장음표시 사용
521쪽
Respondeo eonclusionem huius syllogismi vel aequivalere huicqvisa es essentia Auhis non est Filius , 6c tunc est vera. Vel huic esse uia diiana es Filius , de tune est falsa ; quia distribueretur essentia diuina iii conclusione, de non in praemissis. Vel huic 'aa essentia diuina non est Filius, quae nisi aequivaleat primae aequivalenti, fieri non potest quia particularis resoluitor in plura coniuncta,per disiunctivam. Vel demdin aequivalet huic Hae essentia diuina non est Filim, quae falsa est, quia cum sit unica aequivalet uniuersiai Nulla essentia dcc.
Ropositio illa est necessaria, cuius praedicatum inest necessatibsubiecto : Pro qua vide Schol. Denn. 3. Th. 9. cap. I. lib. IO.
Th. si . Schol. Theorem. so. Schol. lib. 9. & ntr. s. l b. 3. Porto illud praedicatum inis subiecto necessatio, quod vra est passio illias me taphysica, id est realiter non distincta,ut iam. est risbiunde vicissim , vel definitio ut, homo es animal rationale ; & vicissim , vel genus , ut homo es animai,vel differentia ut homo est rationalis, 3c vicissim,vel aifferentia subalterna, ut homo e ostiuas. In his omnibus superius praedicatur de inseriori , vel terminus conuertibilis de alio. Quibus adde eadem praedicata, quae ipsis indiuiduis inesse dieuntur. Adde Speciem quae ipsis indiuiduis necessarib inest. Adde subiectum necessarium concreti accidentalis , ut ne album scorpi . Adde propositiones, in quibus Species, vel terminus cum Specie conuertibilis de genere , vel differentia sudat terna praedicatur, ut Aliquod animal est rationale. Ex quibus colligi potest , quot unt genera propositionis
. II. Propositiones necessariae , aliae sunt necessariae metaphysee , quales sunt praedictae omnes, quarum praedicatum ita neces larid inest rubie, ut ne diuinitiis quidem ineste non possit. Aliae sunt necessariae physicE, quarum sellicet praedicatum ita inest subiecto, ut cum miraculo possit non inesse v. g. causa necessaria subiecto apto applicata agit. Aliae sunt necessariae moraliter, quarum scilicet praedicatum ita inest subiecto , ut nunquam sere accidat non inesse , licEt fieri possit ut non insit , v. g. Fortior vincit debiliorem.Primo necessitas ad demonstrationem geometricam, secunda ad physicam, tertia ad
III. Omnis propositio uniuersalis non est necessaria, quippe fieri potest
ut haec sit vera , Omnis homo es albus; nec omnis necessaria est uniuersalinquis enim neget hanc propositionem esse necessariam, P u es homo, immore hane , Aliquod animal est homo , quamquam haec ultima aequivalet uniue
522쪽
Omne anἰmal rationale est homo. Illa propositio est maxime necessaria quae est uniuersalis , & constat terminis conuertibilibus, v. g. Omnis homo est rationalis , ea duntaxat lege, ut termini illi sint necessarii , quales sunt species, ledisserentia, passio metaphysica, definitio 3c definitum, &c. IV. Propositio necessaria constat praedicato per se , praedicatum vero per se est, quod inest subiecto vel visorma, vel ut passio, velut pars seu meta physica , seu phy sica: hoc est vel ut genus , vel ut differentia, vel ut materia: Et vero tribus modis aliquid dicitur per se, primo per se existendi: illud autem per se existit quod non inest subiecto seu toti, qualia sunt indiuidua substantiarum, Socrates, Plato , &c. quae certe nulli insum subiecto. Secundo per se causandi, vel agendi, vel patiendi: illud autem per se agit, cui cori- uenit talis actio , ut propriae causae ; v. g. Musicui canit , quippe proprium cshinusici canere. Tertio per se praedicandi , quod 1. modis ueri potest , primo si praedicatum insit subiecto, essenti liter, vel ut tota essentia, ut Petrus es homo. Homo es animal rationale.Velut pars essentia: idque vel ut genus,M homo est an ,vel ut forma, ut homo est rationaeis, vel ut subiectum physcum illius concreti, ut omne album es comas. Secundo si subiectum ita sit de essentia
praedieati ut non possit definiri s ne illo; ac proinde praedicatum si passio metaphysica subiecti , v. g. homo es risibilis.
