장음표시 사용
181쪽
nes non arte sectas ; quam multa enini demonstram iis sne arte. IX. Hi ne objectuna adaequatum est conclusio Logica objectiva, seu Theo rem a Logicum, in quo scilicet praediistum Artificium terminis Logicis ineste dicitur, vel docetur modus quo recte componi possint; est enim veluti complexio tum objecti Materialis,tum Formalis ut dictum est quaest. r. n. 3. totale vero est aggregatio omnium TheoremaIum, & partiale quodlibet Theorema. Quomodo vero stat aliquid vinam dicemus infra. Denique Objectum
indirectum & Artificium syllogi sint Sophistici patet ex dictis.
X. Ex his omnes fere sententiae conciliantur. Primo res omnes pertinent ad Logicam in ratione objecti remoti. Sec do,Voces quatenus Termini abstracti vocibus tantum exprimi possunt, & voces illorum loco substitatuuntur. Tertio , operatio mentis quatenus intra finem Logicae comprehemditur, dirigibilis quidem in Tyrone qui Logicam ignorat,directiva vero qualis est cognitio artis ei j; directa denique qualis est recta ratiocinatio ab arte directa,vel dirigibilis pro fine aequirendo; directa pro acquisito,directiva pro ipsa aequisitione quod clarum est. Quarto , Modus sciendi pertinet ad Lomi cam, vel quia est idem cum ipsa Logica,vel cum artificio Logico. Quint b, ens rationis quatenus dicit tantum proprietatem Logicam , id est, abstractam ut multi explicant,idem est prorsus cum artificio Logico.
I. Logieae extrinsecus multiplex est:duplex tamen comode explicarix potest; Primus est finis insit onu qui est facilior aliarum Scientiarum acquisitio ; quippe ad eum tantum finem instituta est Logica: alius est Gnis ad libitum, sic alius curiositatem,alius utilitatem , alius charitatem in discenda Logica si e stare potest. II. Finis intrinsecus duplex est: alius est immediatus,lsique duplex,scilicet, finis id est,recta mentis humanae institutio ad rem ratiocinandum, finis
Vero cui, est ipsa mens Vadaequatus ex utroque mens instituta,vel instructa alffectam ratiocinationem, mediatus verδ est ipsa recta ratiocinatio , eaque duplex ; Prima in statu obiectivo; Secunda in statu entitativo, quae Omnia constant ex qI st.2.
III. Porro ratiocinatio duplex est, scilicet formalis & objectiva,objectiaua abstracta, est idea objectiva quae scilicet dirigit ad recte operandum obj
chiuc, scilicet quae sane pertinet ad finem Logicae; quippe ex cognitione attifici, restillat necessario cognitio arte facti objective considerati,quatenus sellicet consideratur in terminis abstractis, vel aliis substitutis tantum ad instar Calculorum,u.g. A, B, C, sed profecto non est ultimus finis mediatus Logieae, sed est ipsa ratiocinatio tum formatis,tum objectitia in Terminis minime ab-
, ctissscd haec sui sitis facilia & ex iis quae diximus infra melius intelligututa
183쪽
QUIBUS TOT vM ARTIFICIUM LOGICUM,
Humani Ratiocinij in Terminis abstractis comprehenditur , explicatur, demonstratur.
184쪽
L τ E R A est Codicis huius Pars,mi Lector, in qua totum Artificium Logicum hisce duobus & decem Libris, brotiis limis quidem, at nisi fallor legitimis demonstrationibus explico , praemissis quibusdam Protegomenis, ne contra Philosophorum morem facere videar. Porro, in hoc opere non cit eadem ubique faci
litas ; In quinque prioribus Libris, tribusque posterioribus vltimis nihil prorsus est quod a rudi etiam Tyronc, intelligi non possit. 4atuor medij Libri paulo abstru
sores sunt, vel abstractiores; quorum tamen ea difficultas non est quae ingeniosos & tantulum exercitatos Ado
lescentes dc terreat, sed accipe synopsim. SΥNOPSIS LOGICAE ANALTTICAE
185쪽
complectemur, ea scilicet breuitate lites omnes & tricas resecet ; cui tamen sua claritudo non desit, ut mens nostra criam
ab iis qui lunt in his disciplinis mediocriter
De obiecto Scientia in communi.
