Enchiridion theologicvm, praecipva verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, Autore Nicolao Hemmingio

171쪽

Lui Quis potest tam infindi turpitudιui , trocinari, nisi qui omnino uerbi te pro nihilo habeat' Sed habent, fateor, quaedam refugi patroni idolorum.Dicunt enim libros idiotarum esse. Sed Esim capri 64 contra dicit, inussin idolor usum esse cim inquit sculptile conliau turnia hil utilesAut igitur eradaut hoc Mila testimoniistim ex scriptura, aut uana er inutilia simulacra esse fateantur. Aue laicos C idiotas ad legem e testimonium cum Esaia mittere oportuit, non1 ad sculptilia Cy magines. Non tamen inscius eo, haud minimam dolorum causim intitisse, quod coeperint in Pupatu habere mitto sacerdotes, qui eum non sonarent ipsis uerbini Dei, ut scelus conra gemisiarent, idola muta et imi erexerunt in conatumeliam Dei. Veram quia nunc ex Dei gratia in nostris templis doceatur puram uerbum Dei, defungantur idola isto suo ficto munere cydent locum uiuisim iginibus Dei. Quid Si non licet magmescr idola bubore in templis, neq; in moneta, neque in libri h tbcre imagines licebit,ncs motissmcnta restatus Io uae G ut elis,aut ultorum erigere licuit Respon, deo, Non damno artem pingendi ci sculpendi,qrtam inter dona Dei pono. cc imaginon pingi,

ultitiis erigi ueto scio enim ista diaphis esse

172쪽

sq. CLASSIS II.

se Scitu um imaginum distinguo qui cst triplin

opictu, Superstitissus e PoliticM.Upicus quidem usi fuit cherubim in templo Salomonis πιenem serperis erectus sit deferto, ueri in nunc γὰpus cessuum Deinde habebunt parti iure praeceis plum de Cherubim erigendis. sne serpente. At nos catholico praecepto obtemperare debeorum cauete uobis ab idolis. Hic Apostolus non modo dolatriam attinui, sed praecipit, ut ab ipsissimulacris instrumentis idolatriae caueunt Chris stianu quo fgnificat, non posse integrum ac licearum cultum Deiret uneri,ubi simulacra sunt.ddeo enim ingenita est nobis superstitio, ut minimi quis occasio conrigione sua nos insciat. Superstitio G ubm solvi dumitatur, qualis intemplis est. Et mnes non cinnos superstitiose procumbunt coram imgi nibus templicis rimen quia rudioribG sunt occino ruinaeo superstitioαμ, metuendum est, ne post hunc claruin Eumaget ducem equantur tenebrae: unde insupersti onem Ethnicati instrumentis adhuc in temptus dilictis incident facile rudiores habenda Ubet ratio eorum, quos Christus suo sanguine redemit,ne noustris picturis sudolis eorum salutem euerterea

Politiciu usus imaginum a nemine reprehendi iuste potest,donec non transtrediatur iustos limiatcs: Hic usus politicus triplex est,Historicus,vm bolicus er ornatus gratia adhibitus Historicum

uocor

173쪽

voco,qui cra i intelligendas rectius rerum destriuptiones, e ad memoriam rerum conseruandam facit qualis est picturarum in libris, C statu is rum, quas erexerunt sinctι Patres. Hic usus sane ualde utilis est quare nequaquam reprehendi deabet.ombolicum imaginum usum appesio, qui nos de re,qμα imagine repracsentaturi admonet, poliatico fine. Vt imago in monem caesaris admonebat

Iudaeos, quod ex ipsius in m esset, e qu)ι suri essent subiectu unde Cy Dominus iubet eos reddere quae sim caestris Osri, ex quae sunt Dei

Deo. Hunc imaginum usum nequaqtiam improubandum esse docet factum Christi, qui accepta moneri, quaesiuit cuius Imago est et quam cilvi illis redderet, non praecepit ut abiicerent propter ima

ginem, qu)d sane feci flet, sit iste usus fuisset illicia

m. Imo ipsi Apostoli monemn cum hac imagine circumferebant, Cr de pisce exemtum nummincum imagine Caesarisinam alia moneta non rectapiebatur pro tributo Dominiis in tributum pro se ex Petro soluit. V m imaginum ornatus gratia adhibitus est etiam politicus, qualis quid in temes plo Salomonis fuit sine reprehensitone non est cur reprehendatur, modo nihil habeat admixtum periculi.

