장음표시 사용
91쪽
ν AD HERENNIVM possunt dicere quaere sibi illos anteponant. Quid igitur
ipsa autoritas antiquorunis Naim cum res probabiliores, tum hominum stidia ad imitandum alacriora reddit, imo erigit omnium cupiditates,CT acuit indutii iam,ctim spes
iniecti ni pose imitando Gracchi aut Crini consequi ncultatem. Postremo hoc ipsium ni summum arti icium, res uarias Cr distares in tot poematibus Cr orationibus sparsas, cx uage disiectas ta diligeter eligere, ut unumα quodq; genus exemplorum sub singulos artis locos subjcere popu. Hoc si industria solum peri posset, rimen est mus laudandi, cum talem Iaborem non fugissemus: nunc uero sine summo arti icio non potest ieri. Quis esten intqui non,cu summe teneat arte, pinit ea quae iubeat ars, de tanta er tam di lusa scriptura notare Cy separares celeri, cum legunt orationes bonas, aut poemata, probant oratores CI poetas, nes intelligunt qua re comoti prombent, quod scire non possunt ubi sit,nec quid sit, nec quomodo fictum fit, id quod eos maxime delectet . At is qui
Cr haec omnia intelligit,Cr idonea maxime eligi σοαmnia in arte maxime scribeda, redigit in singulas ratiorunes praeceptioriri, necessee rit eius rei furnimus arti ex sit. Hoc igitur ipsim maxim artifciu hi, in arte sua poscier alienis exemplis uti. Haec illi cum dicunt, magis nos autoritate sua commouent, qκumueritate distulationis. Illud enim ueremur, ne cui satis sit ad contriam rationem probandam,quod ab ea steterint i ,qui Cr inuentores huius arti icii fuerunt, ex ueti tite iam satis omnibus proabati sunt. Quod si illorum autoritate remota, res omnes nolent cum re coparare,intestigent no omnia esse concedenda antiquitati. Primi in igitur quod ab eis modestia dicitur, uideariss ne nisi i inutiliter ex pueriliter proistratias
92쪽
LIBER I I I I. stratur . Nam si tacere,Cr nihil scribere modestia est, e quidquam scribunt,aut loquunturi Sin aliquid uini scribunt,cur quesecim omnia scribant, impediuntur inoctis pias Quψ1iquis ad Obmpido uenerit cursum,σ steterit ut natiatur, impudente is idos dicat esse,qui currore coeperint Ue intra cocerem stet,Cr narret alijs quo modo Ladas aut Boius cam Sioonjs cursitarint:Sic inccuni in artis curriculu descenderunt,illos,qui in eo quod est artim , elaborent, aiunt acere immodeste: ipii aliaqucin antiquum oratorem, aut poetam laudant, aut si iapturam,sic ut iustidium rhetorice arns prodire non a deant. Non ausim dicere, sita tamen uereor, ne qua in re laudem modestis uenentur,in ea ipsa re sint impudentes. Quid enim tibi uti, aliquis inquires artem tuam Icribri, ginta nobis nouas praeceptiones,eus ipsie confirmare nopotes, ab alijs exonpla sumis uide neflcius impudenter, qui tuo non ni velis ex aliorum laboribus libare laudem. Nam si eorum uolimina prehenderint antiqui oratores,
er poetae,et suum quisq; de libris su s tulerint, nihil istuquod uum uelint relinquetur. At exempla, quoniam topimoniorum similia fiunt,item conuenit ut testimonia,ab hominibus probatissimis fumi. Primum omnium exempla ponuntur hic non confirmand neque testifcandi causa, sed demonfirandi. Non enim cum dicimus esse exornaαtionem,qu uerbi cause,constet ex similiter desinentibus
uerbis,m ponimus hoc exemplum a Crasso,quod possumus er debemus,lectimonilim collocάmim,scd exemplum. Hoc igitur interest inter exemplum Cr testimonium.
Exempla demon iratur id quod dicimim cuiusmodi sit.
Testimonio ese illud ita, ut nos dicimus, confirmatur.