I. B i E CT. v M ab obijcieirdo derivatum este ,&Appellatum nemo nescit, sic obicctum visionis est quod videtur, auditionis quod auditur, scientiae quod scitur. Porro Scientiae nomine intelligo cognitionem certam ex principiis certis & cuidentibus, id est, Conclusionem Demoni rationis; ita ut sciri sit idcin quod demonstrari : Omnis demum Conclusio duobus Terminis constat, subjecto scilicet Ze Praedicato vel Attributo ; Attributum est illud quod de susiecto praedicatur, vel demonstratur, & subicctum id de quo demonstratur. II. Itaque in omni Scientia seu Conclusione demonstratiua , primo est illud quod praedicatur, vel demonstratur, vol scitur, Vocctur obiectum sor- male. Secundo, est illud de quo aliquid praedicatur, demonstratur, scitur,vocctur obiectum Materiale. Tertio, cst conflatum ex utroque seti concluso obiectiva, vocetur obiectum Adaequatum. Quarto, est illud per quod unum de alio demonstratur, vocetur Principium seu motivum suu Obieψtuin forivale Quo, sed dum res intelligatur parum curandum est de nomine. III. Exemplo facili tota res declaratur. Sit Conclusio Geometrica.R a tre Di iti Coralla
186쪽
tres Anguli trianguli sunt ae uales duobus rectis , quae demonstratur per alius Theorema in quo habetui; Angulus exterior es inquaris duobus interioribus oppositis. Obiectum Materiale dico cile tres angulos trianguli, de quibus illa aequalitas cum duobus rectis praedicatur : Formale vino cit ipsa aeqrialitas. Adaequatum est illud Theorema obiectivum, principium est aliud Theorema, Angulus exterior est aequalis, &c. I V. Hoc ipjtim est quod docet Aristqteles dum ipse dicit: tria osse in o=nni Scientia, scilicet, Gentu, Formam Mincipia ; genus scilicet eis subiectum, forma est passio quae inest subiecto ; principia vero sunt prςmillae; hine de subiecto supponitiir quod sit, ut dicemus al: as cum de Praecognitis. V. Obiectum vero remotum cst aliud cui incit proximum. V .g. triangu .liam est subiectum cui inest haec passio v. g. aequalitas, Sc. At Veio, aurum, lignum vel alia quaelibet materia cui haec ligura incit , est subiectum vel ob
VI. Obiectum totale, est aggregatio seri collectio eorum omnium, quae in aliqua scientia demonstrantur: Partiale contrario v. g.proprietates trianguli, si mi obiectum partiale Geometriae,&c. Vna tamen demonstratio plura obiecta non habet, sed unicam proprietatem quae inelse demonstratur subiecto. VII. Obiectum attributionis varie accipitur ab Authoribus ; ego dico esse principem proprietatem qu ae de obiecto Materiali communi demonstra tur, ad quam aliae omnes aliquo modo reducuntur, seu primarium Attributum v. g. in Logica , artificium s 3 llogismi categorici sed dum rem intelligas,loquere ut voles. VIII. Obiectiim indirecti mi est quod reducitur ad proprium v.g. artificium sophisticum est obiectum iii directum Logicae, non ens obiectum indirectum Metaphysicae &c. Denique sic tit ex proprietatibus legitimi Artificii agnosco murium & vitiosum, sic ex veris proprietatibus trianguli cognosco falsas & spurias v. g. si demonstrem tri. guli tres angulos non esic maiores duobus rectis neque minores , quod Vtrumque concludo ex eo quod sint
aequales, illud pretii et ad obiectum indirectui v.
