M. Tulli Ciceronis Opera. Ex Petri Victorij castigationibus. His accesserunt castigationum eiusdem Victorij explicationes ac Ioachimi Camerarij Pabenbergensis annotationes Operum tomus primus. In quo Rhetoricorum ad C. Herennium lib. 4. incerto autor

521쪽

σοι DE ORATORE ut uiri se ipse priuaret. Iam M. Antonil in bis ipsis montis,in quibus ille remp. conmntifime et o s.destnderat, quaes C B N s. imperatorijs manubi s ornarat, positim caput illud fuit, a quo erant multorum eiulam capita

seruam. Neque uero longe ab eo c. Iulii eaput hospitis Hetrusci scitere proditum cum L. I ulli statris capite iociat, ut isse qui haec non uidit, er uixise cum repub. pauriter, Cr cum ista simul extinctus esse uideatur. Neque enim propinquum suum maximi animi uirum P. usum suapte interstctum manu,nescollegae sui Pontificis Mais ximi sanguine simulacra Vestae restersum esse uidit:cui, moerori qua mente ille in patriam fuit etiam c. carisanis inistuc ita hominis eodem illo die mors ne aeria fisisset.Non uidit eorum ipsorum,qui tum adolescites crasuso se dicarant, horribiles miserosq; casus. Ex quibus c. cotta, quem laeflorentem reliquerat,paucis diebus posimortem crufi depulsus per inuidia tribunatu, non minus ab eo tempore mensibus eiectus est e ciuitate. Sulpitim autem, qui in eadem inuidia flamma yisset, quibuscint, priuatus coniunctifime uixerat,bos in tribunatu stoli re instituit omni dignitate: cui quidem ad summam gloriam eloquentiaefloresceti,'ro erepta uita est, er poena temeritatis non sine magno reipub. malo constituta. Ego vero te Crassicum uitae fortitum mortis opportunitate, diuino consilio er ortum Cr extinctu esse arbitror. nam

tibi aut pro virtute anim constititias tua ciuilis seri subeunda filii crudelitis, aut Mita te fortuna ab atrociatate mortu uendicasset,eadem esse te funerum patri est Octatore coegisset: nes solum tibi improborum domnaatus, sed etiam propter admitin ciuium Gedem bonorira victoria moerori fuisset. Mibi quide mintestater.

522쪽

LIBER ID;

σ rerum ea as, de quibm ante lxi,m ea quae nosine iripsi ob amorem in rempub. incredibilem er singularem

pertulimus ac sensimus,cogitamisententia aepe tua uera desupiens uideri solet, qui propter tot,tantos, praecipites casus clarifimorum hominium, atque optimor virorum,me semper ab omni contentione ac dimicatione reuocasti. Sed quoniam haec iam neque in integro nobis

esse possunt,er summi labores nostri magna compensati

gloria mitigantur,pergamus ad ea solatia,quae non moado sedatis molia,s iucundased etiam tarentibus salut ria nobis esse poJuntsermonems L. crusti reliquum de

pene postremum memoriae prodamus: ais ei etsi nequa quam pare istius ingenio,ut pro nostro tamen studio mearum gratiam debitam, referamus. Nes enim quisquam nosti um culm libros Plutonis mirabiliterscriptos legit,in quibu3 fere Socrates exprimitur, non,quanquam ilia scriptasunt diuinitu3, tamen maius quiddam de illo, de quo scripti sunt, usticatur: quod item nos postulamus non a te quidem,qui nobis semina omnia tribuis, sed a caeteris, qui haec in manus faement, ut maius quiddam de Grasinso, quam quantrum a nobis exprimetur, fusticentur. Nos enim qui ipsi sermoni non interfuisscmim, quibias

c. Cotta tantiammodo locos ac sententias huius dist titionis tradidisse quo in genere orationis utrunque onratorem cognoummus, id bu m*mus in eorum semmone adumbrare conati. Quodsiquis erit, qui ductus opinione uulgi, aut Antoniam ieiuniorem, aut cras

fuisse pleniorem putet, quam quomodo a nobis uterque inductus est, is erit ex 's, qui aut illos non audierit, aut iudicare non posit. Nam fuit uterque ut expo*iontra curastudio atque ingenio er doctrina protins II 4 omnibM

