장음표시 사용
61쪽
quis enim hoe neget dicuntur tamen cite eiusdem speciei extrinsecae, hoe est ratione institutionis quas eiusdem classis esse voluit; sed haec sunt facilia. Q rreret hic forte aliquis, an scientiae sint infinitae 3 an sint omnes hactenus excogitatae3&c. Respondeo primo, haud dubie non esse infinitas, quod duplicem sensum habere ootest, Primus est, non esse infinitas scientiarum classes ut patet , quia nec uini infiniti fines ut patet, in quibus conueniant, nec infinita subsecta communia. Secundus cst,non et Ic in qualibet clalle infinita Theoremata, quia cum non sint infinita principia , nec ex uno principio infinita consequi possint nec enim habet infinitas habitudines, vel connexiones) cert E infinita Theoremata esse non pollunt. Dico tamen, non modo in qualibet classe scientiarum multa Theoremara, quod certum est, verum etiam tractatus integros , immo & totas classes desiderari, ut videbimus cum de singulis agemus.
PLures institui pollunt ordines inter scientias. Primus est ordo dignitatis. Secundus ordo dependentiae. Tertius ordo doctrinae. Quartus Ordo facilitatis. Quintus ordo prioritatis, vel antiquitatis. Sextus ordo conitie Udi nis, S c. ordo dignitatis ille est, quo unius scientiae dignitas cum dignitate Scnobilitate alterius comparatur , quae certe dignitas ex multiplici capite derivari potest. Primδ, ex dignitate objecti. Secundo,ex dignitate hnis.Tcrtib, ex dignitate principiorum. Quarib , ex maiori certitudinis &euid cntie gradu , &c. Si coli sideretur dignitas objecti , haud diis re Theologia Naturalis, quae agit de nobilissimo objecto, id est de Deo, Angelis,&c. est 'mia umnobilissima; cui haud dubie succedit Phusi ea quae de homine; tum ipsa Meta- physica, quae de attributis abstractis, sub qua continentur Mathematica purae ; Porrh, inter Artes ratione objecti Ethica nobilior est Logica, quia i , r-mini abstracti et ilici praestant logicis ; An vero Geometria praestaret Arithmeticae ratione objecti,affirmaret aliquis; quippe ratio numeri abstractior est& purior ratione quantitatis si consideretur dignitas finis; Idem dicendum est pro Scientiis Speculativis, qtiod dictum est de dignitate objecti; quippe iii illis idem est cum objecto finis ; at verb pro Practicis hoc est , pro ArtibuS, haud dubie finis Ethicae est omniis nobilissimus, scilicet recta laominis instr- tutio in ordine ad scelicitatem; huic proxime succedit Logica, cuius finis est recta mentis hii man .e institutio ad recte ratiocinandum ; tum deinde siris Analytices, hoc est recta mentis humanae institutio ad soluendum omne prU-blema Matheinaticum. Quod spectat ad alias artes, haud dubie fines illarum comparari debent; vel ratione iucunditatis, in qua nulli cedit Musica; vel ratione commodi, in qua reliquis iure praeserri debet Mechanica ; vel ratione admirationis simul& iucunditatis, in qua reliquis praeest OPIica.
Si consideretur dignit principiorum, haud dubiε principia uniuersa' i ra
62쪽
ini nobiliora; hinc Metaphysica ex hoc capite est enim um nouelli ima, quia fug- gerit omnibus scietitiis principium illud uniuersalissimum,Contradictoria noli possuiu et se simul; hinc quoque Geometria & Arithmetica- , quae principia commodant aliis Matheseos partibus,vel ebsaltem nobiliores censeri debent. Denique si consideretur dignitas certitudinis&euidentiar, non est dubium quin Mathematicae purae, Logica & Metaphysica, primum dignitatis gradum. obtineant; tum dei ii de Astronomia, Optica, Musica,& MechAnica secundum; Physica , tertium ; quartum Theologia naturalis ; Ethica quintum: sunt tamen in Physica aliquae demonstrationes, quae Geometricam certitudinem habent, itemque in Theologia naturali, Ethica.