I. scientiae est in quo sistit Scientia: quod ex ipsa voceIntelligi
I tur. Duplex est autem finis, alius intrinsecuS, alius extrinsecos. mus est Scientiae: Secundus est Scientis. Finis Scientiae, est in quo illa ex ria tura sua sistit, vel ad quem spectat,vel cuius grati seu propter quem on ; v g. finis intrinsecus artis Medicae est sanitas Strinsecus vero est omnis alius, quem sibi sciens proponit, qui dicitur esse Artificis non Artis. II. Finis intrini ecus duplex est , aliquando primus est finis Ctitas sera finis m,v. g. sani Minfinisse vel cimu artio Medicae. Secundu4 eit sinis etia. S Diqiti Coosl
187쪽
v g. aeger cui sanitas procuratur. III. Scienti ae genus est duplex, Primum est Scientiae speculativae, se eundum est Scientiae praeticae : Finis iturinsecus scientiae speculatiuae idem est cum obiecto , hoc est veritas obiectiva in qua sistit, v. g. illa cognitio qua cognosco tres angulos trianguli esse aquales duobusrectis , est speculatiua, quippe sistit in illa veritate. At vero scientiae practicae finis tendit viterius ; quippe dirigit scientem ad asiquod opus , vel inde mens artificis remanet institusta ad aliquid arte faciendum. I V. Hoc totum exemplo explicari potest in aliqua arte. Sit v. g. Architectonice, cuius finis immediatus est susticiens mentis instructio ad recham domus fabricam , mediatus vero est ipsa fabrica arte facta i unde finis immodiatus nunquam ab arte potest abesse, seclis vero mediatus ; alij scopum distinguunt a fine. Quidquid sit, vocetur finis immediatus instrubio potenria, finis cui ipsa potentia , finis ex utroque instruina potentia ad rectε operandum ; finis vero mediatus ipsa operatio vel ipsum opus attefactum, quod in duplici statu considerari potest , primo in statu obiectivo quatenus scilicet habet elle obiectivum & est idea obiectiva:secundo in statu entitatiuo quatenus reuera existit, prunum est opus Artis , vel Artificis cognoscentis, secundum est opus artis operantis.
L Bjectum materiale Logicae demonstrativae , vel Analyticae sunt termini Logici abstracti; termini porro Logici sunt antecedens, contequens, maius extreritum, minus medium , &c. Quos vide in deffinitionibus quas singulis Libris praefiximus. Abstractos appello, quia nulli materiae sunt anixi v. g. subiectum abstractum sumitur pro omni termino , cui aliud inest vel non inest & praedicatum abstractum pro eo qui alteri inest. Vide l. I.Dcis a. Igitur illi termini quos Logicos appello,sunt Obiectum materiale proximum Logicae, quia demonstratur tantum de illis affectio Logica vel artificium de quo infra. id enim aliud in primo Libro demonstratur nisii talis habitudo termini superioris ad inseriorem , repugnantis ad repugnantem Et quid in a. & 3. nisi talis combinatio terminorum & propositio
I l. Dices: demonstratur aliquid de propositione,& do syllogismo,igi- r de operatione mentis; igitur operatio mentis est obiectum materiato L micae. Respondeo . demonstrari aliquid de propostione obiectiva, si lo- .gismo obiectivo, idque in materia abstracta, in quo sensu vocantur tormini Logici, siem Geometria demonstrat passiones trianguli, sed non considerat
in aliqua materia. Sic Logica demonstrat passiones syllogismi sed in nulla.
188쪽
nes non arte factas ; quam multa enini demonstranatis sine arte. IX. Hinc obiectum adaequatum est conclusio Logica objectitia, seu Thera 'rem a Logicum, in quo scilicet praedictum Artificium terminis Logicis ineste dicitur, vel docetur modus quo recte componi possint; ein enim veluti eo maplexio tum objecti Materialis,tum Formalis ut dictum est quaest. I. n. s. totale vero est aggregatio omnium Theoremarum, & partiale quodlibet Theorema. Quomodo vero sint aliquid vivam dicemus infra. Denique obiectum
indirectum de Artificium syllogi sint Sophistici patet ex dictis.
