Jo. Mariae Lancisii ... Dissertatio de nativis, deque adventitiis Romani coeli qualitatibus, cui accedit historia epidemiae rheumaticae, quae per hyemem anni 1709 vagata est

81쪽

61 DE NATI v Is ROMANIctum ; aegrὰ deindὸ abrasum, de microscopio siil jectum , pristinam figuram amittere visum est, integris duntaxat permanentibus nonnullis lamelialis. Sapor ejus aliquibus vix sensilis fuit, aliquiabus vero occultam acredinem praetulit. Nullia

fermentationem cum oleo tartari, adeo vero exi

guam cum spiritu sulphuris inivit, ut, horologii

ope explorata, vix ad dimidium minutum primi horarii perduraverit. XVI. De hac pariter Trivia aqua nemo dubitabit , quin optima ad bibendum sit, cum ea

nullis malis, & omnibus bonis fgnis, quae ab analysi deduci possunt, insigniatur.

XVII. Parilis hujus aquae quantitas in arena balneo aegrius, quam recensitarum ulla evapor bat, & majores in bullas, forte aucto ignis gradu , intumescere observabatur: nulla tamen sensili graveolentia, sed nec flaveolentia nares as- fecit . In extremo limine evaporationis colores quasi iridis in eadem spectabantur, gradatim imbuentes prismata crystallina salium contentorum in sedimento, quod suit ponderis circiter gran rum x L. speciemque exhibuit instar primatum

82쪽

COELI MALITATIBUS. σ3 oblongiorum , quae a vitro dissiculter abrasa o currerunt sub microscopio multis cum grumis

terreis , ipserum prismatum filamentis in rectas lineas dis, sitis, atque interjeistris. XVIII. Terra luee subobscuri coloris, obtuse

quodam sensu linguam aflecit, & in sermentati nem adeo exilem, ac brevem cum spiritu sulphuris venit, ut ex horologii indicatione vix ad sextum secundum temporis, sive decimam partem unius minuti horarii pertigerit . Nullum planEmotum excitavit infusum in ea oleum tartari. XIX. Rusmodi tentamina, ut aquam hanc reliquis hactenus evaporatis crassiorem , ita minus alchalinam, sed nitro potissimum ut prismara monent) tartaro, ac terra admixtis, refertam es.se demonstrant o Quinimo, cum Cap. X. ostenderimus tubos, per quos aqua ista ab Exquiliis in humiles Urbis regiones decurrit, tartaro re fertissimos inveniri, dubium esse non potest, quin, cum magis terrea si , pro delicatis ventriculis minus sit laudanda. VII.

DEM TUR .

XX. Hanc quoque ad libras x In calentibus

83쪽

cineribus, ut evaporaret, admotam, in bullulas pariter grandiores , cum gradus vel nunimus ignis augeretur, attolli vidimus. odore quodam molesto nares affecit , quae graVeolentia

Guι evata AE t muriae ab ipse sedimento , quod alio, quin otinculter exiccabatur , retenta est . Color

ejus subsuscus, qui admotis prunis in nigrunia

convertebatur. Substantia vero, microscopii ope, velut opaca tartari massa cum selidis angulis apparuit cujus saporem admodum ingratum, salsum, atque muriaticum offendimus. Sedimenti pondus fuit granorum circiter xx I x. Admixto spiritu sulphuris levis excitata est firmentatio, non quidem propter alchalicas, quae paucissimae sunt, sed salinas partes in sedimento occurrentes. Ab oleo tartari nullus motus inductus suit. XXI. Hinc liquidum videtur , hanc ex R manis aquis minus esse salubrem, cum ingrato. sulphure, salibusque terreis, ac nihil pene levigatis, referta sit. Et quanquam ob modicam sedimenti quantitatem , dc admixtum sulpitur levior appareat, tamen propter idem imp rum sulphur caeteris est insalubrior. VIII.

