장음표시 사용
51쪽
De artificio II Logismi sophistici
i. Vo sunt in hoc artificio: primum spectat ad constructionem sophismatis; secundum ad solutionem. Primum ex triplici capite ducitur, scilicet, a forma,a materia,ab utroque.Ratione formae, si tacith, & clam ad hibeantur 4.termini: si enim palam id fiat, haud dubiε non est sophisma:adhibentur autem tacite, cum aliquis terminus, vel mutat suppositionem,uel sensum vel non distribuitur,cum deberet distribui, vel contra; quae omnia ad idem caput pertinere videntur. 2. Ratione materiae sunt I 3. sedes sophismatum, 6. intra dictionem,scilicet aequivoci amphibologiae, accentus, dichionis, sensus compositi,& diuisi in his omnibus mutatur suppositio. Sunt autem 7. extra dictionem,scilicet, fallacia accidentis, 'a praedicato secundum non causam ut causam , & secundum plures interrogationes. 3. Vt soluatur fallacia, i. di luantur propositiones aequivocae,
ambiguae: a..distinguantur sensus,accentus, 3.observentur leges formae,& regulae consequentiae : .consideretur suppositio, contradictio: s.cuilibet interrogationi sua reponatur responsio . 6. tollantur verba superflua, suppleantur necessaria:7 observentur nominum genera.Vno verbo. si regulae consequentiae probe teneantur,& mutatio suppositionis vitetur, facilis erit omnium fallaciarum solutio.
52쪽
IsRvM hunc in sex capita distribuimus,quibus Methodum istam generatim instituis mus ; quippe sunt sex capita in scientiis condideranda: Primum est ipsa scientia ; Secundum, obiectum ; Tertium , sciens ; Qua tum , modus sciendi; Quintum, principia sciendi; Sextum, impedimenta. Plura sunt in singulis capitibus tradenda , quae maioris distinctionis gratia membratim &
N hoe eapite breuiter agimus de scientiarum diuisione . ordine , facilitate, &c.
De eommani diuisone scientiarum. R O diversa abstractione , materia communiter Philosephi scientias di- uidunt;vel enim primo objecti im coniunctum est cu materia indiuidua-li,id est eum hae,vel cum illa;vel secundo consideratur coniunctum cum ma A teria by Comi
53쪽
tetit sensibili, sed abstractim ab in diuiduali s vel textib eoni Elaministri intelligibili, &abstractium tam ab indiuidi tali quam a sensibili ; vel denique quarto consideratur abstractum ab omni materia, hoc est ab illo triplici m
Pι imum genus obiecti ad scientiam non pertinet, quae rerum indiuidua non considerat ; quid enim, amabo,.lcino nitiat Geometria de lioc tri: ngulo, quod de alio sinuli non demonstret; quippe omnia trianstula in ordine ad c eometriam eodem modo se habent, ac ii esse iit aliquid unum: hinc vulgddicitur obiectum lcumiae vini uersale, de quo infra. Secundum gemis pertinet ad Phylicam, quae conliderat ens materiale sens bile, v. g. agit de Elcmentis , mixtis, nomine, ali seque obiectis abstractis quidem a materiI indiuiduit irec enim tigit de libe igne. . g. l. de igito ii 'comvatini) non tamen a nateria sensibili; ita bie gregatio Gi num ob tector uita abstractor a materia indiuiduali, sed non aut ervibili, est obiectum Phylicae; 3c agoegatio omnium cognitio' si quibus aedicta obiecta attinguntur , unam iacit sciet tiarum classcio , quam Physicam vo
Tertium genus pertinet ad Mai Iic sin , cuius prima & potissima Irars Geometria considerat quidem quantitatem , sed inpia coni o Gy- lia materii sensibili determinata ; licet enim considerit triangJInm on xamen considerat, vel in ligno, vel in auro, sed abstractum ab omni materia physic determinata , seu sensibili , non tamen ab .ii uelligibili ; quia Lilicet aliqua materia triangulo sit belle intelligitur, sed abstracti , id eli inde terminata. Itaque hoc genus obiecti conitituit alteram classem scientiet, quae Mathel