X. Ex his omnes fere sententiae conciliantur. Primo res omnes pertinent ad Logicam in ratione objecti remoti . Seriindo,V es quatenus Termini abstracti vocibus tant sim exprimi possunt, & voces illoriina loco substituuntur. Tertio , operatio mentis quatenus intra finem Logicae comprehen
ditur, dirigibilis quidem in Tyrone qui Logicam ignorat,directi verb qu lis est cognitio artifici j ; directa denique qualis est recta ratiocinatio ab arte 'directa,vel diligibilis pro fine acquirendo; directa pro acquisito,directiva prosipsa acquisitione quod clarum est. Quarib , Modus sciendi pertinet ad Lo 'i- ..cam, vel quia est idem cum ipsa Logica,vel cum artificio Logico. Quint5,ens irationis quatenus dicit tantum proprietatem Logicam , id est, abstractam ut multi explicant,idem est prorsus cum artificio Logico.
I. VInis Logicae extrinsecus multiplex est: duplex tamenesimode explicarix potest; Primus est finis instimiisnu qui est facilior aliarum Scientiarum acquisitio ; quippe ad eum tantum finem instituta est Logica: alius est si nis ad libiti , sic alius curiositatem,alius utilitatem , alius cliaritatem in discenda Logica spectare potest. ι I. Finis intrinsecus duplex est: alius est immediatus,isque duplex,scilicet,
sinis id est,recta mentis humanae institutio ad rectu ratiociliandum, finis ero cru, cst ipsa mens odaequatus ex utroque mens instituta,vel instructa ad rectam ratiocinationem,mediatus vero est ipsa tecta ratiocinatio, eaque duplex ; Prima in statu obiectivo; Secunda in statu emitativo, quae Omnia constant ex q est.2. III. Porro ratiocinatio duplex est, scilicet formalis de objectiva,objectiaua abstracta, est idea objectiva quae scilicet dirigit ad recte operandum obj ctiue,scilicet quae sane pertinet ad finem Logicae; quippe ex cognitione artifici j restillat necessario cognitio ariefacti objective considerati,quatentis scilicet consideratur in terminis abstractis, vel aliis substitutis tantum ad instar calculo runa,v. g. A, B, C, sed profecto non est ultimus finis mediatus Logicae, sed est ipsa ratiocinatio tum formatis,tum objectiva in Tei minis minime ab-
189쪽
reum non est ilia. Quis enim neget Theorema unum distingui realiter ab alio, cum esse possit sine alio, qui enim didicit virum,uel alterum Geometriae Theorema, ille profecto alia ignorat. l I. Ccrtum est praeterea duas cognitiones ad eundem finem spectare polle, quod certe susticit ut ad eandem quasi classiem reserantur; igitur plures cognitiones quae in eodem fine conueniunt dicuntur facere unam Scientiam. Vitam inquam non propria unitate, sed quasi Logica seu methodica , hoc est, unam classem Scientiarum in qua,scilicet , omnes cognitiones quae in eodem fine conueniunt reponuntur , de quo fuse actum est in Methodo. Hispositis. III. Certum est omnia Theoremata Logica seu Problemata quae ad eundem finem pertinent, scilicet, ad rectam mentis humanae institutionem facere unam classem Scientiae, quam Logicam appellamus, quae certe in alias clastes stubdiuidi potest ; qui e tamen omnes communi eiusdem finis nexu copulantur. Igitur Logica est una Scientia unitate illa Methodicet seu
i U. Vulgd diuiditur Logica in Actualem & Habitualem. Actualis est ipsa cognitio artificii Logici. Habitualis est qtiasi eius semen, cuius Ope eamdem cUglutionem repetimus. Quidquid sit vel habitus , vel species, vel aliquid abiud,de quo suo loco. V. Diuiditur in Naturalem & Acquisitam. Logica Naturalis est ipsa
mens seu facultas ratiocinandi: Acquisita alia est Elementatis,quae tradetr definitiones 5 diuisiones ici Dinorum Logicorum ; nos illam omisimus , qui λsingulis libris definitiones necessiarias praemisimus. Alia est Artificialis, eaque demonstratiua , quam duodecim libris hie complectimur. Alia est unia uersalis uuae rationes uniuersales explicat. VI. Denique diuiditur Logica in Docentem & Vtentem. Hic multas lites congerunt Philoloplii, quibus omissis nomine Logicae Docentis, intelligo cognitionetur artificij, quae est vera scaentia: Nomine vero Vientis , vstim seu constructionem artefacti ex regulis praescriptis a Doceme, qui usus vel est in certa materia puta in lyhysica, tiincque ille actus eis Physicus, vel in m. teria abstracta calculis, A, B, C, designatao est actus Logicus.