V. Hoc triplici rerum capite omnia complexus est Aristoteles quae per se dici possunt, quibus apponitur quae vel dicuntur per accidens, vel non per se, V.g. Guod existit in alio, perse ram exsit, ut accidens. Illud quoque non per se agere dicitur, cui non conuenit illa actio ut causae, v. Muscus assi eas. Denique illud per se non inest , quod potest inesse& non inesse, vi P reus es albus. Itaque omnis propositio necessaria constat pradicato per se. Propositio uniuersalis necelsaria est illa , cuius praedicatum inest subiecto Orimi tempore & loco , v. g Omnis homo est risibiliarista ut si subiectum si, tale sit: nee enim distingui debet essentia ab existentia. Vtrum vero haec propositio sit uniuersalis, Omnis arbor florescis: dico esse uniuersalem, MEt omni tempore non florescat, quia praedicatum illud significat omnem alborem ita comparatam esse a natura, ut semel in anno florescat quod cer- praedicatum semper inest. Addo denique propositionem negativam esse posse uniuersalem necessariam , v. g. homo est lapis , quod erate cla
523쪽
Ide Schol. D. s. l. io. Certitudo alia est objecti u iis
malis. Objectina est ipsa necessitas objecti , seu
nece ilEria objectiva; citiae necessitas, quia triplex est, ut superiore Controueisia explicuimus,etiam triplex est certitu, do objectiva ; scilicet Metaphysca, seu Gemnetrica , Ph)sica,& Moralis. Certitii do sormalis est ipse actus intellectus,' quatenus earet omni haesitatione, dubio, erroris formidine, ta ut intellectus praebeat eum assensum, quem minimc falli polle cognoscit; non certe per alium actum,sed per illum ipsum, qui certus est. Hinc rolicies distinctionem illam certitudinis cognoscentis & cognitionis, quippe potest esse cognitio ita vera ut non possit esse false,quae tamen non potest dici certa. v. h. si quis dicat Solem esse maiorem terra , ted haesitando; haud dubia illa Cognitio est vera, non tamen certa, nisi obiectiuε, quia omnis cognitio denominat cognoscentem, igitur cognitio certar, certo eo ostentem; quis autem dicat illum certo cognoscere, qui haeret & dubius est i Isitur circa objectum certum potest dari opinio, id est,actus incertus in se dubius,non ta men falsus: & eonir ,eirea objectum eontingens potest dari actus certus, sed supernaturalis,qualis est actus Fidei de suturo Antichristo. Sed profecto ad rem nostram facit tantum certitudo objecti . Porris una certitudo objectiva dicitur esse maior alia ex triplici capite, ut monet Aristoteles. Primb illa est maior qua de re cognoscitur propter quid sit,quim illa,qua cognoscitur quod sit sic Geometria est certior arte Medica, elim haec sciat quidem vulnus orbic
lare difficili sis eurari ; illa vero sciatrationem propter quam dissicilius cui m. Sed prosectb tam est certum objectiuE vulnus orbiculare curari dissici- Iisis,quam curari propter talem rationem; nee enim hoc esse pote si etiam illud sit. Equidem perfectius est cognoscere propter quid sit, quia potest deeranosci quod si, licet non coenoscatur propter quid sit; non tamen cognosci potest propter quid sit, nis etiam cognoscatur quod sit. Secundo, illa cernitudo est maior quae abstrahit a materia sens bili, se propositio Geometrica est certior Phy sica , licet hoc verum non si in plurimis propositionibus, quippe hae propositiones. Ego existo, Deu es , ego cognosco,
ram fiant certae quam ullae Geometricae.
