장음표시 사용
461쪽
genera, er partes generibus subiectas, er 1 ualitudine
erdisimilitudines,Cr cotraria,Cr cosequeti er cosent ne Cr quasi praecurretia, Cr repugnitia,Cr causis rersi uestigabimgs,er ea, quae ex causis orta sunt, CT maiora, paria, nora quaeremus. Exco iunctes sic argumen ducuαturi si pietati s ms tribuenda laus est, debetis moueri cum CL. Meteilu tam pie lugere uideatu. Ex genere auratem Si magistratus in Po. R o. potestate esse debent, quid Norbanum accusas, cuius Tribunatus uoluntati paruit riuitatu s Ex parte autem ea quae est bubiectu generi: Si omnes qui reip. consulunt, charι nobis esse debent, certe in primis Imperatores, quorum consilijs,uirtute,pericu*LF,retinemus er nostram salutem Cr imperis dignitatem. E x finalitudine autem: Si prae partim seuos diligunt, qualios in liberos nostros indulgentia esse debemus f At ex dij, institudine:Si barbaro n est in diem uiuere, nostra consilia sempiternum tempus stecture debent. Atq; urro;que in genere cr sinalitudinis Cr disimilituditus, exemipla sunt ex aliorum Iictu aut dict.s,aut euentis, fictae
narrationes saepe ponendae. Ium ex contrario: Si Gracis chus nefris,praeclare Opimius. Ex consequelibas: Si Cryrro interstetim ille,s tu inimicus eius cu gIadio cruenito comprehensus es in illo ipso loco, er nemo praeter tribi uisus est,Cr causa nemini, er tu semper audax, q'iaesi quod de acinore dubitare posimvss Ex consentaneis
Cr praecurretibus er repugnatibus, ut olim crassus ado
lescens: Non si Opimiis destudiisti carbo, idcirco te isti bona ciuem putabula simulasse te, er aliud quid quaesisse persticum est,quod T . Grachi morte saepe in concioni bus deplorasti,qu)d P. Asticani necissocius uisti,qu)d ea
legem in Tribunatu tulilli,quod sempor a bonis dissens,
462쪽
pi. Ex eau li aute reri 1 Auaritia si tollere uultis,ma
ter eius est tollenda luxuries. Ex ijs,autem, qι sunt orta de causis:Sι aer ij copi Pσ ad belli adiumeta er ad oran amenta pacis utimur, uectigalibus serviamus. Maiora aute Cr minora π paria coparabimus sic. Ex maiore:Si bona existimatio diuiti s praestatim pecunia talopere σα petitur,quato gloria magis est expetetasEx minore sic: Hic paruae consuetudinis causa huius mortem stri tam familiariteri.
Quid si ipse amasseisquid mihi bis ciet patriq
Ex pari sic: Est eiusdem er eripere cotra reper Iaragiri pecunias. Foris aute assumatur ea, quae no sua ui, sed extraneasubleuantur,ut haec: Hoc uerum est, dixit enim Q . Luctatiu3: Hoc filium est, habita enim quaestio est: Hoc sequi necesse est,recito enim tabulas. de quo genere toto paula ante dixi. Haec ut breui me dici potuerui, ita a me dicta fiunt. V t enim si auru cui, quod esset muIti aria defossim, comonstrare uelle,satis esse deberet, si signa crnotas ostendere Iocoriam, quibus cognitis isse sibi ipse βαdere Cr id quod uelle paruulo labore, nullo errore inaeueniret sic bus ego argineioru noui notas, qRe illa mihi quaereti demonstrat ubi sint .reliqua cura Cr cogitatione eruatur. Mod aute argumetora genus cuis causaru geraneri maxime colleniat,no est artis exquisitae praescribere, sed est mediocris ingenij iudicare. Nes enim nue id agiamus,ut artem aliqua diceri explicemus,sed ut docti mishominibus Uus nostri quasi quaeda monita tradamus. His igitur locis in mete ex cogitatione defixis, Cr in omni re ad dicedum posita excitatis,nihil erit qSoratore effugere
