장음표시 사용
61쪽
AD HERENNIVNI tem uerendam est, ne de alia re dicatur, cin alia de re controueniaJhunq; halu nodi uitio considerandisi est, ne aut ad rem addatur qui aut quippiam de re detraharabatur, aut tota causa minci in aliam causam derivetur. Vti apud Pacuui ι Zethus cn Amphione, quoru cotro tiresia cu do infica inducta si dissutatio in sapientiae ratione Cr uirtutia utilitate consumitur. I tem confideranduesi,ne aliud accusatorii crin nutio contineat, aliud destnsoria ratio purget: quod sepe con ullo multi ab reo Actutangust ijs calae coalii. Vti siqvri accusetur ambitu marigi iratam petilbe, ab imperatoribus spenumero se apud exercitκm donatum ese dicat. Hoc i diligenter in aduersariorum oratione obsecra erimus, spe deprehendemus, cr in huiusimo es deprchen ione ostendemus eos de care quid dicant,non habere. Item uitiosium est,arte aut scientiam, aut studium quodpiam vituperare propter eorti vim tia, qui in co studio fiunt:ucluti qui rhetorica uituperant, propter alicuius oratorio vituperanda uitam. I tem uitiori
suem est, ex eo quod perperam Actum esse conjtit,putare ostendi a quo homine actu ni,hoc modo: N ortuum demyrmatu,tumore pr ditu, corpore decoloratu scisse conristit:ergo ueneno necatus est. Deinde si situs sudeo in eo occupatus,ut insilii sciunt,uenenu datum,uitio non meaediocri conflictetur. N on enim fictum hesit quaeritvrs da quo Actum sit. Item uitiosum est,in comparandia rebus altera rem es irre,de altera mentione non jicere,aut nectgligentius distulare: ut sit comparetur utrum sutius sit populum stumenta acripore, an non accipere quae comoda sint in altera re curet enumerare: quae in altera re incomoda sint,velut depresa procreat,aut ea quae mznima sunt, dicat. Item uitiosum ni ii rebus comparandis nec je puu
62쪽
LIBER II. 4stire averam rem vituperari,cum altera laudes. Quod genu si quaeratur utris maior honor habendus si Albensira i bus an ' Venusinu,qu)d reip. CT Pop. Ro. pro verut in 'Veientiboris qui dicat alteris,alteros Ddat. Non enim necesse est,si alteros praeponas, alteros vituperare. Fieri enim potest, ut cum alteros magis laudaris, aliquam alteris Iauris partem attribuas,ne cupide pugnasse contra ueritate puteris. I tem uitiosim est,is nomine Cr uocabulo eius rei controversiam struere,quam rem consuetudo potest optime iudicare. Velut Sulpitius qui intercesserat ne exules, quibus causam dicere non licuisset,reducerentum: idem posterius immutata uoluntate,ca eande legem si ret,aliam fest serare dicebat propter notninu comutatione: nam no exules,
sed ut eiectos se reducere aiebat: perinde quasi id Aillet
in cotrouersia, quo illi nomine appellaretur a Ps. R. aut
perinde quasi non omnes quibus aqua ex igni interdictus, exules appellentur. Verum uri mole ignoscimus si
cum causa strit: nos tamen intelligamus uitio uni die iuri tendere controuersiam propter nominum mutationem. α vo NIAM exornatio costit ex simhbu Cr e emplis,Cr amplificationibus, Cy iudicatu Cr caeteris reribus, quae pertinent ad exaggerandam Cr collocupletanadam argumentationem, quaesint ijs rebus uitia consideo remus. Simile uitiosum est, quod ex aliqua parte disiis mile est, nec habet parem rationem comparationis, aut
sibi psi obest qui antra. Exemplum uitiosion est, si aut
fisum est, ut reprehendatur: aut si improbum,ut non sit imitandum: aut maiuε, aut minus, quam res postulabit. Res iudicata uitiost prostrios aut disi inli de re prostoratur: t de ea re,de qua controuersia non est:aut si imis proba, aut eiusmodi, ut aut plures aut magis idoneae res iudiculae
63쪽
6 AD HERENNI V Miudicatae ab aduersurijs prolori positit. Item uitiosum est id, quod aduersuri factum esse confiteantur, de eo amgumentari,σ planam acere ictum esse, nam id tant augeri oportet. I tem uitiosum hi,id augere quod conuerinit doceri, hoc modo: Ut si quis quem arguat hominem occidise, Cr ante quam furta idoneus argumentationes attulerit,augeat peccatum, Cr dicat nihil indignius esciquam hometricin occidere. Non enim utrum indignum sit an non, sed ictum ne βit,quaeritur. complexio uiatiosa est, quae non ut quias primum dictum est,primum complectitur, Cr quae non breuiter concludit, Cr quae non ex enumeratione certam Cr cor titis aliquid relinαquit, ut intelligatur quid propositum in argumentione sis,quid deinde ratione,quid cosematione, quid tota amgumentatione demonsti utam sit.