, Tereio,illa certitudo est maior, quae est smplidior, id est, quae paucioribus
constat, sic Arithmetica certior est Geometria, quia Geometria aliquam positionem, stum,locum importat ; non verδ Arithmetica. Sed ex hoc habetur tantiitri , Arithmeticam esse magis abstractam, non tamen esse certiorem ut Constat. Scientiarum comparationem alibi instituimus.
III. Euidentia duplex est, formalis, & objectiva. Formalis,est ipse actus
524쪽
8 controuersia Trigesimaseptima,
intellectus,quatenus clarus est & distinctus, sed haec ad rem praesentim non facit. Objectiva est objectum ipsum , quod ex se tale est, ut clare & di Rincte naturaliter cognosci possit. Non dico cogit Oscatur, quia reuera aliqua pro- ositio objectiva est euidens in se, licet aliquis intcnectus illam tantii in ob cure attingat, igitur illa evidens cst objectiva, quae talis est ut vel immediate ex sola terminorum explicatione , vel per aliquod medium distinctἡ & clate
attingi possit, unde fit objectum sensibile,quatenus sensu percipi potest quod
sit,euidens esse PhysicE : quatenus vero per intellectum cognoiuitur quid sit, seu e Fr quid sit, euidens est Geometrich. Ex quo etiam triplicem euiden ii aes em habes,scilicet Geometricae, Physicae, Moralis:quae respondet tribus certitudinis gradibus , quos supra recensuimus. Quomodo vero disserat actus intuitiuus ab abstrauiuo, dicemus suo loco. Definiemus etiam,an simul esse possint actus euidens,& obscurus de eodem objecto: an simul fides,scientia, & opinio, de eodem, in eodem habitare possint: an detur unus actus clarior &euidentior alio. omnia undi cum alia humani intellectus supellectile suo loco explicabimus: quippe hie tantum certitudinem obiectivam con sideramus, quae certe in eodem gradu considerata, non Videtur augeri poΩse. Clim enim in necessaria connexione praedicati cum subjecto posita fit,nocvideo quid possit essse magis necessarium in ordine ad scientias humanas, quam quod Geometrice seu Metaphysice est necessarium. 4. At vel O quod spectat ad certitudinem formalem, certe cum in ipsa assensus firmitate,assensus consistat; quocumque posito humano assensu , non video cur firmior esse non possit; quantumuis enim intellectus firmiter adhaereat,non est dubium quin firmios adhaerere possit. Idem dictum sit de formali euidentia, si enim uno actu intuitulo possit esse alius clarior &distinctior, multo magis abstractivo. Quod vero spectat ad euidenti: in objectivam, idem dicendum est,quod de certitudine objectiva, cum una sine alia naturaliter esse non possit; quippe illud objectum euidens est , cuius veritatem ita discerno seii distinguo a falsitate, ut falsum subesse non posse clare videam, quod cerseidem est cum veritate objectiva necessaria clare cognita seu cognoscibili. Quo sane posito non videtur in eodem gradu necessitatis, quomodo virum obj ctum alio sit euidentius: suppono enim illam necessitatem vel per se cognoscibilem ex sola terminorum explicatione , vel ex principiis certis 6c euia dentibus.
525쪽
Rincipium cognitionis , est ex quo aliud quidpiam cogno scitur..Primum est quod omnino indemonstrabile est,peei se notum, quod ex se cognosci Potest, immediatum idem est quod per se notum. Vide D. . l. t O. ubi principiorum distii butionem&diuisionein dedimus.