XXII. Aquam , ut purior esset medio Tiberi

84쪽

Τiberi haustam, diuturnaque sex mensium percolatione, ac mora in cisternis PP. Oratorii S. Phia lippi Nerii depuratam, ad libras x II. intra cuia curbitam in arenae balneo collocavimus. Haec facile in auras abire, nec ullum pravum, sed omnino gratum odorem prodere visa est. Circa medium evaporationis albo, ac tenuissimo quasi pulvere in superficie contHi coepit. Sedimentum. .

leni , suisque amaro sapore linguam assicit ; de

inspectum, velut arenosa, spongiosaque massa particulis irregularibus , aliis obscuris, aliis canis didis referta, apparuit. Sub microscopio manis stavit intermixta prismata longiuscula, identidem divisa, Sc polygona figura praedita. Pondus residentiae fuit granorum circiter x x x G. Maxima, α diuturna, affassi spiritu sulphuris, observata est ebullitio, quae per quatuordecim minuta horaria in automato horologio indicata perseveravit. XXIII. Porro facilis evaporatio, nullus inde pravus odor, residentia parva, Se subamara te- 'itimonium praebent bonitatis hujus lymphae,quippe quae alchalicis salibus moderatὸ imbuta , saluberrimum sui usum pollicetur, ut experimento compertum est apud eos, qui nostro etiam aevo

ea passim utuntur. XXIV. De putealibus autem aquis neque uem ego deputentandum aliquid habuimus, neque monendos

Romanos incolas habemus praeter haec ipsa, quae I de

85쪽

In frumentum ad Parum graυi 1asem ex ora indam .

66 DE NATI vis ROMANI de Tiberina aqua tentavimus, & monuimus; cuni puteorum lymphae ab eodem Tiberi per terrae meatus plerunque deriventur.

XXV. Ut experimenta non stereto, sed p tam fierent, advectae sunt infrascriptae aquae in . aedes Illustrissimi Praesulis de Auguilinis, viarum Praefecti, ubi nos coram multis eruditis viris, una cum Illustrissimo Blanchino paratum ad explorandam fluidorum gravitatem instrumentum quod est phiala aere plena, colloque in angustissmum apicem hermetice, ut ajunt, clausum desinente intra singulas aquas paulatim immersmus, repetito duobus distinctis diebus periculo, quidem sequente ordine. Scilicet DiE V. SEPTEMBRis MDCCIX.

XXVI. Pondus phialae ita accommodatum , moderatumque suit, ut adamussim penderet u cias quinque. Hoc vero servavit aequilibrium cum

aqua sontis, seu rivuli ad ripam Tiberis, quod sane pondus redactum in quadrantes grani comparatio, disserentia diversarum aquarum

86쪽

COELI Q σε LITATIBUS. GTevidentius constet ascendit ad pondus quadrantum II a Q. PONDυs AQUAE TIBERINAE. XXVII. Idem pondus unciarum quinque minuendum erat quadrante grani, ut libraretur cum aqua Tiberina pridie a flumine hausta omnium levissima IIs IPONDus A AE BEATI FELICIS, . ET CHIONIs GaiLia.. , XXVIII. - Idem pondus auyndum erat iupra uncias quinque quadrante grani, ut libraretur cum Aqua B. Felicis, Se cum aqua det Grilla, quae imter se aequilibres sunt . . . II 2I.

XXIX. . Idem augebatur dimidio grano supra

uncias quinque, ut libram servaret cum aqua Fontis Trivii es i .li 1 3 22s

XXX. . Idem augebatur grani supra uncias quinque, ut libraretur eum aqua ad tbermas Ἀψ-cletiani , vulgo di Termini I 2 DIE

87쪽

XXXI. Repetito experimento cum aqua Trivii pondus erat unciarum quinque auctum Fgrani II 322. PONDUs AQUAE Ex LACU SABBATINO. XXXII. Idem pondus unciarum quinque minuendum erat octava parte grani, ut libraretur cum aqua adducta ex lacu Sabbatino in summum Janiculum, quae propterea levior est reperta, quam Romanorum sontium ulla II 3 is . F - AMAE AD RIPAM TIBERIs , ET AQUAE S. DAΜAsI IN UATICANO .

. XXXIII. Idem pondus unciarum quinque libratum cum aqua fontis ad ripam Tiberis nihil variatur; libratur etiam cum aqua S. Damasi, scaturiente ad aream subdialem Palatii Vaticani , quae propterea eit ejusdem omnino ponderis cum aqua sontis ad ripam Tiberis . II 32O.

