장음표시 사용
71쪽
utemgr loca, quos ante ostendimus,nostris confirmandis,
contrar. is conlutandis. Argumentationis arti icisse . trum
ctandae ratio de fecundo libro petetur. Sed si acciderit, ut in con ultatione alteri ab tum ratione, alteri ab honeyti sententia sit,ut in deliberatione eorum qui a Pam, circunso, i dcliberant quid agant qui tutam rationem sequi sua
debit,hιό l0cta utetur nullam rem utiliorem esse incolumiatate uirtutibus uti neminem posse, qui suas rationes in tuto non collocarit nec deos quidem se auxilio iss, qui se ii constulto in periculum nultant: honestum nihil oportere exhumari, quod non salutcm pariat. Qui tutae rei praepo net rationem hone1tim, his Ioc.s utetur: Uirtutem nullo tempore relinquedam,uel dolorem,si ri timeatur vel momtem,si ea formidetur, dedecore Cr infinia leuiorem esse, conjiderare quae sit turpitudo consio tura. At non immortalitatem, aeque aeternam incolumitatem consequi,nec se exploratum illo uinto periculo, nullum in aliud pericuαlum uenturos uirtute,uel ultro ad mortem proficisci esse praeclarum. Fortitudini fortunam quoque e e adiumento solere. Eum tute uiuere,qui honeste uiuat,non qui in pro sentia incolumis sit: π eum qui turpiter uiuat,incolumen
in perpetuum esse non posse. Conclusionibus stre finalisbus in his cr iudicialibus causis uti sol us,nisi qucd his
maxime conducit quamplurima rerum ante ge1hrum exempla prostrae. Nunc ad demor iratiuum genus caua se transiemus. α v o N I A M haec causa diuiditur in Iaudem er uia superationem,quibim ex rebus laudem constituerimus, ex contrari s rebus erit uituperatio comparanda. Laus igiatur potest ese rerum externarum: Cr corporis, ex animc
Rerum externarum sunt ea, quae cactu aut frtuna sccuda,
72쪽
LIBER III. aut aduersu accidere posunt: ut genus,educatio, diuitis, pote=tites, gloriae, Gultates, amicitiae, Cy quae huiu modi sunt,er ea quae his sunt contraria. a porri seunt e quae
natura corpori attribuit commoda aut in comoda ut criotacitus,vires, dignitaό,uaktudo, π quae cotraria sunt. An mi fiunt ea,quae consillio ex cogitatione no ira coistini: ut prudentis,ir litia, brtitudo,nrodestia, a quae cotruria sunt. Erit igitur haec coi irmatio, conflauis nobis. I nhuiu modi igitur causa principium sumetur aut ab nostra, aut ab eius, de quo loquemvir, aut ab eorum qui audient person aut ab re. Ab nostra, si laudabimus, dicemus aut osticio sacere,quod causa nec6situdinis intercedat: aut studio,quod eiusmodi uirtutis fit, ut omnes comemorare dem beant uelle aut quod recturni si ex aliora laude ostendere qualis noster animus lit. Si uituperabimus, aut merito sacere,quod ita tra lati sumus aut studio, quod utile putemus Je,ab omnibus unica malitiam atque nequitia cognosci: aut quod placeat ostedi,quid nobis dist liceat, ex aliorum vituperatione. Ab eius persona,de quo loque rin, si lauo dabimus,uereri nos dicemus,ut illius addi uerbis conbequi