Praeterea oportet testimonium cum re conuenire: aliter enim
93쪽
enintrem non potest confirmare: at id quod illi sciunt,
cum re non conuenit. Quid in i quia pollicentur artent
se scribere, er exempla profrunt ab iss pleruns qui arritem nocierunt. Tum euii est qui posit id quod de arte scripsierit,comprobare,nili aliquid scribat ex arte con tras sciunt, quam polliceri videntur. nam cum scribere artem instituunt, uidetur dicere se excogita be quod alios docerent: cum vero scribunt, ostendunt nobis quid ad excogitarint. Ad hoc ipsum disticile est,inquiunt, et cre, de imittis. Quid dicitis dilhcile s utrum laboriosium, anari ciosium: Si laboriosi ,nonmtim praeclarum. Sunt enim multa laboriosa, quae si sciatis, non continuo glorariemini, nisi etiam ct uestra manuflbulas, aut orationes totas transcriptiIet i, gloriosim putaretis. Sinaure inudari cium egregium dicitps,uidete ne insueti rerum maiorum uideamni, si uos parua res , sicuti magna delectat. Nam isto modo eligere rudis qui in nemo potes sed βαne si mo artifcio nudii. Qvijquis enim audierit de arte
paulo plus, in clocutione praesertim,omnia uidere poterit quae ex arte di turificere nemo poteri nisi eruditus. I raut si de traga dijs Eniiij uitas sententius eligere, aut de Pacuvianis periodosscd quia plane rutis id flcere nemo poterit, cum sceni, te literat imum putes,ineptus sis, propterea quod id ycile sciat quiuia mediocriter literavius. Item si cum ex orationibus, aut poematibus elegeris
Gepla,quae certu signiri artifcii notata sunt,quia rudbs id. nemo scere posit, artificiosi inre te stcisse putes, erras: propterea quod icto signo videmus te nonnihil eius scirire, alijs signis te scire multa in triligimus. Quod si arti iociosum est intestigere quae sunt ex arte scripta, musto est
insciosius ipsum scribere ex arte. Qui enim scribit urti
94쪽
LIBER I I I I. feto Gab alijs commode scripta scite intelligere poterit: qui eluci Acile, non continuo ipsie commode scribit. Et si est maxime artificiosum, alio tempore utantur ea scultate, non tum cam parere ipsi, Cr gignere, Cr profri re debent. Postremo in eo vim artificij confiumant,ut ipsi ab alijs potius eligendi, quam aliorum boni electores existimentur. Contra ea quae ab ijs dicuntur,qui dicunt alienisse exemptis uti oportere, fatu est dictani. Nunc quae fieri paratim dici posunt, conssideremus. Dicimus ergo eos
omnes,ideo quod essenis v tui peccare tum etiam mogis delinquere, quod a multis exempla amant: er de eo
quod postea diximus,ante uideamus. Sι concederem aliona oportere assumere exempla,uincerem uniuK cportere. Primum, quod contra hoc nulla stiret eorum ratio. liceriret enim eligerent, Cr probarent quemlibet, qui stibi in omnes res suppedim et exempla, uel poetam, uel oratori rem, cuius autoritate niterentur. Deinde interni magni eius qui discere uul utrum unum omnia,an Omnia ne itari sed aliud alium putet consiequi posse. Si enim putabit pose omnia penes unum consistere, ipse quos ad omniunitetur scultatem: si id des erurit,in paucis se exercebit.