Quaeritur primo quomodo cognoscamur prima principia. Respondeo cognosci per solam terminorum explicationem, V. Omne totum mania est sia parte , modo intelligam quid ut totum , quid si e Pars , quid sit este maius, statim intellectus istam veritatem complectitur in se, id est, sine ulla consequentiae vi. Quemadmodum enim cognosco objectum in quod intueor esse album, sine ulla ratiocinatione r ita prorsus agnosco veritatem propositi priircipit. Vnde cognitio principii non est scientiae, quae tantum per demonstrationem est, hinc vulgo ponitur habitus Principiorum, quem tamen ab intellectu alias non distinguemus i I. Quaeritur seeundd an principia sint certiora & euidentiora conclusioneis De principiis objectivis loquor,quae non esse certiora conclusione certum est; quippe ipsam concludonem implicite complectuntur. Nec enim certius est omnem hominem esse animal, quam Petrum esse animai,ut consideratui polebit, alioquin idem se ipso certius esse posset. III. Quaeritur tertio an sint notiora. Notius ex natura sua illiud est, quod per se melius cognosci potest , quam per aliud , igitur cum per principium ne-gnitum cognoscatur conclusio,certe notius natura debet esse principium, coque aliud mysterium est. IV Quaeritur quartδ an sint priora. Priora esse in prioritate consequentiae, iam diximus.Th. 21. o
aeritur quinto an sint causae conclusionis.Respondeo principium obiectivum non esse necellarib causam Physica conclusonis obiectivae.Nec enim vel definitio, vel differetia,vel genus,vel ipsa species,sent causae physicae:aliquando tamen accidere porcst,ut principium contineat causam phy sicam, vel praedicati,vel subiecti, vel rationem sormalem connexionis utriusque. Igitur principium est semper causa logica conclusionis; id est, causa consequentiae
s reissime est causa istaphysica,aliquando Phrsica.
526쪽
Quaeritur sextδ, quaenam si ut principia propria. Respondeo esse definitio nes,postulata,& hypotheses vel sappolitiones,quibus adde aliqua Axiomata ex prioribus definitionibus velut eruta,v.g. in Geomettia Axioma est,Om, angulos rectos Communia vero principia sunt ea , quae pluribus sciet uiis sunt communia,V.se istud Conradictoria nonpossunt esse illud, Totum es malui sua parte. Principiis addi possunt quaestiones & interrogationes propriae cuiuilibet seientiae, item responsiones,disputationes,&c. De principiis scientiarum propriis & communibus, egimus ita Methodo.
Ide Def. 8. & Th. i8. I9. 2O. 2I. 22. lib. Io. Certum ad omnem demonstrationem praeiupponi, seu prae, cognosci aliqua principia,quae sunt vel Definitiones, vel Hy- . potheses,vel Axiomata, vel Postulata. Intra Hypotheses com 'plector, tum ea, quae supponuntur nec probantur, tum ea quae probantur sed in alia scientia; tum ea quae in eadem sicientia, & ex quibus alia demonstrantur. Quid enim familiarius esse potest scienti, quam ex primis principiis prima aluti eruere Tlieoremata, tum ex iis alia, atque ita deinceps,ut docta illa Demonstiationum catenula,totam Scientiam complectatur. II. Certum est in v traque praemissa contineri implicite sed consu se conclusionem;ex qua veluti educitur,& explicatur,unde ex eadem conclusione confuse primo cognita, eadem distincte de indo cognoscitur. In hoc enim,ui fallor, tota vis ratiocinationis posita est, ut ex multis confuse limul cognitis,singula deinde distinctius cognoscantur: V .g. dum facit aliquis propositionem uniuersalem,omno Homo es ris bilis, fieri certe non potest,ut omnes homines clarὸ sibi repraesentet, propicr satis notam hominis intellectus infirmitatem: igitur confuse singulos attingit, ex quo deinde facile singulis idem praedicatum inesse concludit, v .g. Ergo Petrus est risibilu,s Paulus,&c.llinc primae cognitiones intellectus uini confusae cxcipe cognitiones sentibilium. in Hinc etiam Platonis argumentum diiubluitur, qui dicebat nullam esse conclusionem, cum illa in principiis cognoscatur, in quibus certo cognoscitur consube sed non distincte. Nanire uera si distincte cognosceretur,non posset elici deinde conclusio, nec enim itam sequitur cx se ipso. Hinc Deus minime ratiocinatur,quia omnia statim unico intuita cognoscit: immo nec Angelus , nii mrtε circa ea objecta, quae clare non cognoscit. De quibus suo loco. III. Certum est etiam inerincipijs duobus, esse tres terminos, scilicet extrema duo, & unicum medium, unde nullus est terminus in conclusiotaqqui non sit in praemissis. Ex