88쪽

69Solum Romanum simplicibus iberiacalibus refer- tum , omniumque rerum ferax , Coeli salubritatem confirmat. Objecta refelluntur . C A P. XIV. U O NIA Μ, juxta Theophrasti ' axioma, talis est aqua, Pe us-Plant.

' - cap.3. qualis terra , per quam ipsa Talis est aqua

percolatur; certὸ, cum puri L simos in Urbe latices, de nasci, de influere proxime demonstratum sit, vel hoc unico argumento salubritate Romani soli evincere possemus, nisi alia succurrerent testimonia, quibus nostrae claritas hyp thesis magis adhuc elucescet.

II. Porro, cum Latium, quod nos ipsi cal- fra-camus, Sc colimus, Strabonis etiam auctoritate omnium frugum, ac rerum sit feracillimum, necesse est proculdubio, ut regio, ubi Roma aedificata fuit, multo sulphure, saleque volatili redundet , atque idcirco copiose in aerem emittatessiuvia, quae Romanorum intra corpora jugiter admissa, conservandae, producendaeque vitae aptissima sint.

89쪽

o DE NATI v Is ROMAM III. Hoc autem luculenter etiam deducitur

ex simplicibus amaris, & aromaticis theriacalibus propterea apud Medicos appellatis quae praecaeteris regionibus Romana de terra ipsius Galeni testimonio nascuntur optima. Is enim peculiari libro de Antidotis kr Et Gamaepityon, ineamed n , ιblaspin , centauream , in pericon, in polium, in id genus herbas ahasse Romae vidisse narrat I atque multo plus red lentes 5ὶc ortas , quam Creta a ectas modis continuis imbribus obrutae non fuerint depre-bendisse , ut absynthium , & mentam silentio

praeteream, quae nusquam magis essicacia, quam Romae inveniuntur . Adeo dubitare non licet, quin ex Romano solo particulae, non tantum ii manae naturae minime insensae, sed omnino salubres, atque etiam alexiteriae, perpetuo in ambientem aerem eleventur.

IV. Quid quod eadem terra, quae tot alendis antidotis, frugibus, fructibus, atque animalibus est opportuna , domestica quasi ubertate salutarem hospitibus victum suppeditat i Haec enim,

quae ad Romanorum usum in Latio, atque ipsa in Urbe nascuntur, re pascunt, suavitate, ac salubritate , aliis , quae sub coelo credito clementiori, adolescunt, sortὸ non cedunt. V. Enimvero, ut primum omnium de pane dicamus, quippe qui communissimus, .ac multis

90쪽

Panis uu/quam meliora

COELI QUALITATIBUS. TIcertὸ solus est cibus ; ubinam melior occurrit vel qualitate fiumenti, vel panificio, quam Romae Etenim in Urbe, non selum, qui siligineus, nempe candidus, & levi 1Iimus, pro Pontificia familia in Vaticano paratur , nobilium, S divitur fere omnium saturandis domibus sufficit; sed etiam quisquis alius publice coquitur, optimus est, immo vel secundarius, ac domesticus in pauperum

usum , saluberrimus reputatur. VI. Animalium deinde carnes sapidae habenis Cames anῖ tur, ac saluberrimae, ut sunt bovina, vitulina, τ 'praesertim illorum vitulorum , qui laetentes vulgo a mungendis tantummodo matrum uberibus Moriane dicuntur, omnium ad Urbem confluentium suffiagio commendatae , Romanis pascuis praecipuam celebritatem impertiuntur . Carnes n. Lumj iam, etiam generis gallinacei, & volatilium laudatis. I gallinace .simae. Caseus quoque ma nopere a Galeno ex-

tollitur. Quinimo ova ipsa mirum In modum,

jucunda, &, si recentia fuerint, atque in Urbe nata quippe quae ex gallinis probe altis tantum

sere nutriunt, quantum ponderant. Fruetus dul- Elfructu .ces, de olera gustui grata. Unde qui Romam, Neapoli veniunt, ultro fatentur, haec , quanquam ibi citius, ac saepius per annum nascuntur, Romana tamen ex terra prodeuntia, sapida magis inveniri. VII. Herbarum quoque Romanarum uber