Veri nisi objcitur, in templis poste esse histo

ricum, um Respondeo,Sint tales imagines historaricae, quae nec nunc uiuentibus sint scandalo, nec ullum periculam adferre positi posteris nostras. P tea

174쪽

w CLASSIS II. Praeteres conferatur abominati a muli oriuni fius cum illo commodo, uidebimus,grauiores

co causas destruendi idola templica, quin ea fra

rendi in templιs.Praetendunt ornatum. Si illiorisnatui diunctum est ullum periculum, uel nunc niuentibus, uel posteris, fit maledictus Spiritus sanctus Ezechielis 2o uocat idola abominationes oculoru: at puluis et cinis ea uocat ornameta ocuelorum Mesedictus fit ornatum i est offendiculo

uerae doctrinae membris Christi.Verus oritatus templorum utilis ex Deo grat: s est: concio, ciliatio, oratio,communio, CT non quae haec vel impe. diunt uel uiciant. Producunt praeterea in Patrocinium fusca aes autorintem sanctorum Patrum et longam cor

suetudinem sed sit Patrum autor e nitendum es successoribus Apostolorrem Cy omnibus distriarchis Ecclesiarum Graecarum, qui idolis templicis aduersit furit,potius Usurgendum est,quam posteriorιbus. Neae consuetudo objicitur recte, cum malla consuetudo nihils it aliud, q/ι in erroris uetustis. Quapropter iudico Diabolo non frcedendum, qui in mundum Idola inuexit, ut uetriis cultus Dei corrumperetur, sed potius conti neamur intra terminos uerbi Dei, nec sutumus nos sophisticis imposturis a claro uerbo Dei abduci, etiamsi magnae autoritatis uiri uidearitur, qui ex carius sensu aliud suadent e docent. Quoties igiti dudimmoerbo Dei idololatri,

175쪽

damnari, sciamus somnia dumituri, quae ad euin erigendam oucndums facilint qualia potis sivi sunt idola et simulacra, quae instrumenti sunt idololatriae, ex quibus idc lolatria nomen haribet quae proprie externa ueneratio idest alicuius est, etsi postea uocabulum ad genus translatumi sit Agiuscetq; omnem timorem, dilcctioncm, fuit ortat i duciam irem in id quod non est Deus. Vnde audai ricia a Diuo P lo idoloti'ιa dicitur, quia is peαcuniam suam stem collocut avarus atque in s

ta, inlid ergo pius pastor faciet Irimum cullea

bit, ne quid perseditionem faciat: Deinde docebit ueram rationem cultus Dei: Tertio, errabit, anitae Vsqtim abutatur relictis in templis simulacris: quod istisserit, admoncbit Magistratin ut ostiac At Ezechiam imitetur: Qtiario ornatum temuplorum, unde non est superstitionis periculum, improbare non debet, modo fumim non sunt unu ilics, neglectis uiuis imaginibus Dei,qui sunt pauperes Q lato politicum usum imaginum nullum uerbM Dei improbat.Breuiter, pius pastor pro Diciens futuras encbras, facile iudicabit exsulutas ima imbus sit periculum. porro provisiones et minae, quae alte litur si huic praecepto, sunt generales, et habent antic conditiorem implata Legis diuin dehi ibi s rein . . es

176쪽

Non assumes Nomen Iehoua Dei tui in

Antithesin Assumes nomen Iehoua Dei tui legiti

ygmere aut nomen Dei in uanum est usura patio nominis Dei prophanu. Maiidatur igitur hic uera nominis Dei, jurpatis, cuius finis est, ut maiestas nominis Dei inter homines habeatur uricrosanctu.Vt igitur quicquid facit nomen Dei ce. labre inter hom ines, hic uiandatur: ita quicquid prophanat nomen Dei, reficit ut non celebretur inter homines, hic prohibeturi Hinc collige opeαra huius praecepti.Primum, inuocationem nominis Dei. Secundum, gratiarum actioncm Tertium, praedicationem. Onat n,glorificationem.Qumetum, confestonem. Sextora, testificationem miniis ni Deiseu cultium iurisiurandi legit mi.Haec omania, ut partes sunt uerae usurpatio ita nominis muini in ad praecepti fiam legitime ordinantur. Porr),quicquid crum his sex partibulena ea ratis pug t,hic prohibetur,ut inuocatio Sanctourrum, trepituit biorum, attologia sine fide, bo αatus demptici, exorci mi incantatorum, is orando taediu nihil prorsus orare, uti Dei donis fine gramtiarum actione idem celare,uel ob amicicium, ob metum, abnegatio Dei, deprauatio scripturae, scdimux

177쪽

E . Issscandalosa uiri,haeresis schises,deieratio,execra. tio per nomen Dei, Periurium deuitus in iurando, temeraria uota Breuiter, quicquid maiestatem nominis Dei inter homines Dditer obscurat. Nec huic praecepto quisquain sitisfacere poαtest. ius ratio in primo exposita est. Similiter

usus praecepti idem statuendus est i , u primi

praecepti.

Memento die Sabbati, ut sanctifices

eum.