527쪽
Ex quibus eoncludo de terminis praecognoicendum esse r. quid significent. ΣAle maiori extremo quod insit medio, oe de medio quod insit minori extremo. 3. de subi edis conclusionis quod sit ens si maius extremum sit praedicatum reale. de eodem minore extremo seu subiecto conclusionis quid sit. cum enim sciatur de medio quod insit minori extremo, cerrE scitur quid sit minas extremum,sciri enim quid res sit,est scire quid illi insit, seu ex quibus constet: non tamennitur distincte de adaequare quid sit , alioquin sciretur quod illi inesset maius extremum; igitur conclusio ipsa praecognos aeretur, quod esset absurdam ; scitur tamen quod illi inest aliud praedicatim id est medium cui cum insit maius extremum , hoe inde inesse concludo minori extremo. s. de medio quod sit ens si maius extremum sit praedicatum resciuippe tam inest medio maius extremum, quam minori extremo. 6.de m io quid sit,quippe cognoscitur de maiori extremo, quod insit medio. 7.de medio quod iniic minori extremo. 8. de principiis quod sint vera de certa. s. de medio quod rite connectatur cum extremis. Itaque de omnibus termis nis praecognoscendum est,quid significent,de medio quod insit minori, quod fit ei is de quid sit saltem inadaequate , de maiori extremo quod insit medio, denique de principiis quod sint vera δc certa. I v. Certum est principia esse priora conclusione, seu prias eosnosci; prius inquam prioritate consequentiae,lieet in ipsis principiis conclutio com fuse cognoscatur. Vtrum vero per eundem actum attingantur principia tamul de conclusio,discutiemus suo loco. Igitur hic tantum prioritatem obi ctium considero,quae non est prioritas cause physicae, sed tantum prioritas consequentiae , quae dicit causam sed obiectivam seu logicam, seu motivam,
non verb pbysicam,hoe est,quae physicE dc reipsa agat vel inflaat.sed de ca sis suo loco.
Ertum est dari aliquam demonDationem, ut diximuιΤh. ix. l. Io. sunt tamen aliquae difficultates, quae hic inobis discuti debent. Prima dissicultis est, quia quidquid demonstratur, vel per eausam, vel per effectum demonstratur, sed nihil demonsuari potest per causam, quia omnis causa continis genter agit,quod autem contingens est,demonstrari non potest, re etiam pex effectum, tum quia idem effraus 1 pluribus elusis esse potest tum quia effectus ille contingens elel l . malia demonstrari per causam r. formalem. 1.m terialem π.g.constat ex quatuor Elementis, ergo est corruptibile, quae causae nullam habentinionem, igitur ex eo quod actio contingens sit, non potest negari per illasi causas
528쪽
causas demonstrari aliquem cssem ι.m ; & licet actio causae r.essicientis sit eomtingens metaphysice , est tamen necessaria phγsce; quippe causa necessaria necelsarib agit,v.g. isnis est applicatus igitur agit,supponitur qui clim vel ex stentia causae vel e Lelus: at verδ ex illa suppostione, quae semper alicuius sensibilis c st, sequitur necessarid talis ves talis concluso, necessario inqtiam physicE,id est citra miraculum. Cum velis per effectum causa demonstratur, supponitur existentia effemis sensu percepta, adde quod multae scientiae non supponunt existentiam rabieqcti,ut Geometria, Arithmetica , Metaphysica, denique sunt aliqua principia certa S euidentia, igitur ex illis sequitur conclusio certa & euidens. .