non positam, omnes homines illius virtutes praedicare oportere,i a jam omnium laudatorum eloquentiam annteire. Si uituperabimus,ea quae uidebimus contraria, paucis uerbis comunita dici posse,dicemus, ut paulo ante fumpra,exempli causa,dononstratum est. Ab auditorum perru on si laudabimus,dicemusquonia non apud ignotos laudemus,nos monendi causa pauca esse dicturos: aut si erunt
ignoti,ut talem uirum uelint cognoscere,petemus: quoniain eodem uirtutis studio sint, apud quos laudemus,quo illa qui laudatus fuerit: sterare nos jacile iis, quibus uelimus , huius Iam probaturos. contraria uituperatio, D quoniam
73쪽
quoniam norint,pauca de nequitia eius nos esse dicturos: quod si ignorent,petemus ut cognoscant,uti malitiam uiri re positit,quoniam diploidci sunt,qui audiunt, uis ille qui uituperaturpios sterare illius uitam lictementer inmprobaturos.Ab rebus ipsis,incertos esse quid potipimum laudemus uereri,ne cum multa dixerimus,plura pra tere mus,Cr quae sinules sententias habebunt: quibus sententijs
contraria sumuntur a uituperatione. Principio tractato, tum ab rrit m ab aliqua harum,quas ante commemorauimus ratisium,narratio non erit ulla,quae nec Jario conisequaturi sed siqua incideri cum aliquod si ilum eius,de
quo loquemur,nobιS narrandum fit cum laude, aut uit peratione,praeceptio narrandi de primo libro repetetur Diuisitone hac utemur:Priino exponemus quas res lauda turifumus,aut uituperaturi.Deinde ut quaeque,quo ue tespore res erit gnti,ordine dicemus,ut quia,quam que tute cauteq; egerit,inte latur. Sed exponere oportebit uni mi uirtutes aut uitia. Ueinde comoda aut incommoda corporis,aut rerin externarum,quomodo ab animo tractata
An demon trare. Ordinem hunc adhibere in demorida vita debemus. Ab externis rebus genus in laude, uibus maioribus natus sitsi bono gener sipare aut exceljiore Afers humili genere,ipsum in uita,non in maiorum virtutibus habui1be praesidium. l n uituperationes bono genere, dea decori maioribus lilhbes malo, en his ipsis detrimento vise. E ducatio in laude,bene, π honeste, in bonis discis
plinis per omne pueritium: in uituperatione, e contrario. Deinde transire oportet ad corporιs commoda. A' nat
ru in t ude: si sit dignitas atque frina, laudi Fise
ram, non quemadmodum caeteris detrimento atque dea
decori : ct uires atque xclocitas egregia, honestis
74쪽
LIBER II I. FIhaee exercitationibus er industrijs dicemus compararita: si ualetudo, ex perpetua diligentia Cr temperantia cupiditatum. I ii uituperatione, si erunt haec corporas conrod male his u dicemus, quae casu et natura taui qui quilibet gladiator habueriis no erunt, praeter frina omninia ipsius culpa er intemperantia non Aisse dicemus.
Deinde reuertemur ad extraneus res,et in his animi qua
uirtute aut quae uitia Aerint,considerabimus diuitiae an paupertas Aeri Cr quae potemtes,quae gloriae,quae amiciti quae inimicitiae,s quid fruter in inimiciti 1s gerendis stoerit, cuius causa susceperit inimicitius qua ydr,boneuoleti oscio gesicrit amicitius. I ii diuit s qualis, aut in paupertate cuiusmodi Νerit, quemadmodu habuerit inpotemtibus gerendis animum. Si interierit , cuiusmodi mors eius uerit cuiusmodi res mortem eius sit conjecuri. .
