Enchiridion theologicvm, praecipva verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, Autore Nicolao Hemmingio

191쪽

abste qui fructi uiribus nihil sine auxilio diis

uino efficere boni possumus, Imo omni hora praeacipites si noua peccata ferimur, nisi manu Dei construemur. Sine hac nostri cognitione nec poeis nitentia, nec de existere post uni: sine qiubiunihil quantumuis heciosum Dei placere potest. Vbi hanc duplicem cognitionem Dei e nostri probe tenuerimus, fundamentum ueri cultus Dei ructum est. Nunc quemadmod- proposuimus, quid sit eustus Dei verus, definiamus. Effitas cultvi Dei opus mandatum a Deo, μαctum exside in in celebrationem gloriae Dei prinucipaliter Verum ne hic impingamus, perutile di scrimen cultus diuini Hicefitenendi . Est enim duplex cultu Dei. Unus est expiatorius, me ritoαriusq; per se: Alter Eucharisticus seu obedientis, a nequaquam,critorius sua natura. Expiatoατiuic meritorius per se est obedientia fili Dei, per quam satisfecit legi Dei, ac meruit omnibus uitam aeternum qui se credunt. Quicunq; hunc honorem tribuunt alijs rebus quam obedientia Christi, continetia sciunt suum Dei, qui foliis expiatorio cultum praestitit. Cultus De Euchariristicus seu obedientiae omnium liorum Dei est. Hic per se non meretur quicquam ed ex gratia habet promisiones praesentis uitae π futurae. Fuscita constitutis, definitionem positum breuniter excutitiam urisnam tmentio mater M cultus

192쪽

I 4 C LASSIS II. cultus De quae es opus a Deo mandatum. Quemaadmodum enim in Republica ciuili obedientia erὰga Magistratin est uiuere fecundum procris plum legis: Ita in Ecclesia seu regno Christi cui tis Dei aestimandus est, qui uerbo e lege Dei noribis praescribitur, sicut regula supra tradita diluacide docet.

Sed auu non sitis ex ratione praecepti opus ficere, ni accedat Fidesideὀ additum est in definistione: factini ex fide . Est enim fides omnis ope ris boni effectrix. Sed cur ita, Qui fides de ne cessari) requiritursQgia opus nullini potest uiscere Deo,nisi prius persona placeat placet autem perfora Me haec enim facit, ut erram nec nobis nec operibit nostris imputentur sed quemadmοα dum nos iusti sumiu perfidem ita inopera no stra per eundem fidem iusta habentur. Deindefades facit,ut uoluntari ac promtumsiit obsequimum,alioqui minime placeret Tertib, fides monet

anhni cultumis exterium operationem commagenda esse, unde fit, qu)d amesi opus interdum externum Ait, tamen quia ex fide factum est stiiritualis Dei cultus existit. Postrem haec aditatio facit clarum discrimen inter cultum Delvearum e fui .Num omnis cultus extra fidem)iα vestra Deo maduim ratione operis,sive a Diabοαlo inuectus fit, damitandia est, siquidem merasu' perstitio est.Hoc uerum esse confirmat ipse Deus, Esau ai. mihi in it,multitudo sacrificio'

a im

193쪽

divi uestrorum Nonnunquam abominationes uor eat, Interdum dicit fera sacrificia non praecepisse se.Anio praecipit ea sacrificia quae damnat s praeis eipit quidem, sed ut fierent ex fide. Superstitio Pipidi eum non solum ex re ipsa, sed tum ex animi fectione aestimanda est Dare eleemoonam fecunudum rationem operis est bonum,uerumst absq; b de fiat propter impium leni, abommitto coram ii Deo est. Qitapropter Pauli consillium sequamur. Quicquidi inquit feceritis,ex animo facite, πια quam Domino. Atq; in apparet,cur exfde pro drat opus, quod cultvi Dei esse debet. Tertium definitionis membrum fuit,quὸdem, pus tendere debeat in celebrationem gloris Deti' ciuemddmodum enim superius membrum docet,

uude postesei debeat cultus Dei: in hoc tertrum,

in quem tem tendere debeat, manifestat, nimiarum in celebrationem gloria Dei: Hoc quam eurumsit, docet ipsa hominis creatio ac regeneram tio Omnem dicit Dominiis qui inuocat nomen

feei eum. Et Dominus apud Matthaeum: Sic luceat lux uestra corum hominibus, ut glorificenti sis mission eaelestem. Rectis me litis in lianum admonet Augustinus libri. cap. . duc usIulianum scripto inquiensmoueris iras,non

194쪽

in aliquid, ubi peccare non uidetur, sed non proapter hoc facit,propter quod facere debet,peccare

conuincitur.

Sed quid est Deum glorificaresta Primum reacte sentire de natura Dei, maiestate Cr ueneratioane: Deinde tribuere ei omnem sipientiam, miser, cordiam risusticiam. Tertio, illiobtemperare.

