장음표시 사용
441쪽
ει DE ORATOR Edicedi: quod ego maxime potui iudicare in ea causa, qua ille cotra me apud centumuiros pro Iratribus cosu diis xit. In qua nihil illi defuit,quod non modo copiosus, sed etiam sapiens orator habere deberet. Ueru ut aliquando ad causas deducamus illum,que constituimus, I eas quiadem in quibus plusculum negoti est, iudiciorum dis Itoti riserit aliquis βrta be hoc praeceptu, est enim non
tam acutu quam necessarium,magus monitoris non tui quam eruditi magistri) hoc enim primum praecipierimus,quascunq; causas erit actum ut eas diligeter penio tu3s cognoscat. Hoc in ludo no praecipituriciles enim causae ad pueros destruntur. Lex peregrinu uetat in mum rum ascendere,ascendit,bostes repulit, accusatur. Nihil
est negotη huiusmodi causam cognoscere. Recte igitur nihil de causa discendu praecipiunt. Haec est enim in ludo causurustre formula. At uero in fro,tabulae, testimonia,
pacta,couent sipulationes,cognatione astinitates,d creta,reston Avita denis eorti, qui in causa versantur, tota cognoscenda est quaru rerum negligentia plerasq; causus er maxime priuatas Gunt enim multo sepe obisscuriores uidemus amitti. Ita nonnulli dam opera suam multim existimari uolunt,ut toto foro volitrare,CT a camsa ad causam ire uideantur,causas dicunt incognitas. In quo est illa quide magna ostensio,uel negligenti fuscopiis rebus uel perfidiae,receptused etiam ista maior opitinione quod nemo potest de ea re, quam non novi non turpifime dicere: ita dum inertiae uituperationem, quae maior est,cotemnunt,assequuntur etiam illam,quam in gis ipsisugiunt,tarditans. Equidem soleo dare operi,ut de sua quisl re me ipse doceat, Cr ut nequis alius adsit,
quo liberius loquatur,et agere aduersari, cosam, lit ire agat
442쪽
LIBER II. 4 agat suam,er quicquid de sua re cogitarit,in mediu proris rat:itas cum ille discesit, tres personas unus sustineo summa animi aequitate,meam,aduersari ,iudicis:qui locus est testa,ut pitu habeat adiumenti quam incommodi,hunc iudico esse dicendum:ubi puri mali quam boni reperio, id totum abiudico atq; reqcio. Ita assequor, ut alio teporire cogitem quid dicam, Cr alio dica:quae duo pleris ingenio steti 1imul Sciut sed certe iidem illi melim aliqudato dicerent,si aliud sinendum sibi temptu ad cogitanda,
aliud ad dicendum putarent. cum rem penitus causam, cognoui, stitim occurrit animo quae sit causa ambigui. N ihil est enim quod inter homines ambigatur,siue ex ci inline causa colla ut acinoris: siue ex controuersia, ut haereditatu ue ex deliberatione,ut bellisue ex persona, ut laudis sue ex distulatione, ut de ratione uiuendi, in quo non aut quid factum sit,aut stat, utvrvmMe si quaeratur,aut quale sit,aut quid uocetur. Ac nostrae fre cases'qux quidem sunt crimn ,plerans insciatione deis ynduntur. Nam er depecuti s repetundis,quae maximae sunt, neganda stre sunt omnia: er de ambitu raro illud datur, ut posita liberalitatem de benignitatem ab ambitu atq; largitione seiungere: sicar Ade veneficijs, de poculatu infriari necesse est. I d est igitur genκε primu ca suram in iudici hex controuersia acti. In deliberationiabus plerans ex futuri,raro etiam ex instantis, aut a Saepe autem res non sit nec ne,sed qualis sit, quaerituri.ut L.Opim causam destndebat apud popula audienate me C. Carbo cos . nihil de c.Gracchi nece negabat,
sed id iure pro salute patriae factum esse dicebat, ut eisdem carboni Trib.Pl. alia tum mete rempub. capsenti
443쪽