Ad omnes autem res, in quibus animus hominis maxime cosideratur,iliae quatuor animi uirtutes erunt accomod
dae,ut si laudemus,aliud tu te,aliud rtiterialiud modecte, aliud prudetersetu esse dicamus. Si uituperemuo conis tr io,aliud iniuste,aliud ignave, aliud immodeficialiud stulte Actu ese dicemus. Penbicuu est iam nimira ex hac disto tione,quemadmodusit tradlanda tripertim diuisio laud.s er uituperationis,si istud etiam assim erimus,n5 necesseese nos omnes has partes in Iaude aut uit peruatione transfrre,propterea quod sepe ne incidunt quides saepe ita tenuiter incidunt, ut non sint necessariae dictu. Quapropter eas partes, qκx 'in imae videbatur,levare oportebit. conclusionibu3 breuibus ut si enumer 1 tione ad exitum causae: in ipsa causa crebras Cr breueis ampliflcationes interponemus per locos communes. Nec hoc genus causae, eo quod raro accidit in uita,negligena
75쪽
i D HERENNIUM tius considerandum est. NH; enim id quod potest aeriis
dore,ut aciendum sit aliquando,non oportet uelle qiram accommodati me pobe δε cere. Etsi si paratim haec caussii uim sepe trantur, at in iudicialibus cr in deliberat ut, causes spe magnae partes uosantur laudia,aut uitu perationbi. Quare in hoc quoque genere cause nonnihil industriae correnda putauimus. Nuc absoluta nobis difficilima parte rhetorici,hoc est inuentione perpolita, atq; ad oe causi genus accomodata,tepus hi ad caeteres premtes prosicisci. Deiticeps igitur de distositione diconus. α v o N i A M di postio h per quam illa quae iriuenimus ii ordine redigimus, ut corto quidque loco pronurntietur,uidendum est,cuiusmodi ratione in distonendo ha' bere conueniat. Genera distositioiips fiunt duo, unum ab . in titutione princtum, alterum ad casum temporis acta modatum. Ex institutione artri distonemus,cu sequemur eum praeceptionem,quam in primo libro exposuimus,hoc est,ut utamur principio,narratione,diuisione, confirmaritione,consi latione,conclusione et hunc ordine,quemadis modum praeceptum est ante,in dicedo sequemur. Item exit titutione artos non modo totas causas per orationem, sed singulas quoq; argumentiones distonemus,quemad; modum in libro secundo docuimus,id est,expositione, αtioncm,confirmationem rationis,exornationem Omplis xionen Haec igitur duplex distositio est una per oratioαnes,altera per argumetationes,ab institutione artis prora fodi. Est autem alia di politiis,que, cum ab ordine artifcioso recedendum est,oratoris iudicio ad tempus accolim modulum ut si a narratione dicere incipiamus,aut ab aris qua 'nufima argumentatione,aut a litorarum aliquo recitatione: aut si secundum principium confirmatione
76쪽
LIBER III. 13surim deinde narratione,aut siquam butumodi permutationem ordinis ficiamus:quorim nihil,nisi causa postulat, feri oportebit. Namsi uehementer aures auditorum obtuse uidebuntur, atq; animi de Stigati ab aduersarijs multitudine uerborum, conrode poterimus principio μα persedere, Cr exordiri causam aut a narratione, aut ab aIiqua firma argumentatione. Deinde si comodum erit, quia non semper nec be est,ad principij fiententii reuerati licebit. Si causa nostra magna di 'cultatem uidebitur
habere, ut nemo aequo animo principium posit audire,anarratione cum inceperimus, ad principij fiententium rein v tamur licebit. Si narratio parum probabilis est,exoradiemur ab aliqua firma argumentatione. His comutatioranibus Cr translationibus partium sepe uti necesse est, caipsa res artisiciosam dispositioncm artificiost comutare cogit. I ii confirmatione Cr confutatione argumentionadhpositiones huiusimodi conuenit habere, frim fimas amgumentationes in primps er in postremis cause partibus collocare: mediocres Cr tres inutiles ad dice eum, nesnecefarias ad probandum, quae si separatim ac siiliguis
dicuntur, infirme fiunt, cum caeteris coniunctae mae Crprobabiles sunt,interponi et in medio collocari oportet. Nam erre narramytitim expectat animus auditoris, ex quare causa constrinari posit. Quapropter continuo 'mum aliquam oportet insere argumentationem. Et quouniam nuperrime dictum acile memoriae mandatur, utile est, eum dicere desinamus, recentem aliquam relinqueare in antata auditorum bene 'mam argumentati nem. Haec distositio locorum, tanquam intitructio miliatum, Acilime in dicendo , sicut illa in pugnando, parare poterit uictoriam.
