnum atque uberem,quam debilem Cr obscuram. Hs interea tamen dum haecquae di persa sunt,cogutitur,uel papis,licet carpentem GT colligentem undis,repleri iam iam ciuilis Iscientia. Nonne uidetis
Equitem Romanum hominem acutifimo omnium ingeniosed nanime caeterri artibus eruditum c. Aculeonem, qui mecum uiuit, sempers vixit,ita tenere ius ciuile, uti
cum ab hoc discesserit, nemo de ijs, qui peritisinu fiunt,
anteponaturs omnia enim fiunt posita ante oculos, colloaecata in usu quotidiano,in congresione boimnum uis infro:nes ita multu literis,aut uoluminibus magnιs contianentur .eadem enim sunt elata primum a pluribus, deinde
paucis commutatis uerbss etia ab isdem scriptoribus scripta fiuntsepius.Accedit uero quo facilius percipi cognorijcis ius ciuile posit quod numine pleris arbitrantur nrura quida in cognoscendo siuauitas Er delectatio. Nam sique aliena studia delectant,plurima est, CT in omni iure ciuilher in pontifica libras,Cτ in x i I. tabulis antiquia tu e figies,quod CT uerboru prisca uetuitis cognoscia
Iur,CT actionum genera quaedam maiora consuetudinem uitamque declarant.Siue quιs ciuilem scientiam contempseritur,quam Scaeuola non putat orator i esse propriam , sed cuiusdam ex alio genere prudentiae,totam hanc descriptus
omnibus ciuintia utilitatibus ac partibus, x ii. tabulla comtineri uidebitu. Sive quem im praepotens CT gloriosa philosophia delectat,dicam audacius, hosce habet sistes omnium distulationi uarum,qui iure ciuilier legibus
continentum. Hi enim Cr dignitatem maxime expetendam videmus,c- uerus,iuctus,atq; honesius labor hono