Antithesis. Memento die Sabbati, ne prophanes ipsum. . Est autem sanctificare Sabbatum, quiescere ab operibus nostris, a regnum Dei mediturι operiribus a Deo institutis,recolere beneficia Dei,discenodaech legi De uacare Sanctificandienim uocabuαι monet Subbatum tollini diuino cultui appliueaudum, Cr totum laudibin diuinis peragendum. rimis igitur praecepti erit, animi , corpus σοα innes actiones Deo dedicare, regnum Dei ex eius beneficia meditari s propagare. Ad hunc finem pertinet, Primum, feria uerbi Dei meditatio ertractatio.Secundo, uerus usus cremoniarim,quas primum Deus, deinde Ecclesiid utiliter instituit. Tertio,promotio pietatis prouocatione. Quarto,

178쪽

lgo CLASSIS II. Clis cum bis pugnatii prohibentur hoc mccpto, ιι omnia impedientiumcditation licvla, qualia sunt cruilia opera, qtiae non habcnt conαrtinctum pietatis exercitium flua natura. Nec huic praecepto quisquam satisfacere potest. Porro praeter citeralem usum, de quo admoetnui in primo praecepto, hoc in tertio peculiariter obstruandum Tumetsi autem ceremoniale est, quo ad Jcciem, hoc est, certae die, seruata ilia uadaeorum numeratione obseruationem, o ad uadaeos solos cctui, in memoriam creationis rerum instituram, tamen in genere ad totum humanumgcuris pertinet. Ut autem hoc deesarctur aperet tiris, primum observemit praecepta Dei duplicia esse atholica a particularia. Catholica obligunt Omlic ex aequo, aut ad obedientium, aut ad oranum. tua ab omnibus est ubiq; eorum obseruatio τcquiritur Particularia, quae non omnibus data sunt,sed uel uni genti aut um homisit De his tres regula tenendae sunt. Prima, Nullum praeceptum adco particulare in quin aliquatenusta omnes perthreat. Secunda, Quicquid externarum mcumstantiarum annexrem est praeceptis Dei paruticularibuw, ut est locus, tempus, persona, nu γrus, ordo c. refecandum est . v quibus ea par licui micr mandata sunt, relinquendum Tertia, Ciucquid δε idei uel caritatis reliquum, id to*ium nobis upplicandum ent. Nullum enim praeceα

179쪽

espi non positat Sic hoc praeceptum Dei, de Subributio ea Milone, peculiariter datum est Iudae S, sed aliquatenus tamen ad nos pertinet. Sunt enim tria in ueteri Subbato Primum, Ceremoniale,quὀdi totum Iudaeis relιn quendum est. Secundum fidei. Tertium, Caritatis,que duo ad omnes pertinet.

I binde usu legitimus Sabbati in his consistit, d ut beneficia Dei memoren , gratia' pro ijs

agamus: ut celebremus perpetuum Subbatum, id

est quietem a peccatis ut sanctam conuestio lis omi r nemo ut i sectemur: ut Mescamus in Christo per patientiam, donec nos in fur regni gloriam faustulerit Deuc ut remittamus opera familiae m qualibet hepti, inuino die ad minimum. Octo

stremum aritatis est, superiora fidei

QUARTUM

Honora patrem tuum & matrem tuam. Antithesis. Ne sint tibi inhonori parentes. Nonorare autem parentes est ipsis regerentiαm obedientium Q oratitudinem exhibere Finis praecepti est stituum, quos Deus ordinauit conaseruatis. Ordinauit autem politisset oeconomin. manduntur tus hoc praecepto omnia, quae adso litiarum ex oeconomiarum incolumitatem perti

180쪽

uerbi exauditorum, praeceptorum discipulοατum: atq; adeo omnium superiorum, Mnferio. rum, siuesint priuati siue publici. Ex aduerso amnis hic interdicuntur,quae cum istis Agnant. Porr) in hoc Cr insequentibus praeceptis obaseruandum est, qu)d obedientia omnis incoania sita primo praecepto sine quo nulla obedientis caeterorum praeceptorum placere potest.quaestiοαnes, an quis praecepto huic satisfaciat, inquis sit usus, exsuperiorib. notas relinquo.Verum promise si addita uidetur nonnihil obscura Promittit lenim prolongationem dierum obtempera itibus huic praecepto cum timens e pq erga parentes filii praematura morte succumbunt. Sed hic obferae luanda utilis regula est Onic d nobis teret a fius um bonorum Deus promittit sub hac cim 1 et accipiendum est, quatenus in bonum anim Ioat salutems expedit. Vnde fit interdwm,ut quὸ

qui' mugis diligitur a Deo, excitius eripiatur ex hac uita.Nam promisionis genus est, ut obedisti bene sit. Porrδ hoc loco quaestionem breuiter tractabo,

de termino urtae cuiu/libet hominis. Sunt qui sta tuunt Stoicam er fatalem nec itatem termini uitae cuiuslibet hominis qui cum alios quosdam lo*cos, tam uer,maxime lium,qui est Iob q. adduxcunt Breues dies hominis fiunt, umerus en sium eius apud te est constitus terminos eiM, qui praeteriri non poterunt Esautem hunc lo