positi no modo infremus disceptatioibus,sed omnino in uiro De disca. Si uero assequerur ut talis uideatur,quale
463쪽
a DE ORATORE se uideri uelit, er animos eorum ita afficiat, apud quos
aget,lit eos,quocuns uelit,uel trahere vel rapere popit,
nihil projicto praeterea ad dicense requiret . Iam illud videmus nequaquam satis esse reperire quid dicas, nisi
inuentum tractare posis. Tractatio auteni uaria esse de bet, ne aut cognoscat artem qui audiat, aut desitigetur
similitudinis satietate. Proponi oportet quid afr , Crid quare ita sit,ofledere: ex ij dein il in locu interdu concludere,relinquere ullas, alios transiresepe tio: pro*ponere,ac ratione ipsa afferenda, quid proponendus u rit declarare sicui quid si vile dicas, prius ut 1imila coIimines. deinde quod agitur,adiungas: puncta argumetor plerunt ut occulas, nequis ea numerare popit,ut re dis stinguantur,uerbis c usa esse uideantur. Haec ut CT prouperans,Cr apud doctos, Cr semidoctus ipse percurro,ut aliquando ad illa maiora ueniamus. N ibilest enim in discedo catule maius,quam ut Aueat oratori is qui audiet, utch ipse silc moueatur,ut impetu quodam animi Cr pem turbatione magis, quam iudicio aut coctilio regatur. Plutara enim multo honmnes iudicant odio,aut amore, aut cliepiditate,aut iracundis,aut dolore,aut utilia,cutste,dut timore, aut errore,aut aliqua permotione metu,quam uoritate, aut praescripto, aut iuris norma alιqua, aut iudicqβrmula,aut legibus. Quare, nisi quid uobis aliud placet, ad illa pergamus. Paulum,inquit catulus,etiam nunc demesse uidetur iis rebus Antoni, quas exposuisti, quod sit tiobi ante explicandum, quam illuc proficiscare,quo te diα intendere. inlidnam,inquit Q gi ordo tibi placet,
quit catuluser quae distositio arginetorum, in qua tuncti semper deus uideri soles. Vide quam fm in illo g ner inquit,catule deus: non mehercule nubi iis admoα
464쪽
inito venisset in mentem,ut postis existimare me in ea, in quibus nonnunquam aliquid licere uideo usu solere in dicendo, uel casu potius incurrere. Ac res quidem lyti, qui ego, quia non noram,sic tanquam ignotu hominem pristeribam,tantum potest in dicendo, ut ad uincendum nulla plus posit. Sed tame mini uideris ante tempus a me ratioranem ordinis er distonendarum rerum requisisse. Nam si ego omnem vim oratoris in argumentis,er in re ipsa per se comprobada posivissem, tempus ess t iam de ordine aragumentora,Cr de collocutione aliquid diceresed Hi tria sint a me proposita, de uno dictum, cu de duobus reliquis
dixero, tum erit denique de distoneta tota oratioe quaeinrenduem. Valet igitur multum ad uincedum, probari mori res,institutam feta,Cr vitam eorum, qui agent causas, Cr eorum pro quibus: Cr item improbari aduersariorur, animosq; eorum,apud quos agitur, conciliari quammataxime ad beneuolentiam,cum erga oratorem,tum erga trulam,pro quo dicet orator. conciliantur autem animi divignitate hominis,rebus gestis,existimatione uitae: quae βαcilius ornari possunt, si modo fiunt, quam fingi, si nulla
sunt. Sed haec adiuuit in oratore,lenitas uoc ,vultu pura doris significatio,verborum comitu. siquid persequare acrius,ut inuitus er coactus facere uideare: facilitatis,liis beralitatis,man*etudinis,pietatis,grati animi,non appeα tentis, non auidi, latra prostrai perutile est eaque omnia quae proborum,demissor ,non acriam, non pertinacissi, non litigiosor ,non acerborum sol ualde beneuolenaetium conciliant, abalienanesque ab iis, in quibus haec nosunt. Itaque eadem fiunt in aduersarios ex contrario conα strenda. sed gerim hoc totum orationis in ijs causis exa