523쪽

DE oy AT ORE omnibus, tum in suo genere perfictus, ut nes in Ant

nio deesset hic ornatus orationis,neque in crasto redunis daret.Vt igitur ante meridiem discesserunt, paululum requierunt, in primis hoc a se cotta animaduersum esse dicebat, omne illud tempta meridianum, crassim in cacerrima atque attentii ima cogitatione posuisse, seses, qui uultum eiu eam ei dicendum esset, obtuturas ocuisiorum in eogitando probe nosset, atque in maximis eu

sis saepe uidisset, cum dedita opera quiescentibus iustis in eum hexedram uenisset,in qua crasus lectilio posito reis eubuisset:cuml eum in eo metrione defixu esse sensisset. 'tim recesisse, ais in eo silentio duas horas fere 4be casumptus. Deinde cum omnes inclinato iam in pota meridianum tempus die uenissent ad crassis, id es crasse,inquit Iulius, imus nessi ses admonitu ueniamus te, non flagitatum. Tum crinus, An me tam timpudentem ese existimatis,ut uobis,hoc praesertim munus putem diutius posse deberes Q ninam igitur, inquit, ille Deus san in media Blua placet s Est enim is maxime er opacus er Irigidus. Sane inquit crassus:etenim esὶ in eo lora sedes huic nostro non inopportuna sermoni. cum placuisset idem eaeteris, in oluam uenitur, eribi inagna eum audiendi expillatione confiditur. Tum crassus, cum autoritas atque amicitia vestra , tum Antonii facilitas eripuit, inquit, mihi in optima mea causa libertatem recusandi: quanquam in partienda distulatione nostra , eum sibi de ijs quae dici ab Oratore oporteret, sumeret, mihi autem relinqueret ut explicarem quemadmodum illa ornari oporteret,

ea diuisit, quae seiuncta esse non possunt. Nam cum

omnis ex re atque verbis constet oratio, neque verba

524쪽

LIBER III. sos Iedon habe Uunis resubtraxeris, neque res lime Ruerbas sem.Ac mihi quidem veteres ita maius quiddaanimo amplexi,plus multo etiam uidisse videntur,quam quaruum nostrorum ingeniorum acies intueri potest:qri omnia haec quaesupra er subter,unwm esse,Cr una ui,atrique una consensione narurae comicta esse dixerat. Nutilum est enim gram rerum,quod aut allusin a caeteris persei ura costir aut quo caeteras careant, vim sua atque aetemitatem conseruare posint. sed haec maior esse ratio videtur, quam ut hominum posit sensu aut cogitatione comprehendi. est etiam G Platonis uera, er tibi catule

certe non inaudita vox, Omnem doctrinam harum invisnuarum Cr humanarum artium uno quodam societatis vinculo contineri. ubi enim perstem uis est rationu eius qua cause rerii atque exitus cognoscuntur,mirus quidam omnium quasi consensu3 doctrinarum concentusin reperiritur. Sed si hoc quoque uidetur esse Atius, quam ut id nos humi stratis bicere posimus,ssiud certe tamen,quod amplexi sumus,quod profitemur,quod suscepimu3, nosseer tenere debemus. Vna est enim, quod er ego hesterna

die dixi,er aliquot locis antemeridiano semone signis

cauit Antonius,cloquentia, quascunque in oras dilut tionis regiones ue delata est. Nam siue de coeli natura I

quitur,siue de te,sue de diuina uisue de humana, sene ex inferiore loco, siue ex aequo,siue ex superiore, siue ut impellat homines,sive ut doceat,siue ut deterrea siue ut concitet,sive ut recte di siue ut incendat, siue ut lenioa siue ad paucos, siue ad multos, siue inter alienos, siue cum fuissue secura,riuis est diducta oratis,non sontibus: ex quocunque ingreditur, eodem est in bructu omatuq comitam. Sed quonia opprest ia sumus opinionibus non II I modo