is D E ORATOR Ederat,iure caesum videri. I ure autem omnia definguntur, quae sunt eiu3 generis,ut aut oportlierit,aut licuerit, aut neces fuerit,aut imprudentia,aut cas*μει esse uideanis tur. Iumquid uocetur qucritur, cu in quo uerbo quid appellandum fit,contenditur: ut nubi φῖ cum hoc sulpitio fuit in Norbani causa summa contentio:pleras enim de hs, quae ab isto objciebantur, cum c terer, tamen ab italo inuictitem inin nutam negabam, ex quo veτbo lage Apuleia tota illa causa pendebat. At l, in hoc genere caum saram nonnulli praecipiunt, ut verbu illud, quod cansam facit,lucide, breuiter uters definiat. Quod nubi quidem perquam puerile uideri solet: alia est enim cum inter do ctos homines de hs ipsis rebus quae uersantur in artibus di putatur,uerborum definitio:ut cum quaeritur quid sit ars,quidsiit lex, quid sit ciuitas. In quibus hoc praecipuratio ais doctrina, ut uis eius rei, quam definias , sic exis primatur, ut neque ab siit quicquam, nes seupersiit. QAod quidem in illa causa neq; Sulpitius jicit, neque ego jaceα
re conatim sum. Nam quantum liters nostrum potuit, omni copia dice di dilatauit quid est maiestitem n nuerire. Etenim definitio primum reprehenso uerbo uno, aut addito,aut dempto, sepe extorquetur e manibus: deinde genere ipso doctrinam redolet, exercitationemque pene puerilcm:tum Cr in strisum Cr in mentem iudicis intra. re non potest: ante enim praeterlabitur, quam percepta
est. Sed in eo genere, in quo quale sit quid ambigitur, erastit etiam ex scripti interpretatione sepe cotentio,in quo nulla potest est nisi ex ambiguo controuersia. N am illud ipsum, cum scriptum a sintentia discrepat, genus quotadam habet ambigui: quod tu in explicatur, cum ea uerba,
qgi desunt Ugem sunt, quibus additis destnditur sin.
444쪽
LIBER II. tentiam scripti persticium uisse: er ex contrarijs striaptu siquid ambigitur,non notum genus nascitur,sed si
perioris generis cavsa duplicatur. ins aut nunquam dia iudicari poterit, aut ita dijudicabitur, ut rescrentis proteritis uerbis id scriptaem, quodcunque dindimus, supupleaturi.ita fit ut unwm genus in ijs causis, qui propter scriptum ambinutur, relinquatur,si est scriptum aliquid ambigue. Ambiguorum aute complura genera μnt, qκαmbi uidentur melius nosse, qui dialectici appellanturi. autem nostri ignorare,qui non minas nosse debeant: tuem illud est frequenti fimum in omni coctuetudine vel sermonis uri scripti,cum idcirco aliquid ambigitur, quod aut uerbum,aut uerba sint praetermissa. I term autem pecucant, cum genus hoc causari , quod in scripti in terprea ratione uersatur,ab illis causis,in quibus qualis quaes ressitidis . ntur, seiungunt: nusquam enim tam quaeritur quale sit genus ipsim rei, quam in scripto,quod totum a ficti controuersia separatu in est. I ta tria sunt omnino genera, quae in discepcitione er controuersiam cadere possunt,quid fiat, fictrum outurumsue si aut quale sit, ast
quomodo nomineturrinam er illud quidem quod quidam Graeci adiungut,recteneflctiam sit,totum in eo est,quod quale sit, quaerimus. Sed iam ad institutu reuertar meum. c n igitur accepto cause genere er cognito rem traffire coepi,nihil prius costituo, quam quid sit istud, quo tauhi refreda sit omnis illa oratio, quae sit propria quaestio*nis er iudic :deinde illa duo diligetiyimecos dero,qκ
rum alterum comendatione habet noctia, aut eoru quos destndimus:alteru est accomodatu ad eoru animos, apud quos dicimus,ad id quod uolumvi comovendos. Ita ratio