Quarto, alios nostro exemplo ad illum agnostem dum inuitare. Hinc gloriam ei eripiunt, qui de ipsius natura,maiestate ex ueneratione recte non sentiunt. Secunia, qui ipsius uirtutes a beneficia non agnoscunt Tertio, qui scelerateo flagiti contra inicis mandatum uiuunt. Quart),qui fluo exemplo alijs fendiculo sunt,ut ad Deum uenire neque stat. nint qui uni Christo redemtionis glorium non tribuunt. Sext),qui in rebus ad hane uitam perturentibus,fortunae ipsentiae e consiα iij suis, tribuunt succesbum Nam cum Dominus omnia haec largiatur, stoliatur aliqua suae gloria parte ab istis, qui haec adinam solum non reserrant. Ille dixti,gloriam meum alteri lion dabo. Qui ergo sibi gloris eius uri munimam portionem veris dicat lcrilegu censendus est Ais haec de defit, tione dicta sufficiunt. Nunc, ueniamus ad illud, quod postremo loco de cultu Dei uarijs generibus proposivimus . In v niuersum itaque cultus Dei duplex es Internus er

Externus. Vtrumq; Deu iure a nobis requirit. Nam quoad Grumn creauit Deus hominem ad imagia

si una

195쪽

hnaginem π similitudinem suum, quoad corpus,onrnes uires contulito construat. Nec pugnat

re distinctio cum eo, quod supra dictum est,omis in cultum Deistiritualem se debere. Est enim illusici ex causa efficiente, obiecto ex nati causa censendim. Cum igitur omni cultus Dei

proficisci debeat ex de quum stiriim operatur in gloriam Deti qui stiritius es'. recte stiritualis

omnis cultus Dei uerus iudicabitur. Sed quid est Interim Dei cultus Est motus mentis e cordis eongruens cum lege Dei. Quid Externus es cum actio exterra congruit eum lege r uoluntate Dei. Sed uters iuxta duoplicem Decalogi tabulam diuidendus est.Nam ut prima tabula praecipit cultu Dei internu et externum, ita et fecunda Primae tabula cultus internus erexternus habet gradus supra in explicatione

Decalogi commemoratos. Ex hoc cultu pruinae taαbula manat duplex cultus, internus Erexternus

secundae tabula: Internus consistit in affectu coradis erga proximum: Externus in operis declauratione Paulus I.Theg. capite a diuidit cultum Deι compendiosius adhuc, nimirum in affectus tres, Creorum effectus totidem Alfectus sunt: fides, stes, caritas Fidei tribuit ργοὶ , Spei υ πομοvlm,curltati κοποὶ . Atque haec dicta fuit, ciunt de legitima ratione cultus Dei, utque eius partibM.

196쪽

i 8 CLASSIS II. TERTIUM CAPUT.

GENER ALIS D

.c TRINA BONORVM

id dictum est, bona opera est cultum

Dei, cum ex fide proficiscuntur, propter verum fine uritim generalem doctrinam,ad qui recurrendum erit,quoties operim bonorum qu rumcunq; fit mentio Valde enim necessarium est, erudiri recte de bonorum oper ratione,ut fictaatur quoin loco habenda sint. Pupisti grauiter peccant, quibM bona opera humana causis iusti scationis annumerantur.Peccanter illi,qui dum bona operata cui sis iustificationis excludunt, nitam frigide de obedientia, Deo necessario prae

pandu,docent, ac Asdes esse posset sine fui nutu

ratibin proprietatibus: Caeterum, ut clarius opeerum doctrinam generalem exponere liceat, e totum ex quaestionibus subqciam. 3. Quae opera docenda es facienda sint. z. Qi modoseri posint. 3. Quomodo placeant Deo. q. Quae cause bonorum operam, curi pro misiones sint additae bonis operibus. Quoniam omnes homines habeant peccdatum, quorum obedientia placeat, σ

197쪽

cur scriptura bona opera mercedis hondignetur. I s

EP RIMA. Ain quaeritur, quae opera fucienda sint, duo perpendamuK:qui nos simus,quis ille, cui obedientitia per bona opera praestanda est cum nos intuetamur,considerat nostra corruptione, admonemur ne nos inguinus opera, quibus uolumus Deum coistere. Per nos enim nequaqsam intelligistis, quid uel placeat uel Oliceat Deo. Vnde Dominus pronunciat, si frustra coli mandatis cir doctrinis hominum. Hinc certbstatuamus,spera qualitum et uis speciosa, excoginta ab hominibus, nequaquampos, boni rationem uerum habere. At si Deum

intuemur, monemur reuerentia erga ipsum, unde

st ut hoc soli in ipsi placere cogitcmus, quod ipsie

nobis suo uerbo praescribit. Nam is solus est legisislator noster . Utriumq; complectitur Ezechiel 2Ο.capite, inquiens: In praeceptis patrum uestrorarum nolite incedere, nec iudicia eorum ci Ddiuistis, nec idolis forum polluamini. Ego Dominus Deus uester,in praeceptis meis ambulate iudiaeta mea custodite, facite ea. Hoc Dei uerbum regula nobis esse debet operum quae facienda sunt, e tria continet. Primum, qu)d Deus nolit opearu ab ullo homine praescribi, iuxta quae coli debeαat. Secundum, quod sua praecepta, normam opeατα- esse uelit micum Tertιo, quod addat huius rei