CONCLUSION Es, quae apud Graecos isti ηι
nominantur,tripertitae fiuntinum eo tint ex enumeratiorane,ampliscatione,CI comi eratione. In quatuor locis uti possumus conclusionibus in principiosecundu narratio ii secundus fimi argumentatione,in conclusione. Enumeratis,est per qua colligimus Cr comonemus, quirabus de rebus uerba fecerimus,breuiter, ut renovetur non redintegretur oratio Cr ordine,ut quicquid erit dictum, referemus ut auditor, i memoriae mandauerit,ad id quod ipse meminerit, reducatur. I tem curandam est, ne aut ab exordio, aut a narratione repetatur orationis enumeraratio. Ficta enim Cr dedita opera copream oratio uidebitur
esse artificis signfcundi, aut ingenii uenditandi, uel in
moriae odientandae causa. Quapropter initium enumera
tionis fumendum est a diuisione. Deinde ordine breuiter exponendae sunt res qui tractatae erunt in confirmatione
64쪽
LIBER II. . confutatione. Amplificatis,est res quae per lacum comunem in ligatioras auditorum causa stamitur. Loci comunes ex decem praeceptis como distines utitur adis augendi criminιs causa. Primus locus fissimitur ab autoriritate, in comemoramuε quantae curae ea res verit Dijs immortalibus, i maioribus nonras, Regibus,ciuitatibus, nationibushominibvssapientifimis,senatui. Item mori
me quo modo de his resim in legibus sancitus'. Secundus locus est,cu consideramus liae res de quibus criminamur ad quos pertineant,utrum ad omnes, quod atrocis imu me, hau ad superiore quod genus hi fiunt a quibus autoritaretis lacus comun;s finituri.an ad prees,hoc est in eis ni partibus animi,corporisfrtunarum positos: an ad iustaeriores,qui omnibuε hιS rebus anteceduntur. Tertius Iocus est,quo percunctamur quid sit euenturum si omnibus
idem concedatur . Cr ea re neglem, octendemus quid peis riculam aut inconrodorum consequatur. Quartus lacra
est,quo demo iraturis huic sit re Hum,imilios alacrisae res ad maleficia futuros,quos adhuc expedditio iudicij remoratur. Quintus iccus est,per quem ostendimus si mel aliter iudicatum si nullam rem fore, quae in modo
mederi,aut erratu iudicum corrigere posit. Quo in locono incommodum erit liti caeterarum rerum comparatiorine, ut oriendamus alias res posse aut vetustite sedari, aut consilio corrigi : huius rei aut leniendae, aut corrigenda nullam rem adiumento suturum. Sextus lacus est, caemo tendemus ex consilio βctum, dicemus uolantario βcinori nullam esse excusationem, ed imprudentiae istim deprecationem paratam. Septimus lacus est,quo on enis demus tetrum Acinus, crudele, nefriam, orannicu esse: quod genus iniuriae miliemi aut earum rei iam aliquid, φ qisurum
65쪽
4s AD HERENNIVM quarum rerum causa bella fuscipiuntur,er cum bossibuis
de uita dii lucatur. Octauus locus est, quo onendimus novulgare,sed singulare esse mulcficium, sturcum, nepriu,
inusitatum, quo maturius Cr atrocius uindicandum sit. Nomis locus coitit ex peccatorum comparatione, quasi cim dicemus maius ese maleficium stuprare ingenuam, quam sacrum Ddere: quod propter Newtem alteram, alterum propter intemperantem fiuperbiam fat. Deciamus locus est, per quem omnia quae in negotio gerendo acti fiunt, quaeq; rem consequi solent,exponemus acriter, Cr criminosie,c diligenter,ut agi res Cr geri negotium