omnis dicendi tribu3 ad persuadendum rebus est nixarui probemim
445쪽
is DE ORATORE probemus uera esse ea quae destndimus: ut cociliemus nobis eos qui audiunt:ut animos eoru ad queiacunque causa postulabit motum, uocemus. Ad probandum autem dum plex est oratori subiecta materies:una rerum ear-,quaerito excogitantur ab oratore, sed in re positae ratione trari Elantur: ut tabul testimonia,pacta,couenta, quaestiones, leges,senatusconbuta,res iudicatae,decreta, restoris Cr. reliqua,sii quae sunt,quae non ab oratore pariuntur,std adoratorem a causa alsi a reii destruturi Altera est quae tota in dilutatioe et argumentione oratoris collocara est. Ita in buperiore genere de tracta dis argumetis, in hoc autem
etiam de inuetendis cogitanda est. Ais isti quide qui docet, cu causas in plura genera secuerulsingulis generibus argu entorum copiam fuggerunt: quod est ad institueαdos adolescentulos magia aptum est,ut simulac posita fit euus Abubeant quo se restrant,unde mitin expedita posse sint argumenta depromersitamen Cr tardi ingenii est risnulos conber hiri lates rerum non uidere etiam aetatusnsisse, nostri, a capite quod uelimus arcessere, Cy unde omnia manant,videre. Et prim- genus illud earum reaerum,quae ad oratorem deliruntur,meditatu nobis in perapetum ad omne usum finalium rerum esse debebit: nam
pro tabulta Cr contra tabulu, Cr pro tWlibus er contra
testes,pro quaestionibus er contra quaestiones, Cr item de caeteris rebus eiusdem generre,uel separatim diceres lenius de genere uniuerso,uel definite de singulta temporibus, hominibus, causis: quos quidem locos uobis hoc
cotta ex Sulpiti dico inulta commentatione atque men ditatione paratos atque expeditos habere debens. Lona' gian est enim nunc me explicare qua ratione aut comprinare, aut infirmare testes, tabulas, quaestiones opor
446쪽
LIBER II. εην tet. Haec sunt omnia ingenij vel mediocris, exercitui rus autem maxime : artem quidem Cr praecepta dunaeaxat hactenus requirunt, ut certis dicendi Iuminibus ornentur. itemq; illa quae sunt alterius generis, quae tota ab oratore pariuntur, excogitationem non habent de cilem, explicationem magis illustrem perpolitamq; des oderant. Itaque cum haec duo nobis quaerenda sint in cauis
totum arte tinctum uidetur,tametsi artem requiri tamen
prudentiae est pene mediocris, quid dicendum sit,uiderer alterum est in quo oratoris uis illa diuina uirtusq; ceranitur, ea quae dicenda sint,ornate,copiose, varieq; diceare. Quare illam partem superiorem, quoniam semel iri vobis placuit,non recusabo, quo minus perpoliam atqsse consciam: quantum cosequar,uos iudicabitis, quibus ex locis ad eas tres res,quae adsidem faciendum solae ualent,
ducatur oratio,ut Cr concilientur animi, er doceantur. Cr moueantur. Haecctunt enim tria numero, ea uero quemadmodum illustrentur,praesto est qui omnes docere posα
auxit,qui solus escit. Namq; ego catule dicam enim non reuerens assentandi sus=icionem ne minem esse or torem paulo illustri ore arbitror,neq; Graecum, neq; La tinum, quem aetas nostra tulerit, quem non Cr saepe Crdiligenter audierim. I taque siquid est in me, quod iam sterare uideor, quoniam quidem uos his ingenijs homines ' . tantum operae mihi ad audiendum datis, ex eo est, quod nihil quisquam unquam me audiente egit orator, quod non in memoria mea penitus insederit. Atque ego is quis , quantusculis sum ad iudicandum, omnibus auditis oratoribus,sine ulla dubitatione festituo cr ixdico, neomnem
447쪽