De ordine dependentia, antiquitatis, consuetudinis, facilitatis,
God spectat ad ordinem dependentiae, haud dubie illa scientia depe
let ab alia, cui accepta resert sua principia , subjectum suum, finem suum, hoc postro. Priiud, Logica dependet ab aliis omnibus ut a fine. Secundo, Omnes subalternae dependent a subalternantibus; vide quet diximus septa arr. a.& 3.Vna scientia pendet aliquo modo ab alia,quae veluti medium es , quo illa facilius acquiri possit; sic ab una Logica aliae dependent, ut iam supra in
De ordine antiquitatis nihil fere est quod dici possit; Mathesis antiquior ,
esse videtur,quae ipsum etiam Aristotelem & Platonem alumnos habuitnnon parentes; Logica, vel Analytica,ab Aristotele prodiit, ut de se ipso testatur; Physica, Metaphysica, Ethica, vix certos natales habent; quidquid sit, siue iuniores , siue leniores scientias ama, magis sollicitus de veritate, quam de
Porid usus inualuit, ut hoc ordine tradantur in scholis. Primo, traditur Elementaris Logica, quae vulgo Introductio appellatur; tum Isagoge Porphyrij. Tertio, Cathegoriarum liber. Quarto, liber de Interpretatione, sed truncus maiori ex parte ; de Analyticis prioribus nihil, vel parum;de Topicis &Elenchis; tum libri Physicorum, de Coelo, de Generatione, de Meteoris, de . Anim Ethica demum,& Metaphysica ; ego ordinem istum deuoto cultu veneror ; si quis tamen facilior occurrat; infra proponetur. Quod ὸemtim spectat ad facilitatem, Ars omnis suos patitur scopulos, suas habet dissicilitates,sed maxime ad artem pertinet ea methodo tradere Artem,
vel Scientiam,qua scilicet,dissicestates si non complanentur , saltem facili dissoluantur, de qua insta.
63쪽
I principia, subjectique partem, hoc es . illa prius tradi debet, in cuius
subjecto continetur subiectum alterius,vel citiae demonstrat altellius axiomata; hoc praecepto nihil certius , clarius nihil esse potest. II. illa disciplina ante aliam tradi debet.qitae facilior est, modδ ab illa non dependeat, quippe animus initio difficultate territus pedem illico reseri;& vero cum omnium scientiarum initia asperiora sint, ac primo velut obtutu invia ; si quid methodus potest , id sane praestare debet; ut primas illas salebras complanet, scopulos deprimat, difficultates demulceat. IlI. illa 1 cientia post aliam tradenda est , quae finis illius est; quippe siprilis traderetur, frustra deinde illa et set, cuius finis est; nam fine obtento, fiu-stra in comparando medio desudat iu ; hinc tritum illud, Finis ultimus est in exectitione, S: primus in intentione. I V. s. illa facultate initium faciendum est, quae mentem non satis quidem, sed quibuldam veritatis illecebris capiat; mirum quantum momenti afferat primus mentis humanaevsius , & prima illa veluti tinctura; Mens est diuinus quidam animae ventriculus, qui mirificas scientiarum dapes coquit; puris sincei Isque assile facta , spitrias omnes & male sanas respuit; purio sesquaedam veritates docto demon lirationis sale condἱtae gustum acuunt, prouocant appetentiam, & incorruptibili succo mentem imbuunt. V. Illa disciplina praemittenda est, quae iuuare potest aliarum studia,nori quod principia tradat, vel subjecti partes commodet; sed quod ita mentem instituat, ut inde reddatur habilior ad alias scientias acquirendas.
