M. Tulli Ciceronis Opera. Ex Petri Victorij castigationibus. His accesserunt castigationum eiusdem Victorij explicationes ac Ioachimi Camerarij Pabenbergensis annotationes Operum tomus primus. In quo Rhetoricorum ad C. Herennium lib. 4. incerto autor

411쪽

s' DE ORATORE commenlutiones, ac sbius ille tuus,quim tu uere dixist; pes tore dicedi esse ae magistrum, milli sudoris est,er illa orationis suae cum scriptu alienis comparatio,Cr de alieno scripto subita uel laudandi,uci uituperad uel conaprobandi,uel refellendi causa, distulatio,non mediocris

conretio us est,ues ad memoria,uel ad inutandre. Illud ueraro fuit horribile, quod nichercule vereor ne maiore uini ad deterrendu habuerit,quam ad cohorrandum. Voluisti

enim in silio genere unum quens nostrum quasi queduini Ie Roscium: dixidis non rim ea quae recta essent pro bari, quam quae pruna fiunt Astidi s adhaerescere: quod ego non tam fstidiost in nobis,quam in histrionibus; ecitari puto. nos raucos sepe attenti fime audiri uiα deo tenet enim res ipsa atq; causa:at AEsopum,si paulairraucuerit, explodi i quibus enim nihil praeter uoluptatem aurisi quaeritur,in ijs Οἴznditur,fbnuiuis: imminuiritur aliquid de uoluptate. I ii eloquetia autem multi fiunt, quae teneant quae si omnia sium ma non fiunt, Cr pleras tamen magna fiunt, necesse est ea ipsa,quae fiunt,mirabilia videri. Ergo ut ad primam illud reuertar, sit orator nobis S,qu ut crassus d scripsit, accommodule ad persuade dum posit dicere is autem Gncludatur in ea quae fiunt in usu ciuitatu u ri ac frensii, remotus caeteris studijs, quiuis ea fiunt impla atque pari lard,in hoc uno opere,vtiri dicam proctes Cr dies virgeatur, imitetim si illum, is ine dubio summa uis dicendi conceditur, Atheniensem

Demosthenem,in quo tantum studium suis inruas libor dicitur,ut primu impedimenta naturae diligenti im

nrtaq; superaret: cumq; ita balbus esset,ira cius ipsius

artis cui studeret,primam literam non posset dicere,pe fecit meditando, ut nemo planius eo locutus putaretur.

412쪽

LIBER LDon c: Diritus eius esset anguntor, tantum contianenda anima in dicendo est albecutus,ut una cotinuatioα ne uerborsim id quod eius scriptu declarant binae ei contentiones vocis, AT remisiones continerentur. Qui etiam

ut memoriae proditum est coniectis in os calculli, fumo ina uoce uersus multos uno stiritu pronuntiare consuerascebat:nes is consistens Iccosta inambulans alsi ascensu ingrediens arduo. Hisce ego cohortationibus Crasse adstudium ex ad laborem incitandos iuuenes usi lacrassentior caetera quae coctogi li ex variis ex discisis puri dijs,σ artibus, tametsi ipse es omnia consecutus,tamen ab oratoris proprio ossicio atque munere ficiuncta esse armbitror. Haec cam Antonius dixissct, sane dubitare uictus est Sulpitius et Cotta,utrius oratio propius ad ueritatem uideretur accedere. Tum Crasu Operariu nobis quemdam Antoni oratorem scis,ais haud scio an aliter senatius,σ utare tua illa mirifica ad refellendum confiuetudiisne,qua tibi nemo unquam praestitit: cuius quum ipsius scultatis exercitatio oratoru propria insed iam in phialosophorum cosiuetudine versum maximes eorum qui de omni re proposita in utrans partem solent copio se sine dicere. Veris ego non solum arbitrabar,bis praesertim audientibus, a me infrinari oportere,qualii se possctis qui habitaret in subsic ijs, neq; quicquam amplisma rrre quam quod causarum necesitis podularet , sed