4io DE ORAT OREminem omnu tot Cr tanta quatin sunt in crasso babuisse ornamenta dicendi. Quamobrem si uos quos hoc idem existimatis,no erit, ut opinor niqua partitios cum ego
hunc oratore,quem nunc singo,ut institui, earo, alueis ro,consimam,iradum em crasso Cr uestiendum croris nandum.Tum crasus: Tu uero,inquit, Antoni perge,ut
instituisti. Nes enim boni est,nes liberalis paretis, que
procrearit Cr eduxerit , eum non Cr vestire Cy ornare,
praesertim cu te locupletem esse negare non positi. Quod enim ornamentum,quae vis,qui animws, quae dignitas illi oratori delui qui in causa peroranda no dubitauit excrutare rem consularem,m eius diloricare tunici,cr iudiis cibus cicatrices aduersas senis I inperatoris ostendere quii idem hoc accusante Sulpitio,cu hominem seditiosum suoriosuras delindere non dubitauit seditiones ipsas ornaare ac demonstrare grauistinis uerbis, multos saepe impetum populi non iniustos esse, quos praestire nemo posit:
multis etia e rep.seditiones saepe esse ictas,ut cum reges essent exacti,ut cum Tribunitia potems esset constituta. Illam Norbani seditionem ex Iuictu ciuium,CI ex ccpio rus odio,qui exercitu a berat,nes reprimi potuisse, Criure esse coatim. Potuit hic locus tam anceps,tam invisaditus,tam lubricus, tam nouus,sine quadam incredibili ui, R de Ixcultate dicendi truchris Quid ego decit. Manlij, quid de a. Regis commiseratione dicam quid de alijs innumerabilibus in quibus hoc no maxime enituit, quod
tibi omnes dant,acumen quodda fingulam sed haec ipsa,
quae nunc ad me delegare vis, ea semper in te eximia Crpraestintia fuerat. Tum catuluε: Ego uero, inquit,in uombis hoc maxime admirari soleo,quod cum inter uos in diacendo dis litastis, ui tmen uterque uestrum dicat,
448쪽
sari nihil neque a natura denegatum, neque a doctrina, non delatu esse uideatur. Quare crasse neque tu tua su vitate nos priuaris, ut siquid ab Antonio aut praeternasesium,aut relictum sit, non explices :nes te Antoni,siquid non dixeris,existimabimus non potuisse potias, quam a
crasso dici maluisse. Hic crassus: Quin tu,inquit, A toni omittis isti quae proposivisti, quae nemo horim deae
siderat, quibus ex locu ea,quae dicenda sint in causis reis periantur: quae quat' quam abs te nouo quodam modo, praeclares dicuntur, fiunt tamen Cr re Aciliora,er praeisceptis peruagata: ilia deprome nobis, unde alteras quae saepsime tractas, semperq; diuinitus. Depromam equiridem, inquit Antonius, Cr quo scilius id a te exigam quod peto, nibillibidine postulantι recusabo. Meae totatius orationis,σ inius ipsius in dicendo scultatis, quam modo crassus in coelum uerbis extulit, tres sunt ratiotines,ut ante dixi: una conciliandorum hominu,ultera doricendorum,tertia concitandorum. Haram triam partium prima lenitatem orationis, ecuda'acumen ,tertia vim de
Dderat: nam hoc necesse est,ut is qui nobis causum adluis dicaturus si aut inclinatione uolutatis propcdeat in nos. aut destillionis argumentis adducatur,aut animi permoαtione cogatur. Sed quonia illa pars,in qua rerum ipsaruexplicatio ac defensio posita est, uidetur omne huius generis quasi doctrinum cotiner de ea primum loquemur,er pauca dicemus. Pauca enim sunt, quae usu iam tractata, Cr animo quasi habere notam uideamur. Ac tibi sapieter monenti L. Crasse libenter assentiemur,ut singularu ca
sarum de siones, quas solent magiistri pueris trudere,
relinqYamus: aperiamus autem ea capita, unde omnis
au omnem ex causam ex orationem distulatio ducitur.