L A Nalytica Logica caeteris Philosophiae partibus praemitti debet, saI
Ixtem quinto primi libri nostri; ratio est quia aliae scientiae ad finem Logicae pertinent, igitur praemitti debet Logica per praeceptu tertium. Adde quod clim una ratiocinatione mens hominis scire possit 3 quippe scientia est cognitio unius ex alio,certe recte institutam esIe oportet ad ratiocinandum, quod reuera una Logica praestat,quae artificium ratiocinarionis demonstrat. II. Analyticae saltem Elementaris Arithmetica est praemittenda ; nam' quomodo omnes illas modorum combinationes, figurarum coniugationes, terminorum analyses demonstrare poterit Logicus , u careaz omni Arithmetica Duiligeo by Corale
64쪽
tica quae docet regulas, multiplicationum , combinationum,progressionum3 III. Physicae praemittenda est tum Logica, ut dictiam est , num. i. tum rudior Geometria; quippe nullus est in Physica tractatus,qui aliquam Mathe sin non desideret, cuius rei certam fidem insta faciemus. Est etiam qui Phy-scae praemittendam Metaphysicam Elcmentarem existimaret, quae rationum viriuersalium definitiones,& dii iis ones tradit; nam qui fieri potest, ut m
tum perfecte intelligam nisi intelligam quid sit locus, & tempus quorum utrumque ad Metaphysicam spectat 3IV. Physica praemittenda ess Theologiae naturali, quippe cognoscimus
tantum res incorporeas per analogiam quam habent cum rebus corporeis; igitur scientia rerum corporearum praeire debet. Praemitti etiam debet Physica Ethicae; clim enim Ethica temperet incompositos actus hominis , certe ipsius hominis cognitionem plusquam mediocrem sis stulare videtur. V. Physica etiam praemitti debet Astronomiae, Opticae, Musicae,Staticae, quippe illius est physicas rationes demonstrare illorum effectuum quorum
tantum proportiones tum in numeris, tum in quantitate continua praedictae scientiae demonstrant. εV I. Itaque hunc scietui. artim ordiriem optimum eile iudicaui ut primo Elementaris,ium Geometria, thm Arithmetica tribuatur. Secundo loco Lo
fica Artificialis,neglecta Elementari; ea tamen lege, ut singulis partibus, velibris definitiones terminorum praemittantur. Tertio loco LIetaphysica Elementaris, vel Logica Vniuersalis. Quarto loco Physica. Quinto loco Mathesis reliqua. Sexto Theologia naturalis. Septimo Metaphysica Demonstrativa. Octauo Ethica, vel Analysismorum: de singulis seorsim agemus insita.
Difficultas omnis Scientiae ex quatuor capitibus derivatur. Primo , ex objecto Seientiae. Secundo, ex principiis. Tertio, ex parte discentis. Quarid, ex parte docentis. l .es Dissicultas ex parte objecti ex multis etiam capitibus petenda est. Primo , si longi tantum conclusionum serie ex suis principiis educi possit. Secundo, si plura inuoluat quasi inter se implicata. Tertio, si 1 communi homia arum sensu & iudicio remotum sit. Qigarid, s a Principibus artis pauid o scurius explicatum sit. Quinto, si vel paralogismis, vel saltem dubitationibus subesse possit.
II. Dissicultas ex parte principiorum etiam sua capita habet. Primδ, si vix illa principia nota lint & vix hactenus inuenta. Secundd, s dubia, minia et certa, cunctis non probata. Terrio, si plura sint de ex multis aliis veluti eonissata& composita. Qvarid, si plura supponant, scilicet, vel constructiones dissiciles, vel lemmata quaedam abstrusa, vel postulata maximὶ abstracta.
I i I. Dissicultas ex parte discemis. Primo, si aptus habilisve ad
65쪽
seientias videatur. Secundd, si rebus aliis occupatus & distrachiis. Tei tib , si animo conturbatus. Quarto, si pas Io iurin, vel animi habituum minus potens moderator & rector. Quinto, si vindictae appetens,volii piatis amans,Baccho Ee Veneri indulgens; ludis plus aequo deditus, des dia& torpore laborans, sim nolentus, inuidus,aedulus, de timidus , praeceps & inconsideratus, leuis& inconstans, laboris impatiens,indocilis & contumax, superbus & arrogans, consu mentis &caliginosi ingeni j, de quibus infra. IV. Dissicultates ex parte docentis sunt hae. Prim 3, si sorte ignarus, ne illa doceat quae nesciat. Secundo, si imprudens, ne prima postremis subi jciat. Tertio, si incautus,ne contradi storia doceat. Quartδ , si leuis,ne omnia in-eipiat, nihil perficiar. Quinto, si mordacior,ne alios carpat, Satyram oderunt scientiae. Sexto, si plagiarius,ne aliena pro suis venditet. Septimi ludio ne semper iocetur, fale opus est, sed modico ; perpetui sales insulsi. Oe haud , si miniis clare animi sui senis expromat, vel exprimat; quippe res,ni fallor, eo modo explicamus quo illas concipimus.