Quartum genus pertinet ad Metaphysicam, cuius obiectum vel est incorporeum,ac proinde cum ni assa materia coniunctum; vel in abstractum a corporeo, & incorpore Q , id est non conliderat ut coniunctum eum ulla in Meta
& hoc genus obiecti facit Metaphysicam. Haec diuisio multis de causis a nobis rei jcitur. I. Quia omnes scientias non complectitur,ubi enim est Logica, ubi Ethica, ubi aliae artes, ubi mixta Mathesis II. Q fia multi huiusmodi abstractiones seu praecisiones obiectivas reij-ciunt, ure quidem, meo iudicio , quia humaniari Omnem superant captum. I II. Qisia ratio numeri q iae pertinet ad Arithmeticam , tam abstrahi potest ab eme corporeo de incorporeo, quam ratio entis , substantiae, accidentis, Sc. igitur perti iaci ad Metapli sicam ; idem dico de extensione. I V. Quemadmodum ratio abi tracta a corporeo tantum, non ab incorporeo ; de ratio abstracta ab utroque faciunt obiectum Metaphysicae, simili modo ratio abstincta ab incorporeo tantum , non a corporeo, & rat Io absti acta
ab utroque faciunt objectit in Physicae. V. Quando demonstro nie existere , illud objectum non est abit ractuma differet uia indiuiduali; idem dico de demolistratione qua demonstro Deum
VI. Musica est nata Matheseos cuius tamen obiectum id est soniis mam erosus,non est abstructu a materia sensibili; idem dico de Optica, Astronom ia,S c. VII. Phr
54쪽
III. Physica eonsiderat Corpus ut sic, id est rationem, loris abstra cti , quae eerte abstrahitur a sensibili, nec enim considerat , an sit aurum . vel lignum , vel lapis, &c. νvi II. Nulla materia sensibilis est nisi inὸiuidualis; quid enim videri potest, vel audiri, vel tangi nisi si hoc , & nihil aliud 3Igitur illa diuisio non est admittenda, seu potius alia nobis ineunda est. quae longe facilius totam scientiarum rem ob oculos ponit.
SCientiae aliae sunt speculativae, aliae practicae. Speculatiuae sunt quae sistunt
in cognitione sui objecti, hoc est.non relinquunt mentem instructam, vel institutam ad aliquod opus faciendum; Practicae verb E contrario quae men tem instruunt ad aliquid faciendum. Iam verδ Speculatiuae distinguendae sunt pro ratione diuersi objecti, quippe omne obiectum vel est corporeum, vel incorporeum, vel ab utroque abstractum , id est praedicatum aliquod uniuersale, quod inest enti corporeo de incorporeo. Si obiectum est corporeum vocetur Physica illa stientia quae demonstrat de subiecto corporeo aliquam proprietatem ; si Vero est incorporeu, vocetur Theologia naturalis,quit de subiecto incorporeo; si verδ sit abstr. ictum ab utroque, vocetur Metaph sica. Mathematicas in praedicta diuisone complectimur; nam vel purae sunt, vel mixtae; si purae Metaphysicae, si mixtae, Physicae aliquo modo subiiciuntur. Artes diuidi possunt in Analyticas, Analogicas,& Mechanicas. Analyticae sint quae adhibent analysia, hoc est resolutionem terminorum abstractorum, ex quorum deinde recta coniugatione in certa materia rectum opus, vel opeo ratio recte secta resultat; tales sunt Logica quae in terminis Logicis laborat; Ethica in Ethicis, Algebra in Algebricis. Analogicae sunt quae totae sunt in inireniendis rectis proportionibus, vel analogiis in terminis abstractis, ex quibus deinde similes in certa materia resultant; tales sunt Musica quae proportiones in sonis; Architectonice in munimentis,uel in aedificiis; denique Mechanicae quae considerant organorum fabricam,tum ad mouenda ingentia pondera , tum in re Militari,ad tormentorum fabricam, vim , usum; tum in
Catoptrica ad conflanda specula; tum in Dioptrica ad perspicilia fabricanda; tum in Perspectiva ad fallentes picturas componendas , & quasib et icnographias delineandas tum in Musica ad instrumenta Musca facienda; sed de his plura insta.