525쪽

nmodostulat, uer etiam hominum Iciliter eruditori suquae coplecti tota nequeunt, haec acilius diuulsa cr quasi diserepta cῖt reflant: et qui tanquam ab animo corpus, casententiis verba seiungunt, quorum sine interitu scrineutrum potnt,no fuscipia oratione meo plus quam molimponitur: tantum signiscabo breu neque verboru ora natum inueniri posse non partitis expresus sententi neque esse ullam sententiam Austrem sine luce verboraemsed prim quam ista conor attingere, quibus oratione oronari atque illuminari putem, proponi breuiter quid scimtiam de uniuerso genere dicendi Natura nulla est ut vita hi uidetur quae non habeat in suo genere res complures disimiles inter se, quae tamen consi ii Iaude dignentur. Nam Cr auribus multa percipimus, quae etsi nos vocibus delectant, en ita sunt varia scpe,ut id quod proximum audias,iucundistam esse uideatur: er oculis colligui

pene innumerabiles uoluptates, quae nos ita capiunt, ut

unum sensium disimili genere delectent, ex reliquos senαsus uolupntes oblectent distares,ut sit deicile iudici

excellentis maxime suauitatis. At hoe idem,quod est in naturis reri ,transfrri potest etiam ad artes. V na fingenodi est ars, in qua praestinita fuerunt νγro, Pobcletus,

Lγsippus,qui omnes inter se disinales fuerunt,sed ita minmen ut neminem fui uelis esse disinulem . Vna est ars r itos picturae sinu imq; tamen inter se Zeusis,Agla phon, Apelles:neque eorum quisqvam est, cui quicquam in arte sua deesse uideatur. Et si hoc in his quasi mutis artibus est mirandum,Cr tamen uerum: quato admirabilius

in oratione atq; in lingua, quae cu in isdem senteti s verobus versetur,summas habet distulitudines,no sic ut ali

vituperadi fini,sed ut is,quos constet ese Iaudi sun G

526쪽

LIBER ID. Ioastari en genere laudentur. Atqxe id primum in poetis cerni licet, quibus est proxima cognatio cum oratoribus, ρη sint inter sese E nnius,Pacuuius, Acciusq; disimiles: quam apud Graecos Aest ira, sophocles, Euripides, quanquam omnibus par pene laus in disimili scriberi genere tribuatur. icite nunc eos homines atque intuemiani,quorum de facultate quotam,quid intersit inter oraritorum studia atque naturas suauitatem Isocrates ubtiliatu LUM,acumen H peritis,sonitum Aeschines,uira Demosthenes habuit:quu eorum non egregius dime quis euiusquam nil ui sinulis s Gravitate Asticanus,lenitatem Laelim, eritate Galba,profluens quiddam habuit curabo er canorum. quis horum non princeps temporibus itilis fuits π suo dime quisque in genere princeps. sed quid

ego vetera coquiram, cu mihi liceat uti praesentibus exta plis atque viuus agia iucundius duribus no tris unquam accidit huius oratione catulis quae est pura siqvi Latine loqui pene solus uideatui : sic aute grauis,ut in singularid ignitate omnis i me adsit humanitas ae lepos. Quid muleas istum audies equidem sic iudicare soleo, quicquid aut

addideris,aut mutaueras, aut detraxeris, vitissim Cr deaeterius*tur1 Qiud noster hic caesars nonne noua quaadam rationem attulit orationis,er dicendi genus induxit prope singulares Quis unquam res praeter bun tragicas pene comice,tristes remilbe uerus hilare,*rensissicenisca prope uenustite tra lauit:atque ita,ut neque iocus magnitudine rerum excluderetur, nec grauitas scetiis mirinueretur s Ecce praesentes duo prope aequales Sulpitius

er cotta. quid tu inter se disi requid tam in suo geneo re praestimiIimulus alter Cr subtiliGre explicus proprijs aptus verbis,haeret in causas per: er quid iudici proabundam