videatur rerum conbequentium enumeratione. N iberia
cordia commouebitur auditoris animus, si uarium friuonarum cumulationem dicemus: si ostendemus in quibus como dis fuimus, quibus in in comoris simus coparatiorane. Si quae nobis sutura sint,nisi causam obtinuerimus, eo numerabimus Cy onendemus. Si supplicabimus, cr nos sub eorum,quorum mistricordiam captabimus, potestim rem ubiiciemus. Si quid nostris parentibus,liberis,caetera 'ru nec barys casurum sit propter noInras calamitates, aperiemus,ta' simul odendemusiliorum nos solicitudine Cr milieri non nostris incommodis dolere. Si de clamemtia, humanitate, misericordia nostra, qua in alios usi suomss,aperiemus. si nos semper, aut diu in malis luisse o, pendemus. Si nonrufatu aut fortuna coquere r. Si animum nostrum fortem, patientem incommodorum ostenis domus Iuturum. Coministrationem breuem ese oportet. Nihil enim Iacoma citius arescit. Fere locos obscura
risimos totius artifcq tractauimus in hoc libro: quaprompter huic uolumini modus hic sit . Reliquus praeceptiomnes, quoad uidebitur, in tertium librum transfremus. Haec
66쪽
LIBER III. 4'Η se si ut conquisite conscripsimus,sta tu diligenter fueris
consecutus,er nos industriae stuctus ex tua scientia cupietanius,cr tute nostram diligentiam laudabis , tuas percoptione utaberessu scientior erri praeceptora artificio,nos alacriores ad reliquum persoluendum. Veris haec situra satis scio:te enim non ignoro sita nos deinceps ad caetera praecepta transieamus,nt,quod libentisime facimus, tuae uolunriti rectifimae morem geramuK
D OMNEM iudiciale causam que a modum conueniret inuetione rem accomodari,fatis abudanter,ut arbitror, fumperioribus libris dcmonstratu est. Nunc eam rationem rerum inueniendam,quae
pertinebant ad causas deliberativus Cr demonstrativas,in hunc Iibrum transtulimus,ut omnis inueniendi praeceptio tibi quamprimum persolueretur. Reliquae quatuor partes erant arthicis. De tribus partibus in hoc libro dicemus, distositione,pronuntiatione,Cr memoria.De elocutione, quia plura dicenda uidebantur,in quarto libro conscribetare maluimus quem,ut arbitror,tibi libra celeriter absolutatum mittemus,nequid tibi rhetoricae artis deesse posit. I nisterea prima quaeque Cr nobiscum,cim uoles, Cr interdἄfine nobis legendo consequere,nequid impediare,quin ad hanc utilitatem pariter itobilicum progredi posita. Nunc tu fac ut attentum te praebeas : nos proficisci ad instituti pergemus. D
67쪽
DELIBERATIO NES partim fiunt huiu*todi,
ut quaeratur utrum potius sciendum sit partim huiusimoisdi,ut quid potifimum ciendum si conis deretur. Vtrum
potius,hoc modo: carthago tol lenda, an relinquenda uiae
deatur. Quid potifimum,hoc pacto ut si Annibal confiuiatet,cium ex I talia carthaginem accerssitur,an in I talia reis maneat,an domum redeat,an in Aegγptum pro βctus ora cupet Alexandrii. I ton deliberationes partim ipse proopter se con ultandae sunt,ut sit deliberet Senatus, captiuos ab hostibus redimat,an non partim propter aliquam exratraneam causam ueniunt in deliberatione Cr confiuitatistanem,ut si deliboeet Senatus,bello Inlico soluat ne legibus Scipionem,ut eum liceat ante tempus C