449쪽
Mα DE ORATORE enim quoties verbum aliquod discribedum nobis,
toties eius uerbi literae sunt cogitatione conquirendae:nee quoties causa dice da est, toties ad eius cause seposita a gumenta reuolui nos oportet sed habere certos Iocos,qui ut literae ad uerbum scribendum,sic illi ad causam expliis eundum titim occurrant. Sed hi loci ei demum oratori
prodesse possunt,qui est versatus in rebus,vel usu, quem aetas denis allist:uel auditione Cr cogitatione, quae stuadio er diligentia praecurrit aetatem. Nam si tu mihi quaae
uis eruditaem hominem adduxerisquanuis acrem Cy acuat i in cogitando, quativis ad pronuntiandum expeditu,s erit idem in consuetudine ciuitatis n exemplis,in in iis tutis, in moribus ac voluntatibus ciuium suorum hostes, non multum ei loci proderunt illi, ex quibus argumenta, promuntur: ubacto mihi ingenio opus est,ut agro nos mel arato,sed nouato Cr iteruto,quo meliores Ioetus possit er grandiores edere. subactio autem,est Uus,auditio, lectio iterae. Ac primu naturam cause videat, quae nunα
quam latet, actumne sit quaeratur, an quale sit, an quod nomen habeat: quo perstecto, stitim occurrit naturali quadam prudentia,non his subductionibus, quas isti Discent,quid aciat causam,id est,quo subluto controuersia flare non posit:deinde quid veniat in iudicium,quod illi se iubet quaerere:interficit Opimius Gracchum, quid μαcit causum quod reip. cause,cii ex s. c. ad arma uocasset: hoc tolle,causa non erit. At id ipsium negat contra leges licuisse Decius. Veniet igitur in iudicit , licueritne ex s. C. seruandae re lib. causa. Persticua sunt haec quidem, o in uulgari prudentia Ilia,sed illa quaered quae ab aca satore er destrisore argumenti ad id, quod in iudicium
venit,tbectantia debeant asterri. Ais hιc illud uidendum
450쪽
L I B E R II. ηRin quo mus est error istorum magistrom,ad quos
liberos nostros nultimus,non quo hoc quidem ad dicenis dum magnopere pertineat,sed tamen ut uideatis, quamst genus hoc eorim,qui sibi eruditi uidetur, hebes dici impolitum. constituunt enim in partiendis orationummossid duo genera causarum:unum appellant,in quo sene personis atq; temporibus de uniuerso genere quaeraritur alterum quod personis certis Cr teporibus defini tur: nari omnes controuersius ad uniuersi generis uiri et naturam restrei. Nam in ea ipsa causa, de qua ante diis xi,nihil pertinet ad oratoris Iocos Opim persona, niis hil Deci . De ipso enim uniuerso genere infinita quaestio est: tuin poena uideatur esse liciendus, qui ciue ex s. C. patriae conseruandae causa interemerit, cum id per Ieges non liceret. N ulla detin est cause,in qua id quod in iuridicium venit,ex reorum personιs ac non generum φρα rum uniuersa disputatione quaeratur. Quinetiam in js ipsis,ubi de acto ambigitvir,coeperit ne contra leges yeacunius P. Decius,argumenta Cr criminum er destin m reuocentur oportet ad genu Cr ad natura uniuem
sam: u)d ptuosius,de luxuria:quod alieni appetens,
de auaritia: quod editiosus,de turbulentis er malis ciuitabuMquod a mulus arguitur,de genere testium: contris quae pro reo dicentur, omnia necessisse a tempore ais homne ad communes rerum er generum summus reum ventur. Atque haec βstrin homini non omnia,quae sunt in natura rem celeriter animo coprehendenti, permulta uia deitur,quae ueniunt in iudicium tum,cum de facto quaein ratur,sed tamen criminu est multitudo, non defensionum aut Iotam infinita. Quae uero,cum de facto non ambigiatur, qgni mr sgalia sint eas ex reis numeres, elinume E E rabilia