55쪽
OVia tamen distingi iunciar Mailitanaticae disciplinae a Philosophicis , partes id Rhilosophia quinque agnoscinius, aquillitas Magliquiditicae separantur. Prima est Logica. Secunda Physica. Tertia Theologia naturalis. rarta Metaphysica. quanta Eclaics. lLogica duplex est,Elementaris,& Analytica.Prima est,in qua termini Logici breuiter deliniuntur iuidiuatur, explicantur citra omnem demonstIat lo neni. Analytica est,quae artificium Logicum demonstrat;quod fuse latis praeuamus in altera huius voluminis raste. Physica multiplex est, nos tantum in nouem tractatus distribuimus ; commode posset in duas partes diuidi. Prima conliderat Objectum sensibile per se, hoc est motum,status corporum sensibiles, cum qualitatibus sensibilibus. Altera considerat 1 ubiectum seu substantiam illam cui sensibilis status , vel qualitas inest, quae vel est Elementum, vel mixtum, vel corpus vivens: Mathcmaticae Pli, sica lii bens concedit. Primo, Astronomuim retentis duntaxat motuum coele Ilium causis, Perspectiva,Dioptricam,Catoptricam, retenti S c lai reflexionum . refractio mim , colorum , reriamque omnium vi silium cali sis; Secundo,Muscam & alias mechanicas, a duntaxat lege,ut Physicorum effectuum si qui sunt in illis,explicet canias ; Nauticae Magnetis usum relinquit, Bellicae tormentorum vires commodat, dum illas ipsa dem siliret; Pyrologiae, ignium artesichorum ludum; fontium Hydraulicae organorum Pneumaticae dum ipsa demonstrationis lucro gradeat; Arii Medicae humani corporis curam, morborum signa, symptomata, genera , periodos, remediorum syl-uam, vires, notas, mixtiones, dum earum omnium causas explicet; Ch3vii eae mixtorum resolutiones, ustiones, sublimationes,distillationes,&e. saluis tamen causis physicis; plurima denique caeteris artibus permittit,saluo semia per suarum demqnstrationum iure.Theologia naturalis ea tantum de Deo,
Angelis.& anima hominis separata se scipit demonstranda, quae humana ratio sui iuris facit; de quibus infra ; hinc multa diuinis Theologis relinquit, puta de Trinitate, praedestinatione, dcc- Metaphysica duplex est, Elementaris,& Demonstrativa;illa definit,diuidit, explicat, sed non demonstrat quindecim rationes uniuersales seu praedicata
communia abstracta a corporeo,& incorporeo; at vero Demonstr*tiua earum affectiones demonstrat ; sunt autem ratio objectiva; ratio uniuersalis , ratio enti h ratio sibstetiuiae, ratio accidentis, ratio resipeistus,vel ordinis, ratio qualitatis, ratio causae, ratio actionis, loci, temporis, motus, quantitatis vel ex
rensionis,oppositionis, negationis; Porr5 Metaphysica rationem quanritatis Geometriae permittit, & Arithmeticae; rationem qualitatis Physicae , in eo scilicet tractatu in quo de qualitatibus sensibilibus, earumque affectionibus agit. Tthica Duiligod by Corale
56쪽
Ethica duplex est, Flementaris & Analytica; illa etiam explicat terminos
ethicos, eortimque asscistiones ;piria finem hominis, actionem humanam,rationem voluntarit,liberi, boni, mali, cirrpis,honesti, finis, medij,virtutis, viiij passionis,&c. Analytica vel artificialis, noua scientia est quae demonstrat artificium Ethicum duodecim libris. Primus habet artificium consequentiae moralis. Secundus,artificium,quo se quisque cognoscere possit, in diacmque suam,& aliorum. Tertius,artificium conjecturarum. Quartus, artificium electionis. intentionis, applicationis, determinationis. Quintus, artificium usus bonorum & malorum. Sextus, artificium virtutum & vitiorum. Septimus, artificium conuersationis , recreationis , negotiationis , persuasioliis. Octauus artificium rei oeconomicae. Nonias artificium politicum ciuile. Decimus, artificium politicum militarc & mixtum. Vndecimus, artificium Monarchiae, Aristocratiae,Democratiae .Duodecimus artificium Principis edu. candi, quorum omnium rationem infra asseremus.