maius quiddam uidebam, cum censebam oratorem praerastrum in nostra repub. nullius ornamenti expertem esse Oportere. Tu autem quoniam exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circundedisti , hoc scilius nobis expones ea quae abs te de offici s, praeceptιiqoratoris

quaestabunt :fed opinor secundum hunc diem,satis ensermulta,

413쪽

se calor frangat,Cr nos ipsi,quoniam id temporis 6t,ualetudini demus opera. Placuit sic omnibus. Tum Scaevola,Sane,inquit,uellem non constitui be in Tustulanuine Dodie uenturam ese Laelio ibenter audirent Antonium: CT cum exurgeret, tinui arrides, os enisti,inquit,tam imbi molestus luit, quod ius nostrum ciuile peruet it quam iucundus,quod sie id nescire conjrbus e t. AGNA nobis pueris in rater,si meae moria tenes,opinio sui L. Cra jum non plus attigi; e doci rinae, quom quantum primu illa puerili it titutione potuiti et:

-N. autem Antonium omnino omnio eruditionH expertem atq; ignarum scisse:eranis multi,qui quanqua ita se rem habere arbitrarentur, ben quo facialius nos incensos studio discedi a doctrina deterreret,liabeter id quod dixi de illis oratoribus praedicaret,ut si homines no eruditi summa essent prudetii atqincredibile eloquentia consecuti, inanta omnis noster D labor,σpultu in nobis erudiendri,patris nostri optimi ac prudentifimi uiri studium uideretur. Quos tum ut pueri,u: t re domestica tectibus patre Cr C.Aculeone propinquo nostro,er L. Cicerone patruo solebamus,quod de Crasso

pater,er Aculeo, quocum erat nonra matertera,quem

414쪽

LIBER II. 397 crassus dilexit ex omnibus plurimu:CI patruus,qui cum Antonio in ciliciam pro stetus una decesserat: mica nombtis de eius studio do irinus sepe narrauit: mq; nos caconsobrivis nostris Aculcomi liliis,et ea disceremus,quae cribo placerent,Cr ab his doctoribus,quibus ille uterelatur,erudiremur,etiam illud sepe intelleximus cu es usis eiusmodi,quod uel pueri sentire poteramus illu er Graece sic loqui,nullam ut nosealiam Iinguam videretuir,e doctoribus nostris ea ponere in percontando,eas ipsum omni in fermone tractire,ut nihil esse ei nouum,nihil inis

auditum uideretur. De Antonio Mer),quanquam sepe ex humaniplino homine patruo nonro acceperamus,quemae

admodum ille uel Athenis,uel Rhodi st doctistimora boaemnum sermonibus dedisci: tamen ipst adolescentulus, quantu illius ineuntis aetatu meae patiebatur pudor, nulla ex eo sepe quaesiui. Non erit princto tibi,quod scribo. hoc nouuminam iam tum ex me audiebas mbi istum ex multis uarijsq; sermonibus,nullius re quae quidem esset in his artibus,de quibus aliquid existimare possiem,rude aut ignarum esse usum. Sed fuit hoc in utros eor-,ut crasus non tam exictimari uesset non didiciste,quam illa

desticere,er fiostrorum hominu in omni genere pruden . tium Graecis ante'rre. Antonius autem probabiliore hoe

populo oratione fre censebat suam, si omnino didicisse nunquam putaretur. Atq; ita st utem grauiorem fre, si

alter contemnere,alter ne nosse qmdem Graecos uidereis

tur. Quorum consiliu quale fueri nihil sane ad hoc tempus. I llud autem in huius institutae scriptionis ac tempoaeris,neminem eloquella,non modo sine dicendi doctrina,

sed ne sine omni quidem sapientia florere Unquam, σpraestire potuitbe. Etenim citeri 'e artes se ipsae per