Secunda difficultas est; quidquid est,singulare est, quod singulite est cor, tingens est in creatis. Respondeo quidquid est singulare est, id est idquid
existit sngulare est,& determinatum, concedo : at vero plura singularia e
dem modo se habent in ordine ad scientias humanas ac fi essent aliquid Vnum,qua ratione aliis explicabimus uniuersale, sed in scientiti si physicam excipias)non consderamus res in stare existentiae, sed in statu obiectivo ex
quo sitis facile soluitur dissicultas Id id verδ quod dictum est omndi singulare elle contingens , non necessarium. Respondeo esse necessarium physice,
hoc est ex si 'postione , quod sit talis effectus quem intuitiuὶ cornosco per sensus quod supponit semper physica,habet talem causam necis ophysice,
hoc est,ita ut aliam citra miraculum habere non possit. Tertia dissicultas est, demonstratio est tantum de aeternis, sed nihil cre tum aeternum est. Respondeo esse tantum de aeternis in statu obiectivo, non vero in statu existentiae; quomodo vero propositiones sim aeterme veritatis, diximus aIias
Quarta dissicultas est contra id quod diximus omnia non posse demo strari,ctuia quidquid est, vel causa est , vel effectus est, igitur demonstrari por
est, u causa est per effectum, si essectus per causam. Relaondeo I. Prima principia esse tantum causas in cognoscendo , hinc non pomant demonstrari pes sitas conclusones , quia de principiis praecognoscendum est, quod vera sint, non quod sint, quia non confiderantur niti obiectiuε. a.Contingentia nullam habent causam per se,igitur non possiant demonstrari; adde viam effectum demonstratur de causa quod si, non quid se,ut videbimus insta Quinta dissiculias est de circulo , quia s causa per essechim demonstrari Potest &effectus pec causam, videtur esse circulus. Respondeo aliquem in
culum esse vitiosum v g. s quis demonstret A per B, & B per Α, quia sim gnoscitur tantum A per B, illud B etiam cognoscitur, igitur vel per seipsum. vel per aliud, si per seipsum non est circulus, quia cognoscitur quidem a poB,non Mmen B per A, si per aliud, igitur per aliud quam per A nam si per A ei te praecognitum est A,ad se ipsum,quod fieri non potest, itur est prict di postatus: praeterea datur processus in infinitum, nam cognostis Apers praecognitum , de B per Α piaecognitum, & A per a pracrinitum; denique
idem per seipsum,quia cognoscitur B per A,& A per 3, Ergo Arer Α igitur
ille circulus vitiosus est. Alius circulus licitus est quem regressum vocant, in quo scilicet eo nostri:
priuao e Scium sensu, tum per effectum cognosco de causa quod en, rum
529쪽
verb demonstro per eausam talem essectum , id est, eonnexionem taIis effectus eum tali causa, v. g. eognosco monim naturalem esse naturaliter a ceseracum 3 eoncludo, gitur datur cassa huius motus aceelerati, eam verbaliunde eos sco causam motus esse impertim, dc hunc impetum intendi in motri deorsum, quo posito ex impetu aucto cones o necessiario motum acceleratum; non quidem eine, quod ridiculum esset, id euinas su iam teneo,
sed ab ea musa esle,id est,ab impetu aucto ι sed de hoc ali s suo loco, nec aliter regressum istum intelligi posse contendo, nisi aliquid crinoscatur de
causa,quod ex effectu evnim non cognoscatur.
ERTu M est de quot Ibet subiecto, primo demonstrari posseruod est,id est,quod existit, a quid est,id est, quod aliudicatum ab existentia illi inest, v.f. de igne probare pomam primδ quodexistat, secundo quod sit calidus, vel quia agat.