N M Aput istud breuiter tribus duntaxat articulis expedio I in primo agemus de conditionibus objecti ; in secundo de varietate ; in tertio de
ARTICVLVS PRIMUS. De conditionibus objem Scientiae.
PLures vulgδ traduntur conditiones objecti scientiae.
igitur,cum seientia sit cognitio certa,)ebet esse alicuius certi,id est,quod tale est ut aliud esse non possit.
cum scientia non tantum sit cognitio certa, sed etiam euidens; ergo alicuius non modo certi, verum etiam euidentis.
intellectus tunc temporis extitisset,probe seiri ab eo&intelligi potuisset.
Cognostatur , nec aliud cognosci possit, cum aliud esse non possit, si enim est, semper idem est, nec unquam aliud est. V. Quinta,ut sit uniuersale,haec conditio omnibus serE objectis competit, non tame omnibus Primδ,ctim demostro de Deo quδd existat. Secundo,cum demonstro de mequbdexi . Tertid, clim demonstro de omni ente quδd sit unum, hoc est ab omni alio distinctum; nam ut dicemus aliis, Hec ratio unitatis Duiligod by Corale
66쪽
tatis uniuersalis esse non potest; Porro vn uteriale illud objectum est, quod dicit plura, Logice unum, id est, quae in ordine ad scientias humanas eodem modo se haberit. ac si essent aliquid unum; de quo alias. VI. Sexta est, ut sit verum, quippe scientia est cognitio vera, igitur alicuius veri. p.
V l I. Septima,ut sit necessarium ; quippe est scientia objecti quod aliud esse non potest, ab eo quod scitur esse, alioquin non esset certum, igitur est necellarium. VIII. Octaua est,ut sit demo strabile,quippe seiri est cerrδ & euidenter,ex alio cognosci,igitur demonstrari, igitur objectum scientiae est demonstrabile. I X. Nona est, ut unius scientiae unum sit objectum, unum,inquam, unitate Logica, vel Methodica, de qua suprὶ c. io. art. 6.X. Decima,Ex his collige. Priinh, od est dubium non potest esse objectum scientiae ; hinc exclude a scientiis omnia objecta tantum probabilia Secundo, Quod est ita obscurum in se,ut natiua vi intellectus clare percipi non possit; hinc exclude objectum fidei,exceptis quibusdam articulis , qui etiam demonstrari post int, ut existentia Dei, immortalitas Animae,&c.Terti ὁ,Omnia mutabilia & corruptibilia , contingentia ; hine exclude Omnes propositiones contingentes v. g. Petrus est albus; Bucephalus currit; Plato canit;pluit,&c. Quarto, Omnia singularia exceptis iis quae enumeraui mos in numero quippe alia singularia sunt contingentia. Quin id, omnia falsa ; hinc exclude omnes propositiones salsas , omnia mendacia. Sextδ,Prima principia; denique adde cuncta illa quae a libertate dependent. XI. Obieruabis tamen etiam de objecto contingenti sciri posse, quddeontingens sit; de salso, qudd falsum sit ; de probabili,qubd probabile sit; de
incerto,vel obscuro , quod incertum,vel obscurum sit. X l l. Porro aliquid sic ire posse cognoscitur ex duobus capitibus. Primδ, s de facto sciatur. Secundo, s cum certis principiis talem connexionem habeat,ut ex illis inferri possit; quomodo verδ cognosci possint illa principia, diccmus insta cap. s. de Principiis.
De varietate objectorum Scientiae.