415쪽

ys DE ORATORE se tuentur singulae : bene dicere autem,quod en scienterer perite er ornate dicere,non habet definitam aliquam regionem, ius terminis septa reneatur.Omnia quaecunq; in hominum disceptation ii cudcreposuit, bene fiunt ei dicenda,qui hoc se posse profitetur, alit eloquentiae nominen relinquendum est. Quare equidem Cr in nostra ciuitate,Cr in ipsa Graecia, qua semper haec summa duxit, multos Cr ingenhs,σ magna laude dicendi sine fumina rerum omnium hientia suile fleoritatem uero exinere eloquentiam,qualis fuerit in Crasso Cr Antonio non co gnitu rebus omnibus, quae in tantam prudentiam pertinerent,tatimnq; dicendi copiam, quanta in illis fuit,non potuisse consimo. Quo etiam 'ci libentius, ut eam scian .nem,quem idi quondam inter se de his rebus habui bent, inandarem literis: uel ut illa opinio,quae semper fuisset, tolleretur,alterum non docti 'imurm,alterum plane indocturni fuisse:uel ut ea,quae existimarem a fuminta orator bus de eloquentia diuinitus ese dicta,custodire Iiteris, sin o modo assequi complectis potuissem: uel mehorcule etiam ut laudem eorum iam prope senescentem,quant no posson,il obliuione hominum,atq; a filentio uiudiis

camem. Nain si ex scripti 'gnosci ipsi fuit potuissent, minus hoc frijsse mihi ess mutassem laborandum : sita

cum alier no multum,qκod quidem exta re er id ipsum adolcscens,alter nihil admodum siripti reliquilliet,debeori hoc a me tantis hominum ingenijs ps frui: ut cum otia

nunc uiuam illorum memoriam tenercinus,hanc immo

talem reddcre ,si possiem. Quod hoc ctiamste aggredior inuiore ad probandum,quia non de Sergii Galbae aut C. Carbonis eloquetia scibo aliquid,in quo liceat mihi fugere quid Melis,nullius memoria iam restilente sed edo

416쪽

LIBER II. 3haee ijs cognoscend qui eos ipsos,de quibus laquor, eripe audierunt:ut duos si mos viros, s qui neutram iliotarum uiderint,eorum, quibus ambo illi oratores cogniti sint,uiuorum Cr praesentium, nemuria teste,commendonius. Nec uero te charistae frater atq; optime,rhetoriaris nunc quibusda libris,quos tu agrestes putas,insequor ut erudiam. Quid enim tuu potest oratione aut subtilius,

aut ornatius ses sed quoniam siue iudicio,ut soles dicetare, siue ut iste pater eloquentiae de sie Isocrates seri liine,pudore a dicendo Cr timiditate ingenua quadi refugisti lae ut ipsie iocari solos,unt m putasti satis esse non

modo in una Amilia rhetorem, sita pene in tota ciuitate: non tamε arbitror tibi hos libroi in eo βre genere,quod merito propter eorum, qui de dicendi ratione dijput mn ieiunitatein bonuru urtium pos it illudi. Nihil enim mihi quidem uidetur in C rasti Cr Antonis sermone siepraeteritum,quod quisquam summis ingenhs, acerrimis 1lud s,optima doctrina,maximo usu cognosci de percipi potuise arbitraretur: quod tu scissime poteris iudicare, qui prudentia rationemq; diceri per te sm,usum auteper nos percipere uoluitii. Sed quo citius hoc quod siuscepimus,no medioci e munus coficere positauhomo a nomyra adhortatione ad re mini, quos proposuimus, a monedi putationemq; ueniamus. Pllero igitur diciquam illa erat astitiora sire fecuda,cum reii tum in lecto Crassus sici,ct apud G Sulpitius sederet, Antonius aute iiiviribularet ca Cotta in porticu,repete eo α. Catulus senex cu C Iulio fratre uenit:quod ubi audiuit,commotus Crassus surrexit,omnosq; admirati, maiorem utiquam esse causam

eoru ad lentus fusticuli fiunt. Q ni cum inter sie,ut ipsiora usus'ebat,an arisime consalutissent, Quid uos tandem