ANtiqui Mathematicas diuiserum in puras, & non puras ; purae sunt ab
omni prorsus materia abstractae Ailicet Geometria,& Arithmetica non purae e contrario,quales sunt Astronomia, Optica, Musca,Mechanicae;aliqui non puris indunt Geodaesiam de Supputatricem. Integram videre poteris diuisionem apud Gul dinum,a pagina prima ad vigesimam, quam haud dubie cum bona venia Auctoris huc transtulissem, nisi me prolixitas nimi ,& nominum obscuriorum usus terruisset ; igitur aliam, breuiorem & clariorem diuisionem instituo. Pura Matheseos, hoc est, ab omni materia abstractae,partes duae sunt,Ge metria, & Arithmetica. Geometria extensionis continuη demonstrat construesiones,mensuras,proportiones,vel diuisiones,transsormationes,additiones,destractiones, aliasque eiusmodi quantitatis asscctiones. Arithmetica considerat numerorum easdern sere passiones, a quibus varias etiam appellationes utraque: sortiri potest. Geometria in tres paries commode diuidi potest, quae sunt Elementaris, Tiigonometria& Stereometria. Elementaris Euclidis Elementa complectitur,quibus addi possunt quaedam constructiones in polysonis, sectiones in angulis, proportiones in lineis. Trigonometria considerat ea omnia quae ad planorum dimensionem pcrtinent, a mulorum cognitionem , laterum explorationem , arearum capacita tem, quorum Omniunt partitionem , proporitonem ,& comparationem ex dato quocunque demonstrat, tum in planis rectilineis , tum in curvilineis, tim in mitti . i. Steteon eui circa solida versatur,in cubis, polyedris, Sphaeris,Cylindris,A 3 conis
57쪽
Conis sed praesertim et rca Elem elua conica, ex quibus varias sectionum eo-nicarum affectiones, proportiones, descriptiones , dimensiones demonstrat. Arithmetica quinq ae partes liabet,quae sunt Elementaris, Analogica, Logistica, Figurata, Analytica. Eleme taris tradit praxes 8c demonstrationes quatuor operationum Cardinalium, tum in numeris integris, tum in fractis ; quibus adde reductiones. Analogica demonstrat regulas proportionum, societatum, alligationis,positionum, progressionum.
Logistica tractat de si nubus, tangentibus,secantibus, logarithmis, docetque tabularum praxim , usum.