ipsis enim contentus eritinec mirum,cum ipse praeceptor artis omnia penes unum reperire non poterit. Allatis igitur exemplis a catone, a Gracchis,a Laelio,d Scipione,
Galba,Porcin ,craso,Antonio,caeterisqitem sumptis alijs a poetis, er historiarum scriptoribus, necesse erit eum qui distet, ab omnibus putare omnia, ab uno pauca
uix potuit e fumi. Q rare si unius alicuius esse milem fiis
tis habebit, omnia quae omne habuerint, solum habere se posse distidet. ergo inutile est ei, qui discere uult,putavire non unam omnia posse. Igitur nemo in hane incidet opinionem
95쪽
ma AD HERENNI Vra opinionem, si assi uno exempla sumpsissent. nune boesiis gni ni ipsos artis scriptores non putisse unum potuisse
in omnibu3 elocutionta partibus enitere, quoniam neque sua protulerunt, neque unius alicuius, aut denique duotarum,sed ab omnibus oratoribus Cy poetis exempla fumis Derunt. Deinde, si vii uelit artem demostrare nihil prodesse ad discendum, non male utatum hoc adiumento, quod unus omnes anta partes consequi nemo potuerit Quod igitur iuuat horam rationem, qui omnino imprombeiit artem, id non ridiculam est, ipsium scriptorem artis suo iudicio comprobares Ergo ab uno fumenda fuisse docuimus exempla, si semper aliunde sumerentur. Nunc oramnino aliunde sic intelligemus sumenda non fulse. Priamum omnium, quod ab arita scriptore asteritir ex riplum, eius artifcio debet est e,non ut siquis purpuram, aut aliud quippiam uendens, dicat, Sume a me, ita huius exemplum aliunde rogabo,tibi hue ostendum. Si merces ipsi qui uenditant, aliunde exemplum quaeritent aliud merea: aut si aceruos sie dicant tritici habere, Cr eorum exemplum pugno non habeant, quod ostendant.Si Triaptolemtus,cum omnibus semen largiretur,ipse ab alijs bominibus id mutuaretur: aut si Prometheus, cum mortaliabus ignem diuidere uellet, ipsi a uicinis cum testi ambuislans, caerbunculos corrogaret, non ridiculi uidereture
Isti magistri omnium dicendi praeceptores non uidentur sibi ridicule acere,cum id quod alijs pollicentur,ab alijs quaerunt. Si qui sie fontes maximos penitus absconditos aper ulte dicat, ex haec sitiens quam maxime loquatur, neque habeat quo sitim sedet, non irrideatur s Icti cum
non modo doniinos sie fontium, sed fiet os fontes esse discant, ex omniam rigare debeant ingenia, non putant
96쪽
fre ridiculum, si cum id polliceantur diijs, arestant ipsi
siccitate. chares a LUppo HtuM inccre non Ulo modo didicit,ut LUppus caput ostenderet Aldironis, brachia Praxitelis,pectus Polycletifid omnia coram magistrum sciente uidebat, cxterorum opera uel sua stonte consita derare poterat. Ini credunt eos qui haec uelint disere, Ita ratione doceri posse commodius. Praeterea nec posis sunt quidem e quae sumuntur ab alijs exempla, tam ese accommodata ad retem, quam propria, propterea quod in dicendo leuiter unusquisque locus plerans tangitu sine ars app reat In praecidendo expresse conscripta po
nere oportet exempla, ut in artis strinam conuenire posisset : Cr post in dicendo, neposit ars eminero, Cr ab caemnibus uideri cultate oratorii occultatur. Ergo etia ut mans ars cognoscatur, uti exeplιi melius est uti potire, mo haec quos res nos duxit ad hanc rationem, quod notamina rerum Graeca quae collertimus, ea remota sunt a consuetudine. Quae enim res apud nostros non erant, eurum
rerumno;mria non poterant esse usitata. Ergo baeeletariora primo videantur necesse est,id in fet re non nocta difficultate. Reliquum scripturae consi etur in exemptis.
haec aliena si posivismus, ictum esset ut quod comodius esset in hoc libro,id nost a no ebi: quod serius cir inisnsitaetu,id proprie nobιs attribueretur. Ergo hanc quos inconroditatem fugimus. Ηιs de causis, cu artia inuentioαnem Graecorum probassemus, exemplorum ratione festino sumus. Nunc tempus ponulat, ut ad elocutionis praeis repta transeamus. Bipertita erit igitur noris elocutioni spraeceptio. Primum dicemus, quibus in generibus semper omnis oratoria elocutio debeat esse. Deinde Mendemus,
quas res semper habere debeat.