465쪽
4 6 DE ORATORE acri π vehemeti quadam incitatione. Non enim semper fortis oratio quaeritur,sed sepe placida, summissa, lenta,
quae maxime commedat reos. Reos autem appello no eos modo,qui arguuntur, sed omnes quorum de re dij ceptaritur. Sic enim olim loquebantur. Horum igitur exprimem re mores oratio Giustos, integros,religiosos, timidos,perriserentes iniuriar ,mirum quiddam ualet: Cr hoc uel in principijs,vel in re narranda,uel in peroranda tanta brabet uim i est suaviter Cr cum sensu tractatum, ut sepe plus quam causa ualeat. Tantu aute efficitur sensu quodam ac ratione dicendi, ut quasi mores oratoris effingat oratio. Genere enim quodam sententium Cr genere ver borum, adhibita etiam actione leni scilitates significa di, esticitur,ut probi, ut bene morati, ut boni uiri esse via deantur. Huic autem est illa distar adiuncta ratio oratiorinis, quae alio quodam genere mentes iudiciam permovet impelliis,ut aut oderint aut diligunt,aut inuideant, aut saluwm velint,aut metui aut sternant,aut cupiant, aut
abhorreant, aut utentur, aut moereant, aut nubereantur,
aut punire velint,aut ad eos motus adducuntur,siqui finitina fiunt Cr propinqui bu ac talibus animi perturbatioαnibus. Atq; illud optandum est oratori,ut aliqua permontione animoru suastonte isi afrunt ad causam iudices ad id quod utilitas oratoris foret accommodatam. Facilius est enim currentem ut aiunt incitare, quam commovere. languentem. Sin id aut non erit, aut erit obscurius: sicut medico diligenti priusquam conetur aegro adhibere medicinam, non solum morbul eius cui mederi uolet, sed etiaconsuetudo ualent:s Cr natura corporis cognoscelida est: sic equidem cum aggredior ancipitem causam, ergrauem ad animos iudicum pertractandos, omni mente
466쪽
L I B E R II. 4 7 in ea cogitatione curas versor,ut odorer quam inuigia me positi quid sentiant,quid existimet, quid expeMnt, quid uelint, quo deduci oratione facillime pose uideanaetur. Sise dati CT,ut ante dixi Oalonte, quo impelliamus, inclinant atque propendent, accipio quod datur. Cr ad id, unde aliquis flatus ostenditur, uela D. Sin est integer quietum iudex, plus est operis. Sunt enim omnia dicendo excitanda, nihil adiuvante natura . Sed mitim uim habet illa, quae rem a bono poeta dicta est flexanima, as omnisim regina rerum oratio, ut non modo inclinantem erigere aut stantem inclinare, sed etiauduersante Cr repugnantem, ut I mperator bonus ac fratre, capere posit. Haec fiunt ista, quae me ludens cras usmodo flagitabat, quae a me diuinitus tramri solere dicetire CT in causa M. Aquilij ca s Norbani, nonnullisλaIqs, quasi praeclare am laudaret: quae mehercule epocraste,cum a te tramntur in causis, horrere soleo: tanta
uis anum,tantus impetu tantus dolor, oculis, uultu, gra
men gramyrmora optimorums verborum, tam integraesententiae,iam verae,im nouae, tam sine pigmentis fucολpuerili,nt mihi non solion tu incendere iudicem, sed inseardere uideam. Nes feri potest,ut doliat is, qui audit, ut oderit, ut inuidea ut pertimescat aliqui ut ad fletum Iericordiums deducatur, nisi omnes ij motus, quos crator adhibere uolet iudici,in ipso oratore impressi ese atque inustι umbuntur. Quὁd si fictus aliquis Dis
nihil esset nisi a sim atque mutatione simulatum, in ror ars αρομή se rino requirenda: nunc ego quid tibι crasse, quid caeteras accida, nescio: me autem causa