Figurata est de analysi bc genesi polygonorum, & potestatum, scilicet innumeris, integris, stactis, S surdis. Analytica vulgo diuiditur in Zeteticem,poristicem, & exegeticem. Prima inuenit proportiones quaesitarum quanti atum cum datis. Secunda propor tionum inuentarum veritatem demonstrat. Tertia ex iis quaesitam exhibee quantitatem; idque. Primo, in lateribus. Secundo, in quadratis. Tertio, in cubis, &c. sue Arithmetice, hoc est, in numeris, cum quaeritur numerus, vel Geometrice ,hoc est in magnitudine & quantitate continua, si quaestio de illa fuerit instituta. Praeter duas illas praemissas puras duntaxat Matheseos partes,duae sunt eiusdem nominis non purae, se ilicet Geometria practica, seu Mechanica,vel Organica, de Arithmetica supputati ix. Illa variis organis adhibitis,quorum usiim 3c fabricam docet,metitur lineas horyzotales,verticales,inclinatas: Item plana & areas , quarum lcnographiam describit, angulos&latera definit, denique solida etiam metitur organorum opera, &c. Supputatrix verδ, vel in pecuniis,mensuris,ponderibus versatur, & vocatur Logistica Ciuilis:vel in stactionibus Ast onomicis,& vocatur Astronomiaca;vel in construendis aciebus,& vocatur Militaris. Sunt aliae Matheseos mixtae partes, scilicet Astronomia, Optica, Statica. Musica.
Astronomia quinque partes habet,Theoricam scilicet, Geographiam, Organicam, Canonicam, Gnomonicam. Theorica supposito dupli ei principio
um genere, quorum primum tum a Geometria, tum ab Arithmetica mutua tur; S: secundum a praeteritis obseruationibus , eonstruit systhema Mundi deTheorias planetarum,tum communes, tum proprias demonstrat; Geographia describit in plano orbium coelestium affectiones, scilicet ascen siones, latitudines, themata,&c. organica obseruat coelestium motuum periodos,corporum loca,distantias et in coelo oper1 organi, vel in ipsis organo; docet etiam modiim,viam, fabricam organorum Astronomicorum, v. g. sphinae, Astro labii,&c. Canonica stipputat coelestes morus, tabul. as condit , & Ephemerides,
Eclyps praedicit, tempora statuit; Gnomonica sectiones orbium coelestium in planis oppositis demonstrat; omitto Iudiciariam de diuinatricem quae ina
Optica tres partes habet , scilicet Perspectivam quae radium dire ctum ε, CatoPtricam quae restςzum, dc Dioptricam quae tentactum considerar,
58쪽
hie de speculis , & vitris planis , conuexis , concauis, Ustoriis.. latica est scientia motus localis cui nouae partes accedere possunt,puta de proportionibus motus naturalis, violenti, mixti, de lineis in olus; Mechanica considerat tractioneri , taetrationem, impulsionem, librationem, proiectiones pondus grauium ; sunt autem pleraque organa quibus utitur , libra , vectis trochlea , cuneus, ergara, cochlea , &c. Eit alia pars quae adhuc nomine caret,quae inoli in illum considerat, qui oritur a compressione corporum , vel dilatatione,vel metu vacui; qui fit vel in aquis, estque Hydraulica, quae etiam considerat modum quo corpora , vel merguntur in aquis, vel innatant; adde Pyro staticam, quae motum ignis, Pireumaticam quae motum actis considerat ; sed haec maiori ex parte pertinent ad Physicam. Musica est scientia soni numerosi,vel numeri sonori, quae vel est vocalis, vel in strii mentaria;cui adde Echometriam quae sonum reflexum considerat. Si habeatur ratio proportionuna,Musica pertinet ad Artes analogieas; si combinationis terminorum abstra horum,ad Analyticas ; si denique fabricae, figurae Ius,figurae instrumentorum,ad Mechanicam; sed de his satis,de quibus alias se leor sint.
8 . De s alternatione Scientiarum.