I. TN eadem selemia diuersa sunt objectorum genera. Primδ, est object m
formale, id est,quod scitur,praedicatur, demonstratur in coraclusione, de ,pi aedicat timconctii sonis objectiuae. Sectando, obiectum materiale, id cst, de quo aliud scitur, id est subiectum conclusionis. Tertio, objectum adaequatum, id est,coiissa; u.n exutioque, id est,concluso objectiva demonstrationis. Quarto objectum totale, id est, collectio eo ium Omia, uni quae siciuntur in aliqua scientiarum classe. Quinto, obiectum pat tiale, id est , aliquid tanti. meorum. 'exrd, oblectit m attribution s, id est. Dob l ssim in m eorum omnium quae sciuntur in ali suscientia, ad quod reliqua omnia aliquo modo referun-
67쪽
t M. Septimδ, oblectum materiale remotum est, id cui iii est objectum nisi riale proximum. Octauo objectum indirectum est quod scitur tantiam ratione alterius; vis exemplum objectum materiale Physicae est ens corporeum,ὶr- male est eius proprietas, vel affectio, adaequatum conclusio Physica objecti ua; totale collectio omnium proprietatum entis materialis; partiale proprietates motus, v. g. Objectuin attributionis, homo, objectum materiale remorum, ens,substantia vivens; objectum indirectum penetrabilitas, vacuum, i
II. Objectorum diuersarum scientiarum maxima varietas est , quae sime ex multis capitibus duci potest. Primo, Aliud est abstractius ut sic loquar,aliud min is abstractum,v.g. corpus ut sic.est abstractius qui homo ut sic. Secundo , unum est simplicius alio, sic ratio corporis est simplicior ratione homi- . alis.Terti b,Vnum est certius alio, sic Theorema geometricu certius est Theoremate phy sico. Quarto; Vnum latius patet quam aliud, se objectum Physicae latius patet quam oblectum Theologiae naturalis; quippe plures nouimus proprietates entis corporei quam incorporei. Quinto,unum est facilius alio. Sexto, Vnum est practicum,aliud pure contemplatiuum,hoc est, aliud est artis, aliud contemplationis. Septimo, Vnum sensibile aliud insensibile; sensibile tantum est in Physica. Octauo, Vnum quod hactenus scitum est , aliud ver , hactenus ignoratum,quod tamen sciri potest. III. Objecta scientiarum infinita non sunt; quippe cum non sint infiniata prima principia vix aliquot numerari possunt neque res eadem infiniatas connexiones, vel appendices habeat seu propagines; & cdm tandem ad ultimam assectionem deueniatur, cuius non est amplius alia affectio, certe infinitae elici non possunt conclusones; igitur nec infinitae cudi demonstra tiones; igitur in qualibet scientia infinita iciri non pol sunt; igitur saltem in
aliqua parte seu tractatu ad ultimam metam deueniri potest ; hoc unum tantum curandum est,ut recta & continua Theorematum series quae fibulatim de veluti annulatim conjuncta sunt, producatur. IV. Inter objecta scientiarum aliqua varietas elle potest in iucunditate& gustu; sunt quibus res Physicae placent; sunt qui tantum Mathematicis, alii tantum mechanicis, alij tantum Analyticis, alij tant sim Logicis, alij moralibus tantum delectantur; immo , quod tarto mirum est, sunt qui probent tantum litigiosum illud Philosophiae genus, cui solemne est,dere quaibet ut vulgo dicitur pro, & contra disputare.