527쪽

,οι ' DE ORATORE' bandum si cu acutiyime sidit, omisis caeteris detinetis in eo mentem orationems defigit. Sulpitius aute istisiu

nio quoia animi impetu,plensima et maxima uocesmania contentione corporis, Cr dignitate motuque orto quoque ea grauitate Cr copia est,ut unus ad dicendu inri

structifimus a natura ese uideatur. Ad nosmetipsos iam reuertor quoniam sic fuimus semper comparati,ut bomitanum sermonibus quasi in aliquod contentionis iudicium uocaremur quid tam distin te, quam ego in dicendo,er Antonius S cu ille is sit orator, ut nihil eo posit esse praeos tintius ego aute quaquam memet mei poenitet, cum hoc maxime tame in coparatione colungar. Videtis ne geniushoe quod fit Antonij forte,vehemens, motum in agenado,praemunitu,et ex omni parte cause septaem,acre,acuat ,enucleat , in unaquaque re comorans,honeste ceα dens,dcriter inseques, terren s/pplicans. ma oratiorinis uarietate,nulla n trarum a tam satietate. Nos aure, quicunque in dicendo semus quonia esse aliquo in nine , ro uobιs uidenrur certe tamen ab huius multu genere diis

stimusquod quale fit,no est meu dicere, propterea quod minime sibi quisque notus est , ex docissime dese quis sentit sed dimen disin litudo intelligi potest er ex motus

mei mediocritate,Cr ex eo,quod quibus vestigiis primum' institi,in iis De soleo perorareCCr quod aliquato me maior in uerbis,Cr in sententijs eligendis,quam re labor ercura torquet,verentem,nes paulo obboletior fuerit oraritio, non digna expectatione Cr silentio fuissee uideatur. Quod si in nobis,qui ad inmu tantae disinulitudines,tam certae res cuiusque propriae,Cr in ea uarietate stre melius a deteriore facultate magi quam genere destinguitur,ataque omne laudatur quod in suo genere pesctu est, quid

528쪽

LIBER, III. censeti s omnes, qui ubique fiunt aut uerunt oratores,

amplecti uoluerimus,n- ne fore ut quot oratores, totiadem pene reperiantur genera dicendis Ex qua mea deburetιone stoican occurrat illud,si pene innumerabiles sint quasi strinae Mμris dicendi, sterie distures,genere laudabiles,non posse ea,quae inter se discrepant, stam praeaceptri atque in una iistitutione frmari. Od no est ita, diligentipimes hoc est eis qui instituunt aliquos atque

erudiunt videndum,quo siua quenque natura maxime serare uideatur. Etenim uidemus ex eodem quasi Iudo si morum ivsuo cuiusque genere artifica er magistroru exisse discipulos disistates inter se, attamen laudandos, cum ad cuiusque naturam institutio doctoris accommodaretur. cuius hi uti maxime insigne illud exemplum ut caeteruartes omitamus quod dicebat Isocrates doctor singulaans e calcaribu3 in Ephoro,contra autem in Theopompostaenis uti solere: aetera m enim exultantem uerborum a dacia reprimebat,alterum cunctantem Cr quasi uere nodantem incitabat. N eque eos siurules escit inter se, sed tantiam alteri Ufinxit,de altero limauit,ut id confrinaret in utroque,quod utriusque natura puteretis Haee eo nisi praedicenda luerunt,ut si non omnia, quae proponeretura me ad omnium vestri studium as genus id quod quil que uestrum in di cndo probaret, adhaerescerent,id a me gerim pri sentirent, quod maxime mihi psi pr

buretur. Ergo haec Cr.agenda sunt ab oratore, quae expli euuit Antonius π dicenda quodammodo. Quinam igitur

dice i est modus melior ita de actione post uidero quam

ut Latine,ut plane,ut ornate, ut ad id quodcuque agetur apte,congruenterque dicamus f Atque eo in quidem,qua

duo prima dixi,rationem no obitror expectari A me pinri dilu

529쪽

, DE ORAT O RE .ri dilucidis sermonis: neque enim conamur docere eu iacere,qui loqui nesciat:nec sterare qui Latine non positi