ILla scientia alteri subalternari, vel subcsse aliquo modo dicitur , quae ab illa aliquo modo dependet, quod tribus modis heri potest. Primo, ii finis
sit balternatae ex natura sua tendat de spectet ad finem subalternantis; lie finis equestris ad finem Polemicae, & linis lis ius ad finem Politicae pertinet. Secundo, si subalternata stipponat principia , quae iam subalternans demonstrarit ; sic Astronomia utitur quibuid .im Theolematis tanquam principiis a Geometria demonstratis. Tertio , si si biectum subalternatae contineatur in subiecto subalternantis tanquam inferius in superiori, vel tanquam pars in toto; sie subiectunt Musicae continetur in subiecto Phγsieae. His positis I. Omnes sciet tiae subalternantur Metaphyscae,turn quia Aggerit onmibus principium illud via Rahrsalissimum, Cotradictoria non possunt et se limul; tum quia nullum est objectiam altei ius scientiae, quod sub ratione objristiua, vel uniuersali, vel entis, vel celationis,&c. non contineatur. II. Logica sit balternatur aliquo modo aliis scient iis,quippe finis Logicae ad alias scientias acquirendas pertinet : ergo Logica aliquo modo propter alias scientias instituta est. III. Aliae scientiae ut balternantur aliquo modo Logicae,non quidem, vel ratione finis, vel ratione principiorum , sed ratione sub lecti, qnippe subjectum aliarum scientiarum subest aliquo modo terminis Logicis , nam continetur sub maiori extremo abstracto, inc dio, consequente, antecedente.
I v. Logica & Ethica subordinantur aliquo modo Physicae, non ratione
subjecti, vel principioium, sed ratione finis;quippe finis Logicae est recta institutio Dissili od by Corale
59쪽
stitutio humanae mentis ad rectam ratiocinationem.& Ethieae ad rectum humanarum actionum exercitium ; atqui tὶm actus intellectus, qutin humani pertinent ad Physicam : adde quod eadem dispositio quae in terminis a
stractoes demonstratur, potest inesse terminis cmis,in operatione,tum mentis,ttim voluntatis.
V. Theologia naturalis subalternaturaliquo modo Physicae; quia scilicet res incorporeas demonstrare non possumus nisi per analogiam ad cor
V I. Logica & Ethica subordinantur Arithmeticae ; quis enim combinationes illas analyticas sine opera Arithmeticae inuenire possit VII. Physica subalternatur Geometriae de Arithmeticae, quippe nullus est fere tractatus in Physica,in quo proportiones Geometricae , & mgressiones
Arithmeticae non valeant,de quo allis.
V III. Astronomia&Statica Geometriae,& Arithmeticae;Optica Geom triae; Musica, Arithmeticae subalternantur ratione principiorum; Physicae,ve inrd ratione subjecti. IX. In eadem scientia posteriores partes subalternantur primis, thm ratione principiorum , ut in Geometria; quippe prima Theoremata sunt principia per quae alia demonstrantur; ttin ratione lubjecti,ut in Physici, quippEaurum v. g. subest mixto in communi, & mixtum corpori. X. Accidere potest ut duae scientiae sibi inuicem simal ternentur,sed diue Sa ratione, v. g. scientia syllogismi Cathegorici, sebordinatur scientiae artificii consequentiae ratione principiorum, & haec illi ratione finis. X I. Subalterna scientia est vera scientia,quia demonstrat,mediate saltem ex ptimis & immediatis. XII. Ars Medica sit bordinatur Physicae;Nantio Physicae & Astronomiae; Rhetori ea Dialecticae & Ethie Iurispriadentia Ethicae; Pictura& Statuaria Perspectivae; Militaris Staticae & Arithmeticae , &c. XIII. Eadem duabus aliis subordinari potest, immo & tribus, v. g. Musea Libordinatur Physicae, ratione sabjecti; Arithmeticae ratione principiorum ; Ethicae ratione finis.
De unitate scientiarum ex pluriditate.