V. Tot ac tantarum habitudinum physicas rationes aliquando aperiemus; quidquid sit, meo iudicio, demonstratio Geometrica pungit acrius animum quam Physica; sed inter Geometricas nulla est quae menti gratior acci dat, quam illa qua ex obiecto euidenter cognito,demonstro existentiam cus- dentis cognitionis, & ex hac existentiam cognoscentis,& ex hac existentiam Dei. Secundo loco habeo demonstrationes Analyticae Logicae quarum certitudo Geometriam adaequat, sed finis & fructus praestantior. Tert id, Arithmeticas & Geometricas puras quibus adde reliquam Metaphysicam demonstrativam. Quartis, Physicas quae non modo animum,verum etiam sensum ipsum recreant. Quinto, reliquas Mathematicas. Sexto, Ethicas. Septimo, Theol
68쪽
glcas naturales 8, uno verbo, omnis veritas clare proposita mentem ipsam quasi fascinat. Disiste mortales mori ὀ Queis larga voluptas a placet, toto complecti pectore doctam Syrenem, ilia animum vel carminis ore bea sit , Fortis qui potuit rerum cognossere causas l
OMnem veritatem prosequi oportet,sed non eodem modo ; & antequam aliquis sciat, peritum esse oportet, quomodo scire possit quod sciro cupit ; is enim esse debet veritatis amator,ut nec Geometricam certitudinem in rebus Physicis, nee Physicum experimentum in Geometricis esse contendat. igitur paucis praeceptis hanc methodum objethi complectemur. I. inter res quae sciri poliant,ab iis faetendum est initium quae alias non siipponunt, hinc V. g. grauiter ille peccaret qui res Astronomicas. vel dicere. Vel docere tentaret intacta Geometria & Arii timetica; hoc tamen docenti m nus incumbit, ne quoad eius fieri potest, tractatum unum cum aliis ita con iungat seu miseeat, ut ille sine his intelligi non possit. I l. In qualibet scientia a sacilioribus incipe , ne statim oecurrens difficultas tyronis animum terreat , adde quδd primae notiones praeparant animum , & quasi contractum dilatant, ut facilius alias capere possit ι id enim
pro certo compertum est,rem omnem primo obtutu cum multa obscuritate
concipi; illa autem obscuritas est veluti prima radix humanae ratiocinationis, quippe ex uno obscure & confuse cognito, illud ipsum deinde clare & distin- cognoscitur , hinc grauiter peccant tyrones illi, qui ubi prima v. g. Geometriae rudimenta delibarunt, de cireuli quadratura statim cogitant, de inuentione lateris eptagoni, de problemate deliaco, de angulo trifariam diuidendo, non sine maxima temporis & capitis aliquando iactura;quid porro in qualibet scientia sit facilius de difficilius, seorsim in aliis libris huius meth di explicabisus. III. A sim elicioribus ad composita, v. g. in Geometria a lineis,angulis ad superficies, a ui perficiebus ad eomora; in Physicis ab Elementis ad mixta, a rnixtis ad corpora viventia, ne si mixtum cognoscere velis ea nescias ex quibus constat, si Elementa ignores; haee est Methodus analyseos ut quidam vocant,qua scilicet in cognitionem totius deuenimus ex cognitione partium, equidem synthesi opus est ad constructionem, nam aliquando totum ipsum conflatum esse supponitur, ut deinde per analysin in suas partes re luatur. quarum perfecta cognitio, totius deinde perfectam eognitionem relinquit. I U. Scio multas esse lites apud Zabarellam, Ramum,Carpentarium , dc alios super hac tota re, sed lites fugio in verbis praesertim ; dum conster M
thodum Analyticam in eo positam esse potissimam & propriE; ἴ44ςx se'
69쪽
positione alicuitu totius arrefacti ; vel naturalis per resilutionem partium aliqua proprietas demonstretur, ex cuius cognitione vel totum ipsum cogia scitur, vel quomodo deinde faciendum sit,demonstratur , v. g. vi cognolcδm quomodo inueniri possint duae mediae proportionales, suppono inucntas esse , & dum singulas per reio lutionem discutio , aliqua mihi illarum affectio aperitur,ex cuius cognitione probe intelligo quomodo inueniri possint ; at velo Methodus syntireseos, vel compositiva, in eo consistit, quod ex principiis statim aliquid demonstretur , v. g. diuisio anguli, inuentio pentagoni, composta statim tali, vel tali affectione ex praemissis principiis cum tali suta jecto, unde fit vix unquam esse analysin sine syntheli, quia quando suppono aliquod totum, demonstro illius aliquam assectionem , igitur ex principiis, igitur syiuhesis est : adde quod est semper compositio saltem ex suppositione, α res tota ad compositionem spectat; quippe omne artificium spectat ad ar-eefactum ; immo synthesis esse non potest sine aliqua analys . v. g. cum d monstro tres angulos trianguli esse aequales duobus rectis, fit semper aliqua analysis; itaque duplicem istam methodum in scientiis obseruamus,vel enim ex toto partes, vel ex partibus totum cognoscimus, quod scorsim insta in singulis facultatibus explicabimuς. v I. Singula seorsim examinare de discivere multum iuvabit,ne si multa simul assiimantiir , confuse singula concipiantur , nec enim patitur humanae mentis uubecillitas,ut plura simul distincte attingantur; equidem ex viriuersalibus sequuntur seinper particularia ratione subjecti,seu minus uniuersalia, v.g. ex eo quod omnis homo sit animal sequitur Petrum esse animal, at vero ratione praedicati, ex minus uniuersali sequitur uniuersalius, v. g. est animal ergo est corpus : igitur aliquando a singularibus procedimus ad universalia, aliquando ab uniuersalibus ad singularia, sed de his alias plura seorsim.