467쪽
4 s DE ORATORE eausa nulla est, cur apud homines prudenti mos atque
amici, imos mentiari non mehercle unquam apud iudices, aut dolorem,aut misericordiam, aut inuidia aut odium excitare dicendo uolai,quin ipse in commouendri iudiciaba,iis ipsissensibus, ad quos illos adducere uelle,permorunerer. N es enim facile est perficere, ut irascatur, cui tu uelis iudex,si tu ipse id lente ferre uideare: neque ut octarit em quem tu velis,nili teipsum flagrantem odio ante uiderit:nes ad misericordiam adducetur, nisi ei tu signa doloris tui uerbissententijs,voce,uultu, collacomatiore. ne denis ostenderis. Ut enim nulla materies tam facita ad exardescend- est,quae nisi admoto igni, ignem cocipeis re posit e nulla mens est tam ad comprelaedendum uim oratoris p at quae posit incendi,nisi inflammatus ipse
ad eam Cr ardens accessieris.Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse uideatu hominem toties irasci,toties doleare,toties omni animi motu concitari, praesertim in rebus alienis,magna uis est earum sententiariam ais eorum loricorum, qgos agas,tractesque dioedo,ut nihil opus sit si ruislatione Cr Iaadcijs. Ipsa enim natura orationis eius, quae suscipitur ad aliora animospermovedos,oratorem ipsum metu etiam,quam quenquam eo , qui audire permoanet. Et ne hoc in causis,in iudicijs, in amicora periculis, in concursu hominwm,in ciuitate, in foro accidere mireae mur, m agitur non solii ingeni nostri existimatio nam
id esset leuiu3:quanquam cum prosissus sis te id posse fiscere,quod pauci, ne id quidem negligendum est sed alia
sunt maiora ni to,sdes, officiis,diligentia:quibus reabus adducti, etiam cum aliensimos delindimus, tame eos
alienos, si ipsi uiri boni uolumus haberi,existimare non possumus.sed xt dixi,ne hoc in notis raris esse vide
468쪽
tur,quid potest esse rim fictum,quam versius, quamst
na , quam sebula s tmen in hoc genere sepe ipsie uidi, eum ex persona mihi ardere oculi hominιε histrionis uis derentur stonialia illa dicentis, Segregare abs te auctus,aut sine illo Salamina ingredi,
N eque paternum aspectum es veritus.
Nunquam illum astectum dicebat,quin mihi Telamon iratus furere luctu μὴ uideretur. Ut idem inflexa ad misserabilem sonum voce,
Liberum lacer corbasti,extinxti,nes Iratris necis,N es gnati eius parvi,qui tibi in tutelam est traditues flens ac Iugens dicere videbatur. Quae si ille histrio quotidie cum ageret, tamen recte agere sine dolore non poterat,quid Pacuvium putatis inscribendo lini animo ac remisto fuisses Fieri nullo modo potuit. Saepe enim audiri,poetam bonu nemine cid quod a Democrito Cr Platone in scriptis relictu esse dicunt fine inflammatione animoru exidere posscer sine quoudum at tu quasi uroris. Quare nolite existimare mea ipsum,qui non heroum veteres casus fictos s luctus uetilem imitari,atqadumbrare dice mes actor essem alisanae personae,sed autor me cum mihi Μ. Aquilius in eis vitate retinendus esse quae in illa edusa peroranda ferarim, sine magno dolore'cisse. Quem enim ego cos. fuisse, Imperatore ornatum a senatu,ouante in capit
lium ascendisse meminissem,hunc eum afflictum, debilistatura , marent in sumnsu discrime adductum uiderem, non prius sum eonatus misericordiam aliis commouere,
quam misericordia sum ipse captus. Sost equidem tum magnopere moveri iudices, cum excitaui moestu de som
469쪽
41o DE ORATOR Edidatiam senem, Cr cum Uti feci, quae tu crasse laudas,