417쪽

DE ORATORE crassivis nunquidnam,inquit,nouis N ihil sane, inquit

catulus etenim uides esse ludos: sed uel tu nos ineptos licet,inqui uel mole1tos putes : carri ad me in Tusculanu, inquit,heri uesteri uenisset caesar de Tusculano suo, αxit nicti a se Scaevola hinc eunte esse conuenturm,ex quo ni a quaedi sie audine dicebat,irique ego toties omni ratione tentans ad digutandum elicere non potuissenile multa de eloquentia cum Antonio di sieruise,er tanquain schola prope ad Graecorum confiuctudinem di)bunde. In me stater exorauit meipsim non quidem a studio auridiendi nimis abhorrent sed mehercule uerentem tamene molent uobia interueniremus, ut huc secum uenirem Scaevolam enim in dicere aiebat, bonum partem fierinoonu in hunc diem esse dilatam. Hoe sit tu cupidius actum existimas,Caesari attribuesii Anuliarius,utris nostrumn: nos quidem,nisi ne moleni interuenimus,uenisse delerictu. Tum crasus, Equidem quaecunq; causa uos huc attuli be laetare cim apud me uidere homines nubi charsimos Cr amicistinos: sed tamen uere dicam,quaevis massem fuisset,quam θti quam dicit. Ego enim ut quoiam admodum sentio loquar nunquam mihi minusquam heri perno die placui: magis adeo id scilicite,quam alia ulla culpa mea contigit, qui dum obsequor adolescentiae bus,me senem bellum oblitus : strique id quod ne adori Iesiens quidem scerum, ut ijs de rebus, quae domina

aliqua continerentur, distutamir. Sed hoc tamen ceciadit nubi peropportune, quod transactis iam meis paratibus,ad Antonium audiendum ueninis . Tum coso,Equidem, Crasse, ita sum cupidus te in illa langiorire,ac Perpetua distulatione audiendi,ut si id nahi minus contingat, uel hoc sim quotidiano sermone contentus

418쪽

LIBER II. Itas experiar equidem illud, ut ne siespitius 'miliaris

meus,aut cotta plus quam ego apud te valere uideatur, Cr te exorabo profecto, ut mihi quos Cr catulo tuae suauitatu aliquid impertius. Sin tibi id minus libebit,non te urgebo, tres committam,ut dum vereare ne tu sis ineriptus,me esse iudices. Tum ille, Ego mehercule , inquit, caesar, ex omnibus Latinis uerbis huius uerbi uim uel maximam semper putaui:quem enim nos ineptum uocatamus, is mihi uidetur ab hoc nomen habere ductum, quod non sit aptus,idque in sermonis nostri cosuetudine perlate patet. Nam qui aut tempus quid postulet non uidet,dut plura loquitur,aut se ostentat, aut eorum quibuscu estiuel dignitatis uel comodi ratione non habet,aut denique in aliquo genere aut inconcinnus, aut multus est,is ineaptus esse dicitur.Hoc vitio cumulati est eruditifima illa Graecora natio:itas quod uim huius mali Graeci non uia dent,ne nome quidem ei vitio imposuerat:ut enim quearas omnia,quomodo Graeci ineptum appellent,non rea peries. Omnim autem ineptiara, quae sunt innumerabiaies,haud scio an ulla sit maior, quam illorum qui solent quocunq; in loco, quoscunq; inter homines uisum est,is rebus aut difficillimis,aut non necessarijs argutiyime diis sputare: hoc nos ab istis adolescentibus Acere inuiti crrecusantes heri coacti sumus. Tum catulus, Ne Graeci quide,inquit, crasse,qui in ciuitatibus fiuis clari σ marigni Iurent,sicuti tu es,noss omnes in nossi a repub.uoalumus esse,horum Graecora, qui se inculcat auribus noristris, sim:les fuerunt, nec tamen in otio sermones huiusmodi distulationesq; fugiebant. Ac si tibi uidentur,qui

temporis,qui loci, qui hominu ratione non habent, in eaptistat debent uideri,num tande aut lacus hie non id cc nem