97쪽
AD HERENNIUM s v N T igitur tria genera, quae nos figuras appellaismus,in quibus omnio oratio non uitiosa coctumitur unum grauem, altera mediocre, tertiam extenuatam vocamus.
st quae coistit ex uerboram grauiam magna Crornata constructione. Mς quae constit ex hutraliorsines tame ex infima,CT peruulgatifima uerborsi
dignitate. Attenuata 6 quae dentalba ni usq; ad usititifimam puri fermotus confiuetudine. In graui consumetur oratio figura, si quae cuius'; rei poterunt ornathsima uerba reperiri, siue propria, siue translata, ad unamquans
rem acc5modabunturi si praues sententiae,quae in amis
plificatione Cr coniferatione tragantur, eligentur: σῖ exornationes sententiarum,aut uerborum,quae grauia talem habebunt,de quibus post dicemus,adhibebuntur. I n . hoc genere figurae erit hoc exemplum: Nam quis est ueri
yrrum Iudices,qui sutri idoneum posit in eum poena e cogitare,qui prodere hostibus patria cogitarit' quod maleficium cum hoc scelere comparari' quod huic maleficio dignum supplicium potest inueniris Lu iis q& uiola sentingenuam, matrem inaliis costuprasent, pus bent alio quem,aut ponremo necasent,maxima supplicia maiores nostri consumpserunt huic truculentisimo ac nefario fociliori singulare poenam no reliquerunt'AM galijs litis id ty ad singulos aut ad paucos ex alieno peccato iniuria peruenit, huius sceleris qui fiunt astines, uno consilio
insuersis ciuibus atrocigimus calamitates machinatur. Syros animos o crudeles cogitationes o derelictos ab huis inanitate homines ρ Quid agere ausi sunt, aut cogitare potuerunt s Ono pacto hostes reuusis maiorum sepulachris, deiectis moenibus, ouantes irruerent in ciuitatem:
quomodo Dum stoliatu templis, optimatibus trucidatis,
98쪽
LIBER IIII. tralijs arreptis in seruitutem,matribusnalias, ex ingenuis sub hostil libidinem subiectis,urbs acerbifimo concidat incendio conflagrans qui se non putant id quod uoluerint, ad exitum perduxisse,nisi sanctis De patriae inistrandum
scelerati uiderint cinorem Nequeo uerbis consequi Iuditares,indignitatem rcised negligentius id foro,quia uos mei non indigetis. Veller enim vos animus amant imus reip. scite edocci,ut eum qui fortunas omnium uoluerit proderure,praecipitem perturbetis ex ea ciuitate,quam iste, urcissimorum hostium dominatu norio uoluerit obruere. I nmediocri Rura uersabitur oratios haec,ut ante dixi, aliae quantulum demiserimus,neque tamen ad infimum desceniderimis,sic: Qiabusicum bellum gerimus Iudices uidetis, cum socijs,qui pro nobis pugnare,Cr imperium nonraemnobilicum simul uirtute er industria coseruare soliti fiunt. Hi cumse,Cr opes suus,er copiam necessariorum norut, tum uero nihilo minus propter propinquitatem, omniti rerum societatem,quid in omnibus rebus Po. Rom. poset, scire Cr aestimare poterunt. Hi,com deliberalbent nobiscubellum gerere,quaeso quae res erat,quas cti bellum susci, pere conarentur cum multo maximam sociorum partem in oscio munere intelligerent,cumsibi non multitudine militum,non idoneos I inperatores,non pecuniam publica praesto esse uiderent,non denique ullam rem, quae res peratinet ad bellum administrandum. Si cum sititimis de fui. bus bellium gererent,si totum certamen in uno praelio P αstum putarent, en omnibus rebus infirmeliores ac pari ratiores uenirent,nedum illud imperium orbis terrae, cui imperio omnes gentes,reges,nationes, partim ui, partim voluntate consensierunt, cunni aut armis, aut liberalitate a
Pop. Rom.superati essen ad se transfrre tantulis uiribu s
99쪽