o s. feri: partimer propter se fiunt deliberandae, CT magis propter extruisneam causam ueniunt in con ultationem,ut si deliberet Seis natus,bello I talico sorijs ciuitatem det,an non. I ii quibus causis rei natura sciet deliberatione, ois ratio ad ipsum rem accommodabitur. In quibus extranea causa conficiet deliberationem,in his ea ipsa erit causa adaugenda aut deis primenda. Omnem orationem eorum qui sententia dicet, 'evi sibi conueniet utilitatu proponere, ut omnis e3 toaetius orationis ratio confratur. Vtilitas in duas partes in ciuili con ultatione diuiditur,tutam cr bone'm.Tuti est, quae conicit instinus aut coti equentis periculi uitatione qualibet ratione. Haec dinribuitur in vim ex dolam: qucorum aut alterum separatim, aut utrunque sumemus cono iunctim. Vis secernitur per exercitus, classes, arma, ic menci, auocationes hominum, Cr alius huiusmodi res. Dolus conlisimitur in pecuniam,possicitationes,difumi
tiones,maturationes,mentiones,CT caeteras res, de quibus
magis idoneo tempore loquonsi siquando de re milita c
68쪽
aut de administratione re scribere uelimu Honesta res diuiditur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute ex oscio fit. Id diuiditur in prudentia, iustitiam,
Drtitudincin,modestiam. Prudentia,est calliditas,quae raratione quadam pottat delectis habere bonorum Cy maiorarum. Dicitur item prudentia, scientia cuiusdam artificii. I tein appellatur prudentia,miam m rerum memoria, Crustis complurium negotiorum. Iustitia,est aequitus,tus unita cuique tribuens pro dignitate cuiusque. Fortitudo, se reta. rum magnarum appetitis,et rerum humiliam conreptio, er laboris cum utilitatιs ratione perpesio. N odestia, αξ in animo continens moderatio cupiditatum. Prudentiae partibus utemur in dicendo , si commoda cum commodis constremus,cum alterium siequi, uitare alterum cohortonetur. Aut siqua in re cohortabimo aliquem,cuius rei aliae
quavi disciplinabilem scientiam poterimus habere,Cr quomodo,aut qua quidque ratione feri oporteat,ostendonM. Aut si suadebimus quippiam, cuius rei gestae aut praeficiis
tem,aut audita an memoriam poterimus habere: qua in re
acile id quod uelimus exemplo alitato posuadere postimus. Iustitia partibus utemur, si aut innocentcim , aut
supplicum dicemus mi ereri oportere : si ostendemus
bene merentibus gratiam reseri conuenire: si demonstruis bimus iacifici male meritos oportes disi fidem magnopere censebimus construandam si leges Cr mores ciuitatis egregie dicemus seruari oportere: si societates atq; amicitias studiose dicemus coli couenire: si quod ius in parentes, deos, patriam natura comparaui id religiose coledum demon strabimus: sibo pilla,cllantelas, cognationes, a itates caste eolendas cse dicemus: si nec prece, nec pretio, nec grati nec periculo, nec simultate tutarem ostendemus D α deduci
69쪽
r. AD FIERENNIVM deduci oportere: sit dicemus in omnibus iiis aequabile Φtui conuenire. Ηιs atque huiusmodi partibus tu titiae siquam i cm in concione,aut in concilio sciendum censebimus uis 1l in q; e ostendemus: contrarijs iniusti m. t disci ut cistim
locis Cr ad siuadendum,Cr ad di vadendum simus parati Sin sortitudinis retinendae causa sciendum quid est dic