non arte, de qua quid loquar nescio, sed motu magno animi ac dolore,ut discinderem tunicam,ut cicatrices caependere,ci c. Marius moerore orationis meae praesensae sedens inultum lacrγmis suis adiuuaret cumst; ego itilum crebro appellatis,collegam ei sum commendarem, atq; ipsin aduocatu ad comunem I mperatorii fortunam
defindendam inuocarem, non fuit haec sine meis luco inmis, non sine dolore magno miseratio, omni s deorsier homini ,Cr ciuium,er sociorum imploratio: quibus omnibus uerbis, quae a me tum fiunt habita, si dolor abis fuisset meus,non modo no miserabilis,sed etiam irridenae . da fuisset oratio mea. Q obrem hoc uos doceo sulpiti, bonus ego videlicet atq; eruditus magister, ut in dicendo
irasci,ut dolere, ut fere positis: quanquam te quidem quid hoc doceam,qui in accusando sodali cr Quaestore
meo tantum incendiuem non oratione solium, sed multo etiam magis vi Cr dolore er ardore animi concitaris, ut ego ad id rectinguendum uix conarer accederes Habuerirus enim tum omnia in causa superior uis, fugam aispidatione, crudelitatem Tribunitiam in caepionis grauinustrabilis case,in iudicium uocabas: deinde principem Cr senatws er ciuitatis M. Aemilium lapide percussim esse coitibat:ui pulsum ex templo L. cottam Cr T. Diadiura,cwm intercedere uellent rogationi, nemo poterat negare. Accedebat ut baec tu adolescens pro repub.qlierisu mina cum dignimie existimarere:ego homo censorius
uix satis boneste uiderer seditiosum cive, Cr in hominis consularis calaminae crudelem posse defendere. Erant optimi ciues iudices, bonoru uirora plenum fora , vix ut misi tenuis suaedam venia duretur excusationis, quod
470쪽
LIBER II. Hamire eam de redere, qui mihi Quaestor esset. Ηιe ego quid dicam me arte aliqua adhibuissesquid sceris,num ruboji placuerit, uos meam d nsionem in aliquo artis
loco reponetis. Omnium seditionu generquitia,pericula collegheamq; oratione ex omni reip. nostrae tempor uarietate repetiui, clusis ita, ut dicere, etsi omnes motatistae semper seditiones luisent, iustis tamen fuisse nonae
nullus er prope necessarius. Tum illa, quae modo crassus comemorabat,egi,nes reges ex hac ciuitate exigi,nes Tribb.pI creari, neq; plebiscitH toties coctulare potemistem nutivi, neq; prouocatione patrona illam ciuitatis de vindicem libertatis Po. Ro. duri sine nobilum dissensione potuibe: ac si ita seditiones saluti bule ciuitati fusissent,non continuo siquis motus populi factus esset,id c. Norbano in nefario crimine, ais in fraude capitali esse ponendum. Quod si unquam Po. Rom. cocessim esset,lit iure concitatus uideretur,id quod docebam saepe esse coocessis,nullum illa causim iustiorem fuisse. Tum omnem
orationem fraduxi er conuerti in increpanda caepionis fugam,in deplorandum interitu exercitus: sic ex eorum dolorem, qui lugebant suos,oratione refricaba,er antismos Equitum Romanom,apud quos tuis iudices causa agebatur,ad Q . caepionH odium, a quo erant ipsi prorister iudicia abalienati,renovabam atq; reuocaba. Quod
tibi sensi me in possesione iudicij ac defensiora meae coapitisse, quod er populi beneuolentiam mihi concilii
ram, cuius ius etiam cum seditionis coniunctione deis pnderum,Gr iudicum animos totos vel eulumitate riuiistitis,uel luctu ac deisderio propinquom, uel odio prois prio in caepionem ad causam nostra converteram, tunc
ad scere huic generi orationis uehementi atque utroci E F α gemu