77쪽
PRONvNTIATIONEM 1 millimaxime oratori utile dicerunt essee,Cr ad per Madenda plurimu ualere. N os quid una de quius rebim plurimμ projit,non ycile
dicerimus,nec egregie magna ese utilitate in pronuntiaritione audacter cor ira nauerimus. Nam comodae inuetiorinos Cy concintia uerbora elocutioncs,Cr partium cause
artis ciose dijpositiones,CI hora omnium dιliges memori me pronuciatione, no plus qu-m sitne b., rebus proin . nuntiatio sola ualere poterit. Quare,quia nemo de ea re diligenter scriptit nam omnes vix pose putarui de uoce et uultu,ge, tu dilucide scribi, cu hae res ad fictibus nosinos pertinerent CT quia magnopere ea pars a nobι, ad dicedum coparanda 6 no negligenter uidetur tota res consideradu. Diuiditur igitur pronutiatio in vocis fgura,Crcorporis motu. Figura uocis,esi quaesius quenda positat habitu ratione Cr indusisia coparatuam. Ea diuiditur in tres partes,magnitudine,'nmtudine,mollitudine. gnitudine uocis maxime coparat natura: nonnihil hanc augelses baxime cura conberuat. Firmitudine uoci, maxime natura coparat,nonnihil adauget, Cr maxime conscruat exercitatio declamationis. Mollitudine uoci3,hoc est,ut eam torquere in dicendo pro notiro comodo postamus, maxime Aciet exercitatio declamationι i. Q vaproapter de magnitudine uocis en si nutudium parte, quoniaaltera natura, altera cura coparatur,nihil ad nos attinet comoncrcin i ut ab ijs,g no inscij fiunt eius artifcri ratio curandae uociS petatur. De ea parte frautudinci,quae conseruutur ratione declamationbs, Cr de mollitudine uocis, quae maxime nec juria 6l oratori, quoniam ea quoque moderatione declamationis comparatur,dicendum uideatur. Firmam igitur quam maxime poterimus in dicendo
78쪽
LIBER III. vocem construare,si quam maxime edata Cr depressa uoce principia diccmus. Nam Iiduntur artemi si antequaleni uoce permulsae fiunt,acri clamore compleantur. E tia intervulus Iongioribus uti coueniet. Recreatur enim uox spiritu, Cr arteriae reticendo acquiescunt. Et continuum clamorem remittere,Cr ad fermone transire oportet coismutationes enim sciunt, ut nullo genere uocta est usio, in omni uoce integri simus E t acutas uocis exclamationes uita re debemus. I Elus enim f CT uulneratur arteris acumti atq; attenuata nimis acclamatione, Cr siquis splendor est uocis,consumitur clamore utiliter us. Et uno stiritu colineuter multa dicere in extrema conuenit cratione. Fauces enim calefiunt, CT arteriae complentur, Cr uox quae
uarie tra lata est, reducitur in quenda sonum aequabilem atq; costitatem. Saepe rem naturaegratia quaedi itιre deaebetur,uelut accidit in hac re. Nam qiis diximus ad uoce seruandi prodesse, eadem attinent ad uauitatem pronuntiationis: ut quod nostrae uoci prosi idem uoluptate auridi torta probetur. Utile est ad firmitudinem uocis, sedata uox in principio. Quid insuauius, quam clamor in exoradio cause s I nterualla uoce consentant, eadem sentenctitas concinniores diuisione reddunt, auditori statium
cogitandi relinquunt. Conseruat uocem continui clata moria remisio. Et auditorem quidem uariens maxime delectit, cum krmone animum eius retinet, aut exuscitat clamore. Acuta exclamatio uocem Cr fuces uulnerat,
eadem Ddit auditorem. Habet enim quiddam illiberale, er ad muliebrem potius uoci ratione, quam ad uirilem
dignitatem in dicendo accommodatum. I n extrema oraαtione continctis vox remedio est uoci. quid es haec eadem nonne unimum uehementisime caleficit auditoris,in mistius
79쪽