QVaelibet seientia demon strationis conelusio est , quae ves prout est objectiva consideratur, vel prout formalis. Conclusio ipsa objectilia una est complexio pradicati s subrem ex principiis certisct euidentosia. V.gaheorema illud objectivum,Tres anguli trianguli sunt aequales duobus rectis, est unum unitate Logica, licet ei aim sint plura triangula,illa tamen eodem modo se habent in ordine ad scientias humanas ac si essent aliquid unum:porris, illa vilitas aequivalentiae, vel unitatis aequivalentia fuit uniuersale Logicum
de quo aliis.similiter,C6clasio formalia est aedis intelle svi versatur seu
60쪽
versari potest circa objecti iuuii unus etiam eadem unitate Logica, quippa sunt, vel pollitiit esse plures actus smiles; quis enim neget Theorema illud praemissim a multis attingi posse 3 igitur per plures actus qui omnes eodem
modo se habent; ac si essent aliquid unum. Hoc posito, Nilectio omnium Theorematum quae conueniunt, vel in e dem fine, vel in eodem genere proximo, dicitur una scientia, id est una clas. sis, una inquam unitate Methodices; unitate ordinis ; unitate doctrinae, v. g. omnia Theoremata Geometrica dicuntur facere unam scientiam, id est,unam . clallem, quia conueniunt in communi & proximo genere quantitatis continuae abstractae ; quippe in quolibet Theoremate demonstratur aliqua proprietas quantitatis abstractae, conueniunt enim triangulum,quadratum, planum,&c. in ratione proxima quantitatis. Sic omnia Theoremata Logicae Analyticae conueniunt in eodem fine, qui est recta mentis humanae institutio ad recte ratiocinandum ; idem dico de omnibus Theorematis Ethices ; omnia Theoremata Phy sicae conueniunt in
subjecto communi entis corporei, &c. Hic vulSo recentiores qti aerunt, utrum omnium scientiarum collectio dici possit una scientia, quippe omnes conueniunt in objecto communi claris scibilis 3 inanis prorsus quaestio; Quis enim neget esse unicam scientiarum omnium collectionem,quae tamen ordinis gratia in certas ct alles distributitur, in
quo nulla prorsus est difficultas; quippe haec distributio ab institutione petenda et , non tamen sine aliquo rationis momento ; atqui nunquam usus Ob- tinuit, ut omnes scientiae dicantur una scientia ; sed de hac unitate haec pauca plusquam satis. . Porro specificatur scientia sormalis per ordinem ad scientiam object tuam;
hoc eli constituitur actus intellectus per entitatem suam,quae tam cia essentia
lem habet habitudinem ad silum obiectum ; hoc est liun ad objectum materiale,quam formale uippe ille actus,quo de triangulo cognosco habere tres angulos aequales duobus rectis , differt omnino ab eo quo demonstro cile aequale dato rectangulo; similiter ille actus quo demonstro aliquam affectioncm de triangulis,v. g. aeqtialitatem, si sint super eadem,vel aequali basi, S: inter easdem parallelas , differt ab eo, quo eandem affectionem demonstro de parallelo grammatis ; igitur actus scicntiae specificatur per ordinem quem habet ad objectum adaequatum, supposito eodem gradu certitudinis & euia dentiae formalis. At vero scientia,vel conclusio objecti specificatur ratione ratis eonnexionis attributi cum subjecto, hoc cst, ratione talis subiecti,quatenus comparatur cum tali affectione quae illi inest; vel talis affectionis quaterius comparatur cum tali subjecto cui inest. Dicuntur vero that omnes actus similes eiusdem speciei, tum omnes coninclusiones similes,quia non differunt notabiliter, hoc est, in ordine id scientias
humanas eodem modo se habent ac si ellent aliquid unum; sed de differentia specifica agemus suo loco. Denique,ticet diuersa Tlieoremata quae in eadem scientiaium chasse continentur differant notabiliter, v. q. Theorema quo demonstro, maius latus Orthogoni j facere quadratum aequale quadratis aliorum laterum ; & illud quo demonstro angulum exteriorem esse aequalem duobus interioribus oppolitis;