hunc ornate esse dicturum: neque vero qui no dicat quod intelligamus, huc posse,quod adnvremur,dicere. Linquaamus igitur haecquae cognitione habent Acilem, usum nocessuri : nam alterum traditur litem doctrinas pueriisti:ulterim adhibetur ob eam causam,ut intelligatur, quid quisque dicat:quod uidenatus ita esse necessarium,ut tamen eo miniti nihil esse posit. Sed omnis loquendi elegantia, quanquam expolitur scientia literarum, tamen augetur legendis oratoribus er poetis: sunt enim illi ueteres qui ornare nondum poterunt ea quae dicebant, omnes prope praecIare locuti: quorum sermone assuesecti qui erunt,ne .cupientes quidem poterunt loqui nisi Latine. N eque nismen erit utendum uerbis ijs ,quibus iam coctuetudo nostra non utitur,nisi quando ornandi causa parce, quod ostenis dam, ed usitatis ita poterit uti lectifimis, ut utatur is,qui in ueteribus erit scriptis studiose cir multum uolumius. Atque ut Latine loquamur, non solam videnrim est, ut

Cr uerba csteramus ea, quae nemo iure reprehendat:Cr ea seer casibuWr temporibu ,σ genere, er numero com seruemus,ut nequid sterturbatum ac discrepans,dut praeuro eris sit,sed etiam lingua,Cr stiritus,er vocis sonum

est ipse moderandus. Nolo exprimi literas putidius, nolo

obscurari negligetius,nolo uerba exiliter exanimam extare nolo inflata ct anhelata grauius: nam de voce nodumta dico;quesunt actionis, sed hoc quod mihi cum sermone quasi coniunctum videtin . sunt enim certa vitis,qua fimo est quin effugere eupiat, mollis vox, ut muliebris, aut quasi extra modum absona atque .bsurda. est autem

auium quod nonnulli de industria constaratur. Rustica

530쪽

LIBER III. I vix er agressis quosdam deserit, quo magis antiquitaesecindi ita sonet, eorum, sermo retin uideatur, ut tum catule sodalis L. Cotta gaudere mihi videtur grauitate linguae sonos; vocis agresti, Cr illud quod loquitur, priasium uictum iri puta si plane 'est rufiicunt . Ne a rem tuus sonus cir suauitis isti deIedlat, omitto uerbo, rum,quanquam est caput, uerum id asteri ratio, docent literae,confimat consuetudo er legendi Cr Ioquendised

hane dico suavitatem, quae exit ex ore, quae quidem ut aispud Graecos Atticor sic in Latino sermone huius 4ἷιrbis maxime propria. Atiann iandiu doctrina ipsorum Atheniensium interJ Liraciliis tantum in illa urbe reis manet studiorrum, quibus uacant ciues, peregrini fruuna eur, capti quodammodo nomine urbis Cr autoritate: diamen eruditifimos homines Asiaticos quiuis Atheniensis indoctus non κerbis, sed sono uocis, nec tam bene quam

suauiter loquendo facile supreabit. Nostri minus studentritreis quam Latinctamen ex istis, quos nossis, urbanis, in quibM incnimum est literarum , nemo est quin liter tifimum togatorum omnium 4. valeriam Soranuam his nutio uocis utque ipso oris pressi π sono facile uincat. mare cum sit quaedam certa vox Romini generis urabist propria in qua nihil osendi, nihil diss,licere,nihil disnimaduerti positi, nihil sonare rut olere peregrin ,bie sequamur : neque solam rusticoni 'asperisteri, sed etiam peregrinum insolentiam fugere discimus. Equidon e saudio socrin meum Laeliam facilius enim mulieres inis conreptam antiquitate construant, quos inultorsi sermo. riis experte ea tenent semper quae prima didicerunt sed eam sic audis,ut Plautum iambi aut Naeuium uideur audiam sono ipso uocii in recto ersimplici est,ut nihil osten, ditionis