ια AD FIERENNIUM tius conclusione causaes Cnonium igitur res eadem uocis firmitudini, ex pronuntiatio mi suavitudini profunt, dentrus re simul erit in praebentia dictum, de firmitudine quae uisu fiunt, et de suauitate quae coiuncta lucrut caeterura suo loco paulo post diccinus. N ollitudo igitur uocis,
quoniam omnis ad rhetoris praeceptione pertinet iugerutius nobis consideranda est. Ei diuidimus in sermone,contentionem,ampli atione. Sermo,est oratio remissa,et D nitima quotidianae locutioni. contentio,est oratio acriser ad confirmandis Cr conlutandum dccomodata. Ampliscatio, est oratio quae aut ad iracundiam inducit, aut admisimicordiam trahit auditoris animum. Sermo diuiditur
in partes quatuo dignitate, motinratione,narratione, iocationem. Dignitas,est oratio cum aliqua grauitate, Cruocu rem ione. DemonBrutio,est quae docet renassa uomce quo modo quid feri potuerit,aut non potuerit. Narratio,s rerum gestirra aut perinde ut ge1tirin expositio. I ocatio, est oratio quae ex aliqua re rictum pudente ex libcrulcm pote1l coparare. contetio diuiditur in cotinuatationem Cr distributione. continuatio, est orationis enuntiandae acceleratio clamosa. Dictributio,est in contetione oratio frequens, curaris er breuibus interuallis,acri uoties, utione. Amplificatio diuiditur in cohortet tionem crconquestionem. cohortatio, est quae aliquod peccatum amplificans, ditor ad iracundiam adducit. Conqueaepio, est oratio, quae incommodorum amplificatione animinum auditoris ad mi ericordium perducit. Quoniam
igitur mollitudo uocis in tres partes diuisa est, Cr hae partes ipsae in octo partes alius distributae, harum octo parratium, quae cuia que idonea pronunciatis sit, temonDruutam uidetur. Scrino crum est in dignitate, plenis fucibus
80쪽
LIBER III. 63 quam sidatifima Cr d resis ima voce uti conueniet, ita
tamen ut ne ab oratoria con uetudine ad tragicam transis eamus. Cum autem est in demondratione, uoce paululum attenuata, crebris interuallis Cr durisionibus uti oportet, tit ipsa pronunciatione eis res quas demo inrubimus nisserere atq; intersiccare uideamur in animis auditora. cuautem strino in narratione est,tum uocastra uarietate opus
est, ut quo quidq; pacto gestim sit, ita narrari uideatur.
Strenue quod uolumus osten refctis,celeris cule diricemus at aliud,otiose retardabistis. Deinde mcdo acriter, tum clementer,ino densibilariter in omnes partes comum labimus, ut uerba, ita pronuntiationem. S iquii inciderint in narratione dicta, gam,restosa, shuae admirationes, de quibus nos narrabimus,diligenter animaduert res,lit omnium personarum siensius atq; animos uoce exprimaminus. Sin erit ferino in iocatione enitor tremebunda uoce
cum parua significatione rictus, sine ulla fustitione nimiis
cachinnutionιs,leniter oportebit a sermone fierio torqueare ad liberalem iocum uocem. Cum autem contendere oes portebit, quoniam id aut per continuationem, aut per distributionem scienum est, in continuatione adauctomediocriter sono uocis, uerbis conflauandos, liscem quoque adaugere oportebit, Cr torquere sonum, σωοleriter cum clamore uerba confiscire, ut uim uolubilem orationis uociferatio consequi posit. I ii dictributione noce ab imis nucibus exclamatione quam clarifima aduhibere oportet,Cr quantum spatij per flagulas exclamaistiones sumpstrimus, tantum iu stingula interualla stat
consuinere iube nur. In amplificationibus, cum cois hortatione utemur uoce attenuat ima, clamore leni, sono aequabili, cominutationium crebris,maxima celeriae