198쪽

iso CLASSIS .

rei orauigminrationem 'quiens: Ego sum Ddae minus Dem uester, quo dicto non solum sibi uendicat legislatoris, ut qui solus autormiem haribra suo populo praescribendi uitae lages quod μή ne tis adimere illi uidentur, qu nouos cultus1ine ipsim nundat excogitant, sed etiam nos obligat: obedientiam, se nostr iem, Donilenum se pronunciat.

cesercere nos debent, ne te rario usu nouos fugamm cultus. Haec reuertatim ervuerbum traditum augebunt, ut dicamus cum ια uide Lucerna pedibm meis uerbum tussim Vt enim lucerna iter monstrat in tenebris, ne implaα L M,Ita uox Dei, ne in uita per ignorantiam eraremus,scit. Porro ne quisquam ad ignorantia excusationem confugiat, edidit Dem uocem legis moralis, quam stupendis miraculis confirmauit: quam legem moralem uult communem uitae regi

iam esse, quae duobus capitibus, nempe dilictιωι Dei, e dilectioni proximi sub citur, de vibra supra dictvim est. Fuc tum nolo reston umes prim ni quaestionem, nimirum qia nulla opera bona censenda sint, nisi quae ite praecepta sunt Quare ea sesa facienda, iuxta E chielu dictum. DE Ec UNDA. Postquam mensis hominis novit, quae operi Int

199쪽

ylii l cistidi, quaerit quomodo erip int. Ad

quam quaestionem ex duobus dictis petenda est re honsis Apostolus dicit Ebraeos a L Sine de mispos ibile es placere Deo. Et Christus pronunesciat Sine me nihil potestis ficere. um haec

ordine requiruntur, ut fant bona opera. I. Coginnitio Christi. a. Fiducia christi. 3. Via catio, qua nos Christus per Euangelim uiuificat, inesse

fundit in nos SPIRITU SANCTUM.

Nulli enim dilectιo, nulla obedientia esse potes

nisi prius se apprehensa sit mistricordia cyrea

eonciliatio propter Mediatorem. In hac consolaritione diuinitis habitat in corde, quia aeternus Pariter per Filium consolans voce Euangel , vereta ibi esticax, datur . Patre CT Filio Spiritus sanctu accendens titiam a inuocationem uis re dicta: Elfundam pretium Gratia Cr Preciam. Item: Veniemuos mansionem apud eum facteatnus. Item, secundae Corinthis tertio, Intuentes gloriam Domini, transformamur ad eandem imaaginem, id est, intuentes λογοli, qui est imago aeterm Patris, in consolatione ostendit procnutiam si bonitatem Dei, scimur similes ire simaginis, Spiritu sancto accendente corda uatunc Fιlius est Emanuel, per eum enim nos diutinitas uiuificat,protegit,gubernat, gestat nos, e*git consilia ex eventus icut dicit: Ego sum uitis, uos palmites, sine me nihil potestis facere. Hic duam cogitamis accenditur inuocatio Dei quale timus

200쪽

I82 CLASSIS ILt s. Untum gubernationem Mediutoris in omnibus nostris actionibus. D E TERTIA. Pinduam mens edocta est, quomodo feri f. sint bod opera quaerit praeterea, quomodo uaceant Frustra enim fierent nisi placerent uam pro patria Scipio, pugnat Erymd,sed nouintusi opus placet Deo. Quare hic recte qu mutu uomodo placeant bona opera Ad quam quae

stionem in genere restondeo quod placeat in conauersis Scipionis opera non placuerunt, qui non fuit conuersus: At Dauidis militia placuit quilfdeerat acceptus David.

At hic tria ordine sunt θectanda.Primum sti tuendum est de persona, quod isde reconciliata eri tu propter Christum, grans, non propter dignitatem personae.Nam fide apprehenditur Ταputatio iusticis, sicut scriptium ex credidit Abraham Deo, eriinputatin est ei ad iusticum. Deinde C hoc utendum, quod persona de isticata nondum legi satisfacere potest. Nam

rent etiam inpijs multa interiora peccata, dubis tutiones a mala inclinationes, peccata ignoram ziae, omisionis Cyc. Haec mundities deploranda

est, C repugnandum dubitationibus malis albfectibus, C simul precandum ueris gemitibia cordis, ne Deus nobis has sordes, quibus inuoluin muriumputet . Tertio, Etsi has nostris fordes