NI Ciens duplicis conditionis esse potest ; vel enim est discens , vel
ALiquot praeceptis methodum istam , qua est 1 persona ducentis instia
Prim5, Tranquillam mentem , omnique violenti appetissis perturbatione Iiberam in discente desidero, quippe abstrahunt mentem larentes animi m
70쪽
tus. obscurant rationis lumen, obtundunt ingenii acumen,& miniis habilem hominem ad studia telinquuiit. Secundo, Discendi.sciendique maximo flagret desiderio ; quippe aliquando accidet ut eo veluti mentis anhelitu , illos in animo ignes accendar, qui multum lucis S vigoris amabunt. Terti b,Discat statim initio doctum mel facilioris alicuius demonstrationis delibare i cuius certe dulcedine captus - ad aliam inuestigandam illico sese
Quarto mullo alio studio teneatur, qvim scientiae, non inuidiae, quae sitis
tenebris mentem obscurat, dc veneno animum inficit.
Quinto,Nunquam cognitae vetitati contradicat,ne seipsum propriis manibus ex cera
Sexto. Nulli sere rei assentiatur, nisi quam veram esse constet, & animum tantum submittat, vel demonstrationi si conclusio est, vel euidentiae objecti,
si principium ; quod dictum esto velim in re litteraria, sed non in ciuili , politica, in qui multa multis credimus omnes; nec etiam in diuina & supernaturali, nam obscuris fidei sententiis mens hominis firmiter assentitur. Septim δ, Auctoritatem aliorum magnifaciat, sed non solam, quippe vereri debemus doctissimorum hominum lesipta, sed dictorum rationem dc causas pluris faciat, ne credat potius quam scire videatur. Octau δ,Vbi se accingit ad aliquid demonstrandum , praeoccupatum animum &quasi imbutum non habeat, nullum principium supponat , de cuius
veritate certδ non constet, ne si forte falsum sit , errori ausam praebeat : sed nudam veluti mentem gerat vacuam & liberam, rei principia examinet , proprietates inquirat, perinde ae si nihil unquam de iis omnibus audiuitIet ; si probabilia tantum occurrant,assensum omnem suspendat , iriinquam nisi veritati compertae alIeiulatur; mirum quantum erroris 3c ignorantiae ex huius
Nono,Non erit praeues, ne multa praeterfugiant, nam cunctando potius. quam currendo tota res scientiae peragitur ; non impatiens, ne primi laboris fructum amittat ; nempe quantumuis acri ingenio polleat, sine multo labore 6c sudore diuturno finem sui im non consequetur; non et it confusae mentis ne veritatis Soli tenebras, & obscuritatem ossiindat ; non contumax, ne mensii durescat; non piger ne ingrauescat ; non timidus ne succumbat, an inuimque dei pondeat; non superbus, ne evanescat; non ludicrus, ne totus in iocis di salibus dile videatur ; ludicrus genius terminis tantum, ut aiunt, disparatis adhaerescit; sed alacris ut veritatem pro uatur; docilis ut excipiat . patiens ut expectet ; animosus ut omnes disti cultates superet; plus denique & modestus, quippe in malevolam animam non intrabit sapientia. Decimb, Ingenium desideto non sublime quidem, at saltem mediocre,quod etiam cum multo labore, industria, methodo, ultimam certe metam si non in
omnibus, in aliquot saltem discipliciis attingere potest. Undecimo, indoles multam iuuat, quippe sunt aliqua ingenia tam obliqua, ut quamuis alioquin capacia, nihil tamen unquam recte excipiant ; ille ita O-dus,ratio illa cuiusdam quasi consbnantiae, analogiae, situs, qui mens aliquando rebus adhaerescit, in scientiis comparandis primum sere locum haber.