nius,ostendcinus res magnus Cy excelsus sequi Cr appeti oportcre: Cr item res humiles et indignas uiris fortibus uiros Artes propterea cotemnere oportere,nec idoneas dignitate sua iudicare. Item a nulla re honesti periculi aut labora magnitudine deduci oportere: antiquiore mortem turpitudine haberi,nullo dolore cogi ut ab officio receduis tur,nullius pro rei ueritate metuere inimicitias, quodlibet
pro patria,paretibus,ho stitibus,micis,Cr ijs rebus quas iustitia colere cogit,adire periculum, Crquelibet fiuscipeis re laborem. Modestis partibus utemur,si nimias libidines
honoris,pecuniae itali niq; reru uituperabimus. Si unuα quaque rem certo naturae termino desinimus. Si denique
quod cuique satis sit ostendemus, Cr nimium progredi dissuadebimus,Gr modum unicuique rei stituemus. Huiusimodi partes fiunt uirtutis,ampliscandae suadebimus attenulis
ab his dehortabimur,ut haec attenuentur quae supra demonstraui. N am nemo σit qui cen eat a uirtute recedeae dum ureum aut res basi modi non dicatur esse,ut uirtute posimus egregiam expπiri,aut in comariis potius rebus, quam in his uirtus constire ostendatur. Item siquo pacto potσimus,quam is qui contradicet iustitiam uocarit, nos demonstrabimus ignauiam esse Cr inertiam ac prauam lis berulitatem. Quam prudentia appellari in nin Cr garorulum Cr odiosam scientiam ese dicemus. Q am ille moα iam dicet esse, eam nos inertium er dilbolutam neglia
70쪽
LIBER III. Igentiam dicemus. Quam ille fortitudinem nominarit, eum nos gladιatoriam GT inconis ratam appellabimus toni ritatem. Laudabile ni, quod conjicit honessam cir prum
sentem GTssiquentem commemorationem. Hoc nos eo a re
ero si urauimus,non quod hae quatuor partes quae sub αciuntur sub vocabulo recti, hanc hone)titri commemorarationem duri non soleant, sed quanquam ex recto laudarubile nascatur,tamen in dicendo beorsum tractindu cii hoc ab illo. Neque enim solum laudia causa re tum bequi coninuenit, ed ji laus consequitur, duplicatur recti appetendi
uoluntas cum igitur erit demon utum rectum,laudabilesie demitrubimus aut ab idonei. hominibus, ut siqua res honestiori ordini placea quae a deteriore ordine imprombetur .aut aliquibus focijs,aut omnibus ciuibus, teri S naratiotribus,po serisque nostri . cum huiusmodι locorum diui
cto 1it in consultatione,breuiter aperienda 6t totius tractatio cause . Exordiri licebit uel a principio , uel ab instinnuatione,uel isdem rationibus,quibus in iudiciali causa.
Si cuius rei narratio incidet,eadem ratione narrare oporαtebit. Quoniam in huiusimodi causis fius est utilitas,er ea diuiditur inrationem tutam atque honestini: si utrunque poterimus ostendere,utrunque pollicebimur nos in dicenαdo demonjiraturos ese in alterum demon)traturi erimus, simpliciter,quod dicturi sumus,ostendemus. At si nostram rationem tuam ese dicemus, diuisione utemur inuim, Cr conbilissim . Nam quod in docendo rei dilucidundae causa dolum appellauimus, id in dicendo hone aus conmsilium appellabimuK. Si rationis nostrae sententiam recta esse dicemus,Cr omnes partes recti incident, quadriparπtiti diuitione utemur: si non incident, quot erunt, tot απponemus in dicendo. In confrinatione π conjutatione D 3 At inr