Q V K S T I O VII. An Logica sit practica, vel speculatiua Z
I. L AEc quaestio ex dictis facile soluitur ; quippe illa Seientia est Spe-
IIculatilia quae sistit in veritate , obiectiva sui obiecti: practica e con trario quae mentem dirigit, seu instituit ad aliquod opus. Porio opus illud, vel est aliquid permanens,ut videre est in Architectura; vel aliquid transici S, scilicet,operatio alicuius Potentiae, quae veν est motrix vi in arte Canendi,
Scianti , &e. Vel est voluntas, ut in Morali qua tendit ad operationem,
190쪽
138 De necessitate nobiliste Logicae.
honestamines est intellectus,ut in Logica,cuius finis est rectamentis humanae institutio ad rectam ratiocinationem. II. Ex his quis non dicat Logicam esse scientiam practicam,quia reuera dirigit mentem ad recte ratiocinandum:adde quod omnis cognitio Artificii est practica, quia essentialem habet habitudinem ad arte factum. Nec quicquam obesse videtur quod illud arte actum sit ipla, ut sic loquar, speculatio vel ratiodi natio, quae est operatio quas fluens quae nullum post se operis vestigium relinquit ; cum etiam illud ipsum competat tum Arti saltandi, tum canendi,tum dicendi. Denique lices operatio illa procedat ab interiore animi facultate, procedit tamen ab arte dirigente, vel a cognitione praetica. III. Itaque haec quatuor habentur in Logica: prim5 ars,id est, ipsa Logiea,vel Scientia. Secunddinrtificium, id est, obiectum artis. Tettio , Artifex, id est, sciens vel cognoscens. Quarid denique artesectum, id est , opus Artis: adde ideam sormalem, id est,cognitionem operis, &obiectum , id est, opus ipsum in statu obiectivo. IV. Dices: In Logica sunt multa Theoremata, quae sitnt cognitiones speculatiuae. Respondeo.Theorema quo scilicet artificium demonstratui determinis abstractis esse cognitionem practicam, quia scilicet supponitor atte- factum in statu obiectivo em*nstraturque eius artificium, id est ad Principia certa reducitur, quae cognitio deinde funienter mentem instruit, ad aliud artefactum in certa materia. Sunt alia quaedam obiectiones quae facile ex his
De necessitate, utilitate,'nobilitate Logicae.
I. licet absollite aliquid ita est necessarium, vi sine illo naturalitet esse non possit. Secundo, Moraliter, cum scilicet Physice potest esse sine illo. est tamen tanta difficultas ut nunquam accidat illam separari. V. g. neCessarium est Physice agens lucidum,ut lux existat naturaliter, & necessarium est moraliter, ut unicus miles a toto exercitu hosti iam superetur,&c. II. Logi ea non est necessaria etiam moraliter ad alias Scientias aequirendas. Primδ, quia possum intelligere principia alterius scientiae sine Logi ca: Igitur conclusiones inferre. Secundo, possum sine ope Logicae demonstrationes Geometriae concipere,ut pater multis experientiis Tertio, si potest aequiri Logica sine praeuia Logica, non video quamobrem aliae scientiae ipse Logica longe faciliores, acquiri non possint. III. Vtilitas Logicae maxima est ad alias Sciemiasicomparandas. Cum enim in qualibet Scientia duo maxime sint consideranda.Primum est prae inittere principia.Secundina eruere conclusiones ex praemissis principiis. triar que multum promouet Logicaxum enim doceat verum a falso discernere, i