II. Certum est praeterea virumque concludi Posse duo- bos modis, vel enim primo cognoscitur existere subiectum, per medium q-d si illius existentiae causa , ex quo non tantum concludo existere simpliciter 8c absolute, veriim etiam propter quid existat, quando Probo impetum existere in corpore graui, ex varia determinatione eius inclinationis deopsum, certE non tantum cognosco existere imperum , vepdmeriam propter quid exulat : praeterea quando probo impetum existere in corpore graui,ex ea in qua corpus moueri potest, ideoque praestare, id quod necessarium in ad motum, scilicet aliud es*κs extrudere, ex hoc etiam cognosco de impetu non mota quod existat, sed propire quid existat; vel secundo emnolcitur subiectum existere, per medium quod non sit illius exinentiae Musa per quod tintum cognoscariu Mod existat, non propter quid Qxistat, V.g. quando probo dari impetum in corpore graui ex iplb percussioris inst qtiem mihi graue infligit, tune cognosco quod existit impetus, sed non propter quid existis. - III. similiter cum de subiecto probatur quid. est, seu tribuitur aliquod praedicatum ab existentia distinctum, id quoque duobus modis praestari potest. Primo si medium sit causa eonnexionis praedicati cum subiecto, id est, propter quam subiecto insit, rig. quando probo augeri impetum in grauium is natias lapsu, quia graue est ea a necessaria sibi ipsi semper applicata, neque impedita , dc qaia impetus semel productus a causa primδ producente non
conseruatur,sed a quacunque alia quamdiu , eontrario non destruitur ex linc enim non tantum cognosco impetum augeri, sed propter quid augeatur, Nec ei imalia esse potest augmenti causa, nisi additio noua prioribus remanentibus. Seoindo si medium non sit causa connexionis praedicati cum subiecta,
530쪽
v.g.quamlo probo augeri impetum ex grauiore ictu inflicto, secundὁ ex uel ciori triotu,teri id ex maiore impetu alteri corpori obuio impresse, qualid ex vibrationum inaequalium aequi diuturno motu, ex his certe cognosco de impetus augmento quod est,non ver5 propter quid es LIV. His positis,illa demonstratio in qua de re probatur quod est, quodcunque tandem sit praedicatum, est ἔτι , cui certὶ non deest sua persectio. nam cerius sum phynce intendi impetum ex intensione motus cognita, liccxignorem propter quid intendatur , seu causam huius intensionis : at certe longe nobilior est demonstratio δοτι, in qua per causam scio propter quid
est, u .g.causam crementi impetus,licet enim ab lolute loquendo de illa causa
cognosci debeat quod sit, quae certe cognitio ex hypothesibus physicis tantum duci potest, ut dictum est alias : tamen ex suppositione quod sint illae hypotheses admissae, haud dubie quasi hypothetice probatur, si est crementum impetus,esse necessario propter illam causam. V. lam verδ unica regula esto in demonstratione ἔτι scilicet eius m dium semper esse aliud a causa propter quam praedicatum conclusionis su tecto inest. Vulgo hic disputatur de causa mediata, utrum scilicet sit medium demonstrationis Gra negat Philosophus, quia scilicet cum effectus non pendeat a mediata, nisi per immediatam, certe ignota immediata, ignoro id propter quod sit effectus a mediata: adde quod mediata saepe latius pater, igitur potest esse, & non esse effectias; in quo casu nec demonstratio erit οτι, quia certa conclusio non erit, igitur vocetur illa omnis demonstratio ου in qua sequitur quidem conclusio certa ex praemissis certis , sed cuius medium non si causa propter quam praedicatum conclusonis inest subiecto;& omnis alia vocetur διἱM.
V I. Illud omne probari potest per demonstrationem tam quod habet
causam, id est , quod tale est,quia aliud est, v. g. ideo impetus crescit, quia nomis producitur & prior non destruitur. In quo certὸ notissima phJuc rum desudat industria , ut naturales effectus ad suas causas reducant: quae nam porro causa possit esse medium, illam intellige quae necessaria est, ita ut illa polita nec ellar id sequatur effectus saltem citra miraculum in pu-ficis, in quibus vel est issiciens, vel materialis, vel formalis, vel finalis i trinseca: de quibus agemus etiam in loco causarum lib. Hinc reijce ea sim liberam & causam per accidens. In mathematicis per causas metaphI- sicas,si mrer probatur concluso,quae sunt genus, differentia, definitio, passio imetaphysica,&e. Itaque si aliquod a tua butum , quod alicui subiecto inest non hasi uerit eausain riecessariam, propter quam inst, certe per demonstristionem δο ι probari non potest. V II. Medium demonstrationis ἔτι est vel effectus, vel aliquid necessὀ-rio coniunctum cum praedicato conclusionis quod inest se biecto. modi vero spectat ad demonstrationem quae fit per impossibile , reuocant aliqai: ad οτι sinuat de glori, quia tacitam includit hypotheticam , sed dum rem in 'telligas, loquere ut voles.
V III. Non est demum admittenda composta illa demonstratio Auerrois ex ἔτι & δοτι, quia includitur in diri, nec mina possum probare de reyropter