s L AD HERENNIVM conarentur. QRaeret aliquis , Quid Fregellani, non sua sponte conati fiunt Eo quid in nunus isti scite conare tur,quo tui, quemadmodum dsibent, uidcbunt. Nam rerum imperiti, qui uniuscuiusque rei de rebus ante geus is exempla petere non po*unt,ij per imprudentiam mcile deducuntur instaudem. At ij qui sciunt quid alijs acaciderit/cile ex aliorum euentu, liui: rationibws possunt prouidere. Nulla igitur re inducti, nulla ste steti arma
sumtulerunt f QMi hoc credat, tantam amentiam quenis quam tenuit', ut imperium Pop. Rom. tenta re auderet
nullis copi s fretum s Ergo aliquid Aisse necesse est: quid
aliud,nisi id quod dico,potest esse s In attenuato Murae genere,quod ad insimum Cy quotidianum fermonem deisia bum est,hoc erit exemplum: Nam,ut frie hic in balis neos uenit, capit, postquam penusus hi, desticari. Deis inde,ubi uisum est ut in alueiam descenderet, ecce ibi iste de transiuerso, Heus inquit adolestetis,pueri tui modo me pulsauerunt, uti scias oportet. Ηιc qui id aetatis ab ignotato praeter consuetudinem appellatum esset, erubuit. Iste duriis eadem Cr alia dicere coepit. Hic uix tandem intaquit,sine me considerare. Tu ni uero iste coepit clamare uoce lyti,quae Acile cuivis rubores eqccre possiet: In peistulans es atque acer, ut ne ad solarium quidem idoneus,
ut mili uidetur, sed penes scenam, Cr in elusimodi locis
exercitus siss conturbatus est adolastens. nec mirum, cui etiam nunc pedagogi lites ad auriculus uersarentur, imae
perito elasimodi conuitiorum. Ubi enim iste uidiset scurrigam exhausto rubore,quist putaret nihil habere, quod de existimatione perderet,ut omnia sine simae detrimento μα' cerepo Ieis Igitur genera Murarum ex ipsis exemplis
intelligi poterunt. Erit enim Cr attinuata verborum conis
100쪽
LIBER IIII. 83 structio quaedam, Cr item alia in grauinte, alia posita in mediocritate. Est autem cauendum, ne, dum haec genera confectemur, infinitima Cr propinqua uitia ueniamus. Nam graui figurae, quae laudandani, propinqua est ea,
quae fugieda est,quae recte uidebitur appellari si si fata nominabitur. Nam ut corporis bonam habitudinem tumor imitatur saepe,ita grauis oratio saepe imperitis uidetur ea, quae turget Cr inllata est,cum aut novis, aut prilicis uer bis,aut duriter aliunde translatis, aut grauioribus quam
res postulat,aliquid dicitur,hoc modo: Num qui perduerulionibus uenditat patriam, non fans supplicii dederit, si praeceps in Neptunius depultus erit lacunas. Poenitet ui tur istis,qui montes belli fabricatus est, campos fiuctulit pacis. In hoc genus plerique cum declinassent, Cr ab eo quo prostiti sunt, aberrauerunt, σ1 ecie grauitatιs frutuntur,nec prosticere possunt orationis tumorem. Qui in mediocre genus orationis prostm fiunt, si peruenire eo non potuerunt,errantes perueniunt ad confine genvi eius generis, quod appellamim fluctuans cr dissolutum: eo quod sine neruis ex articulis fluctuat huc Cr illuc,nec potest confrinare, nec uiriliter sese expedire. id est huiusminodi: Socii nonri cum belligerare nobisecum uellent,promycto ratiocinati essent etiam atque etiam quid pol ni ncere, si quidem sua stonte facerent, Cr non haberent
hinc adiutores inultos,Cr malos homines,CT audacta. Soralent enim diu cogitare omnes, qui magna negotia uolunt agere. Non potest huiusmodi strino tenere attentium auaeditorem:di fluit enim totus,neque quidquam comprehenα dens perstetis uerbιs amplectitur. Qui non possunt in illa seret ima uerborum attenuatione commode ue suri, ueniunt ad aridum eT exangue genus orationis,