419쪽

Graecaram doumtionum memoriam quod modo coma movent aut importuniam tempus in tanto otio, quod erraro datur, Ez nunc peroptato nobis datsi est: aut homirines ab hoc gen re disturitionis alieni, qui omnes hi suamus,ut sine bustud s nullam uitam esse ducamus omnia 6ti,inquit crassus, o alio modo interpretor,qui primu palaestra, T sedes, porticus,etiam ipsis Catule Greis eos,exercitationis Cr deIestitionis euus no disturetiorinis inuenisse arbitror. Nam Cr seculis multu ante gγαmna uinueti sunt,qqum in his philosophi garrire coeaperunt, cir hoc ipso tempore,cum omnia gγmnasia phialosophi teneant, tamen eorum auditores discum audire, quam philosopbu malunt,qui simi ut increpuit, in meridia oratione de maximis rebus Cr grauisimis distutante philosophum omnes unctionis causa relinquῖίt in Ieuisissimam dele lationem gratifimae, ut ipsi strant , utilitati

anteponunt. Otium aure quod dicis esciassentior:uertini otis fructus est,non contentio animi,*d relaxatio. Sepe ex socero meo audiui, cum is diceret socerum suum Laetalimn semper stre cum scipione solitu rusticarceosq; inae credibiliter repuerascere esse solitos, cu rus ex urbe tanae quam e uinclis euolauissent. Non audeo dicere de dissibus uirissed timen ire solet narrare Scaeuola,conchas eos Crumbilicos ad Caietam Gr ad L aurentum legere consues scier ad omne animi remigione Isudums descendere. Sie enim si res habes,ut ques modu volacres uidemus proinereationZ a s utilitatis suae causa eslagere Cr costraea re nidos, sile aute cum aliquid efecerint,litari laboris

sui causa pasim de libere solaris opere uolturcilla nostri animi

420쪽

LIBER II. 4ps animi rensibus negotijs ais urbano opere devi, g

piunt,ae uolitare cupiunt vacui cura ais labore. Itaque illud quod ego in edusa curiana scaevola dixi, non dixi secus ac sentieba. Nam si inqua Scaevola nullu erit testia mentu recte actu,nisi quod tu scripseris,omnes ad te eis ves in tabulis veniemus,omniu totimeta tu scribes unus: quid igitur,inqui,quando ages negoti u publicusquadoa nicorιι qua do tuum quado denis nihil ages s Tum iuiud addidi, vibi enim liber esse no videtur,qui no ali uado nihil agit. In qua permaneo Catule sentetia, mes,cutae ueni,hoc ipsum nihil agere,et plane cessare delectat. Nam quod addidini tertia,uos eos esse qui uita insuauesne bis studi s putaretis,id me no modo non bortatur ad dilbutanduded etia deterret. Nu ut c. Lucilius homo doactus er perurbanus dime solebat,ea quae scriberet,nes

ab indoctifimis,nes ab doctifimis legi uelle, iad alteri nihil inter reet,estrei plus 'rtasse quam ipse de se:quo

etia scripsit,Persiu non curo lagere:bic enim fui ut noα ramus,omniu stre nostroru hominu doctifimus. Laelium Decima uolo, quem cognouimus virum bonium Cr non

illiteratusta nihil ad Persi se ego, si iam mihi distuis . Eindri sti de bis nostris studiis,nolim equidem apud ruasicossed multo minus apud uos:malo enim non intelliogi oratione meam quam reprehendi. Tum caesar,Equia dein,inqui Catule iam mihi videor nauasse opera, quod hue ueneris: nam bee ipsa recusatio distulationis dia. spuritio quaedam fuit mihi quide preiuranda. sed cur ima pedimus Antonium, cuius audio esse partes , ut de tori eloquentia dillimi, quemq; iandudis cotta er Sulpiatius expectants Ego uero, inquit crasse neque Ant,